ಟಿಬಿಲಿಸಿ

Tbilisi
თბილისი
Tbilisi ; თბილისი
	Historical center of Tbilisi
	; Flag ; ಸೀಲ್
Country	ಜಾರ್ಜಿಯ (ದೇಶ)
Established	c. 479 A.D
ಸರ್ಕಾರ
• Mayor	Giorgi Ugulava
ಕ್ಷೇತ್ರಫಲ
• ನಗರ	೭೨೬ km೨ (೨೮೦ sq mi)
Highest elevation	೭೭೦ m (೨,೫೩೦ ft)
Lowest elevation	೩೮೦ m (೧,೨೫೦ ft)
ಜನಸಂಖ್ಯೆ (2012)
• ನಗರ	೧,೪೭೩,೫೫೧
• ಸಾಂದ್ರತೆ	೨,೦೦೦/km೨ (೫,೩೦೦/sq mi)
• Metro	೧೪,೮೫,೨೯೩
ಸಮಯ ವಲಯ	ಯುಟಿಸಿ+4 (Georgian Time)
Area code(s)	+9955 32
ಜಾಲತಾಣ	www.tbilisi.gov.ge

ಟಿಬಿಲಿಸಿಜಾರ್ಜಿಯ ದೇಶದ ರಾಜಧಾನಿ.ಇದು ಕುರ ನದಿಯ ದಡದಲ್ಲಿದೆ. ಇದರ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಸುಮಾರು ೧೪,೮೦,೦೦೦.

ಟಬಿಲಿಸೀ ಸೋವಿಯೆತ್ ಒಕ್ಕೂಟದ ಜಾರ್ಜಿಯನ್ ಸೋವಿಯೆತ್ ಸಮಾಜವಾದಿ ಗಣರಾಜ್ಯದ ರಾಜಧಾನಿ. ಕರಾ ನದಿಯ ದಡದಲ್ಲಿದೆ. ಜನಸಂಖ್ಯೆ 8,89,000 (1970). ಬೆಟ್ಟದ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ನದಿಯ ಆಚೀಚೆ ದಡಗಳ ಮೇಲೆ ಬೆಳೆದಿರುವ ಈ ನಗರದ್ದು ರಮ್ಯವಾದ ಸನ್ನಿವೇಶ, ಸಾಲುಮರಗಳಿಂದ ಅಂಚುಕಟ್ಟಿದಂತಿರುವ ಬೀದಿಗಳಿಂದಲೂ ಅನೇಕ ಉದ್ಯಾನವನಗಳಿಂದಲೂ ಕೂಡಿರುವ ಈ ನಗರ ಸುಂದರವಾಗಿದೆ. ಇಲ್ಲಿರುವ ಸಸ್ಯಶಾಸ್ತ್ರಕ ಉಯಾನ 1845ರಷ್ಟು ಹಳೆಯದು.

ಟಬಿಲಿಸೀ ನಗರದ ಆಧುನಿಕ ಕಟ್ಟಡಗಳು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಜಾರ್ಜಿಯನ್ ಮತ್ತು ಆರ್ಮೇನಿಯನ್ ಶೈಲಿಯವು. ನಗರದಲ್ಲಿ ಉಳಿದಿರುವ ಪ್ರಾಚೀನ ಕಟ್ಟಡಗಳ ಪೈಕಿಸೈಯಾನ್ ಕತೀಡ್ರಲ್ ಒಂದು. ಇದರ ನಿರ್ಮಾಣ 5ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಆರಂಭವಾಯಿತು. ಅನಂತರ ಇದನ್ನು ಹಲವು ಸಾರಿ ಮತ್ತೆಮತ್ತೆ ಕಟ್ಟಲಾಯಿತು. ಜಾರ್ಜಿಯನ್ ದೊರೆಗಳ ಮೆಟೆಖಿ ಅರಮನೆ ಇನ್ನೊಂದು. ನಗರದಲ್ಲಿ, ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಕರಾ ನದಿಯ ಬಲದಂಡೆಯ ಮೇಲೆ, ಇರುವ ಸಾಂಸ್ಕøತಿಕ ಮತ್ತು ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಜಾರ್ಜಿಯನ್ ವಿಜ್ಞಾನ ಅಕಾಡೆಮಿ, ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ, ವಿವಿಧ ತಾಂತ್ರಿಕ ಶಾಲೆ, ಕೃಷಿ ವಿದ್ಯಾಲಯ ಮತ್ತು ಇತರ ಹಲವು ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂಸ್ಥೆಗಳೂ ಎಪ್ಪತ್ತೈದಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಸಂಶೋಧನ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾನಗಳೂ ರಂಗಮಂದಿರವೂ ನಾಟಕ ಶಾಲೆಗಳೂ ಇವೆ. ಇದೊಂದು ಚಲನಚಿತ್ರ ತಯಾರಿಕಾ ಕೇಂದ್ರ, ಮುದ್ರಣ ಮತ್ತು ಪ್ರಕಾಶನೋದ್ಯಮ ಕೇಂದ್ರ.

ಟಬಿಲಿಸೀ ಹಲವು ಹೆದ್ದಾರಿಗಳ, ರೈಲುಮಾರ್ಗಗಳ ಸಂಧಿಸ್ಥಳ. ಕಾಕಸಸ್ಸನ್ನು ದಾಟಿ ಸಾಗುವ ಮಿಲಿಟರಿ ಹೆದ್ದಾರಿ ಇದರ ಮೂಲಕ ಸಾಗುತ್ತದೆ. ಕಪ್ಪು ಸಮುದ್ರದ ದಡದಲ್ಲಿರುವ ಸುಕಮೀ ಮತ್ತು ಕ್ಯಾಸ್ಪಿಯನ್ ಸಮುದ್ರದ ದಂಡೆಯಲ್ಲಿರುವ ಬಾಕೂ ನಗರಗಳಿಗೂ ಎರವಾನಿಗೂ ತುರ್ಕಿಗೂ ರೈಲ್ವೆ ಮತ್ತು ರಸ್ತೆ ಸಂಪರ್ಕವುಂಟು. ಅಲಝನಿ ಕಣಿವೆಯಲ್ಲಿರುವ ಟೆಲಾವಿಗೆ ರೈಲುಮಾರ್ಗ ಇದೆ.

ಟಬಿಲಿಸೀಯ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯವಾದವು ಯಂತ್ರೋಪಕರಣ, ವಿದ್ಯುದುಪಕರಣ, ವಿದ್ಯುತ್ ಎಂಜಿನ್, ಜವಳಿ, ಪ್ಲಾಸ್ಟಿಕ್, ಚರ್ಮ ಸರಕು, ಪಾದರಕ್ಷೆ, ಪೀಠೋಪಕರಣ, ಇಟ್ಟಿಗೆ, ಪಿಂಗಾಣಿ, ಮದ್ಯತಯಾರಿಕೆ ಮತ್ತು ಆಹಾರ ಸಂಸ್ಕರಣ.

ಇತಿಹಾಸ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

ಟಬಿಲಿಸೀ ಪ್ರಾಚೀನ ನಗರ. 458ರಲ್ಲಿ ಇದು ಸ್ಥಾಪಿತವಾಯಿತು. 455ರಲ್ಲೇ ಸ್ಥಾಪಿತವಾಯಿತೆಂದು ಕೆಲವು ಆಧಾರಗಳು ತಿಳಿಸುತ್ತವೆ. ಆಗ ಜಾರ್ಜಿಯದ ರಾಜಧಾನಿಯನ್ನು ಎಮ್‍ಟ್ಸ್‍ಖೇಟದಿಂದ ಇಲ್ಲಿಗೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಲಾಯಿತು. ಪೂರ್ವ ಮತ್ತು ಪಶ್ಚಿಮ ಟ್ರಾನ್ಸ್‍ಕಕೇಷಿಯದ ನಡುವಣ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ಆಯಕಟ್ಟಿನ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಈ ನಗರ ಇರುವುದರಿಂದ ಇದರದು ಪ್ರಕ್ಷುಬ್ಧ ಇತಿಹಾಸ. ಇದು ಹಲವು ಬಾರಿ ದಾಳಿಗಳಿಗೆ ಒಳಗಾಗಿದೆ. 6ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಪರ್ಷಿಯನರೂ 7ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಬಿಝಾಂಟೀನ್ ಚಕ್ರವರ್ತಿಗಳೂ ಅರಬರೂ ಇದರ ಮೇಲೆ ಒಡೆತನ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದರು. 1122ರಲ್ಲಿ ಜಾರ್ಜಿಯರ ದೊರೆ 2ನೆಯ ಡೇವಿಡ್ ಇದನ್ನು ಗೆದ್ದು ತನ್ನ ರಾಜಧಾನಿಯನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡ. 1234ರಲ್ಲಿ ಇದು ಮಂಗೋಲರ ಉಡಿಯಲ್ಲಿ ಬಿತ್ತು. 1386ರಲ್ಲಿ ತೈಮೂರ್ ಇದನ್ನು ಬಗ್ಗು ಬಡಿದ. ತುರ್ಕರು ಅನೇಕಸಾರಿ ಇದನ್ನು ಹಿಡಿದುಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಪರ್ಷಿಯನರು 1795ರಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಸುಟ್ಟು ನೆಲಸಮ ಮಾಡಿದರು. ಅಂತಿಮವಾಗಿ ರಷ್ಯನರು ಇದನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದು 1801ರಲ್ಲಿ. ಆಗ ಇದರ ಜನಸಂಖ್ಯೆ 20,000. ರಷ್ಯನರು ವ್ಲಾಡಿಕಾಫ್‍ಕಾಜದ (ಈಗಿನ ಆರ್ಜಾನಿಕಿಡ್‍ಜ) ಕಾಕಸಸ್ ಮೂಲಕ ಟಬಿಲಿಸೀಗೆ ಮಿಲಿಟರಿ ಹೆದ್ದಾರಿಯೊಂದನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದರು.

ನೋ ಚ ಸಂ ಏಷ್ಯಾ ಖಂಡದ ರಾಜಧಾನಿ ನಗರಗಳು
ಮಧ್ಯ ಏಷ್ಯಾ	ಅಸ್ತಾನ, ಕಜಾಕಸ್ಥಾನ್ ^† • ಬಿಷ್ಕೆಕ್, ಕಿರ್ಗಿಸ್ಥಾನ್ • ದುಶಾಂಬೆ, ತಾಜಿಕಿಸ್ಥಾನ್ • ಅಶ್ಗಾಬಾತ್, ತುರ್ಕ್ಮೇನಿಸ್ಥಾನ್ • ತಾಷ್ಕೆಂಟ್, ಉಜ್ಬೇಕಿಸ್ಥಾನ್
ಪೂರ್ವ ಏಷ್ಯಾ	ಬೀಜಿಂಗ್, ಚೀನಿ ಜನ ಗಣರಾಜ್ಯ • ಟೋಕ್ಯೊ, ಜಪಾನ್ • ಪ್ಯೊನ್ಗ್ಯಾಂಗ್, ಉತ್ತರ ಕೊರಿಯಾ • ಸೌಲ್, ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾ • ಉಲಾನ್ ಬತೊರ್, ಮಂಗೋಲಿಯಾ ^೧ • ತೈಪೆ, ತೈವಾನ್
ಉತ್ತರ ಏಷ್ಯಾ	ಮಾಸ್ಕೋ, ರಷ್ಯಾ ^†
ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾ	ಢಾಕಾ, ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ • ಥಿಂಪು, ಭೂತಾನ್ • ನವ ದೆಹಲಿ, ಭಾರತ • ಮಾಲೆ, ಮಾಲ್ಡೀವ್ಸ್ • ಕಠ್ಮಂಡು, ನೇಪಾಳ • ಇಸ್ಲಾಮಾಬಾದ್, ಪಾಕಿಸ್ತಾನ • ಕೊಟ್ಟೆ^೨, ಶ್ರೀ ಲಂಕ • ಧರ್ಮಶಾಲ, ಧರ್ಮಶಾಲ
ಆಗ್ನೇಯ ಏಷ್ಯಾ	ಬಂದರ್ ಸೆರಿ ಬಗೆವನ್, ಬ್ರುನೈ • ನೇಪ್ಯಿಡಾವ್, ಬರ್ಮಾ (ಮಯನ್ಮಾರ್) • ನೋಮ್ ಫೆನ್, ಕಾಂಬೋಡಿಯ • ಡಿಲಿ, ಪೂರ್ವ ಟೀಮೊರ್ • ಜಕಾರ್ತ, ಇಂಡೋನೇಷ್ಯಾ • ವಿಯೆನ್ ಟಿಯೇನ್, ಲಾವೋಸ್ • ಕೌಲಾಲಂಪುರ್, ಮಲೇಶಿಯ ^೩ • ಪುತ್ರಜಯ, ಮಲೇಶಿಯ ^೪ • ಮನಿಲ, ಫಿಲಿಪ್ಪೀನ್ಸ್ • ಸಿಂಗಪುರ, ಸಿಂಗಪುರ • ಬ್ಯಾಂಕಾಕ್, ಥೈಲ್ಯಾಂಡ್ • ಹಾನೊಯ್, ವಿಯೆಟ್ನಾಮ್
ಪಶ್ಚಿಮ ಏಷ್ಯಾ	ಕಾಬುಲ್, ಅಫ್ಘಾನಿಸ್ಥಾನ ^೫ • ಯೆರೆವಾನ್, ಅರ್ಮೇನಿಯ ^‡ • ಬಾಕು, ಅಜರ್ಬೈಜಾನ್ ^† • ಮನಾಮ, ಬಹ್ರೈನ್ • ನಿಕೋಸಿಯ, ಸೈಪ್ರಸ್ ^‡ • ಟಿಬಿಲಿಸಿ, ಜಾರ್ಜಿಯ ^† • ತೆಹ್ರಾನ್, ಇರಾನ್ • ಬಾಗ್ದಾದ್, ಇರಾಕ್ • ಜೆರೂಸಲೆಮ್, ಇಸ್ರೇಲ್ ^೭ • ಅಮ್ಮಾನ್, ಜಾರ್ಡನ್ • ಕುವೈತ್ ನಗರ, ಕುವೈತ್ • ಬೈರುತ್, ಲೆಬನನ್ • ಮಸ್ಕಟ್, ಒಮಾನ್ • ದೋಹಾ, ಕಟಾರ್ • ರಿಯಾಧ್, ಸೌದಿ ಅರೆಬಿಯ • ಡಮಾಸ್ಕಸ್, ಸಿರಿಯ • ಅಂಕಾರಾ, ಟರ್ಕಿ ^† • ಅಬು ಧಾಬಿ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಅರಬ್ ಎಮಿರೇಟ್ಸ್ • ಸನಾ, ಯೆಮೆನ್
^೧ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಮಧ್ಯ ಏಷ್ಯಾದ ಭಾಗವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ^೨ ಪೂರ್ಣ ಹೆಸರು ಶ್ರೀ ಜಯವರ್ದೇನಪುರ-ಕೊಟ್ಟೆ. ^೩ ವಿಧ್ಯುಕ್ತ. ^೪ ಆಡಳಿತ. ^೫ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಮಧ್ಯ ಅಥವಾ ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾದ ಭಾಗವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿತ್ತದೆ. ^† ಖಂಡಾಂತರ ದೇಶ. ^‡ ಪೂರ್ಣವಾಗಿ ನೈರುತ್ಯ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿದ್ದರೂ ಯೂರೋಪ್ ಜೊತೆಗೆ ಸಾಮಾಜಿಕ ಹಾಗು ರಾಜಕೀಯ ಸಂಭಂದಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.