ಹರಿಹರ I

ಹರಿಹರ I
ಹರಿಹರ I
	ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಸಂಸ್ಥಾಪಕ
ಪೂರ್ವಾಧಿಕಾರಿ	ಹೊಯ್ಸಳ ರಾಜ ವೀರ ಬಳ್ಳಾಳ III
ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿ	ಬುಕ್ಕ ರಾಯ I
ತಂದೆ	ಭಾವನ ಸಂಗಮ

^{[vijayanagara ೧]}ಹರಿಹರ I (1336-1356 CE) (ಹಕ್ಕ ಮತ್ತು ವೀರ ಹರಿಹರ I ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ) ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಸ್ಥಾಪಕರು. ಭಾವನ ಸಂಗಮರ ಹಿರಿಯ ಮಗ ಮತ್ತು ಸಂಗಮ ರಾಜವಂಶದ ಸ್ಥಾಪಕರಾಗಿದ್ದರು. ಸಂಗಮ ರಾಜವಂಶವು ವಿಜಯನಗರವನ್ನು ಆಳಿದ ನಾಲ್ಕು ರಾಜವಂಶಗಳಲ್ಲಿ ಮೊದಲನೆಯದು.

ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ

ಸಂಗಮ ವಂಶ
ಹರಿಹರ I	1336–1356
ಬುಕ್ಕ ರಾಯ I	1356–1377
ಹರಿಹರ ರಾಯ II	1377–1404
ವಿರೂಪಾಕ್ಷ ರಾಯ	1404–1405
ಬುಕ್ಕ ರಾಯ II	1405–1406
ದೇವ ರಾಯ I	1406–1422
ರಾಮಚಂದ್ರ ರಾಯ	1422
ವೀರ ವಿಜಯ ಬುಕ್ಕ ರಾಯ	1422–1424
ದೇವ ರಾಯ II	1424–1446
ಮಲ್ಲಿಕಾರ್ಜುನ ರಾಯ	1446–1465
ವಿರೂಪಾಕ್ಷ ರಾಯ II	1465–1485
ಪ್ರೌಢ ರಾಯ	1485
ಸಾಳ್ವ ವಂಶ
ಸಾಳ್ವ ನರಸಿಂಹ ದೇವ ರಾಯ	1485–1491
ತಿಮ್ಮ ಭೂಪಾಲ	1491
ನರಸಿಂಹ ರಾಯ II	1491–1505
ತುಳುವ ವಂಶ
ತುಳುವ ನರಸ ನಾಯಕ	1491–1503
ವೀರ ನರಸಿಂಹ ರಾಯ	1503–1509
ಕೃಷ್ಣ ದೇವ ರಾಯ	1509–1529
ಅಚ್ಯುತ ದೇವ ರಾಯ	1529–1542
ವೆಂಕಟ I	1542
ಸದಶಿವ ರಾಯ	1542–1570
ಅರವೀಡು ವಂಶ
ಆಳಿಯ ರಾಮ ರಾಯ	1542–1565
ತಿರುಮಲ ದೇವ ರಾಯ	1565–1572
ಶ್ರೀರಂಗ I	1572–1586
ವೆಂಕಟ II	1586–1614
ಶ್ರೀರಂಗ II	1614
ರಾಮ ದೇವ ರಾಯ	1617–1632
ವೆಂಕಟ III	1632–1642
ಶ್ರೀರಂಗ III	1642–1646

^{[vijayanagara ೨]}

ಹಕ್ಕ ಮತ್ತು ಅವನ ಸಹೋದರ ಬುಕ್ಕನ ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನದ ವಿವರಗಳು ಲಭ್ಯವಿಲ್ಲ. ಹೊಯ್ಸಳ ಬಲ್ಲಾಳ III ರ ಸೋದರಳಿಯನಾಗಿದ್ದ ಬಲ್ಲಪ್ಪ ದಂಡನಾಯಕ, ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಸ್ಥಾಪಕನಾದ ಹರಿಹರ ಮಗಳನ್ನು ವಿವಾಹವಾದ್ದನು. ಇದರಿಂದ ಹರಿಹರ, ಹೊಯ್ಸಳ ರಾಜವಂಶಕ್ಕೆ ಹತ್ತಿರವಾದವನೆಂದು ತಿಳಿಯಬಹುದು.

ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಬಂದ ತಕ್ಷಣ, ಬಾರ್ಕುರಿನಲ್ಲಿ (ಇಂದಿನ ಕರ್ನಾಟಕದ ಪಶ್ಚಿಮ ಕರಾವಳಿ) ಕೋಟೆಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದ. ಇಂದಿನ ಕರ್ನಾಟಕದ ಉತ್ತರದ ಭಾಗಗಳನ್ನು 1339ರಲ್ಲಿ ಗುತ್ತಿ (ಅನಂತಪುರ ಜಿಲ್ಲೆ) ಯಿಂದ ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದರು ಎಂದು ಶಾಸನಗಳಿಂದ ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳಬಹುದು.

ಮೊದಲಿನಲ್ಲಿ, ಹೊಯ್ಸಳ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಉತ್ತರದ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಹರಿಹರ,1343 ರಲ್ಲಿ ವೀರ ಬಲ್ಲಾಳ III ನ ಸಾವಿನ ನಂತರ, ಸಮಸ್ತ ಹೊಯ್ಸಳ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ತನ್ನದಾಗಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದ.

ಆ ಸಮಯದ ಕನ್ನಡ ಶಾಸನಗಳಲ್ಲಿ, ಹರಿಹರನನ್ನು ಕರ್ನಾಟಕ ವಿದ್ಯಾ ವಿಲಾಸ (ಶ್ರೇಷ್ಠ ಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಕೌಶಲ್ಯಗಳ ಗುರು), ಭಾಷೆಗೆ-ತಪ್ಪುವ-ರಾಯರಗಂಡ (ಭರವಸೆಯನ್ನು ಇಟ್ಟುಕೊಳ್ಳದವರನ್ನು ಶಿಕ್ಷಿಸುವವನು), ಅರಿ-ರಾಯ-ವಿಭದಾ (ಶತ್ರು ರಾಜರಿಗೆ ಬೆಂಕಿಯ ಸಮಾನ) ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಅವರ ಸಹೋದರರಲ್ಲಿ, ಕಂಪಾನಾ ನೆಲ್ಲೂರು ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಆಳಿದನು. ಮುಡ್ಪಾಪಾವು ಮುಳಬಾಗಲು ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಮತ್ತು ಮರಾಪ್ಪ ನು ಚಂದ್ರಗುತ್ತಿ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಬಹು ಮುಖ್ಯ ಸಹೋದರನಾದ ಬುಕ್ಕ ರಾಯ, ಹಕ್ಕನ ತರುವಾತ ಅತ್ಯಂತ ಮುಖ್ಯ ಅರಸನಾಗಿದ್ದನು.

ಆರಂಭಿಕ ದಂಡಯಾತ್ರೆಗಳಿಂದ, ತುಂಗಭದ್ರ ನದಿಯ ಕಣಿವೆಯ ಮೇಲೆ ತನ್ನ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿ, ಕೊಂಕಣ ಮತ್ತು ಮಲಬಾರ್ ಕರಾವಳಿಯ ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ನಿಧಾನವಾಗಿ ತನ್ನ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಿದ. ಹೊಯ್ಸಳರು ತನ್ನ ಕೊನೆಯ ಆಡಳಿತಗಾರ ವೀರ ಬಲ್ಲಾಳ III ರನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿರುವಾಗ ಅವರು ಮಧುರೈನ ಸುಲ್ತಾನ್ ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಡಿದರು, ಮತ್ತು ಈ ನಿರ್ವಾತ ಹರಿಹರ I ರವರು ಸಾರ್ವಭೌಮ ಶಕ್ತಿಯಾಗಲು ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಎಲ್ಲ ಹೊಯ್ಸಳ ಪ್ರಾಂತ್ಯಗಳು ಆತನ ಆಳ್ವಿಕೆಗೆ ಒಳಪಟ್ಟವು.

ಶೃಂಗೇರಿ ಮಾತಾಗೆ ಅನುದಾನ ನೀಡುವ ಬಗ್ಗೆ 1346 ರ ಶಾಸನವು ಹರಿಹರ I ಅನ್ನು "ಪೂರ್ವ ಮತ್ತು ಪಶ್ಚಿಮ ಸಮುದ್ರಗಳ ನಡುವಿನ ಇಡೀ ದೇಶವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಶಾಸನವು ಅವನ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿ ವಿದ್ಯಾ ನಾಗರಾವನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ" (ಹರಿಹರ I ತನ್ನ ವಿಷಯಗಳಿಗೆ ಶಾಂತಿ, ಸಮೃದ್ಧಿ, ಮತ್ತು ಭದ್ರತೆಯನ್ನು ನೀಡುವ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತ ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮತ್ತು ಕ್ರಮಬದ್ಧ ಆಡಳಿತವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವ ಮೂಲಕ ಮಾನ್ಯತೆ ಪಡೆದಿದೆ.

ಶೃಂಗೇರಿ ಶಾರದೆಗೆ ಅನುದಾನ ನೀಡುವ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿದ್ದ 1346 ರ ಶಾಸನವು, ಹರಿಹರ I ಅನ್ನು "ಪೂರ್ವ ಮತ್ತು ಪಶ್ಚಿಮ ಸಮುದ್ರಗಳ ನಡುವಿನ ಇಡೀ ದೇಶದ ರಾಜ ಮತ್ತು ವಿದ್ಯಾನಗರ ಈತನ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿತ್ತು." ಹರಿಹರ I, ತನ್ನ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತ ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮತ್ತು ಕ್ರಮಬದ್ಧ ಆಡಳಿತಕ್ಕಾಗಿ ಮಾನ್ಯತೆ ಪಡೆದಿದ್ದ.

Preceded by ವೀರ ಬಳ್ಳಾಳ III	ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ 1336–1356	Succeeded by ಬುಕ್ಕ ರಾಯ I

ಉಲ್ಲೇಖಗಳು

೧. http://hampi.in/a-forgotten-empire-chapter-2

೨. ಕರ್ನಾಟಕದ ಇತಿಹಾಸ

೩. https://www.worldwidejournals.com/paripex/recent_issues_pdf/2014/July/July_2014_1405423027__72.pdf

ಈ ಲೇಖನವನ್ನು ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯೋತ್ಸವ ಸಂಪಾದನೋತ್ಸವ ೨೦೧೮ರ ಅಂಗವಾಗಿ ಸೃಷ್ಟಿಸಲಾಗಿದೆ ಅಥವಾ ಸಂಪಾದಿಸಲಾಗಿದೆ.

೩. https://www.worldwidejournals.com/paripex/recent_issues_pdf/2014/July/July_2014_1405423027__72.pdf
ಉಲ್ಲೇಖ ದೋಷ: <ref> tags exist for a group named "vijayanagara", but no corresponding <references group="vijayanagara"/> tag was found

[vijayanagara ೧]

[vijayanagara ೨]