ವಿಜಯನಗರ ಸಾಹಿತ್ಯ

ಹಂಪಿಯಲ್ಲಿರುವ ವಿರೂಪಾಕ್ಷ ದೇವಾಲಯ, ರಾಜ್ಯದ ರಾಜಧಾನಿ ವಿಜಯನಗರದಲ್ಲಿರುವ ಪವಿತ್ರ ಕೇಂದ್ರ

ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ವಿಜಯನಗರ ಸಾಹಿತ್ಯವು ೧೪ ರಿಂದ ೧೬ ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಉನ್ನತಿಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ರಚಿತವಾದ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಭಾಗವಾಗಿದೆ. ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ೧ನೇ ಹರಿಹರ ಮತ್ತು ಅವನ ಅಣ್ಣ ೧ನೇ ಬುಕ್ಕರಾಯ ೧೩೩೬ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು . ಇದು ೧೬೬೪ ರವರೆಗೆ ಮುಂದುವರೆಯಿತಾದರೂ ೧೫೬೫ ರಲ್ಲಿ ತಾಳಿಕೋಟಾ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಶಾಹಿ ಸುಲ್ತಾನರುಗಳ ಪ್ರಮುಖ ಮಿಲಿಟರಿ ಸೋಲಿನ ನಂತರ ಅದರ ಶಕ್ತಿಯು ಕುಸಿಯಿತು. ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಅದರ ರಾಜಧಾನಿ ವಿಜಯನಗರದ ಹೆಸರನ್ನು ಇಡಲಾಗಿದೆ ಅದರ ಅವಶೇಷಗಳು ಆಧುನಿಕ ಹಂಪಿಯನ್ನು ಸುತ್ತುವರೆದಿವೆ ಹಾಗೆಯೇ ಈಗ ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವ ಪರಂಪರೆಯ ತಾಣವಾಗಿದೆ .

ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯವು ವೀರಶೈವ ಮತ್ತು ವೈಷ್ಣವ ನಂಬಿಕೆಗಳ ಸಾಮಾಜಿಕ-ಧಾರ್ಮಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಬರಹಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು ಮತ್ತು ಸ್ವಲ್ಪ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಜೈನ ಧರ್ಮಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ. ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಜಾತ್ಯತೀತ ವಿಷಯಗಳ ಮೇಲೆ ಬರೆಯುವುದು ಕೂಡ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿತ್ತು. ಈ ಬರಹಗಳ ಕರ್ತೃತ್ವವು ಕೇವಲ ಕವಿಗಳು ಮತ್ತು ವಿದ್ವಾಂಸರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಸೀಮಿತವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ರಾಜಮನೆತನದ ಸದಸ್ಯರು, ಅವರ ಮಂತ್ರಿಗಳು, ಶ್ರೇಣಿಯ ಸೇನಾ ನಾಯಕರು, ಗಣ್ಯರು ಮತ್ತು ವಿವಿಧ ಅಧೀನ ಆಡಳಿತಗಾರರು ಗಮನಾರ್ಹ ಸಾಹಿತ್ಯಿಕ ಕೊಡುಗೆಗಳನ್ನು ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ಇದರ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಸಮಾಜದ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರುವ ಸಂಗೀತದ ಬಾರ್ಡ್ಸ್, ಅತೀಂದ್ರಿಯಗಳು ಮತ್ತು ಸಂತ-ಕವಿಗಳಿಂದ ಭಕ್ತಿಯ ಜಾನಪದ ಸಾಹಿತ್ಯದ ವಿಶಾಲವಾದ ದೇಹವನ್ನು ಬರೆಯಲಾಯಿತು. ಈ ಅವಧಿಯ ಬರಹಗಾರರು ಸ್ಥಳೀಯ ಛಂದಸ್ಸುಗಳ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಜನಪ್ರಿಯಗೊಳಿಸಿದರು: ಷಟ್ಪದಿ (ಆರು-ಸಾಲಿನ ಪದ್ಯ), ಸಾಂಗತ್ಯ (ಸಂಗೀತ ವಾದ್ಯದ ಪಕ್ಕವಾದ್ಯಕ್ಕೆ ಹಾಡಬೇಕಾದ ಸಂಯೋಜನೆಗಳು) ಮತ್ತು ತ್ರಿಪದಿ(ಮೂರು-ಸಾಲಿನ ಪದ್ಯ).

೨ನೇ ರಾಜ ದೇವರಾಯನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ವೀರಶೈವ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಉತ್ತುಂಗದಲ್ಲಿತ್ತು ಸಂಗಮ ರಾಜವಂಶದ ಆಡಳಿತಗಾರರಲ್ಲಿ ಸುಪ್ರಸಿದ್ಧ ತುಳುವ ರಾಜವಂಶದ ರಾಜ ಕೃಷ್ಣದೇವರಾಯ ಮತ್ತು ಅವನ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಗಳ ಆಳ್ವಿಕೆಯು ವೈಷ್ಣವ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಉನ್ನತ ಘಟ್ಟವಾಗಿತ್ತು. ಹಿಂದಿನ ಶತಮಾನಗಳಲ್ಲಿ ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ಹೊಂದಿದ್ದ ಜೈನ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಪ್ರಭಾವವು ಪುನರುತ್ಥಾನಗೊಂಡ ವೀರಶೈವ ನಂಬಿಕೆ ಮತ್ತು ವೈಷ್ಣವ ಭಕ್ತಿ ಚಳುವಳಿಯಿಂದ ( ಹರಿದಾಸರ ಭಕ್ತಿ ಚಳುವಳಿ) ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಸ್ಪರ್ಧೆಯೊಂದಿಗೆ ಕ್ಷೀಣಿಸುತ್ತಿದೆ. ಕನ್ನಡ ಮತ್ತು ತೆಲುಗು ಸಾಹಿತ್ಯಗಳ ನಡುವಿನ ಪರಸ್ಪರ ಹೊಂದಾಣಿಕೆ ವಿಜಯನಗರ ಯುಗದ ನಂತರವೂ ಮುಂದುವರಿದು ತನ್ನ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರುತ್ತಿದೆ.

ಆಸ್ಥಾನ ಸಾಹಿತ್ಯ

ಅವಲೋಕನ

ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಕುಮಾರವ್ಯಾಸನ ಮಹಾಕಾವ್ಯ ಕುಮಾರವ್ಯಾಸ ಭಾರತ(c.೧೪೨೫-೧೪೫೦) ದ ಗಡ ಪರ್ವ (''ಕ್ಲಬ್‌ಗಳ ಕದನ'') ವಿಭಾಗ

ರಾಜಮನೆತನದ ಮಂತ್ರಿಯಾಗಿದ್ದ ಜಕ್ಕನಾರ್ಯ (c.೧೪೨೫-೧೪೫೦) ರವರಿಂದ ಕನ್ನಡದ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಏಕೋತ್ತರ ಶತಸ್ಥಳ (ನೂರೊಂದು ಸ್ಥಳ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ) ರಾಜ ೨ನೇ ದೇವರಾಯ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಬರೆಯಲ್ಪಟ್ಟಿತು.

ಹಂಪಿಯ ವಿಠ್ಠಲ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಕ್ರಿ.ಶ. ೧೫೧೩ರ ಕಾಲದ ರಾಜ ಕೃಷ್ಣದೇವರಾಯನ ಕನ್ನಡ ಶಾಸನ ಅವನ ಮೂವರು ರಾಣಿಯರು ಅವನ ತಂದೆ ನರಸ ನಾಯಕ ಮತ್ತು ಅವನ ತಾಯಿ ನಾಗಲಾ ದೇವಿ ಬಗ್ಗೆ ಉಪಯುಕ್ತ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ.

೧೨ ನೇ ಶತಮಾನದ ಮೊದಲು ಜೈನ ಲೇಖಕರು ತಮ್ಮ ಚಂಪೂ (ಗದ್ಯದೊಂದಿಗೆ ಬೆರೆಸಿದ ಪದ್ಯಗಳು) ಶೈಲಿಯ ಬರಹಗಳ ಮೂಲಕ ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಆಸ್ಥಾನ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯಗೊಳಿಸಿದ್ದರು. ನಂತರದ ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಅವರು ವೀರಶೈವರೊಂದಿಗೆ ಹೋರಾಡಬೇಕಾಯಿತು ಅವರು ತಮ್ಮ ವಚನ ಕಾವ್ಯದ ಮೂಲಕ ರಾಜ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿದರು ಮಾತನಾಡುವ ಭಾಷೆಯ ಶೈಲಿಯ ರೂಪ ಜಾನಪದ ಪ್ರಕಾರಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿತ್ತು. ವೀರಶೈವ (ಹಿಂದೂ ದೇವರು ಶಿವನ ಭಕ್ತರು) ಸಾಹಿತ್ಯದ ಜನಪ್ರಿಯ ಬೆಳವಣಿಗೆಯು ೧೨ ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು ಆದರೆ ವೈಷ್ಣವ (ಹಿಂದೂ ದೇವರು ವಿಷ್ಣುವಿನ ಭಕ್ತರು) ಬರಹಗಾರರು ೧೫ ನೇ ಶತಮಾನದಿಂದ ತಮ್ಮ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಬೀರಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಜೈನ ಬರಹಗಾರರು ತಮ್ಮ ಕಲೆಯನ್ನು ಮರುಶೋಧಿಸಬೇಕಾಗಿತ್ತು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ವಿಷಯಗಳಾದ ತ್ಯಜಿಸುವಿಕೆ ಮತ್ತು ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳಿಂದ ದೂರ ಸರಿಯುವುದರ ಮೂಲಕ ಸಮಕಾಲೀನ ವಿಷಯಗಳ ಮೇಲೆ ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಬೇಕಾಯಿತು. ಆಂಡಯ್ಯನ ೧೩ ನೇ ಶತಮಾನದ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಕಬ್ಬಿಗರ ಕಾವ (''ಕವಿಗಳ ರಕ್ಷ'') ಸಾಹಿತ್ಯ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿನ ಬದಲಾವಣೆಯ ಆರಂಭಿಕ ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ವೀರಶೈವರ ಬಗೆಗಿನ ಹಗೆತನವನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ. ಜೈನ ಲೇಖಕರು ಶಿವನನ್ನು ಅರ್ಧ ಮಹಿಳೆಯನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿದ ಪ್ರೀತಿಯ ದೇವರು ಮನ್ಮಥನ ಕಥೆಯನ್ನು ವಿವರಿಸಲು ಸೂಕ್ತವೆಂದು ಕಂಡುಕೊಂಡರು. ವೀರಶೈವರು ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಬದಲಾವಣೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು ಔಪಚಾರಿಕ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಬದಿಗಿರಿಸಿ ಮತ್ತು ಕಡಿಮೆ ಸ್ಥಳೀಯ ಪ್ರಕಾರಗಳಿಗೆ ದಾರಿ ಮಾಡಿದರು. ವೈಷ್ಣವ ಹರಿದಾಸರು ನಂತರ ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರಿಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಸ್ವೀಕಾರಾರ್ಹವಾದ ಸಂಗೀತ ಪ್ರಕಾರಗಳನ್ನು ಜನಪ್ರಿಯಗೊಳಿಸಿದರು. ರಾಜರು ಮತ್ತು ಕಮಾಂಡರ್‌ಗಳನ್ನು ಶ್ಲಾಘಿಸುವ ಲಿಖಿತ ಕ್ಲಾಸಿಕ್‌ಗಳು ಹಿಂದಿನ ವಿಷಯವಾಗಿತ್ತು. ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯವು ಮಾತನಾಡುವ ಮತ್ತು ಹಾಡುವ ಜಾನಪದ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳಿಗೆ ಹತ್ತಿರವಾಯಿತು ಹಾಡುಗಾರಿಕೆ ಅದರ ವಿಶಿಷ್ಟ ಲಕ್ಷಣವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ದೇವರಿಗೆ ಭಕ್ತಿ ಅದರ ಗುರಿಯಾಗಿದೆ.

ಸಾಹಿತ್ಯಿಕ ಭೂದೃಶ್ಯದಲ್ಲಿನ ಈ ಮಹತ್ವದ ಬದಲಾವಣೆಯು ೧೪ ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಪ್ರಮುಖ ರಾಜಕೀಯ ಬದಲಾವಣೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿಕೊಂಡಿದೆ. ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಹಿಂದೂ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಗಳ ಅವನತಿಯೊಂದಿಗೆ ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಉತ್ತರದಿಂದ ಮುಸ್ಲಿಂ ಆಕ್ರಮಣಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಭದ್ರಕೋಟೆಯಾಗಿ ಬೆಳೆದು ಲಲಿತಕಲೆಗಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಅನುಕೂಲಕರ ವಾತಾವರಣವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿತು. ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಮಹತ್ವದ ಯುಗದಲ್ಲಿ ವೈಷ್ಣವ ಮತ್ತು ವೀರಶೈವ ಲೇಖಕರ ನಡುವಿನ ಸ್ಪರ್ಧೆಯು ಮುನ್ನೆಲೆಗೆ ಬಂದಿತು. ಎರಡು ಪಂಗಡಗಳ ನಡುವೆ ಸಾಹಿತ್ಯ ವಿವಾದಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿದ್ದವು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ರಾಜ IIನೇ ದೇವರಾಯನ ಆಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ತೀವ್ರ ಪೈಪೋಟಿಯು ಆಯಾ ಪಂಥಗಳ ಕವಿಗಳು ಬರೆದ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಕೃತಿಗಳ ಗೌರವಾರ್ಥವಾಗಿ ''ಸಂಘಟಿತ ಮೆರವಣಿಗೆಗಳಿಗ '' ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಈ ನಂಬಿಕೆಗಳಿಂದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಬರಹಗಾರರನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಅನೇಕ ಲೇಖಕರು ಕಡಿಮೆ ಗುಣಮಟ್ಟದ ಬರಹಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ವೈಷ್ಣವ ಲೇಖಕರು ಎರಡು ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದ್ದರು ಅವರು ಪರಸ್ಪರ ಯಾವುದೇ ಸಂವಹನವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದಿಲ್ಲ: ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಕಾರರು ರಾಜಮನೆತನದ ಆಶ್ರಯದಲ್ಲಿ ವಿಶಿಷ್ಟವಾಗಿ ಬರೆಯುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ವಿಷಯಗಳಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸದ ಭಕ್ತಿ ಕವಿಗಳು ಬದಲಿಗೆ ಜಾನಪದ ಪ್ರಕಾರಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ರಚಿಸಿದ ಸುಮಧುರ ಗೀತೆಗಳ ರೂಪದಲ್ಲಿ ದೇವರ ಸಂದೇಶವನ್ನು ಜನರಿಗೆ ಕೊಂಡೊಯ್ಯುತ್ತಾರೆ. ಕುಮಾರ ವ್ಯಾಸ ಮತ್ತು ತಿಮ್ಮಣ್ಣ ಕವಿಗಳು ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಕಾರರಲ್ಲಿ ಚಿರಪರಿಚಿತರಾಗಿದ್ದರೆ. ಪುರಂದರ ದಾಸ ಮತ್ತು ಕನಕದಾಸರು ಭಕ್ತಿ ಲೇಖಕರಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧರಾಗಿದ್ದವರು. ೧೩ ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಕನ್ನಡ ಮಾತನಾಡುವ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದ ಮಧ್ವಾಚಾರ್ಯರ ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರವು ಮುಂದಿನ ಎರಡು ಶತಮಾನಗಳಲ್ಲಿ ಅದರ ಗಡಿಯನ್ನು ಮೀರಿ ಹರಡಿತು. ಸಂಚಾರಿ ಹರಿದಾಸರು ಅತೀಂದ್ರಿಯ ಸಂತ-ಕವಿಗಳು ಎಂದು ಉತ್ತಮವಾಗಿ ವಿವರಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಸರಳ ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಮಧ್ವಾಚಾರ್ಯರ ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಹರಡಿದರು. ದೇವರ ಭಕ್ತಿಯನ್ನು ಬೋಧಿಸುವ ಮೂಲಕ ಜನಮನವನ್ನು ಗೆದ್ದರು ಮತ್ತು ಜ್ಞಾನ ,ಭಕ್ತಿ ಮತ್ತು ವೈರಾಗ್ಯತೆ (ನಿರ್ಲಿಪ್ತತೆ) ಗುಣಗಳನ್ನು ಶ್ಲಾಘಿಸಿದರು.

ಚಾಮರಸ, ಕುಮಾರ ವ್ಯಾಸ, ಕನಕದಾಸ ಮತ್ತು ಭಾಸ್ಕರರಂತಹ ಅತ್ಯಂತ ನುರಿತ ಕವಿಗಳು ಮಾತ್ರ ಷಟ್ಪದಿ ಛಂದಸ್ಸಿನ ಯುಗವನ್ನು ಅತ್ಯುತ್ತಮವಾಗಿ ಬಳಸಿದರು. ನಾಗವರ್ಮ ಅವರು ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದಾರೆ, ನಾಗವರ್ಮ ಅವರ ಚಂದೋಬುದಿ (ಸಿ.೯೯೦) ಮತ್ತು ೧೨ ನೇ ಶತಮಾನದ ಹೊಯ್ಸಳ ಕವಿ ರಾಘವಾಂಕನಿಂದ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ಬಳಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಈ ಷಟ್ಪದಿ ಶೈಲಿಯು ಕಥನ ಕಾವ್ಯಕ್ಕೆ ಸೂಕ್ತವಾಗಿ ವಿಜಯನಗರದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಅಪಾರ ಜನಪ್ರಿಯತೆಯನ್ನು ಗಳಿಸಿತು. ಈ ಛಂದಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ನೀತಿಬೋಧಕ ಬರಹಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದ ವೀರಶೈವರು ಶತಕ (೧೦೦ ಪದ್ಯಗಳ ಸ್ಟ್ರಿಂಗ್) ಅನ್ನು ಅತ್ಯುತ್ತಮವಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಂಡರು ಆದರೂ ಜೈನ ಕವಿ ರತ್ನಾಕರವರ್ಣಿ ಅದರ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಪ್ರತಿಪಾದಕರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಸಾಂಗತ್ಯ ಮಾಪಕದಲ್ಲಿ ರತ್ನಾಕರವರ್ಣಿ ಮತ್ತು ಸಾಂಗತ್ಯ ಬರಹಗಳನ್ನು ಈ ಕಾಲದ ಮೇರುಕೃತಿಗಳೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ.

ರಾಜಮನೆತನದ ಆಸ್ಥಾನಗಳಲ್ಲಿ ಕನ್ನಡ ಮತ್ತು ತೆಲುಗು ಸಾಹಿತ್ಯಗಳ ನಡುವೆ ಹೆಚ್ಚಿದ ಪರಸ್ಪರ ಕ್ರಿಯೆಯು ಹೊಯ್ಸಳರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿತು. ಕನ್ನಡದಿಂದ ತೆಲುಗಿಗೆ ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಯಾಗಿ ಕ್ಲಾಸಿಕ್‌ಗಳ ಅನುವಾದಗಳು ಜನಪ್ರಿಯವಾದವು. ಈ ಕಾಲದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ದ್ವಿಭಾಷಾ ಕವಿಗಳು ಭೀಮ ಕವಿ, ಪಿಡುಪರ್ತಿ ಸೋಮನಾಥ ಮತ್ತು ನೀಲಕಂಠಾಚಾರ್ಯ. ಧೂರ್ಜಟಿ ಸೇರಿದಂತೆ ಕೆಲವು ತೆಲುಗು ಕವಿಗಳು ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಎಷ್ಟು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಪಾರಂಗತರಾಗಿದ್ದರು ಎಂದರೆ ಅವರು ತಮ್ಮ ತೆಲುಗು ಬರಹಗಳಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಕನ್ನಡ ಪದಗಳನ್ನು ಮುಕ್ತವಾಗಿ ಬಳಸಿದರು. ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆಯೊಂದಿಗಿನ ಈ ಪರಿಚಯದಿಂದಾಗಿಯೇ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಬರಹಗಾರ ಶ್ರೀನಾಥ ಅವರು ತಮ್ಮ ತೆಲುಗು ಬರಹಗಳನ್ನು ''ಕನ್ನಡ'' ಎಂದು ಕರೆದರು. ದ್ವಿಭಾಷಾ ಬರಹಗಾರರ ಅನುವಾದಗಳು ಮುಂದಿನ ಶತಮಾನಗಳಲ್ಲಿ ಮುಂದುವರೆಯಿತು.

೧೬ ನೇ ಶತಮಾನದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ೧೭ ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ವಿಘಟನೆಯೊಂದಿಗೆ ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಕೇಂದ್ರಗಳು ಉದಯೋನ್ಮುಖ ಸ್ವತಂತ್ರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಗಳಾದ ಮೈಸೂರು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ಮತ್ತು ಕೆಳದಿ ನಾಯಕರ ಆಸ್ಥಾನಗಳಿಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡವು. ಈ ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳಲ್ಲಿನ ಬರಹಗಾರರು ಅವರಲ್ಲಿ ಅನೇಕರು ವೀರಶೈವರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರು ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಸಂಸ್ಕೃತ ಮತ್ತು ತೆಲುಗು ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿಯೂ ಪ್ರವೀಣರಾಗಿದ್ದರು. ಅಂತಹ ಇಬ್ಬರು ಲೇಖಕರು ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಸ್ಥಾಪಕರಾದ ಕಳಲೆ ನಂಜರಾಜ ಮತ್ತು ಕೆಂಪೇಗೌಡರು . ಈ ಬಹುಭಾಷಿಕತೆಯು ಬಹುಶಃ ಕಾಸ್ಮೋಪಾಲಿಟನ್ ವಿಜಯನಗರ ಸಾಹಿತ್ಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಮತ್ತು ವೀರಶೈವ ಮಠದ ಉದಯೋನ್ಮುಖ ಸಾಮಾಜಿಕ ಜವಾಬ್ದಾರಿಗಳ ದೀರ್ಘಕಾಲದ ಪರಂಪರೆಯಾಗಿದೆ. ಅದು ಇನ್ನು ಮುಂದೆ ಕೇವಲ ಕನ್ನಡ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಸೀಮಿತವಾಗಿರದೆ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ತನ್ನ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಹರಡಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿತು.

ಮೈಸೂರು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಒಡೆಯರ ಆಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಶ್ರೀವೈಷ್ಣವ ಬುದ್ಧಿಜೀವಿಗಳ ಪ್ರಭಾವದಿಂದ ವೀರಶೈವ ಸಾಹಿತ್ಯ ಶಾಲೆಗೆ ಸವಾಲಾಯಿತು. ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಶ್ರೀವೈಷ್ಣವ ಬರಹಗಾರರು (ವೈಷ್ಣವ ಪಂಥದ ಅನುಯಾಯಿಗಳು) ತೆಲುಗು ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತ ಬರಹಗಾರರೊಂದಿಗೆ ಸ್ಪರ್ಧೆಯಲ್ಲಿದ್ದರು ಅವರ ಪ್ರಾಬಲ್ಯವು ಮೈಸೂರು ರಾಜ್ಯದ ಮೇಲೆ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಮುಂದುವರೆಯಿತು. ಏತನ್ಮಧ್ಯೆ ೧೬ ನೇ ಶತಮಾನದ ಕವಿ ರತ್ನಾಕರವರ್ಣಿಯ ಆಮೂಲಾಗ್ರ ಬರವಣಿಗೆಗಳು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಆಸ್ಥಾನದ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಕವಿಗಳಲ್ಲದವರು ಕನ್ನಡ ಮಾತನಾಡುವ ಪ್ರದೇಶದಾದ್ಯಂತ ಸಂಚರಿಸುವ ನ್ಯಾಯಾಲಯ ಮತ್ತು ಮಠಗಳನ್ನು ದಾಟಿದ ಸಂಚಾರಿ ಕವಿಗಳಿಂದ ಹೊಸ ರೀತಿಯ ಕಾವ್ಯಕ್ಕೆ ದಾರಿ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟವು. ಕವನಗಳನ್ನು ಬರೆಯುವುದು ( ತ್ರಿಪದಿ) ಮತ್ತು ಜಾತಿ ಮತ್ತು ಧರ್ಮದ ಸಾಮಾಜಿಕ ಅಡೆತಡೆಗಳನ್ನು ನಿವಾರಿಸಿದ ಮಾನವೀಯ ಮೌಲ್ಯಗಳೊಂದಿಗೆ ಜನರ ಜೀವನದ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರುವುದು. ಸರ್ವಜ್ಞ (ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ತೆಲುಗು ಕವಿ ವೇಮನನಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ), ಶಿಶುನಾಳ ಶರೀಫ, ಮುಪಿನ ಷಡಾಕ್ಷರಿ, ನವಲಿಂಗಯೋಗಿ ಮತ್ತು ಕಡಕೊಳದ ಮಡಿವಾಳಪ್ಪ ಅವರಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಮೇರಿಕ್ ಕವಿಗಳು ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಅಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಮತ್ತೊಂದು ಯುಗಕ್ಕೆ ನಾಂದಿ ಹಾಡಿದರು. ನ್ಯಾಯಾಲಯದ ಸಂಪ್ರದಾಯವಾದದಿಂದ ಮುಕ್ತವಾದ ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯಿಕ ಅಭಿರುಚಿಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು.

ವೈಷ್ಣವ ಬರಹಗಳು

ವೈಷ್ಣವ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಪೋಷಕ, ರಾಜ ಕೃಷ್ಣದೇವರಾಯ (೧೫೦೯-೧೫೨೯)

ಹಂಪಿಯ ಹಜಾರ ರಾಮ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಕ್ರಿ.ಶ. ೧೫೨೧ರ ಕಾಲದ ರಾಜ ಕೃಷ್ಣದೇವರಾಯನ ಕನ್ನಡ ಶಾಸನ

ವೈಷ್ಣವ ಲೇಖಕರು ಹಿಂದೂ ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳು ರಾಮಾಯಣ, ಮಹಾಭಾರತ ಮತ್ತು ಭಾಗವತ ಹಾಗೆಯೇ ವೇದಾಂತ ಮತ್ತು ಹಿಂದೂ ಪುರಾಣ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳಿಂದ ಇತರ ವಿಷಯಗಳ ಕುರಿತು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಇದು ಪ್ರಭಾವಿ ವೈಷ್ಣವ ಕವಿ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಕನ್ನಡ ಮಹಾಕಾವ್ಯದ ವರಿಷ್ಟ ಕುಮಾರ ವ್ಯಾಸನ ಕಾಲ. ಇತಿಹಾಸಕಾರರು ಆದಿಕವಿ ಪಂಪ (ಸಿ.೯೪೧) ಮತ್ತು ಕುಮಾರ ವ್ಯಾಸ ತಮ್ಮ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ಮೂಲಭೂತ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸುವಾಗ. ಇಬ್ಬರೂ ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ಕಾಲದ ನಿಪುಣ ಕವಿಗಳು ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಪಂಪನನ್ನು ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಯುಗದ ಸ್ಟೈಲಿಸ್ಟ್ ಎಂದು ಗುರುತಿಸಿದರೆ ಕುಮಾರ ವ್ಯಾಸನನ್ನು ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಯುಗದ ಸಾಮಾನ್ಯವಾದಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಮಾರ್ಗ (ಸಂಸ್ಕೃತ-ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿ) ಅವಧಿಯ ಉತ್ಪನ್ನವಾದ ಮಾರ್ಗ ಭಿನ್ನವಾಗಿ ಕುಮಾರ ವ್ಯಾಸನು ದೇಶೀ (ಸ್ಥಳೀಯ) ಷಟ್ಪದಿಯ ನಮ್ಯತೆಯನ್ನು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ಬಳಸಿದನು. ಇದು ರೂಪಕಗಳು, ಹೋಲಿಕೆಗಳು, ಹಾಸ್ಯ ಮತ್ತು ಅಶ್ಲೀಲತೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಭಾಷೆಯ ಶ್ರೇಣಿಯನ್ನು ಬಳಸಿತು.

ಕುಮಾರ ವ್ಯಾಸ ಗದುಗಿನ ಭಾರತವನ್ನು ೧೪೩೦ ರಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಸ ಪರಂಪರೆಯಲ್ಲಿ ಬರೆದನು. ಕೃತಿಯ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯು ಲೇಖಕರು ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಗದುಗು (ಆಧುನಿಕ ಗದಗ ) ಅನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ. ಬರವಣಿಗೆಯು ಹಿಂದೂ ಮಹಾಕಾವ್ಯವಾದ ಮಹಾಭಾರತದ ಮೊದಲ ಹತ್ತು ಅಧ್ಯಾಯಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿದೆ ಮತ್ತು ಪರ್ಯಾಯವಾಗಿ ಕರ್ನಾಟ ಭಾರತ ಕಥಾ ಮಂಜರಿ ಅಥವಾ ಕುಮಾರವ್ಯಾಸ ಭಾರತ ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದು ಗದಗದ ದೇವತೆಗೆ ಸಮರ್ಪಣೆಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಹಿಂದೂ ದೇವರು ಕೃಷ್ಣನ ದೈವತ್ವ ಮತ್ತು ಅನುಗ್ರಹವನ್ನು ಒತ್ತಿಹೇಳುತ್ತದೆ. ಪಂಪನು ತನ್ನ ವಿಕ್ರಮಾರ್ಜುನ ವಿಜಯ (೯೪೧) ಮಹಾಕಾವ್ಯದ ಕಟ್ಟುನಿಟ್ಟಾದ ಜೈನ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಕ್ಕೆ ಬದ್ಧನಾಗಿರದೆ ಪಾಂಡವ ಅರ್ಜುನನನ್ನು ನಾಯಕನನ್ನಾಗಿ ಶ್ಲಾಘಿಸಿದನು. ದ್ರೌಪದಿಯನ್ನು ಕೇವಲ ಅರ್ಜುನನ ಹೆಂಡತಿಯನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿದನು ಮತ್ತು ಕೌರವ ರಾಜಕುಮಾರ ದುರ್ಯೋಧನ ಮತ್ತು ಅವನ ನಿಷ್ಠಾವಂತ ಒಡನಾಡಿ ಕರ್ಣನನ್ನು ಉನ್ನತ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಾಗಿ ಬಿಂಬಿಸಿದನು. ಕುಮಾರ ವ್ಯಾಸ ಕೃಷ್ಣನನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಎಲ್ಲಾ ಪಾತ್ರಗಳನ್ನು ಲೋಪದೋಷಗಳೊಂದಿಗೆ ಆಳವಾದ ಮಾನವನಂತೆ ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತದೆ. ಕುತಂತ್ರದ ಕೀಚಕ ಮತ್ತು ಹೇಡಿ ಉತ್ತರ ಕುಮಾರ ಮುಂತಾದ ದ್ವಿತೀಯಕ ಪಾತ್ರಗಳ ಅವರ ಚಿತ್ರಣವೂ ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿದೆ. ಕೃತಿಯ ಆಸಕ್ತಿದಾಯಕ ಅಂಶವೆಂದರೆ ಕವಿ ಮತ್ತು ಅವನ ನಾಯಕ ಕೃಷ್ಣ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದ ಹಾಸ್ಯ ಪ್ರಜ್ಞೆ. ಈ ಕೃತಿಯು ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಹಳೆಯದರಿಂದ ಆಧುನಿಕತೆಯ ಪರಿವರ್ತನೆಯನ್ನು ಗುರುತಿಸುತ್ತದೆ. ಅತ್ಯಾಧುನಿಕ ರೂಪಕಗಳ ಬಳಕೆಗೆ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾದ ಕುಮಾರ ರೂಪಕ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಎಂಬ ಬಿರುದನ್ನು ಗಳಿಸಿದನು. ಮಹಾಕಾವ್ಯದ ಉಳಿದ ಅಧ್ಯಾಯಗಳನ್ನು ರಾಜ ಕೃಷ್ಣದೇವರಾಯನ ಆಸ್ಥಾನದ ತಿಮ್ಮಣ್ಣ ಕವಿ (೧೫೧೦) ಅನುವಾದಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಕವಿ ತನ್ನ ಕೃತಿಗೆ ಕೃಷ್ಣರಾಯ ಭಾರತ ಎಂದು ಹೆಸರಿಟ್ಟನು. ಐರಾವತ (೧೪೩೦) ಕುಮಾರ ವ್ಯಾಸನ ಮಹಾಭಾರತದ ಒಂದು ಪ್ರಸಂಗವನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಇದು ಇಂದ್ರ ದೇವರಿಂದ ಸವಾರಿ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟ ಆನೆಯ ಕಥೆಯಾಗಿದೆ.

ಕುಮಾರ ವ್ಯಾಸರಿಂದ ಪ್ರೇರಿತರಾಗಿ ಮಹಾಕಾವ್ಯದ ರಾಮಾಯಣದ ಮೊದಲ ಸಂಪೂರ್ಣ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ರೂಪಾಂತರವನ್ನು ಕುಮಾರ ವಾಲ್ಮೀಕಿ (ನರಹರಿಯ ಗುಪ್ತನಾಮ, ೧೫೦೦) ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ರಚಿಸಲಾದ ತೊರವೆ ಗ್ರಾಮದ ಕಾರಣ ಇದುನ್ನು ತೊರವೆ ರಾಮಾಯಣ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಮಹಾಭಾರತದಂತೆಯೇ ಈ ರೂಪಾಂತರವು ನಾಗಚಂದ್ರನ (೧೧೦೫) ಜೈನ ಆವೃತ್ತಿಯಿಂದ ವಿಶೆಷವಾಗಿದೆ. ನಾಗಚಂದ್ರ ಅವರು ಸಂಸ್ಕೃತ ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾದ ಚಂಪೂ ಪದ್ಯಗಳ ಮೂಲಕ ಅನ್ನು ಬಳಸಿದರು ಮತ್ತು ರಾವಣನನ್ನು ದುರಂತ ನಾಯಕನಾಗಿ ಚಿತ್ರಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದರು. ಮೂಲ ಆವೃತ್ತಿಯಿಂದ ( ವಾಲ್ಮೀಕಿಯಿಂದ ) ನಿರ್ಗಮನದಲ್ಲಿ ಜೈನ ಮಹಾಕಾವ್ಯವು ರಾಮನ ತಪಸ್ವಿ ಮತ್ತು ನಿರ್ವಾಣ ಕೊನೆಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ವಾಲ್ಮೀಕಿ ಸಂಪ್ರದಾಯದಲ್ಲಿ ಬರೆಯಲಾದ ಕುಮಾರ ವಾಲ್ಮೀಕಿಯ ಖಾತೆಯು ಷಟ್ಪದಿಯಲ್ಲಿದೆ ಮತ್ತು ವಿಷ್ಣು ದೇವರ ಅವತಾರವಾದ ರಾಮ ದೇವರ ಮೇಲಿನ ಲೇಖಕರ ಭಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿದೆ. ಲೇಖಕರ ಪ್ರಕಾರ ಅವರು ಬರೆದ ಮಹಾಕಾವ್ಯವು ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಶಿವನು ತನ್ನ ಪತ್ನಿ ಪಾರ್ವತಿಯೊಂದಿಗಿನ ಸಂಭಾಷಣೆಯ ಪುನರಾವರ್ತನೆಯಾಗಿದೆ. ಮಹಾಕಾವ್ಯದ ಈ ಆವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ ರಾಜ ರಾವಣ, ಖಳನಾಯಕ, ಸೀತೆಯ ಸ್ವಯಂವರದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿದವರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬನಾಗಿದ್ದಾನೆ. ವಧುವನ್ನು ಗೆಲ್ಲುವಲ್ಲಿ ಅವನ ವೈಫಲ್ಯವು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ವರನಾದ ರಾಮನ ಕಡೆಗೆ ಅಸೂಯೆಯನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ. ಕಥೆಯು ಮುಂದುವರೆದಂತೆ ಹನುಮಂತನು ತನ್ನ ಎಲ್ಲಾ ಸೇವೆಗಳಿಗಾಗಿ ಮೆಚ್ಚುಗೆ ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ''ಮುಂದಿನ ಸೃಷ್ಟಿಕರ್ತನ'' ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಏರುತ್ತಾನೆ. ಕಥೆಯ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ರಾಮನೊಂದಿಗಿನ ಯುದ್ಧದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ರಾವಣನು ರಾಮನು ವಿಷ್ಣುವಿನ ಹೊರತು ಬೇರೆ ಯಾರೂ ಅಲ್ಲ ಎಂದು ಅರಿತುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ಮೋಕ್ಷವನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಅವನ ಕೈಯಲ್ಲಿ ಸಾಯುತ್ತಾನೆ. ಯುದ್ಧವನ್ನು ನಿರೂಪಿಸುವ ಅಧ್ಯಾಯಕ್ಕೆ ( ಯುದ್ದ ಕಾಂಡ) ಎಲ್ಲಾ ಅಧ್ಯಾಯಗಳಿಗಿಂತ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯನ್ನು ನೀಡಲಾಗಿದೆ. ಬರವಣಿಗೆಯು ಶತಮಾನಗಳಿಂದಲೂ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಯಕ್ಷಗಾನದಂತಹ ಜಾನಪದ ರಂಗಭೂಮಿಗೆ ಪ್ರೇರಣೆ ನೀಡಿತು. ಇದು ತೊರವೆ ರಾಮಾಯಣ ಸಂಚಿಕೆಗಳಿಂದ ಜಾರಿಗೆ ಬಂದಿದೆ. ಪೌರಾಣಿಕ ಸಂಪ್ರದಾಯ ಮತ್ತು ಮಧ್ವಾಚಾರ್ಯರ ಪ್ರಭಾವವು ಈ ಉತ್ಸಾಹಭರಿತ ಆದರೆ ಧಾರ್ಮಿಕ ನಿರೂಪಣೆಯಲ್ಲಿ ಗೋಚರಿಸುತ್ತದೆ. ಅದು ತನ್ನ ನಾಯಕನಾದ ರಾಮನನ್ನು ವೈಭವೀಕರಿಸಲು ಎಲ್ಲಾ ಅವಕಾಶಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ ಲೇಖಕರು ಅಮೂರ್ತತೆಗಳಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಅವರ ಹಿಂದಿನ ಕುಮಾರ ವ್ಯಾಸನ ಆಕರ್ಷಕವಾದ ಕಾವ್ಯಾತ್ಮಕ ಮಟ್ಟವನ್ನು ತಲುಪಿಲ್ಲ ಎಂದು ಟೀಕಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ಸುಪ್ರಸಿದ್ಧ ಆಚಾರ್ಯರು (ಗುರುಗಳು) ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ರಚಿಸಿದ ಆರಂಭಿಕ ಭಾಗವತ ಬರಹಗಳು ಕೇವಲ ಜನಸಾಮಾನ್ಯರ ಮೇಲೆ ಮತಾಂತರದ ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ಬೀರುವ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದವು. ಅವರನ್ನು ಆಸ್ತಿಕ ಜೀವನ ವಿಧಾನ ಮತ್ತು ಕೃಷ್ಣ ದೇವರಲ್ಲಿ ನಂಬಿಕೆ ಹೊಂದುವಂತೆ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸುತ್ತವೆ. ರಾಜ ಕೃಷ್ಣದೇವರಾಯ ಮತ್ತು ಅವನ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿ ಅಚ್ಯುತ ರಾಯರಆಸ್ಥಾನ ಕವಿಯಾಗಿ ಪ್ರವರ್ಧಮಾನಕ್ಕೆ ಬಂದ ಚತು ವಿಠ್ಠಲನಾಥ ಅವರು ೨೮೦ ವಿಭಾಗಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾದ ೧೨,೨೪೭ ಚರಣಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಬೃಹತ್ ಬರವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವತವನ್ನು ಕನ್ನಡಕ್ಕೆ ಭಾಷಾಂತರಿಸಿದ ಮೊದಲ ವ್ಯಕ್ತಿ. ಕೃತಿಯು ಮೂಲ ಆವೃತ್ತಿಯು ಸಂಪೂರ್ಣ ಷಟ್ಪದಿಯಲ್ಲಿ ರಚಿತಗೊಂಡಿದೆ. ಈ ಕೃತಿಯು ವಿಷ್ಣು ದೇವರ ಎಲ್ಲಾ ಹತ್ತು ಅವತಾರಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ ಆದರೂ ಇದು ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಕೃಷ್ಣನನ್ನು ಸರ್ವೋಚ್ಚ ಭಗವಂತ ಎಂದು ಚಿತ್ರಿಸಿದೆ. ಪುರಾಣವು ವಿಷ್ಣುವಿನ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಭಕ್ತರಾದ ಪ್ರಹ್ಲಾದ ಮತ್ತು ಧ್ರುವ ಅವರ ಕಥೆಗಳನ್ನು ವಿವರವಾಗಿ ಒಳಗೊಂಡಿದೆ ಹಾಗೆಯೇ ವಿಷ್ಣುವಿನ ಕೈಯಲ್ಲಿ ಸಾಯುವ ಮೂಲಕ ಮೋಕ್ಷವನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದ ರಾಕ್ಷಸರಾದ ವೃತಾಸುರ, ಹಿರಣ್ಯಕಶಿಪು ಮತ್ತು ಇತರರ ಕಥೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಹರಿದಾಸರ ರಚನೆಗಳ ಮೇಲೆ ಮಹಾಕಾವ್ಯದ ಪ್ರಭಾವವು ಅತ್ಯಂತ ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿದೆ. ಆ ಕಾಲದ ಇತರ ಎರಡು ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳಂತೆ ಬರವಣಿಗೆಯನ್ನು ಮುಖ್ಯವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸದಿದ್ದರೂ ಧಾರ್ಮಿಕ ಮನಸ್ಸಿನ ಜನರು ಅದರ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಚಾತು ವಿಠ್ಠಲನಾಥ ಮಹಾಕಾವ್ಯ ಮಹಾಭಾರತದ ಭಾಗಗಳ ಸಂಪೂರ್ಣ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ೧೬ ನೇ ಶತಮಾನದ ಇತರ ಗಮನಾರ್ಹ ಬರಹಗಾರರು ತಿರುಮಲ ಭಟ್ಟ (ಶಿವಗೀತೆ) ಮತ್ತು ರಾಮೇಂದ್ರ ( ಸೌಂದರ್ಯ ಕಥಾರತ್ನ,ತ್ರಿಪದಿಯಲ್ಲಿ).

ವೀರಶೈವ ಬರಹಗಳು

ಬಸವಣ್ಣ, ಅನೇಕ ವೀರಶೈವ ಜೀವನ ಚರಿತ್ರೆಯ ನಾಯಕ

ಹಂಪಿಯ ಹಜಾರ ರಾಮ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಕ್ರಿ.ಶ. ೧೫೨೧ರ ಕಾಲದ ರಾಜ ಕೃಷ್ಣದೇವರಾಯನ ಕನ್ನಡ ಶಾಸನ

ವೀರಶೈವ ಲೇಖಕರು ಹಿಂದೂ ದೇವರಾದ ಶಿವನ ಭಕ್ತರು. ಅವನ ೨೫ ರೂಪಗಳು ಮತ್ತು ಶೈವ ಧರ್ಮದ ನಿರೂಪಣೆಗಳು. ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಅವರ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಬೆಳವಣಿಗೆಯೆಂದರೆ ೧೨ ನೇ ಶತಮಾನದ ವೀರಶೈವ ಚಳುವಳಿಯ ಸಂತರನ್ನು ( ಬಸವಣ್ಣ, ಅಲ್ಲಮ ಪ್ರಭು ಮತ್ತು ಇತರರು) ತಮ್ಮ ಬರಹಗಳ ಮುಖ್ಯಪಾತ್ರಗಳಾಗಿ ಮರುರೂಪಿಸುವುದು.

ಭೀಮ ಕವಿ ತನ್ನ ಕೃತಿ ಬಸವಪುರಾಣದಿಂದ (ಸಿ.೧೩೬೯) ಷಟ್ಪದಿ ಸಂಪ್ರದಾಯಕ್ಕೆ ದಾರಿ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟನು. ಈ ರೂಪವನ್ನು ೧೨ನೇ ಶತಮಾನದ ಹೊಯ್ಸಳ ಕವಿ ರಾಘವಾಂಕನು ಮೊದಲು ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದನು.ಭೀಮ ಕವಿಯ ಕೃತಿಯಾದ ಬಸವಣ್ಣನವರ ಜೀವನ ಚರಿತ್ರೆ ಪ್ರಮುಖ ವೀರಶೈವ ಪುರಾಣವಾಗಿದೆ. ಇದು ಹೊಯ್ಸಳ ಕವಿ ಹರಿಹರ ಬಸವರಾಜ ರಗಳೆಯ ಕರ್ತೃ) ಮತ್ತು ೧೩ ನೇ ಶತಮಾನದ ಪಾಲ್ಕುರಿಕಿ ಸೋಮನಾಥನ ತೆಲುಗು ಬರಹಗಳಿಂದ ಬಸವಣ್ಣನ ಹಿಂದಿನ ಜೀವನಚರಿತ್ರೆಗಳಿಂದ ಸ್ಫೂರ್ತಿ ಪಡೆದಿದೆ. ಭೀಮ ಕವಿಯು ಸುಪ್ರಸಿದ್ಧ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಪೂರ್ಣ ಬರವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಪೂರ್ವಜರನ್ನು ನಮ್ರತೆಯಿಂದ ಅಂಗೀಕರಿಸುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ಶ್ಲಾಘಿಸುತ್ತಾನೆ.

ಲೇಖಕರು ಬಸವಣ್ಣನವರ ಜನ್ಮದೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಾರಂಭಿಸುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಶರಣರ ಇತರ ಪ್ರಸಿದ್ಧ (ಹಿಂದೂ ದೇವರು ಶಿವನ ಭಕ್ತರು) ಪ್ರಸಂಗಗಳನ್ನು ಅವರ ಜೀವನ ಚರಿತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಣೆಯುತ್ತಾರೆ. ಬಸವಣ್ಣನನ್ನು ಒಬ್ಬ ಸಂತ ವ್ಯಕ್ತಿ, ಶಿವನ ಮಹಾನ್ ಭಕ್ತ, ನಂದಿಯ ಅವತಾರ, ಪವಾಡಗಳ ವ್ಯಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ವೀರಶೈವ ನಂಬಿಕೆಯನ್ನು ಮರುಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಕಳುಹಿಸಲಾದ ಧ್ಯೇಯವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ವ್ಯಕ್ತಿ ಎಂದು ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಕೃತಿಯು ಅರವತ್ತೊಂದು ಸಂಧಿಗಳು (ಅಧ್ಯಾಯಗಳು) ಮತ್ತು ೩೬೨೧ ಪದ್ಯಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಎಂಟು ವಿಭಾಗಗಳಾಗಿ ಜೋಡಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ. ನಿರೂಪಣೆಯು ತಮ್ಮ ಅಹಂಕಾರಗಳನ್ನು ಜಯಿಸಿದ ಶಿವನ ಭಕ್ತರ ಕಥೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಕೆಲವು ಬದಲಾವಣೆಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಭೀಮ ಕವಿ ಮತ್ತು ಅವರ ಹಿಂದಿನವರ ಬರಹಗಳು ಪೂರಕವಾಗಿವೆ. ಭೀಮಕವಿಯ ಎರಡು ಕಳೆದುಹೋದ ಕೃತಿಗಳೆಂದರೆ ಭೀಮಕವೀಶ್ವರ ರಗಳೆ ಮತ್ತು ಬ್ರಿಂಗಿದಂಡಕ.

ಚಾಮರಸ, ಲಕ್ಕಣ್ಣ, ದಂಡೇಶ ಮತ್ತು ಜಕ್ಕನಾರ್ಯ ರಾಜ ೨ನೇ ದೇವರಾಯನ ಆಶ್ರಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರವರ್ಧಮಾನಕ್ಕೆ ಬಂದರು. ವೀರಶೈವ ಧರ್ಮದ ಪ್ರಮುಖ ಚಾಮರಸ, ರಾಜ IIನೇ ದೇವರಾಯನ ಆಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಕುಮಾರ ವ್ಯಾಸನ ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿಯಾಗಿದ್ದನು. ಅವರ ಪ್ರಭುಲಿಂಗ ಲೀಲೆ (೧೪೩೦) ೧೨ ನೇ ಶತಮಾನದ ಸಂತ ಅಲ್ಲಮ ಪ್ರಭುವಿನ ಸ್ತೋತ್ರ. ಇದನ್ನು ಅವನ ಪೋಷಕ ರಾಜನ ಆಜ್ಞೆಯ ಮೇರೆಗೆ ತೆಲುಗು ಮತ್ತು ತಮಿಳು ಭಾಷೆಗಳಿಗೆ ಮತ್ತು ನಂತರ ಸಂಸ್ಕೃತ ಮತ್ತು ಮರಾಠಿ ಭಾಷೆಗಳಿಗೆ ಅನುವಾದಿಸಲಾಯಿತು. ಕಥೆಯಲ್ಲಿ ಸಂತನನ್ನು ಹಿಂದೂ ದೇವರು ಗಣಪತಿಯ ಅವತಾರವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಪಾರ್ವತಿ ಬನವಾಸಿಯ ರಾಜಕುಮಾರಿಯ ರೂಪವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡಳು. ಕವಿಯು ಬರವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಮಾಡಿದ ಟೀಕೆ ಅವನ ಕಥೆಯು ''ಸಾಮಾನ್ಯ ಮನುಷ್ಯರ ಬಗ್ಗೆ ಅಲ್ಲ'' ವೈಷ್ಣವ ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳಾದ ರಾಮಾಯಣ ಮತ್ತು ಮಹಾಭಾರತಗಳು ಮರ್ತ್ಯರ ಬಗ್ಗೆ ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ. ಇದು ಎರಡು ಧರ್ಮಗಳ ನಡುವಿನ ಪೈಪೋಟಿಗೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿತ್ತು.

ಕರ್ನಾಟಕದ ಕೂಡಲ ಸಂಗಮದಲ್ಲಿ ೧೨ ನೇ ಶತಮಾನದ ವೀರಶೈವ ಸಮಾಜ ಸುಧಾರಕ ಬಸವಣ್ಣನ ಸಮಾಧಿ

ರಾಜನ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಂತೀಯ ಗವರ್ನರ್ ಲಕ್ಕಣ್ಣ ದಂಡೇಶ ಅವರು ಶಿವತತ್ವ ಚಿಂತಾಮಣಿ ಎಂಬ ವೀರಶೈವರ ನಂಬಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಆಚರಣೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ವಿಶ್ವಕೋಶವನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಕೃತಿಯು ನಂಬಿಕೆಯ ಮೂಲಪುರುಷ ಬಸವಣ್ಣ ಮತ್ತು ಅವರ ನೂರಾರು ಅನುಯಾಯಿಗಳ ಜೀವನವನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ಲಿಂಗಾಯತ ಚಳವಳಿಯ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ಅಮೂಲ್ಯವಾದ ವಸ್ತುವಾಗಿದೆ. ಈ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ರಾಜಧಾನಿ ವಿಜಯನಗರ ಮತ್ತು ಅದರ ಉಪನಗರಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಹಲವಾರು ಉಲ್ಲೇಖಗಳನ್ನು ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಆಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಮಂತ್ರಿಯಾಗಿದ್ದ ಜಕ್ಕನಾರ್ಯನು ನೂರೊಂದು ಸ್ಥಳ (ನೂರೊಂದು ಕಥೆಗಳು) ಬರೆದಿದ್ದಲ್ಲದೆ ಶೈವ ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರದ (ಷಟ್ಸ್ಥಳ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ) ವಚನ ಕಾವ್ಯಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಬರೆದ ಕವಿ-ಸಂತರಾದ ಕುಮಾರಬಂಕ ನಾಥ ಮತ್ತು ಶತ್‍ಸ್ಥಳ. ೧೫ ನೇ ಶತಮಾನದ ಇತರ ಬರಹಗಾರರೆಂದರೆ ಕವಿಲಿಂಗ (೧೪೯೦), ರಾಜ ಸಾಳುವ ನರಸಿಂಹನ ಆಸ್ಥಾನ ಕವಿ, ಅದ್ರೀಸಪ್ಪ (ಪ್ರೌಢರಾಯ ಚರಿತ್ರೆ), ಬೊಮ್ಮರಸ (ಸೌಂದರ ಪುರಾಣ ), ಕಲ್ಲರಸ (ಜನವಾಸ್ಯ), ಚತುರ್ಮುಖ ಬೊಮ್ಮರಸ (ರೇವಣಸಿದ್ದೇಶ್ವರ ಪುರಾಣ), ಸುರಂಗ ಕವಿ ( ತ್ರಿಶಷ್ಠಿ ಪುರಾತನಾರ ಚರಿತ್ರೆ), ಮತ್ತು ನೀಲಕಂಠಾಚಾರ್ಯ (ಉಮ್ಮತ್ ಆಸ್ಥಾನದ ಆರಾಧ್ಯ ಚೈತ್ರ), ವೀರನಂಜೇಂದ್ರ.

೧೫೦೦ ರಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಕುರಿಕಿ ಸೋಮನಾಥ (ಕನ್ನಡ ಮತ್ತು ತೆಲುಗಿನಲ್ಲಿ ದ್ವಿಭಾಷಾ ಕವಿ) ಅವರಿಂದ ಪ್ರೇರಿತರಾಗಿ ಸಿಂಗಿರಾಜ ಅವರು ಬಸವಣ್ಣನ ಜೀವನದ ಕುರಿತು ಮಹಾ ಬಸವರಾಜ ಚರಿತ (ಅಥವಾ ಶ್ರಿಂಗಿರಾಜ ಪುರಾಣ ) ಎಂಬ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯ ಮೂಲಕ ನಾಯಕನ ವಚನ ಕಾವ್ಯಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ ಮತ್ತು ಅವರ ೮೮ರ ವಿವರಗಳನ್ನು ನೀಡಿದರು. ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕಾರ್ಯಗಳು ಹಾಗೆಯೇ ದಕ್ಷಿಣ ಕಲಚೂರಿ ರಾಜ ಇಮ್ಮಡಿ ಬಿಜ್ಜಳನ ಆಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಅವನ ವಿರೋಧಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಮಾಹಿತಿ. ಈ ಕಾಲದ ಪ್ರಖ್ಯಾತ ಕವಿ ಗುರು ಬಸವ ಏಳು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕವಿತೆಗಳ (ಸಪ್ತ ಕಾವ್ಯ ) ಕರ್ತೃತ್ವಕ್ಕೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದ್ದಾನೆ. ಒಂದನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಎಲ್ಲ ಷಟ್ಪದಿಯಲ್ಲಿ ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ. ಅವರು ಗುರು ಮತ್ತು ಶಿಷ್ಯರ ನಡುವೆ ಔಪಚಾರಿಕ ಚರ್ಚೆಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಧಾರ್ಮಿಕ ಬೋಧನೆಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸಿದರು. ಅವರ ಕಾವ್ಯಗಳು (ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳು) ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕತೆ ಮತ್ತು ಬಾಹ್ಯ ಗ್ರಹಿಕೆಯೊಂದಿಗೆ ವ್ಯವಹರಿಸುತ್ತವೆ.

ಕನ್ನಡ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ದ್ವಿಭಾಷಾ ಕವಿಯಾಗಿದ್ದ ಗುಬ್ಬಿಯ ಮಲ್ಲನಾರ್ಯನು ರಾಜ ಕೃಷ್ಣದೇವರಾಯನ ಆಶ್ರಯವನ್ನು ಆನಂದಿಸಿದನು. ಷಟ್ಪದಿ ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಅವರ ಪ್ರಮುಖ ಬರಹಗಳೆಂದರೆ ಭಾವ ಚಿಂತಾರತ್ನ ( ಸತ್ಯೇಂದ್ರ ಚೋಲೆ ಕತೆ, ೧೫೧೩ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ) ಮತ್ತು ವಿರಶೈವಾಮೃತ ಪುರಾಣ (೧೫೩೦). ಮೊದಲನೆಯದು ೭ ನೇ ಶತಮಾನದ ತಮಿಳು ಕೃತಿಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿದೆ ಮತ್ತು ಶೈವ ನಂಬಿಕೆಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಚೋಳ ರಾಜನ ಬಗ್ಗೆ. ಎರಡನೆಯದು ವಿಶ್ವಕೋಶದ ಅನುಪಾತಗಳ ಬರವಣಿಗೆಯಾಗಿದ್ದು ಅದು ತಾತ್ವಿಕ ವಿಷಯವನ್ನು ಮೀರಿ, ಶಿವನ ವಿವಿಧ ರೂಪಗಳನ್ನು (ಅಥವಾ ಕ್ರೀಡೆಗಳನ್ನು ಲೀಲೆ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ) ಮತ್ತು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಶೈವ ಸಂತರ ಜೀವನವನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ.

೧೫೮೪ ರಲ್ಲಿ ವಿಜಯನಗರದ ವಿರೂಪಾಕ್ಷ ದೇವಾಲಯದ ಪ್ರಧಾನ ಅರ್ಚಕರಾದ ವಿರೂಪಾಕ್ಷ ಪಂಡಿತರು ೧೨ ನೇ ಶತಮಾನದ ಸಂತ ಮತ್ತು ವಚನ ಕವಿ ಚೆನ್ನಬಸವ ಅವರ ಜೀವನ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಯಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಒಂದು ಖಾತೆಯನ್ನು ಬರೆದರು. ಚೆನ್ನ ಬಸವ ಪುರಾಣ ಎಂಬ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯ ಬರಹವು ನಾಯಕನನ್ನು ಶಿವನ ಅವತಾರವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಶಿವ ಮತ್ತು ಅವನ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಭಕ್ತರ ಮಹಿಮೆಯನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ. ಪುಸ್ತಕವು ಆರಂಭಿಕ ವೀರಶೈವ ಸಂತರು ಮತ್ತು ವಚನಕಾರರು ( ವಚನ ಕವಿಗಳು) ದಿನಾಂಕಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಅಮೂಲ್ಯವಾದ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. ಧಾರ್ಮಿಕ ವಿಷಯದ ಜೊತೆಗೆ ಬರವಣಿಗೆಯು ಹಿಂದಿನ ರಾಜಧಾನಿ ವಿಜಯನಗರ ಅದರ ರಾಜಮನೆತನ, ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಸ್ಥಳಗಳು ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳು, ಮಿಲಿಟರಿ ಶಿಬಿರಗಳು, ವಿಶೇಷತೆಗಳು ಮತ್ತು ವಿಭಾಗಗಳು ಮತ್ತು ವಿವಿಧ ಸಾಮರ್ಥ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಮಿಲಿಟರಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ ಕಾರ್ಮಿಕರ ಸಂಘಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಉಪಯುಕ್ತ ಒಳನೋಟಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ೧೬ ನೇ ಶತಮಾನದ ಇತರ ಲೇಖಕರು ಚೆರ್ಮಾಂಕ ( ಚೆರ್ಮಾಂಕ ಕಾವ್ಯ ), ವೀರಭದ್ರರಾಜ ( ವೀರಭದ್ರ ವಿಜಯ), ಚೆನ್ನಬಸವಂಕ ( ಮಹಾದೇವಿ ಅಕ್ಕನ ಪುರಾಣ ), ಇಕ್ಕೇರಿಯ ನಂಜುಂಡ ( ಭೈರವೇಶ್ವರ ಕಾವ್ಯ ) ಮತ್ತು ಸದಾಶಿವ ಯೋಗಿ ( ರಮಾನಾಥ ವಿಲಾಸ ).

ಶ್ರವಣಬೆಳಗೊಳದ ಚಂದ್ರಗಿರಿ ಬೆಟ್ಟದಲ್ಲಿರುವ ಜೈನ ದೇವಾಲಯ ಸಂಕೀರ್ಣ, ಕ್ರಿ.ಪೂ. ೩ನೇ ಶತಮಾನದಿಂದ ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಜೈನ ಧರ್ಮದ ಕೇಂದ್ರ

ಶ್ರವಣಬೆಳಗೊಳದಲ್ಲಿ ವಿಜಯನಗರದ ಕವಿ ಮಂಜರಾಜ (೧೩೯೮) ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಕಾವ್ಯಾತ್ಮಕ ಶಾಸನ

ಜೈನರ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಪ್ರಾಬಲ್ಯವು ೧೨ ನೇ ಶತಮಾನದಿಂದ ಸ್ಥಿರವಾಗಿ ಕಡಿಮೆಯಾಯಿತು. ಪಶ್ಚಿಮ ಚಾಲುಕ್ಯ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದಿಂದ ಪ್ರಧಾನವಾಗಿ ಜೈನ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡ ನಂತರ ೧೦ ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಅವನತಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು ಮತ್ತು ತಂಜೂರಿನ ಚೋಳರಿಂದ ಗಂಗ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಸೋಲಿನ ನಂತರ. ಬಸವಣ್ಣನ ಕಾಲದಿಂದ ಉತ್ತರ ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ವೀರಶೈವ ಧರ್ಮವು ಪ್ರವರ್ಧಮಾನಕ್ಕೆ ಬಂದರೆ ರಾಮಾನುಜಾಚಾರ್ಯರ ಪ್ರಭಾವದಿಂದ ಶ್ರೀ ವೈಷ್ಣವ (ವೈಷ್ಣವ ಧರ್ಮದ ಒಂದು ಶಾಖೆ) ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿ ಪ್ರವರ್ಧಮಾನಕ್ಕೆ ಬಂದಿತು. ಹೊಯ್ಸಳ ರಾಜ ವಿಷ್ಣುವರ್ಧನ ಮತ್ತು ಅವನ ವಂಶಸ್ಥರು ವೈಷ್ಣವ ಧರ್ಮವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡರು. ಎಲ್ಲಾ ಧರ್ಮಗಳ ಸಹಿಷ್ಣುವಾಗಿದ್ದರೂ ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಸ್ಥಾಪಕರು ಮತ್ತು ಸಂಗಮ ರಾಜವಂಶದ ನಂತರದ ರಾಜರು ನಂಬಿಕೆಯಿಂದ ಶೈವರು (ಶಿವನ ಭಕ್ತರು) ಆದರೆ ನಂತರದ ತುಳುವ ರಾಜರು ಶ್ರೀ ವೈಷ್ಣವರು (ಶ್ರೀ ವೈಷ್ಣವ ದೇವರ ಅನುಯಾಯಿಗಳು). ಜೈನ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ಈ ಅವಧಿಯಿಂದ ತನ್ನ ಅವನತಿಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದೆ ಎಂದು ತೋರುತ್ತದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ ಲಭ್ಯವಿರುವ ದಾಖಲೆಗಳು ರಾಜ ಬುಕ್ಕ ರಾಯನ ಆದೇಶವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ ಅವರ ಕಿರುಕುಳದ ದೂರಿನ ಮೇರೆಗೆ ನಾನು ಜೈನರಿಗೆ ಆರಾಧನಾ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ನೀಡಿದ್ದೇನೆ. ಜೈನಧರ್ಮ ಮತ್ತು ಅದರ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಪ್ರಭಾವವು ಕ್ಷೀಣಿಸುತ್ತಿದೆಯಾದರೂ ಆಧುನಿಕ ಕರ್ನಾಟಕದ ಕರಾವಳಿ ಪ್ರದೇಶಗಳು, ಪ್ರಮುಖ ಜೈನ ಸ್ಮಾರಕಗಳು ಮತ್ತು ಏಕಶಿಲೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ, ಅವು ಭದ್ರಕೋಟೆಯಾಗಿ ಉಳಿದಿವೆ. ಹಿಂದಿನ ಶತಮಾನಗಳಂತೆ ಜೈನ ಲೇಖಕರು ತೀರ್ಥಂಕರರು, ರಾಜಕುಮಾರರು ಮತ್ತು ಜೈನ ಧರ್ಮಕ್ಕೆ ಪ್ರಮುಖವಾದ ಇತರ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಕರಾವಳಿ ಕರ್ನಾಟಕ ಪ್ರದೇಶದ ಜೈನ ಕವಿಗಳಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧರಾದವರು ರತ್ನಾಕರವರ್ಣಿ, ಅಭಿನವ ವಾದಿ ವಿದ್ಯಾನಂದ, ಸಾಳ್ವ ಮತ್ತು ನೇಮಣ್ಣ.

ಮೂಡಬಿದ್ರಿಯ ರತ್ನಾಕರವರ್ಣಿ (೧೫೫೭) ಭೈರಸ ಒಡೆಯರ್ ಅವರ ಆಶ್ರಯದಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಕಳದ ಆಸ್ಥಾನ ಕವಿ ಲೌಕಿಕ ಭೋಗದ ಅಂಶವನ್ನು ತಪಸ್ಸಿಗೆ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ಸಂಯೋಜಿಸಲು ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ಮಹಾಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ ವಿವೇಚನೆಯಿಂದ ಎರೋಸ್ ವಿಷಯವನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸಲು ಪ್ರಸಿದ್ಧರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಅವರ ಭವ್ಯವಾದ ಕೃತಿ ಭಾರತದೇಶ ವೈಭವ. ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯ ಕವಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರಾದ ರತ್ನಾಕರವರ್ಣಿಯವರ ಬರಹಗಳು ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ಪಂಥಗಳಾದ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿವೆ. ಅವರು ನ್ಯಾಯಾಲಯ ಮತ್ತು ಮಠ ಎರಡರೊಂದಿಗೂ ಉದ್ವಿಗ್ನ ಸಂಬಂಧಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು ಎಂದು ತೋರುತ್ತದೆ ಆದಾಗ್ಯೂ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಕಾವ್ಯಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಕಾಮಪ್ರಚೋದಕ ಮತ್ತು ಆನಂದದ ವಿಜ್ಞಾನದ ಬರಹಗಳಿಂದಾಗಿ ಪ್ರಸಿದ್ದಿ ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ. ಆಮೂಲಾಗ್ರ ಮತ್ತು ಸಂವೇದನಾಶೀಲ ಕವಿ ಅವರು ಒಮ್ಮೆ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಧ್ಯಾನವು ''ನೀರಸ'' ಎಂದು ಹೇಳಿಕೊಂಡರು. ಸಂಪ್ರದಾಯದ ಪ್ರಕಾರ ರತ್ನಾಕರವರ್ಣಿಯು ವೀರಶೈವ ಧರ್ಮಕ್ಕೆ ಮತಾಂತರಗೊಂಡಾಗ ಅವರ ಭಾರತದೇಶ ವೈಭವ ( ಭರತೇಶ್ವರ ಚರಿತೆ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ.) ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಧಿಕ್ಕರಿಸಿದಾಗ, ನಂತರ ಜೈನ ಮಡಿಲಿಗೆ ಮರಳಲು ಮತ್ತು ಇತರ ಪ್ರಮುಖ ಬರಹಗಳನ್ನು ಬರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಭಾರತದೇಶ ವೈಭವ ಎಂಬತ್ತು ಕ್ಯಾಂಟೋಗಳಲ್ಲಿ ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ೧೦೦೦೦ ಪದ್ಯಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಅವರ ಇತರ ಪ್ರಮುಖ ಬರಹಗಳಲ್ಲಿ ಅಣ್ಣಗಳಪದ (''ಸಹೋದರರ ಹಾಡುಗಳು'') ಎಂಬ ೨೦೦೦ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಹಾಡುಗಳು ಮತ್ತು ಮೂರು ಶತಕಗಳು ಸೇರಿವೆ: ರತ್ನಾಕರ ಶತಕ, ಅಪರಾಜಿತೇಶ್ವರ ಶತಕ (ಜೈನ ನೈತಿಕತೆ, ತ್ಯಾಗ ಮತ್ತು ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರದ ಕುರಿತು ಒಂದು ಪ್ರವಚನ) ಮತ್ತು ತ್ರೈಲೊಕ್ಯ ಶತಕ ಒಂದು ಖಾತೆ. ಜೈನರು ನೋಡಿದ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡವು ಸ್ವರ್ಗ, ನರಕ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಂತರ ಪ್ರಪಂಚಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.

ಶ್ರವಣಬೆಳಗೊಳದ ಚಂದ್ರಗಿರಿ ಬೆಟ್ಟದ ಸಂಕೀರ್ಣದಲ್ಲಿರುವ ಸಂತ ಭರತ

ಭಾರತದೇಶ ವೈಭವ ಜಿನಸೇನಾಚಾರ್ಯರ ಹಿಂದಿನ ಪೂರ್ವಪುರಾಣದ ಒಂದು ಆವೃತ್ತಿಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಆದಿಕವಿ ಪಂಪ ಬರೆದ ಆದಿಪುರಾಣಕ್ಕಿಂತ ವಿಭಿನ್ನ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ. ಮೊದಲ ಜೈನ ತೀರ್ಥಂಕರ ಆದಿನಾಥನ ಮಗನಾದ ಪ್ರಬುದ್ಧ ಭರತನ ವೈಭವೀಕರಣವನ್ನು ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಿದ ರತ್ನಾಕರವರ್ಣಿಯು ಪಂಪನಿಂದ ಮೂಲವು ನಿರ್ಲಕ್ಷಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಆ ಅಂಶಗಳ ಮೇಲೆ ಜಾಣ್ಮೆಯಿಂದ ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸುತ್ತದೆ. ರತ್ನಾಕರವರ್ಣಿಯು ರಾಜಕುಮಾರ ಭರತನ ಬಗ್ಗೆ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ವಿವರಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತಾನೆ ಅವರು ಲೇಖಕರ ಪ್ರಕಾರ, ನಿರ್ಲಿಪ್ತತೆ (ಯೋಗ) ಮತ್ತು ಬಾಂಧವ್ಯ (ಭೋಗ) ನಡುವಿನ ಆದರ್ಶ ಸಮತೋಲನವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಾರೆ. ೯೬೦೦೦ ಸ್ತ್ರೀಯರನ್ನು ವಿವಾಹವಾಗಿದ್ದರೂ ಭರತನು ಲೌಕಿಕ ಭೋಗಗಳಿಂದ ಏಕಕಾಲದಲ್ಲಿ ತನ್ನನ್ನು ತಾನು ಪ್ರತ್ಯೇಕಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಲ್ಲವನಾಗಿ ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಬಾಹುಬಲಿಯ ವೈರಾಗ್ಯ ಮತ್ತು ಭರತನ ಅವಮಾನದೊಂದಿಗೆ ಕೊನೆಗೊಳ್ಳುವ ಬಾಹುಬಲಿ ಮತ್ತು ಭರತ ಸಹೋದರರ ನಡುವಿನ ಸಂಘರ್ಷದ ಮೇಲೆ ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಿದ ಪಂಪ ಭಿನ್ನವಾಗಿ, ರತ್ನಾಕರವರ್ಣಿಯ ಭರತನ ಸ್ತುತಿಯು ಬಾಹುಬಲಿಯ ಸಂತತ್ವದ ಕಡೆಗೆ ವಿಕಾಸಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರ ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತದೆ. ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಭರತನು ತನ್ನನ್ನು ತಪಸ್ವಿ ಬೆಂಕಿಯಲ್ಲಿ ಸುಟ್ಟು ಮೋಕ್ಷವನ್ನು (ಮರಣ ಮತ್ತು ಪುನರ್ಜನ್ಮದ ಚಕ್ರದಿಂದ ವಿಮೋಚನೆ) ಪಡೆಯುತ್ತಾನೆ. ಲೇಖಕನು ಭರತನ ಮೇಲೆ ರಾಜ, ಪತಿ, ಮಗ, ಸ್ನೇಹಿತ ಮತ್ತು ಭಕ್ತನಾಗಿ ವಿವಿಧ ಪಾತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾನೆ, ಜೈನ ಬರಹಗಳಲ್ಲಿ ಪರಿಪೂರ್ಣ ಮಾನವನ ಅಪರೂಪದ ವಿವರಣೆ. ಯುವ ಆಡಳಿತಗಾರನಾಗಿ ಭರತನ ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನದ ವಿವರಗಳು ಹಿಂದಿನ ಬರಹಗಳಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಸಂಪ್ರದಾಯದಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿಲ್ಲದ ಕಾರಣ, ಆ ಅವಧಿಯ ರತ್ನಾಕರವರ್ಣಿಯ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸ್ಪಷ್ಟವಾದ ವಿವರಣೆಯು ಅವರ ಕಲ್ಪನೆಯ ಉತ್ಪನ್ನವಾಗಿದೆ. ಈ ಕೃತಿಯು ಕನ್ನಡದ ಮಹಾಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ ಜಾನಪದ ಸಾಂಗತ್ಯ ಮೀಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ಅತಿ ಉದ್ದವಾದ ಕವಿತೆ ಎಂಬ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.

ಸಾಲ್ವ (೧೫೫೦), ಸಾಲ್ವಮಲ್ಲ ಎಂಬ ಕೊಂಕಣ ರಾಜಕುಮಾರನ ಆಸ್ಥಾನ ಕವಿಯಾಗಿದ್ದನು ಸಾಲ್ವ ಭಾರತ ಎಂಬ ಪ್ರಚಾರಕ ಕೃತಿಯನ್ನು ಬರೆದನು. ಇದು ಹದಿನಾರು ಪರ್ವಗಳು (ವಿಭಾಗಗಳು) ಮಹಾಭಾರತದ ಜೈನ ಆವೃತ್ತಿಯಾಗಿದ್ದು, ೧೫ ನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ ಕುಮಾರ ವ್ಯಾಸ ಬರೆದ ಮಹಾಕಾವ್ಯದ ವೈಷ್ಣವ ಆವೃತ್ತಿಯೊಂದಿಗೆ ಸ್ಪರ್ಧಿಸಲು ಉದ್ದೇಶಿಸಲಾಗಿದೆ. ಗೆರೊಸೊಪ್ಪದ ಅಭಿನವ ವಾದಿ ವಿದ್ಯಾನಂದ (೧೫೫೩) ಕಾವ್ಯ ಸಾರ, ೧,೧೪೩ ಪದ್ಯಗಳ ಸಂಕಲನವನ್ನು ೯೦೦ ಮತ್ತು ೧೪೩೦ರ ನಡುವೆ ಹಿಂದಿನ ಕವಿಗಳು ಬರೆದ ವಿಷಯಗಳ ಸಾರಗಳನ್ನು ಬರೆದರು. ಪಠ್ಯವು ಹೊಯ್ಸಳ ಕವಿ ಮಲ್ಲಿಕಾರ್ಜುನ (೧೨೪೫) ಬರೆದ ಸಂಕಲನವನ್ನು ಹೋಲುತ್ತದೆ. ಮಲ್ಲಿಕಾರ್ಜುನ ನಂತರದ ಯುಗದ ಬರಹಗಳಿಗೆ ಕೆಲವು ಸೇರ್ಪಡೆಗಳೊಂದಿಗೆ. ನಿಷ್ಠಾವಂತ ಜೈನ ಮತ್ತು ವಿವಾದಿತ, ವಿದ್ಯಾನಂದ ವಿಜಯನಗರ ನ್ಯಾಯಾಲಯ ಮತ್ತು ಇತರ ಪ್ರಾಂತೀಯ ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ನಂಬಿಕೆಯ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ ವಾದಿಸಿದರು. ನೇಮಣ್ಣ (೧೫೫೯) ಅವರು ಜ್ಞಾನ ಭಾಸ್ಕರ ಬರೆದರು ವಿಮೋಚನೆಯ ಕಡೆಗೆ ಸರಿಯಾದ ಮಾರ್ಗವಾಗಿ ಆಚರಣೆಗಳಿಗಿಂತ ಆಂತರಿಕ ಚಿಂತನೆಯ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯ ಮೇಲೆ.

ವಿಜಯನಗರದಲ್ಲಿ ೨ನೇ ರಾಜ ಹರಿಹರನ ಆಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಮಧುರ ಆಸ್ಥಾನ ಕವಿಯಾಗಿದ್ದನು ಮತ್ತು ರಾಜ ಮೊದಲನೇ ದೇವ ರಾಯನು ಆಯಾ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿಗಳ ಆಶ್ರಯದಲ್ಲಿ. ಹಿಂದಿನ ಶತಮಾನಗಳ ಜೈನ ಕವಿಗಳ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ಬರೆಯಲಾದ ಧರ್ಮನಾಥ ಪುರಾಣ (೧೩೮೫) ಎಂಬ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯ ೧೫ ನೇ ತೀರ್ಥಂಕರನ ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಪ್ರಸಿದ್ಧನಾಗಿದ್ದಾನೆ. ಶ್ರವಣಬೆಳಗೊಳದ ಗೋಮಟೇಶ್ವರನ ಕುರಿತಾದ ಒಂದು ಕಾವ್ಯದ ಶ್ರೇಯಸ್ಸು ಮಧುರ ಅವರಿಗೆ ಸಲ್ಲುತ್ತದೆ. ಆಯತ ವರ್ಮನ ಕಾಲವನ್ನು ಸುಮಾರು೧೪೦೦ ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿದೆ ಜೈನ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸುವ ರತ್ನ ಕರಂಡಕಎಂಬ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯ ಚಂಪು (ಮಿಶ್ರ ಗದ್ಯ-ಪದ್ಯ) ಅನ್ನು ಸಂಸ್ಕೃತದಿಂದ ಅನುವಾದಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಕಲ್ಲಹಳ್ಳಿಯ ಸಾಮಂತ ರಾಜ ಮತ್ತು ವಿಜಯನಗರದ ಸೇನಾಪತಿಯಾಗಿದ್ದ ಮಂಜರಸ ಎರಡು ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದಾನೆ. ೧೫೦೮ ರಲ್ಲಿ ಪೂರ್ಣಗೊಂಡ ನೇಮಿಜಿನೇಶ ಸಂಗಟ ೨೨ ನೇ ಜೈನ ತೀರ್ಥಂಕರರ ಜೀವನದ ಒಂದು ಕಥಾವಸ್ತುವಾಗಿದೆ. ೧೫೦೯ ರಲ್ಲಿ ಬರೆದ ಸಂಯುಕ್ತ ಕೌಮುದಿ ಧಾರ್ಮಿಕ ಮೌಲ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ನೈತಿಕತೆಯ ಮೇಲೆ ೧೮ ಸಣ್ಣ ಕಥೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.

ಈ ಕಾಲದ ಪ್ರಮುಖ ಷಟ್ಪದಿ ಬರವಣಿಗೆ ಭಾಸ್ಕರನ ಜೀವಂಧರ ಚರಿತೆ (೧೪೨೪), ತನ್ನ ತಂದೆಯಿಂದ ಕಸಿದುಕೊಂಡ ಸಿಂಹಾಸನವನ್ನು ಮರಳಿ ಪಡೆದ ರಾಜಕುಮಾರ ಜೀವನಾಧರನ ಕಥೆ. ಇತರ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಜೈನ ಲೇಖಕರು ಕಲ್ಯಾಣಕೀರ್ತಿ ( ಜ್ಞಾನಚಂದ್ರಾಭ್ಯುದಯ, ೧೪೩೯), ಶಾಂತಿಕೀರ್ತಿಮುನಿ ( ಸಂತಿನಾಥಚರಿತೆ, ೧೪೪೦), ವಿಜಯಣ್ಣ ( ದ್ವಾದಶಾನುಪೇಕ್ಷೆ, ೧೪೪೮), ತೆರಕಣಾಂಬಿಯ ಬೊಮ್ಮರಸ ( ಸನಾತಕುಮಾರ ಚರಿತೆ, ೧೪೮೫), ಮಂಗರಸ III (ಜನಪ್ರಿಯ ಕಾವ್ಯ ), ಸಂತರಸ ( ಯೋಗರತ್ನಾಕರ ), ಶಾಂತಿಕೀರ್ತಿ ( ಸಂತಿನಾತ ಪುರಾಣ ೧೫೧೯ ), ದೊಡ್ಡಯ್ಯ ( ಚಂದ್ರಪ್ರಭ ಪುರಾಣ, ೧೫೫೦ ), ದೊಡ್ಡನಂಕ (ಚಂದ್ರಪ್ರಭ ಪುರಾಣ , ೧೫೭೮ ) ಮತ್ತು ಬಾಹುಬಲಿ ೨ ಧರ್ಮಪುರಾಣಂ ಪಂಡಿತ .

ಜಾತ್ಯತೀತ ಬರಹಗಳು

ಹಂಪಿಯ ವಿಠ್ಠಲ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಕ್ರಿ.ಶ. ೧೫೧೬ರ ಕಾಲದ ರಾಜ ಕೃಷ್ಣದೇವರಾಯನ ಕನ್ನಡ ಶಾಸನ

ಈ ಅವಧಿಯಿಂದ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿರುವ ಹೆಚ್ಚಿನ ಬರಹಗಳು ಧಾರ್ಮಿಕ ಸ್ವರೂಪದ್ದಾಗಿದ್ದರೂ, ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ನ್ಯಾಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಜಾತ್ಯತೀತ ಬರವಣಿಗೆಯು ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿತ್ತು ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಸಾಕಷ್ಟು ಸಾಹಿತ್ಯಿಕ ಪುರಾವೆಗಳಿವೆ. ಈ ಬರಹಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ನಗರ ಜೀವನ, ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಂತೀಯ ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳ ವೈಭವ ರಾಜಮನೆತನದ ವಿವಾಹಗಳು ಮತ್ತು ಸಮಾರಂಭಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಉಪಯುಕ್ತ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ಇತರ ಕೆಲಸಗಳು ವಿಜಯನಗರ ಮತ್ತು ಇತರ ಪ್ರಮುಖ ನಗರಗಳಲ್ಲಿನ ಸಾಮಾನ್ಯ ನಗರ ಯೋಜನೆ, ಕೋಟೆಗಳು ಮತ್ತು ಶಸ್ತ್ರಾಸ್ತ್ರ ವಿವರಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತವೆ. ನೀರಾವರಿ ಜಲಾಶಯಗಳು, ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳು ಮತ್ತು ವಿವಿಧ ಸರಕುಗಳಲ್ಲಿ ವ್ಯವಹರಿಸುವ ಅಂಗಡಿಗಳು. ಕೆಲವು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ, ಲೇಖಕರು ಸಮಕಾಲೀನ ಜೀವನದ ಬಗ್ಗೆ ತಮ್ಮ ಆದರ್ಶೀಕರಿಸಿದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುವ ಪೌರಾಣಿಕ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಾರೆ. ಈ ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಕಲಾವಿದರು ಮತ್ತು ವೃತ್ತಿಪರರ ವಿವರಣೆ ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯಾಲಯದೊಂದಿಗಿನ ಅವರ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ಇವರಲ್ಲಿ ಕವಿಗಳು, ಬಾರ್ಡ್ಸ್, ಸಂಯೋಜಕರು, ವರ್ಣಚಿತ್ರಕಾರರು, ಶಿಲ್ಪಿಗಳು, ನೃತ್ಯಗಾರರು, ನಾಟಕ ಪ್ರದರ್ಶನಕಾರರು ಮತ್ತು ಕುಸ್ತಿಪಟುಗಳು ಸೇರಿದ್ದಾರೆ. ರಾಜಕೀಯ ನಾಯಕರು, ರಾಯಭಾರಿಗಳು, ಉಪಪತ್ನಿಯರು, ಲೆಕ್ಕಪರಿಶೋಧಕರು, ಅಕ್ಕಸಾಲಿಗರು, ಲೇವಾದೇವಿಗಾರರು ಮತ್ತು ಸೇವಕರು ಮತ್ತು ಬಾಗಿಲು ಕೀಪರ್‌ಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುವ ಇತರರು.

ಪ್ರಣಯ, ಕಾದಂಬರಿ, ಶೃಂಗಾರ, ಜಾನಪದ ಗೀತೆಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜನೆಗಳಂತಹ ವಿವಿಧ ಸಾಹಿತ್ಯ ಪ್ರಕಾರಗಳಲ್ಲಿ ಬರಹಗಳು ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದ್ದವು. ಖಗೋಳಶಾಸ್ತ್ರ, ಪವನಶಾಸ್ತ್ರ, ಪಶುವೈದ್ಯಕೀಯ ವಿಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ವೈದ್ಯಕೀಯ, ಜ್ಯೋತಿಷ್ಯ, ವ್ಯಾಕರಣ, ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ, ಕಾವ್ಯ, ಛಂದಸ್ಸು, ಜೀವನಚರಿತ್ರೆ, ಇತಿಹಾಸ ಮತ್ತು ಶಬ್ದಕೋಶ, ಹಾಗೆಯೇ ನಿಘಂಟುಗಳು ಮತ್ತು ವಿಶ್ವಕೋಶಗಳಂತಹ ವಿಷಯಗಳಲ್ಲಿ ವ್ಯವಹರಿಸುವ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಸಂಪತ್ತು ಈ ಯುಗದಲ್ಲಿ ಬರೆಯಲ್ಪಟ್ಟಿತು.

೧೩೬೦ ರಲ್ಲಿ, ಮಂಜರಾಜ ಪೂಜ್ಯಪಾದರ ೫ ನೇ ಶತಮಾನದ ಬರಹಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ನಾನು ''ಖಾಗೇಂದ್ರ ಮಣಿ ದರ್ಪಣ'' ಎಂಬ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದೇನೆ. ಪದ್ಮನಂಕ (೧೩೮೭) ತನ್ನ ಪೂರ್ವಜ, ಹೊಯ್ಸಳ ಮಂತ್ರಿ ಮತ್ತು ಕವಿಯಾದ ಕೆರೆಯ ಪದ್ಮರಸನ ಜೀವನ ಚರಿತ್ರೆಯನ್ನು ''ಪದ್ಮರಾಜ ಪುರಾಣ'' ಎಂಬ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಬರೆದಿದ್ದಾನೆ. ಬರಹವು ಹೊಯ್ಸಳ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ಮತ್ತು ಕವಿಗಳಾದ ಹರಿಹರ ಮತ್ತು ರಾಘವಾಂಕರಂತಹ ಗಮನಾರ್ಹ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ವಿವರಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಚಂದ್ರಶೇಖರ (ಅಥವಾ ಚರಕವಿ), ೨ನೇ ದೇವರಾಯನ ಆಸ್ಥಾನ ಕವಿ, ೧೪೩೦ ರಲ್ಲಿ ಪಂಪಸ್ಥಾನ ವರ್ಣಾನಂ ಪಂಪಾಪುರ (ಆಧುನಿಕ ಹಂಪಿ ) ದಲ್ಲಿ ವಿರೂಪಾಕ್ಷ ದೇವಸ್ಥಾನ ಅದರ ಆವರಣ ಮತ್ತು ವಸಾಹತುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಒಂದು ಭಾಗವನ್ನು ಬರೆದರು. ಮಂಗರಾಜII ಅವರು ೧೩೯೮ ರಲ್ಲಿ ಮಂಗರಾಜ ನಿಘಂಟು ಎಂಬ ಶಬ್ದಕೋಶವನ್ನು ರಚಿಸಿದರು ಆದರೆ ಅಭಿನವ ಚಂದ್ರ ಅವರು ೧೪ ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ''ಅಶ್ವ ವೈದ್ಯ'' ಎಂಬ ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿ ಪಶುವೈದ್ಯಕೀಯ ವಿಜ್ಞಾನದ ಬಗ್ಗೆ ವಿವರಣೆಯನ್ನು ನೀಡಿದರು. ಕವಿ ಮಲ್ಲ ೧೪ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಮನ್ಮಥ ವಿಜಯ ಶೃಂಗಾರವನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದಾನೆ. ೧೫ ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಮಾಧವ ದಂಡಿಯ ಹಿಂದಿನ ಸಂಸ್ಕೃತ ಕಾವ್ಯವನ್ನು ಅನುವಾದಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ಮಾಧವಾಲಂಕಾರ ಎಂದು ಎಂದು ಕರೆದರು ಮತ್ತು ಈಶ್ವರ ಕವಿ (ಬಾಣ ಕವಿ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ) ಕವಿಜಿತ್ವ ಬಂಧನ ಎಂಬ ಛಂದಸ್ಸನ್ನು ಬರೆದರು.

ರಾಜಮನೆತನದ ಸದಸ್ಯನಾದ ದೇಪರಾಜನು ಅಮರುಕ ಮತ್ತು ಸೊಬಗಿನ ಸೋನೆ (೧೪೧೦) ಎಂಬ ಪ್ರಣಯ ಕಥೆಗಳ ಸಂಗ್ರಹವನ್ನು ಬರೆದನು ಲೇಖಕರು ತನ್ನ ಹೆಂಡತಿಗೆ ನಿರೂಪಣೆಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಅದಾಗ್ಯೂ ಕೊಟ್ರಯ್ಯನ ಪ್ರಕಾರ, ಸೊಬಗಿನ ಸೋನೆ ನಿಜವಾಗಿ ರಾಜ ೨ನೇ ದೇವರಾಯ ಬರೆದಿದ್ದಾನೆ. ಬರವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ರಾಜನ ಬೇಟೆಯ ದಂಡಯಾತ್ರೆಗಳು ಮತ್ತು ಅವನೊಂದಿಗೆ ಬಂದ ವೃತ್ತಿಪರ ಬೇಟೆಗಾರರ ಬಗ್ಗೆ ಆಸಕ್ತಿದಾಯಕ ವಿವರಗಳಿವೆ. ೧೫೨೫ ರಲ್ಲಿ ನಂಜುಂಡ ಕವಿ ಸಾಮಂತ ರಾಜಕುಮಾರ ಸ್ಥಳೀಯ ಇತಿಹಾಸದ ಮೇಲೆ ಬರೆದರು, ಸಾಂಗತ್ಯ ಮೀಟರ್‌ನಲ್ಲಿರಮಾನಾಥ ಚರಿತೆ (ಅಥವಾ ಕುಮಾರ ರಾಮ ಸಾಂಗತ್ಯ ) ಎಂಬ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯೊಂದಿಗೆ ರಾಜಕುಮಾರ ರಾಮನಾಥನ ( ಕುಮಾರ ರಾಮ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ). ಈ ಕವಿತೆ ಕಂಪಿಲಿಯ ರಾಜಕುಮಾರ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮುಸ್ಲಿಂ ಆಕ್ರಮಣದ ಮುಂಜಾನೆ ಅವನ ವೀರರ ಬಗ್ಗೆ. ಈ ಕೃತಿಯು ಜಾನಪದ ಮತ್ತು ಮಹಾಕಾವ್ಯ ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸುತ್ತದೆ. ನಾಯಕನು ತನ್ನ ಮಲತಾಯಿಯ ಬೆಳವಣಿಗೆಗಳನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸುತ್ತಾನೆ, ಮರಣದಂಡನೆಗೆ ಗುರಿಯಾಗುತ್ತಾನೆ. ಅವನು ಒಬ್ಬ ಮಂತ್ರಿಯಿಂದ ರಕ್ಷಿಸಲ್ಪಟ್ಟನು, ಆದರೆ ಅಂತಿಮವಾಗಿ ರಾಜಧಾನಿಯಲ್ಲಿ ಮುಸ್ಲಿಂ ಆಕ್ರಮಣಕಾರರ ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಡಿ ಹುತಾತ್ಮನಾಗುತ್ತಾನೆ.

೧೫೬೭ ರಲ್ಲಿ ಮೈಸೂರಿನ ಜೈನ ತಪಸ್ವಿ ಶ್ರುತಕೀರ್ತಿ ಅವರು ವಿಜಯ ಕುಮಾರಿ ಚರಿತೆಯಲ್ಲಿ ಹೊಯ್ಸಳ ಮಹಿಳೆ ವಿಜಯಕುಮಾರಿಯ ಜೀವನ ಚರಿತ್ರೆಯ ಕಾವ್ಯವನ್ನು ಸಂಸ್ಕೃತದಿಂದ ಅನುವಾದಿಸಿದರು. ಬರವಣಿಗೆಯು ನಗರದ ಬಗ್ಗೆ ವಿವರವಾಗಿ ಹೋಗುತ್ತದೆ (ರಾಜನ ರಾಜಧಾನಿ ವಿಜಯನಗರ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ), ಅದರ ಅಂಗಡಿಗಳು, ಸಂಘಗಳು ಮತ್ತು ವ್ಯವಹಾರಗಳನ್ನು ಚರ್ಚಿಸುತ್ತದೆ. ಪಠ್ಯವು ಕಠಿಣವಾದ ಜಾತಿ -ಆಧಾರಿತ ಮಾನವ ವಸಾಹತುಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಲೌಕಿಕ ಕರ್ತವ್ಯಗಳಾದ ತೊಳೆಯುವುದು, ಕ್ಷೌರಿಕತೆ, ಮಡಕೆ ತಯಾರಿಕೆ ಮತ್ತು ಮರಗೆಲಸದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿರುವ ಜನರು ಕೋಟೆಯ ಗೋಡೆಗಳ ಹೊರಗೆ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಬೀದಿಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದರು ಎಂದು ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು ಲಭಿಸಿವೆ. ಸಾಲ್ವ (೧೫೫೦) ''ರಸ ರತ್ನಾಕರ'' ಮತ್ತು ''ಶಾರದ ವಿಲಾಸ'' ಎಂಬ ಎರಡು ಕವಿತೆಗಳನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಮೊದಲನೆಯದು ರಸದ ಬಗ್ಗೆ (ಕಾವ್ಯದ ಭಾವನೆ ಅಥವಾ ಸುವಾಸನೆ) ಮತ್ತು ಎರಡನೆಯದು ಅದರ ಭಾಗಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ಮರುಪಡೆಯಲಾಗಿದೆ. ಇದು ಕವಿತೆಗಳಲ್ಲಿನ ಧ್ವನಿ (ಸೂಚಿಸಿದ ಅರ್ಥ) ಬಗ್ಗೆ. ೧೬ನೇ ಶತಮಾನದ ತಿಮ್ಮನ ನವರಸಾಲಂಕಾರ ಕಾವ್ಯದ ಪರಿಮಳವನ್ನು ಚರ್ಚಿಸುತ್ತದೆ. ೧೬ ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಲಿಂಗಮಂತ್ರಿ ಕಬ್ಬಿಗರ ಕೈಪಿಡಿ ಮತ್ತು ದೇವೋತ್ತಮ ನಿಘಂಟುಗಳನ್ನು ಬರೆದರು. ೧೭ ನೇ ಶತಮಾನದ ತಿರುವಿನಲ್ಲಿ ಭಟ್ಟಾಕಲಂಕ ದೇವರು ಹಳೆಯ ಕನ್ನಡ ವ್ಯಾಕರಣವನ್ನು ಸಮಗ್ರವಾಗಿ ಬರೆದನು. ಅವರ ಕರ್ನಾಟಕ ಶಬ್ದಾನಿಶಾಸನಮ್ ಅನ್ನು ಸಂಸ್ಕೃತ ವ್ಯಾಕರಣದ ಮಾದರಿಯಲ್ಲಿ ರಚಿಸಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಇದನ್ನು ಸಮಗ್ರ ಕೃತಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಭಕ್ತಿ ಸಾಹಿತ್ಯ

ವೈಷ್ಣವ ಬರಹಗಳು

ಗೋಪಾಲ ಕೃಷ್ಣಸ್ವಾಮಿ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಬಳ್ಳಾರಿ ಜಿಲ್ಲೆಯ ತಿಮ್ಮಲಾಪುರದ ಕ್ರಿ.ಶ.೧೫೩೯ ರಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು

ತಿಮ್ಮಲಾಪುರದ ಗೋಪಾಲ ಕೃಷ್ಣಸ್ವಾಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಕ್ರಿ.ಶ.೧೫೩೯ರ ಕನ್ನಡ ಶಾಸನ

ಹಂಪಿಯ ಹಜಾರ ರಾಮ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಕ್ರಿ.ಶ. ೧೫೨೧ರ ಕಾಲದ ರಾಜ ಕೃಷ್ಣದೇವರಾಯನ ಕನ್ನಡ ಶಾಸನ

ವೀರಶೈವ ಚಳುವಳಿಯು ವರ್ಗರಹಿತ ಸಮಾಜದ ಒತ್ತಾಯದೊಂದಿಗೆ ಶಿವನ ಭಕ್ತಿಯನ್ನು ಬೋಧಿಸಿದೆ ಮತ್ತು ಸಮಾಜದ ಕೆಳವರ್ಗದವರಿಂದ ಸ್ಫೂರ್ತಿ ಪಡೆದಂತೆ ಭಿನ್ನವಾಗಿ ಹರಿದಾಸ ಚಳುವಳಿಯು ಉನ್ನತ ಶ್ರೇಣಿಯಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚು ಹೊಂದಿಕೊಳ್ಳುವ ಜಾತಿಯಲ್ಲಿ ವಿಷ್ಣು ದೇವರ ಭಕ್ತಿಯನ್ನು ಬೋಧಿಸಿತು-ಜಾತಿ ಆಧಾರಿತ ಸಮಾಜ ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾಯಿತು. ಹರಿದಾಸ ಸಂಪ್ರದಾಯದ ಆರಂಭವನ್ನು ಮಧ್ವಾಚಾರ್ಯರು ಪ್ರವರ್ತಿಸಿದ ದ್ವೈತ ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರದ ವೈಷ್ಣವ ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಗುರುತಿಸಬಹುದು. ೧೪ ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಮೇಲೆ ಅದರ ಪ್ರಭಾವವು ಮಧ್ವಾಚಾರ್ಯರ ಪ್ರಮುಖ ಶಿಷ್ಯರಾದ ನರಹರಿತೀರ್ಥರು ಬರೆದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಾಚೀನ ಸಂಯೋಜನೆಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ.

೧೪ ರಿಂದ ೧೬ ನೇ ಶತಮಾನದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಹರಿದಾಸರನ್ನು (ಭಕ್ತ ಸಂತರು) ಒಳಗೊಂಡ ವೈಷ್ಣವ ಭಕ್ತಿ ಚಳುವಳಿಯು ''ಹರಿದಾಸ ಸಾಹಿತ್ಯ'' ಎಂಬ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಬೆಳವಣಿಗೆಯೊಂದಿಗೆ ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಮೇಲೆ ಅಳಿಸಲಾಗದ ಛಾಪು ಮೂಡಿಸಿತು. ಈ ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರವು ೧೨ ನೇ ಶತಮಾನದ ವೀರಶೈವ ಚಳುವಳಿಯ ಪರಿಣಾಮಗಳಂತೆಯೇ ಲಕ್ಷಾಂತರ ಜನರ ಜೀವನವನ್ನು ವ್ಯಾಪಿಸಿರುವ ಭಕ್ತಿಯ ಮತ್ತೊಂದು ಬಲವಾದ ಪ್ರವಾಹವನ್ನು ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಿತು. ಹರಿದಾಸರು ಮಧ್ವಾಚಾರ್ಯರ ಸಂದೇಶವನ್ನು ನಿಗೂಢ ಸಂಸ್ಕೃತ ಬರಹಗಳ ಮೂಲಕ ( ವ್ಯಾಸ ಕೂಟ ಅಥವಾ ವ್ಯಾಸ ಶಾಲೆಯಿಂದ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ) ಮತ್ತು ಸರಳವಾದ ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆಯ ರಚನೆಗಳ ಮೂಲಕ ಜನಸಾಮಾನ್ಯರಿಗೆ ಇಷ್ಟವಾಗುವಂತೆ ಭಕ್ತಿಗೀತೆಗಳ ರೂಪದಲ್ಲಿ ( ದಾಸ ಕೂಟ ಅಥವಾ ದಾಸ ಶಾಲೆಯಿಂದ ಬರೆಯಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ) ರವಾನಿಸಿದರು. ನರಹರಿತೀರ್ಥ, ಜಯತೀರ್ಥ, ವ್ಯಾಸತೀರ್ಥ, ಶ್ರೀಪಾದರಾಯ, ವಾದಿರಾಜತೀರ್ಥ, ಪುರಂದರ ದಾಸ, ಕನಕದಾಸ ಮುಂತಾದ ಖ್ಯಾತ ಶಿಷ್ಯರು ಮಧ್ವಾಚಾರ್ಯರ ತತ್ವವನ್ನು ಹರಡಿದರು.

ಹರಿದಾಸ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ರಚನೆಗಳನ್ನು ನಾಲ್ಕು ವಿಧಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿದೆ: ಕೀರ್ತನೆ, ಸುಳಾದಿ, ಉಗಾಭೋಗ ಮತ್ತು ಮುಂಡಿಗೆ . ಕೀರ್ತನೆಗಳು ರಾಗ ಮತ್ತು ತಾಳ ಆಧರಿಸಿದ ಭಕ್ತಿ ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜನೆಗಳಾಗಿವೆ ಮತ್ತು ದೇವರ ಮಹಿಮೆಯನ್ನು ಕೊಂಡಾಡುತ್ತವೆ. ಸುಳಾದಿ ತಾಳ, ಉಗಾಭೋಗ ಮಾಧುರ್ಯದಿಂದ ಕೂಡಿದ್ದರೆ ಮುಂಡಿಗೆ ಒಗಟಿನ ರೂಪದಲ್ಲಿದೆ . ಸಂಯೋಜನೆಗಳು ಜೋಗುಳ (ಲಾಲಿ ಹಾಡುಗಳು) ಮತ್ತು ಸೋಬಾನೆ (ಮದುವೆ ಹಾಡುಗಳು) ಮಾದರಿಯಲ್ಲಿವೆ. ಹರಿದಾಸ ರಚನೆಗಳ ಸಾಮಾನ್ಯ ಲಕ್ಷಣವೆಂದರೆ ಹಿಂದೂ ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳಾದ ರಾಮಾಯಣ, ಮಹಾಭಾರತ ಮತ್ತು ಭಾಗವತದ ಪ್ರಭಾವಗಳು.

ನರಹರಿತೀರ್ಥರ ಮರಣದ ನಂತರ ಒಂದು ಶತಮಾನದವರೆಗೆ ಮರೆಯಾಗಿದ್ದ ಹರಿದಾಸ ಕಾವ್ಯವು ಮುಳುಬಾಗಿಲು (ಆಧುನಿಕ ಕೋಲಾರ ಜಿಲ್ಲೆಯ ) ಮಾಧ್ವ ಮಠದ (ಮಧ್ವಾಚಾರ್ಯರ ಮಠ ) ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಾಗಿದ್ದ ಶ್ರೀಪಾದರಾಯರೊಂದಿಗೆ ಪುನರುಜ್ಜೀವನಗೊಂಡಿತು. '''ಶ್ರೀರಂಗ ವಿಠಲ'' ಎಂಬ ಕಾವ್ಯನಾಮದಲ್ಲಿ ಬರೆದ ಅವರ ಸುಮಾರು ನೂರು ಕೀರ್ತನೆಗಳು ಉಳಿದುಕೊಂಡಿವೆ. ಶ್ರೀಪಾದರಾಯರನ್ನು ಭಕ್ತಿಗೀತೆಗಳ ಈ ಪ್ರಕಾರದ ಪ್ರವರ್ತಕ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಶ್ರೀಪಾದರಾಯರ ಶಿಷ್ಯ, ವ್ಯಾಸತೀರ್ಥರು (ಅಥವಾ ವ್ಯಾಸರಾಯ), ನಂತರದ ದಿನ ಮಾಧ್ವ ಸಂತರಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಮಾಧ್ವ ಗಣದೊಳಗೆ ''ವ್ಯಾಸಕೂಟ'' ಮತ್ತು ''ದಾಸ ಕೂಟ'' ಶಾಲೆಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದವರು ಇವರೇ. ಅವರು ರಾಜ ಕೃಷ್ಣದೇವ ''ಕುಲದೇವತಾ'' ಗೌರವವನ್ನು ಪಡೆದರು. ಅವರು ಅವರಿಗೆ ಕುಲದೇವತೆ (ಕುಟುಂಬ ದೇವರು) ಎಂಬ ಬಿರುದು ನೀಡಿ ಗೌರವಿಸಿದರು. ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಅದ್ಭುತ ಕವಿ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ಮೂಲ ಕೃತಿಗಳ ಲೇಖಕ ವ್ಯಾಸತೀರ್ಥರು ಕನ್ನಡದ ಇಬ್ಬರು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಸಂತ-ಕವಿಗಳಾದ ಪುರಂದರ ದಾಸ ಮತ್ತು ಕನಕ ದಾಸರ ವೃತ್ತಿಜೀವನವನ್ನು ರೂಪಿಸುವ ಗುರುಗಳಾಗಿದ್ದರು. ದಾಸ (ಭಕ್ತ) ಸಾಹಿತ್ಯದ ಯುಗದ ಮತ್ತೊಂದು ಪ್ರಮುಖ ಹೆಸರು ವಾದಿರಾಜತೀರ್ಥ, ಪುರಂದರ ದಾಸರ ಸಮಕಾಲೀನ ಮತ್ತು ಕನ್ನಡ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಕೃತಿಗಳ ಲೇಖಕ.

ಪುರಂದರ ದಾಸ (೧೪೮೪-೧೫೬೪), ರಾಜ ಅಚ್ಯುತ ರಾಯನ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ವಿಜಯನಗರಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದ ಅಲೆದಾಡುವ ಬಾರ್ಡ್ ಕನ್ನಡ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ೪೭೫,೦೦೦ ಹಾಡುಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದ್ದಾನೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಆದರೂ ಇಂದು ಕೇವಲ ೧೦೦೦ ಹಾಡುಗಳು ತಿಳಿದಿವೆ. ವಿವಿಧ ರಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಯೋಜಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ ಮತ್ತು ಆಗಾಗ್ಗೆ ಹಿಂದೂ ದೇವತೆ ವಿಟ್ಠಲನಿಗೆ ನಮಸ್ಕಾರದೊಂದಿಗೆ ಕೊನೆಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಅವರ ಸಂಯೋಜನೆಗಳು ಉಪನಿಷತ್ತುಗಳು ಮತ್ತು ಪುರಾಣಗಳ ಸಾರವನ್ನು ಸರಳವಾದ ಆದರೆ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಶೀಲ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಿದವು. ಅವರು ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರು ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತವನ್ನು ಕಲಿಯುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಸಹ ರೂಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಸಂಗೀತ ಸಂಯೋಜನೆಯ ಸ್ವರೂಪಗಳಾದ ಸ್ವರಾವಳಿಗಳು, ''ಅಲಂಕಾರಗಳು'' ಮತ್ತು ''ಗೀತಗಳು''. ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ಅವರ ಕೊಡುಗೆಯಿಂದಾಗಿ ಪುರಂದರ ದಾಸರು ಗೌರವಾನ್ವಿತ ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತ ಪಿತಾಮಹ (''ಕರ್ನಾಟಿಕ್ ಸಂಗೀತದ ಪಿತಾಮಹ')ಎಂದು ಪ್ರಸಿದ್ದಿ ಪಡೆದರು.

ಕಾಗಿನೆಲೆಯ (ಆಧುನಿಕ ಹಾವೇರಿ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ) ಕನಕ ದಾಸ (ಇವರ ಜನ್ಮನಾಮ ತಿಮ್ಮಪ್ಪ ನಾಯಕ, ೧೫೦೯-೧೬೦೯) ಒಬ್ಬ ತಪಸ್ವಿ ಮತ್ತು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಅನ್ವೇಷಕರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಖಾತೆಗಳ ಪ್ರಕಾರ ಕುರುಬ (ಕುರುಬರು) ಅಥವಾ ಬೇಡ (ಬೇಟೆಗಾರರು) ಕುಟುಂಬದಿಂದ ಬಂದವರು. ವಿಜಯನಗರ ರಾಜನ ಆಶ್ರಯದಲ್ಲಿ, ಅವರು ಮೋಹನತರಂಗಿನಣಿ (''ರಿವರ್ ಆಫ್ ಡಿಲೈಟ್'', ೧೫೫೦) ನಂತಹ ಪ್ರಮುಖ ಬರಹಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದರು. ಇದನ್ನು ರಾಜ ಕೃಷ್ಣದೇವರಾಯನಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ಕೃಷ್ಣನ ಕಥೆಯನ್ನು ಸಾಂಗತ್ಯ ಮೀಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ. ಅವರ ಇತರ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಬರಹಗಳೆಂದರೆ ನರಸಿಂಹಾಸ್ತವ, ನರಸಿಂಹನ ಮಹಿಮೆಯನ್ನು ಸಾರುವ ಕೃತಿ. ''ನರಸಿಂಹ ನಳಾಸ್ತವ" ನಳನ ಕಥೆ ಅದರ ನಿರೂಪಣೆಗೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ''ಹರಿಭಕ್ತಿಸಾರ'' ಶಟ್ಪದಿ ರಗಳೆಯಲ್ಲಿ ಭಕ್ತಿಯ ಮೇಲೆ ಸ್ವಯಂಪ್ರೇರಿತ ಬರಹ. ನೀತಿ(ನೈತಿಕತೆ), ಭಕ್ತಿ(ಭಕ್ತಿ) ಮತ್ತು ವೈರಾಗ್ಯ (ತ್ಯಾಗ) ಕುರಿತಾದ ನಂತರದ ಬರಹವು ಮಕ್ಕಳಿಗಾಗಿ ಜನಪ್ರಿಯ ಗುಣಮಟ್ಟದ ಕಲಿಕೆಯ ಪುಸ್ತಕವಾಗಿ ಮುಂದುವರಿಯುತ್ತದೆ. ರಾಮಧಾನ್ಯ ಚರಿತ (''ರಾಮನು ಆರಿಸಿದ ಧಾನ್ಯದ ಕಥೆ'') ಎಂಬ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯ ವಿಶಿಷ್ಟವಾದ ಸಾಂಕೇತಿಕ ಕವಿತೆಯನ್ನು ಅಕ್ಕಿಗಿಂತ ರಾಗಿಯನ್ನು ಉನ್ನತೀಕರಿಸುವ ಕನಕ ದಾಸರಿಂದ ರಚಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಈ ಕವಿತೆಯಲ್ಲಿ ಬಡವರ ಆಹಾರ ಧಾನ್ಯವಾದ ರಾಗಿ ಮತ್ತು ಶ್ರೀಮಂತರ ಅನ್ನದಲ್ಲಿ ಯಾವುದು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಎಂಬ ಜಗಳ ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆ. ರಾಗಿಯನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸಿದಾಗ ಕೊಳೆಯುವುದಿಲ್ಲ ಎಂಬ ಕಾರಣಕ್ಕೆ ರಾಮನು ಶ್ರೇಷ್ಠವೆಂದು ನಿರ್ಧರಿಸುತ್ತಾನೆ. ಇದು ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ವರ್ಗ ಹೋರಾಟದ ಆರಂಭಿಕ ಕಾವ್ಯಾತ್ಮಕ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಈ ಕ್ಲಾಸಿಕ್‌ಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಕನಕದಾಸರು ಬರೆದ ಸುಮಾರು ೨೪೦ ಹಾಡುಗಳು ಲಭ್ಯವಿವೆ.

ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಅವನತಿಯ ನಂತರದ ಕೆಲ ಸಮಯದ ವರೆಗೆ ಭಕ್ತಿ ಚಳುವಳಿಯು ವೇಗವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿತು. ೧೭ ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಮತ್ತೆ ಸಕ್ರಿಯವಾಯಿತು. ಈ ಪ್ರಕಾರದಲ್ಲಿ ಅಂದಾಜು ೩೦೦ ಕವಿಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸಿತು. ಅವರಲ್ಲಿ ವಿಜಯದಾಸ (೧೬೮೨-೧೭೫೫), ಗೋಪಾಲ ದಾಸ (೧೭೨೧-೧೭೬೯), ಜಗನ್ನಾಥ ದಾಸ (೧೭೨೮-೧೮೦೯), ಮಹಿಪತಿ ದಾಸ (೧೭೫೦) ಹೆಳವನಕಟ್ಟೆ ಗಿರಿಯಮ್ಮ ಮತ್ತು ಇತರರು ಪ್ರಸಿದ್ಧರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಕಾಲಾನಂತರದಲ್ಲಿ ಅವರ ಭಕ್ತಿಗೀತೆಗಳು ಹರಿಕಥಾ (''ಹರಿಯ ಕಥೆಗಳು'') ಎಂಬ ವೈಷ್ಣವ ಜನರ ಧಾರ್ಮಿಕ ಮತ್ತು ನೀತಿಬೋಧಕ ಪ್ರದರ್ಶನ ಕಲೆಯ ಒಂದು ರೂಪವನ್ನು ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿತು. ಶಿವ ಕೈಃ ("ಶಿವನ ಕಥೆಗಳು") ಜನಪ್ರಿಯಗೊಳಿಸಿದ ವೀರಶೈವ ನಂಬಿಕೆಯ ಅನುಯಾಯಿಗಳಲ್ಲಿ ಇದೇ ರೀತಿಯ ಬೆಳವಣಿಗೆಗಳು ಕಂಡುಬಂದವು.

ವೀರಶೈವ ಬರಹಗಳು

೧೨ ನೇ ಶತಮಾನದ ವಚನ ಕವಿ ಅಕ್ಕ ಮಹಾದೇವಿ

ಕಠೋರವಾದ ಜಾತಿ-ಆಧಾರಿತ ಹಿಂದೂ ಸಮಾಜಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದ ವಚನ ಕಾವ್ಯವು ೧೨ ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಕಡಿಮೆ ಸವಲತ್ತುಗಳ ನಡುವೆ ಜನಪ್ರಿಯತೆಯ ಉತ್ತುಂಗವನ್ನು ತಲುಪಿತು. ಈ ಕಾವ್ಯವನ್ನು ಬರೆದ ವೀರಶೈವರು ವಿಜಯನಗರ ಕಾಲದ ವೇಳೆಗೆ ಪ್ರಭಾವಿ ಸ್ಥಾನಗಳಿಗೆ ಏರಿದ್ದರು. ೧೪ ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಮುಸ್ಲಿಂ ಆಕ್ರಮಣಗಳ ನಂತರ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದ ಬರಹಗಳನ್ನು ಕ್ರಮಬದ್ಧವಾಗಿ ಕ್ರೋಢೀಕರಿಸಿದರು. ಇದು ೧೫ ನೇ ಮತ್ತು ೧೬ ನೇ ಶತಮಾನದ ಹಲವಾರು ವೀರಶೈವ ಸಂಕಲನಕಾರರನ್ನು ಶೈವ ಬರಹಗಳು ಮತ್ತು ವಚನ ಕಾವ್ಯಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಲು ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿತು. ಮೂಲತಃ ತಾಳೆಗರಿ ಹಸ್ತಪ್ರತಿಗಳ ಮೇಲೆ ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ. ಕವಿತೆಗಳ ನಿಗೂಢ ಸ್ವಭಾವದ ಕಾರಣ ಸಂಕಲನಕಾರರು ಅವುಗಳಿಗೆ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಿದರು. ಆ ಮೂಲಕ ಅವುಗಳ ಗುಪ್ತ ಅರ್ಥ ಮತ್ತು ನಿಗೂಢ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಒದಗಿಸಿದರು. ಈ ಸಂಕಲನದ ಒಂದು ಕುತೂಹಲಕಾರಿ ಅಂಶವೆಂದರೆ ಶೈವ ನಿಯಮವನ್ನು ಸಂಸ್ಕೃತಕ್ಕೆ ಅನುವಾದಿಸಿ ಅದನ್ನು ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಕ್ರಮದ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ತರುವುದು.

ಕಲ್ಲುಮಠದ ಪ್ರಭುದೇವರ (೧೪೩೦) ವಿಶೇಶಾನುಭವ ಶತಸ್ಥಳ ಗನಭಸಿತ ರತ್ನಮಲೆ ಚನ್ನವೀರಾಚಾರ್ಯರ ವಿಶೇಷಾನುಭವ ಬೆಡಗಿನ ವಚನಗಳು(೧೬ನೇ ಶತಮಾನ) ಮತ್ತು ಸಿದ್ಧ ಬಸವರಾಜ (೧೬೦೦) ಬರೆದ ಬೆಡಗಿನ ವಚನಗಳು ಈ ಸಂಕಲನಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿವೆ. ಅನನ್ಯ ಶೂನ್ಯಸಂಪಾದನೆ (ಮಾಧ್ಯಮ ಶೂನ್ಯ) ನಾಲ್ಕು ಆವೃತ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಕಲಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಮೊದಲನೆಯದನ್ನು ಶಿವಗಣಪ್ರಸಾದಿ ಮಹದೇವಯ್ಯ (೧೪೦೦) ಸಂಕಲನ ಮಾಡಿದರು. ಅವರು ಇತರ ಮೂವರಿಗೆ ಅನುಸರಿಸಲು ಮಾದರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿಸಿದರು. ಈ ಸಂಕಲನದಲ್ಲಿನ ಕವನಗಳು ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಪೋಷಕ ಸಂತ ಅಲ್ಲಮ ಪ್ರಭು ಮತ್ತು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಶರಣರು (ಭಕ್ತರು) ನಡುವಿನ ಸಂಭಾಷಣೆಯ ರೂಪದಲ್ಲಿವೆ ಮತ್ತು ೧೨ ನೇ ಶತಮಾನದ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ಮನೋಭಾವವನ್ನು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಗೊಳಿಸುವ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದವು. ಹಲಗೆ ಆರ್ಯ (೧೫೦೦–೧೫೩೦), ಗುಮ್ಮಲಾಪುರ ಸಿದ್ಧಲಿಂಗ ಯತಿ (೧೫೬೦) ಮತ್ತು ಗೂಳೂರು ಸಿದ್ದವೀರನೋದಯ (೧೫೭೦) ನಂತರದ ಆವೃತ್ತಿಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದರು.

೧೨ ನೇ ಶತಮಾನದ ಉತ್ತರಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ಬಸವಣ್ಣನ ಯುಗವು ಗತಿಸಿದ ನಂತರ ವಚನ ಕಾವ್ಯಗಳ ಬರವಣಿಗೆ ಅವನತಿಯತ್ತ ಸಾಗಿತಾದರೂ ನಂತರದ ದಿನ ವಚನಕಾರ ತೋಂಟದ ಸಿದ್ಧೇಶ್ವರ (ಅಥವಾ ಸಿದ್ಧಲಿಂಗ ಯತಿ) ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಶೈವ ಸಂತ ಮತ್ತು ರಾಜ ೨ನೇ ವಿರೂಪಾಕ್ಷ ರಾಯನ ಗುರು ಇದರ ಪುನರುಜ್ಜೀವನವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಅವರು ೭೦೦ ಕವನಗಳ ಸಂಗ್ರಹವಾದ ಶತಸ್ಥಳ ಜ್ಞಾನಾಮೃತ (೧೫೪೦) ಬರೆದರು. ೧೫೬೦ ರಲ್ಲಿ ವಿರಕ್ತ ತೋಂಟದಾರ್ಯ ಅವರು ತೋಂಟದ ಸಿದ್ಧೇಶ್ವರರ ಜೀವನವನ್ನು ತಮ್ಮ ಬರವಣಿಗೆ ಸಿದ್ದೇಶ್ವರ ಪುರಾಣ ಕೇಂದ್ರ ವಿಷಯವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿದರು. ವಿರಕ್ತ ತೋಂಟದಾರ್ಯ, ಗುಮ್ಮಲಾಪುರ ಸಿದ್ಧಲಿಂಗ, ಸ್ವತಂತ್ರ ಸಿದ್ಧಲಿಂಗೇಶ್ವರ (೧೫೬೦) ಮತ್ತು ಘನಲಿಂಗಿದೇವ (೧೫೬೦) ಕೆಲವು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ವಚನ ಕವಿಗಳಾಗಿದ್ದು ಸಾಮಾಜಿಕ-ರಾಜಕೀಯ ಪ್ರಯೋಜನಗಳು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿಲ್ಲದಿದ್ದರೂ ಸಹ ಆರಂಭಿಕ ಕವಿಗಳ ವೈಭವದ ದಿನಗಳನ್ನು ಮರುಸೃಷ್ಟಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದರು.

ವೀರಶೈವ ಮತ್ತು ಅದ್ವೈತ ತತ್ವಗಳನ್ನು ಸಂಶ್ಲೇಷಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನದಲ್ಲಿ ಅತೀಂದ್ರಿಯ ಸಾಹಿತ್ಯವು ೧೫ ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಪುನರುತ್ಥಾನವನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು. ಈ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯು ೧೯ ನೇ ಶತಮಾನದವರೆಗೂ ಮುಂದುವರೆಯಿತು. ಈ ಅತೀಂದ್ರಿಯರಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖರು ನಿಜಗುಣ ಶಿವಯೋಗಿ ಸಂಪ್ರದಾಯದ ಪ್ರಕಾರ ಕೊಳ್ಳೇಗಾಲ ಪ್ರದೇಶದ (ಆಧುನಿಕ ಮೈಸೂರು ಜಿಲ್ಲೆ ) ಬಳಿಯಿರುವ ಕ್ಷುಲ್ಲಕ ನಾಯಕ ಶೈವ ಸಂತರಾಗಿ ಪರಿವರ್ತನೆಗೊಂಡರು ಅವರ ಭಕ್ತಿಗೀತೆಗಳನ್ನು ಒಟ್ಟಾಗಿ ಕೈವಲ್ಯ ಸಾಹಿತ್ಯ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಅಥವಾ ತತ್ವ ಪದಗಳು ಅಕ್ಷರಶಃ ವಿಮೋಚನೆಯ ಹಾದಿಯ ಹಾಡುಗಳು. ಶಿವಯೋಗಿಯವರ ಹಾಡುಗಳು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುವ ತಾತ್ವಿಕ ಮತ್ತು ಯೋಗದ ಬಗ್ಗೆ ಕಾಳಜಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದವು. ಷಟ್ಪದಿ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆಯ ಬಹುತೇಕ ಎಲ್ಲಾ ಸ್ಥಳೀಯ ಛಂದಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಅವುಗಳನ್ನು ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ.

ಶಿವಯೋಗಿಯವರ ಇತರ ಬರಹಗಳು ವಿವೇಕಚಿಂತಾಮಣಿ ಎಂಬ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ವಿಶ್ವಕೋಶವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಇದನ್ನು ೧೬೦೪ ರಲ್ಲಿ ಮರಾಠಿ ಭಾಷೆಗೆ ಮತ್ತು ೧೬೫೨ ರಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ೧೮ ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಗೆ ಅನುವಾದಿಸಲಾಗಿದೆ. ಬರವಣಿಗೆಯು ವಿಷಯದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ೧೫೦೦ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ವರ್ಗೀಕರಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಕಾವ್ಯ, ನೃತ್ಯ ಮತ್ತು ನಾಟಕ, ಸಂಗೀತಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ಶೃಂಗಾರಗಳಂತಹ ವ್ಯಾಪಕ ಶ್ರೇಣಿಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತದಿಂದ ಶಿವ ಯೋಗ ಪ್ರದೀಪಕ ಅವರ ಅನುವಾದವು ಶೈವ ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸಲು ಮತ್ತು ಮೂಲ ಭಾಷೆಯ ಅಜ್ಞಾನಿಗಳಿಗೆ ಪ್ರಯೋಜನವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ.

ವಿಜಯನಗರದ ನಂತರದ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಕೈವಲ್ಯ ಸಂಪ್ರದಾಯ ಮೂರು ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಕವಲೊಡೆಯಿತು. ಮೊದಲನೆಯದು ನಿಜಗುಣ ಶಿವಯೋಗಿ ಶಾಲೆಯ ಅನುಯಾಯಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು ಎರಡನೆಯದು ಹೆಚ್ಚು ಗಣ್ಯ ಮತ್ತು ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಸ್ವಭಾವವನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು ಮತ್ತು ಮಹಲಿಂಗರಂಗನ (೧೬೭೫) ಬರಹಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿತು ಆದರೆ ಮೂರನೆಯದು ವಚನ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಜೀವಂತವಾಗಿಟ್ಟ ಶಾಖೆಯಾಗಿದೆ. ಈ ವಚನ ಸಂಪ್ರದಾಯದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕವಿ-ಸಂತರು ಶಿವಯೋಗಿಗಳ ಸಮಕಾಲೀನ ಮುಪ್ಪಿನ ಷಡಕ್ಷರಿ ಅವರ ಹಾಡುಗಳ ಸಂಗ್ರಹವನ್ನು ಸುಭೋದಸರ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ೧೭ನೇ ಶತಮಾನದ ಚಿದಾನಂದ ಅವಧೂತ ಮತ್ತು ೧೮ನೇ ಶತಮಾನದ ಸರ್ಪಭೂಷಣ ಶಿವಯೋಗಿ. ಈ ಸಾಹಿತ್ಯವು ಎಷ್ಟು ವಿಶಾಲವಾಗಿದೆ ಎಂದರೆ ಇನ್ನೂ ಹೆಚ್ಚಿನದನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಬೇಕಾಗಿದೆ.