ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆ

ವಿಕಿಪೀಡಿಯದಿಂದ, ಇದು ಮುಕ್ತ ಹಾಗೂ ಸ್ವತಂತ್ರ ವಿಶ್ವಕೋಶ

ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಆಧುನಿಕ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ೧೮ ನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಿತು. ಮೊದಲ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಹಿಂದೂಸ್ತಾನ್ ೧೭೭೦ ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ೧೮೨೯-೩೨ ರಲ್ಲಿ ಅದು ದಿವಾಳಿಯಾಯಿತು. ಜನರಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ೧೭೮೬ ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪನೆಯಾಯಿತು, ಆದರೆ ಇದು ೧೭೯೧ರಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾಯಿತು. [೧] [೨] [೩] [೪]

ಈಗಲೂ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ಮತ್ತು ಹಳೆಯ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಸ್ಟೇಟ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ (ಎಸ್.ಬಿ.ಐ). ಇದು ಜೂನ್ ೧೮೦೬ ರ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಕಲ್ಕತ್ತಾ ಆಗಿ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಿತು ಮತ್ತು ಕೆಲಸ ಮಾಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ೧೮೦೯ ರಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಬೆಂಗಾಲ್ ಎಂದು ಮರುನಾಮಕರಣ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಪ್ರೆಸಿಡೆನ್ಸಿ ಸರ್ಕಾರ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಮೂರು ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಇದು ಒಂದು. ಮೂರು ಬ್ಯಾಂಕುಗಳನ್ನು ೧೯೨೧ ರಲ್ಲಿ ವಿಲೀನಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು. ಇಂಪೀರಿಯಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಇದು ಭಾರತದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ನಂತರ ೧೯೫೫ ರಲ್ಲಿ ಸ್ಟೇಟ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾವಾಯಿತು. ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಆಕ್ಟ್ ೧೯೩೪ ರ [೫] ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ೧೯೩೫ ರಲ್ಲಿ ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವವರೆಗೂ ಪ್ರೆಸಿಡೆನ್ಸಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ತಮ್ಮ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಗಳಂತೆ ಅರೆ-ಕೇಂದ್ರ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದವು. [೬] [೭]

೧೯೬೦ ರಲ್ಲಿ, ಸ್ಟೇಟ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ (ಅಧೀನ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು) ಕಾಯಿದೆ, ೧೯೫೯ ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ಟೇಟ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ಸ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಎಂಟು ರಾಜ್ಯ-ಸಂಯೋಜಿತ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ನೀಡಲಾಯಿತು. ಆದಾಗ್ಯೂ ಈ ಸಂಬಂಧಿತ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳ ವಿಲೀನವು ಎಸ್‌ಬಿಐನೊಂದಿಗೆ ೧ ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೧೭ ರಂದು ಜಾರಿಗೆ ಬಂದಿತು. ೧೯೬೯ ರಲ್ಲಿ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು ೧೪ ಪ್ರಮುಖ ಖಾಸಗಿ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರೀಕರಣಗೊಳಿಸಿತು.ದೊಡ್ಡ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕೂಡ ಒಂದು. ೧೯೮೦ರಲ್ಲಿ ಇನ್ನೂ ೬ ಖಾಸಗಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರೀಕರಣಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು. [೮] ಈ ರಾಷ್ಟ್ರೀಕೃತ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಭಾರತದ ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ಬಹುಪಾಲು ಸಾಲದಾತಗಳಾಗಿವೆ. ಅವರ ದೊಡ್ಡ ಗಾತ್ರ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಕವಾದ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್‌ಗಳಿಂದಾಗಿ ಅವರು ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ. [೯]

ಭಾರತೀಯ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕ್ಷೇತ್ರವನ್ನು ನಿಗದಿಪಡಿಸಲಾದ ಮತ್ತು ನಿಗದಿಪಡಿಸಲಾಗದ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಾಗಿ ವರ್ಗೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ. ನಿಗದಿಪಡಿಸಲಾದ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಆಕ್ಟ್ ೧೯೩೪ ರ ೨ ನೇ ವೇಳಾಪಟ್ಟಿ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿವೆ. ನಿಗದಿತ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ವರ್ಗೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ. ರಾಷ್ಟ್ರೀಕೃತ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು, ಸ್ಟೇಟ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಮತ್ತು ಅದರ ಸಹವರ್ತಿಗಳು, ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಗ್ರಾಮೀಣ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು, ವಿದೇಶಿ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ಭಾರತೀಯ ಖಾಸಗಿ ವಲಯದ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಎಂದು ವರ್ಗಿಕರಿಸಲಾಯಿತು. [೭] ೧ ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೧೭ ರಂದು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅನ್ನು ರಚಿಸಲು, ಎಸ್‍ಬಿಐ ತನ್ನ ಸಹವರ್ತಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳನ್ನು ತನ್ನೊಳಗೆ ವಿಲೀನಗೊಳಿಸಿದೆ. ಈ ವಿಲೀನದೊಂದಿಗೆ ಎಸ್‍ಬಿಐ ಫಾರ್ಚೂನ್ ೫೦೦ ಸೂಚ್ಯಂಕದಲ್ಲಿ ೨೩೬ರ ಜಾಗತಿಕ ಶ್ರೇಯಾಂಕವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ವಾಣಿಜ್ಯ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಎಂಬ ಪದವು ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ನಿಯಂತ್ರಣ ಕಾಯಿದೆ ೧೯೪೯ ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ನಿಯಂತ್ರಿಸಲ್ಪಡುವ ನಿಗದಿತ ಮತ್ತು ನಿಗದಿತವಲ್ಲದ ವಾಣಿಜ್ಯ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. [೧೦]

ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನ ಪೂರೈಕೆ, ಉತ್ಪನ್ನ ಶ್ರೇಣಿ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪ್ತಿಯು ಸಾಕಷ್ಟು ಪ್ರಬುದ್ಧವಾಗಿದೆ. ಇದು ಗ್ರಾಮೀಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬಡವರಿಗೆ ತಲುಪುವುದು ಇನ್ನೂ ಸವಾಲಾಗಿ ಉಳಿದಿದೆ. ಸ್ಟೇಟ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ತನ್ನ ಶಾಖೆಯ ಜಾಲವನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸುವ ಮೂಲಕ ಮತ್ತು ಮೈಕ್ರೋಫೈನಾನ್ಸ್‌ನಂತಹ ಸೌಲಭ್ಯಗಳೊಂದಿಗೆ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಫಾರ್ ಅಗ್ರಿಕಲ್ಚರ್ ಅಂಡ್ ರೂರಲ್ ಡೆವಲಪ್‌ಮೆಂಟ್ (ಎನ್ಎಬಿಎಆರ್‌ಡಿ) ಮೂಲಕ ಇದನ್ನು ಪರಿಹರಿಸಲು ಸರ್ಕಾರವು ಉಪಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದೆ.

ಇತಿಹಾಸ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

ವೇದಗಳು ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತೀಯ ಪಠ್ಯಗಳು ಬಡ್ಡಿಯ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತವೆ, ಕುಸಿಡಿನ್ ಪದವನ್ನು ಬಡ್ಡಿಗಾರ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗಿದೆ. ಸೂತ್ರಗಳು (೭೦೦-೧೦೦ ಬಿಸಿಇ) ಮತ್ತು ಜಾತಕಗಳು (೬೦೦-೪೦೦ಬಿಸಿಇ) ಸಹ ಬಡ್ಡಿಯನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತವೆ. ಈ ಅವಧಿಯ ಪಠ್ಯಗಳು ಬಡ್ಡಿಯನ್ನು ಖಂಡಿಸಿವೆ. ವಸಿಷ್ಠರು ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಮತ್ತು ಕ್ಷತ್ರಿಯ ವರ್ಣಗಳು ಬಡ್ಡಿಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸುವುದನ್ನು ನಿಷೇಧಿಸಿದರು. ೨ನೇ ಶತಮಾನದ ಸಿಇ ಯ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಬಡ್ಡಿ ಹೆಚ್ಚು ಸ್ವೀಕಾರಾರ್ಹವಾಯಿತು. [೧೧] ಮನುಸ್ಮೃತಿಯು ಬಡ್ಡಿಯನ್ನು ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಸಂಪಾದಿಸಲು ಅಥವಾ ಜೀವನೋಪಾಯವನ್ನು ಮುನ್ನಡೆಸಲು ಸ್ವೀಕಾರಾರ್ಹ ಸಾಧನವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದೆ. [೧೨] ಇದು ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ದರಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಾಲವನ್ನು ಮತ್ತು ವಿವಿಧ ಜಾತಿಗಳಿಗೆ ವಿಭಿನ್ನ ಸೀಲಿಂಗ್ ದರಗಳನ್ನು ಘೋರ ಪಾಪವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿತು. [೧೩]

ಜಾತಕರು, ಧರ್ಮಶಾಸ್ತ್ರಗಳು ಮತ್ತು ಕೌಟಿಲ್ಯರು ಋಣಪತ್ರ, ರ್ನಪನ್ನ ಅಥವಾ ರ್ನಲೇಖಯ ಎಂಬ ಸಾಲದ ಕರಾರುಗಳ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಸಹ ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತಾರೆ. [೧೪] [೧೫]

ನಂತರ ಮೌರ್ಯರ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ (೩೨೧-೧೮೫ ಬಿಸಿಇ), ಅದೇಶ ಎಂಬ ಉಪಕರಣವು ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿತ್ತು, ಇದು ಆಧುನಿಕ ಬಿಲ್‌ನ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಕ್ಕೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ನೋಟಿನ ಮೇಲಿನ ಮೊತ್ತವನ್ನು ಮೂರನೇ ವ್ಯಕ್ತಿಗೆ ಪಾವತಿಸಲು ಬ್ಯಾಂಕರ್‌ಗೆ ನಿರ್ದೇಶಿಸುವ ಆದೇಶವಾಗಿತ್ತು. ವಿನಿಮಯದ ಈ ಉಪಕರಣಗಳ ಗಣನೀಯ ಬಳಕೆಯನ್ನು ದಾಖಲಿಸಲಾಗಿದೆ[ಸಾಕ್ಷ್ಯಾಧಾರ ಬೇಕಾಗಿದೆ] . ದೊಡ್ಡ ಪಟ್ಟಣಗಳಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳು ಸಹ ಒಬ್ಬರಿಗೊಬ್ಬರು ಸಾಲದ ಪತ್ರಗಳನ್ನು ನೀಡಿದರು. [೧೫]

ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಅವಧಿ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

ಸಾಲದ ಪತ್ರಗಳ ಬಳಕೆ ಮೊಘಲ್ ಯುಗದಲ್ಲಿ ಮುಂದುವರೆಯಿತು ಮತ್ತು ದಸ್ತಾವೇಜ್ (ಉರ್ದು/ಹಿಂದಿಯಲ್ಲಿ) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಎರಡು ರೀತಿಯ ಸಾಲ ಪತ್ರಗಳನ್ನು ದಾಖಲಿಸಲಾಗಿದೆ. ದಸ್ತಾವೇಜ್-ಇ-ಇಂದುಲ್ತಲಾಬ್ ಅನ್ನು ಬೇಡಿಕೆಯ ಮೇರೆಗೆ ಪಾವತಿಸಬೇಕಾಗಿತ್ತು ಮತ್ತು ದಸ್ತಾವೇಜ್-ಎ-ಮಿಯಾಡಿಯನ್ನು ನಿಗದಿತ ಸಮಯದ ನಂತರ ಪಾವತಿಸಬೇಕಾಗಿತ್ತು. ರಾಜಮನೆತನದ ಖಜಾನೆಗಳಿಂದ ಪಾವತಿ ಆರ್ಡರ್‌ಗಳ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಬ್ಯಾರಟ್ಟೆಸ್ ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ, ಇದನ್ನು ಸಹ ದಾಖಲಿಸಲಾಗಿದೆ. ಭಾರತೀಯ ಬ್ಯಾಂಕರ್‌ಗಳು ವಿದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ವಿನಿಮಯದ ಬಿಲ್‌ಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತಿರುವ ದಾಖಲೆಗಳೂ ಇವೆ. ಹುಂಡಿಗಳ ವಿಕಸನ ಕ್ರೆಡಿಟ್ ಉಪಕರಣದ ಒಂದು ವಿಧ ಇದು ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಸಂಭವಿಸಿದೆ ಮತ್ತು ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿ ಉಳಿದಿದೆ. [೧೫]

ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಯುಗ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳು ೧೮೨೯ ರಲ್ಲಿ ಯೂನಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಕಲ್ಕತ್ತಾವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. [೧೬] ಮೊದಲು ಖಾಸಗಿ ಜಂಟಿ ಸ್ಟಾಕ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್ ನಂತರ ಪಾಲುದಾರಿಕೆ ಇದರ ಮಾಲೀಕರು. ಹಿಂದಿನ ವಾಣಿಜ್ಯ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಮತ್ತು ಕಲ್ಕತ್ತಾ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಮಾಲೀಕರು ಅವರು ಪರಸ್ಪರ ಒಪ್ಪಿಗೆಯಿಂದ ಈ ಎರಡು ಬ್ಯಾಂಕುಗಳನ್ನು ವೀಲಿನಗೊಳಿಸಿ ಯೂನಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅನ್ನು ರಚಿಸಿದರು. ೧೮೪೦ ರಲ್ಲಿ ಇದು ಸಿಂಗಾಪುರದಲ್ಲಿ ಏಜೆನ್ಸಿಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿತು ಮತ್ತು ಹಿಂದಿನ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ತೆರೆದಿದ್ದ ಮಿರ್ಜಾಪೋರ್‌ನಲ್ಲಿ ಅದನ್ನು ಮುಚ್ಚಿತು. ೧೮೪೦ ರಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಅಕೌಂಟೆಂಟ್‌ನಿಂದ ವಂಚನೆಯ ವಿಷಯವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಿತು. ಯೂನಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅನ್ನು ೧೮೪೫ ರಲ್ಲಿ ಸಂಘಟಿಸಲಾಯಿತು, ಆದರೆ ಇದು ೧೮೪೮ ರಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾಯಿತು, ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯದವರೆಗೆ ದಿವಾಳಿಯಾಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಠೇವಣಿದಾರರಿಂದ ಹೊಸ ಹಣವನ್ನು ಅದರ ಲಾಭಾಂಶವನ್ನು ಪಾವತಿಸಲು ಬಳಸಿದರು. [೧೭]

ಅಲಹಾಬಾದ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ೧೮೬೫ ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪನೆಯಾಯಿತು ಮತ್ತು ಇಂದಿಗೂ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದೆ. ಇದು ಭಾರತದ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ಜಾಯಿಂಟ್ ಸ್ಟಾಕ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಗಿದೆ, ಆದರೆ ಆ ಗೌರವವು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಅಪ್ಪರ್ ಇಂಡಿಯಾಗೆ ಸೇರಿದೆ. ಇದು ೧೮೬೩ ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪನೆಯಾಯಿತು ಮತ್ತು ೧೯೧೩ ರವರೆಗೆ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿತು ಇದು ವಿಫಲವಾದಾಗ ಅದರ ಕೆಲವು ಆಸ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆಗಳನ್ನು ಸಿಮ್ಲಾದ ಅಲೈಯನ್ಸ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಲಾಯಿತು.

ವಿದೇಶಿ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಕಲ್ಕತ್ತಾದಲ್ಲಿ ೧೮೬೦ ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದವು. ಗ್ರಿಂಡ್ಲೇಸ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ೧೮೬೪ ರಂದು [೧೮] ಕಲ್ಕತ್ತಾದಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಮೊದಲ ಶಾಖೆಯನ್ನು ತೆರೆಯಿತು. ಕಾಂಪ್ಟೋಯರ್ ಡಿ'ಎಸ್ಕಾಂಪ್ಟ್ ಡಿ ಪ್ಯಾರಿಸ್ ೧೮೬೦ ರಲ್ಲಿ ಕಲ್ಕತ್ತಾದಲ್ಲಿ ಶಾಖೆಯನ್ನು ತೆರೆಯಿತು ಮತ್ತು ೧೮೬೨ ರಲ್ಲಿ ಬಾಂಬೆಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತೊಂದು ಶಾಖೆಯನ್ನು ತೆರೆಯಿತು. ತದನಂತರ ಫ್ರೆಂಚ್ ಸ್ವಾಧೀನದಲ್ಲಿದ್ದ ಮದ್ರಾಸ್ ಮತ್ತು ಪಾಂಡಿಚೇರಿಯಲ್ಲಿ ಶಾಖೆಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸಲಾಯಿತು. ಎಚ್‌ಎಸ್‌ಬಿ ೧೮೬೯ ರಲ್ಲಿ ಬಂಗಾಳದಲ್ಲಿ ತನ್ನನ್ನು ತಾನೇ ಸ್ಥಾಪಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಕಲ್ಕತ್ತಾ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ನಡಿಯುತ್ತಿದ್ದ ಅತ್ಯಂತ ಸಕ್ರಿಯ ವ್ಯಾಪಾರ , ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ವ್ಯಾಪಾರದ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಇದು ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕೇಂದ್ರವಾಯಿತು.

೧೮೮೧ ರಲ್ಲಿ ಫೈಜಾಬಾದ್‌ನಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾದ ಔದ್ ವಾಣಿಜ್ಯ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಮೊದಲ ಸಂಪೂರ್ಣ ಭಾರತೀಯ ಜಂಟಿ ಸ್ಟಾಕ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಗಿದೆ. ಇದು ೧೯೫೮ ರಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾಯಿತು. ನಂತರ ಪಂಜಾಬ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅನ್ನು ೧೮೯೪ರಂದು ಲಾಹೋರ್‌ನಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ಇಂದಿನವರೆಗೂ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿದೆ ಮತ್ತು ಈಗ ಭಾರತದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ.

೨೦ ನೇ ಶತಮಾನದ ತಿರುವಿನಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಆರ್ಥಿಕತೆಯು ಸ್ಥಿರತೆಯ ಸಾಪೇಕ್ಷ ಅವಧಿಯ ಮೂಲಕ ಹಾದುಹೋಗುತ್ತಿತ್ತು. ಭಾರತೀಯ ಬಂಡಾಯದ ನಂತರ ಸುಮಾರು ಐದು ದಶಕಗಳು ಕಳೆದಿವೆ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ, ಕೈಗಾರಿಕಾ ಮತ್ತು ಇತರ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯಗಳು ಸುಧಾರಿಸಿವೆ. ಭಾರತೀಯರು ಸಣ್ಣ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದರು ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನವು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಜನಾಂಗೀಯ ಮತ್ತು ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಮುದಾಯಗಳಿಗೆ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದವು.

ಪ್ರೆಸಿಡೆನ್ಸಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ಹೊಂದಿದ್ದವು ಆದರೆ ಕೆಲವು ವಿನಿಮಯ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಹಲವಾರು ಭಾರತೀಯ ಜಂಟಿ ಸ್ಟಾಕ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳೂ ಇದ್ದವು. ಈ ಎಲ್ಲಾ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ವಿವಿಧ ವಿಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತವೆ. ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಯುರೋಪಿಯನ್ನರ ಒಡೆತನದ ವಿನಿಮಯ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ವಿದೇಶಿ ವ್ಯಾಪಾರಕ್ಕೆ ಹಣಕಾಸು ಒದಗಿಸುವುದರ ಮೇಲೆ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತವಾಗಿವೆ. ಭಾರತೀಯ ಜಂಟಿ ಸ್ಟಾಕ್ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬಂಡವಾಳೀಕರಣದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿವೆ ಮತ್ತು ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಸ್ಥಾನ ಮತ್ತು ವಿನಿಮಯ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳೊಂದಿಗೆ ಸ್ಪರ್ಧಿಸಲು ಅನುಭವ ಮತ್ತು ಪ್ರಬುದ್ಧತೆಯ ಕೊರತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದವು. ಇದನ್ನು ಲಾರ್ಡ್ ಕರ್ಜನ್ ಅವರನ್ನು ಗಮನಿಸಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು, ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ನಾವು ಸಮಯದ ಹಿಂದೆ ಇದ್ದಂತೆ ತೋರುತ್ತದೆ. ನಾವು ಕೆಲವು ಹಳೆಯ ಶೈಲಿಯ ನೌಕಾಯಾನ ಹಡಗಿನಂತಿದ್ದೇವೆ, ಘನ ಮರದ ಬೃಹತ್ ಹೆಡ್‌ಗಳಿಂದ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಮತ್ತು ತೊಡಕಿನ ವಿಭಾಗಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿದೆ.[ಸಾಕ್ಷ್ಯಾಧಾರ ಬೇಕಾಗಿದೆ]

೧೯೦೬ ಮತ್ತು ೧೯೧೧ ರ ನಡುವಿನ ಅವಧಿಯು ಸ್ವದೇಶಿ ಚಳುವಳಿಯಿಂದ ಪ್ರೇರಿತವಾದ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ಸ್ಥಾಪನೆಯನ್ನು ಕಂಡಿತು. ಸ್ವದೇಶಿ ಆಂದೋಲನವು ಸ್ಥಳೀಯ ಉದ್ಯಮಿಗಳು ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಭಾರತೀಯ ಸಮುದಾಯದ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳನ್ನು ಹುಡುಕಲು ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿತು. ಕ್ಯಾಥೋಲಿಕ್ ಸಿರಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ದಿ ಸೌತ್ ಇಂಡಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ, ಕಾರ್ಪೊರೇಷನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಇಂಡಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಬರೋಡಾ, ಕೆನರಾ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಮತ್ತು ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾದಂತಹ ಹಲವಾರು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಗಳು ಇಂದಿಗೂ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿವೆ.

ಸ್ವದೇಶಿ ಆಂದೋಲನದ ಉತ್ಸಾಹವು ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ ಮತ್ತು ಉಡುಪಿ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಖಾಸಗಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಇವುಗಳನ್ನು ಮೊದಲು ಏಕೀಕರಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಕೆನರಾ (ದಕ್ಷಿಣ ಕೆನರಾ) ಜಿಲ್ಲೆ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಈ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕು ರಾಷ್ಟ್ರೀಕೃತ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಪ್ರಾರಂಭವಾದವು ಮತ್ತು ಖಾಸಗಿ ವಲಯದ ಪ್ರಮುಖ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಕೂಡ ಆಗಿದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಅವಿಭಜಿತ ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆಯನ್ನು ಭಾರತೀಯ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ತೊಟ್ಟಿಲು ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.[ಸಾಕ್ಷ್ಯಾಧಾರ ಬೇಕಾಗಿದೆ]

ಉದ್ಘಾಟನಾ ಕಛೇರಿಯನ್ನು ಬ್ರಿಟಿಷರ್ ಸರ್ ಓಸ್ಬೋರ್ನ್ ಸ್ಮಿತ್ (೧ ಏಪ್ರಿಲ್ ೧೯೩೫) ಮತ್ತು ಸಿ.ಡಿ ದೇಶಮುಖ್ (೧೧ ಆಗಸ್ಟ್ ೧೯೪೩) ಮೊದಲ ಭಾರತೀಯ ಗವರ್ನರ್ ಆಗಿದ್ದರು. ೧೨ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦೧೮ರಂದು ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ಹಣಕಾಸು ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಯಾಗಿದ್ದ ಶಕ್ತಿಕಾಂತ ದಾಸ್ ಅವರು ಹೊಸ ಆರ್‌ಬಿಐ ಗವರ್ನರ್ ಆಗಿ ತಮ್ಮ ಪ್ರಯಾಣವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುತ್ತಾರೆ, ಉರ್ಜಿತ್ ಆರ್ ಪಟೇಲ್ ಅವರಿಂದ ಅಧಿಕಾರ ವಹಿಸಿಕೊಂಡರು.

ಮೊದಲನೆಯ ಮಹಾಯುದ್ಧದ ಸಮಯದಿಂದ (೧೯೧೪-೧೯೧೮) ಎರಡನೆಯ ಮಹಾಯುದ್ಧದ ಅಂತ್ಯದವರೆಗೆ (೧೯೩೯-೧೯೪೫) ಮತ್ತು ಎರಡು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ ಭಾರತದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದವರೆಗೆ ಭಾರತೀಯ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಸವಾಲಾಗಿತ್ತು. ಮೊದಲನೆಯ ಮಹಾಯುದ್ಧದ ವರ್ಷಗಳು ಪ್ರಕ್ಷುಬ್ಧವಾಗಿದ್ದವು ಮತ್ತು ಯುದ್ಧ-ಸಂಬಂಧಿತ ಆರ್ಥಿಕ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಿಂದಾಗಿ ಭಾರತೀಯ ಆರ್ಥಿಕತೆಯು ಪರೋಕ್ಷವಾಗಿ ಉತ್ತೇಜನವನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತಿದ್ದರೂ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಸರಳವಾಗಿ ಕುಸಿಯುವುದರೊಂದಿಗೆ ಅದರ ಟೋಲ್ ಅನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿತು. ಕೆಳಗಿನ ಕೋಷ್ಟಕದಲ್ಲಿ ಸೂಚಿಸಿದಂತೆ ೧೯೧೩ ಮತ್ತು ೧೯೧೮ ರ ನಡುವೆ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕನಿಷ್ಠ ೯೪ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ವಿಫಲವಾಗಿವೆ:

ವರ್ಷಗಳು ವಿಫಲವಾದ

ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ

ಅಧಿಕೃತ ಬಂಡವಾಳ
( ₹ ಲಕ್ಷ) 		ಪಾವತಿಸಿದ ಬಂಡವಾಳ
( ₹ ಲಕ್ಷ)
1913 12 274 35
1914 42 710 109
1915 11 56 5
1916 13 231 4
1917 9 76 25
1918 7 209 1

ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯೋತ್ತರ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

೧೯೩೮–೪೬ರ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಶಾಖೆಯ ಕಛೇರಿಗಳು ೩,೪೬೯ [೧೯] ಕ್ಕೆ ಮೂರು ಪಟ್ಟು ಹೆಚ್ಚಾಯಿತು ಮತ್ತು ಠೇವಣಿಗಳು ₹ ೯೬೨ ಕೋಟಿಗೆ ನಾಲ್ಕು ಪಟ್ಟು ಹೆಚ್ಚಾಯಿತು. ಅದೆನೇ ಇದ್ದರೂ ೧೯೪೭ ರಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ವಿಭಜನೆಯು ಪಂಜಾಬ್ ಮತ್ತು ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದ ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ಮೇಲೆ ಪ್ರತಿಕೂಲ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರಿತು. ಸುಮಾರು ತಿಂಗಳವರೆಗೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು ಸ್ಥಗಿತಗೊಳಿಸಿತು. ಭಾರತದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವು ಭಾರತೀಯ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗಾಗಿ ಲೈಸೆಜ್-ಫೇರ್ ಆಡಳಿತದ ಅಂತ್ಯವನ್ನು ಗುರುತಿಸಿತು. ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು ರಾಷ್ಟ್ರದ ಆರ್ಥಿಕ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಸಕ್ರಿಯ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸಲು ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು ಮತ್ತು ೧೯೪೮ ರಲ್ಲಿ ಸರ್ಕಾರವು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡ ಕೈಗಾರಿಕಾ ನೀತಿ ನಿರ್ಣಯವು ಮಿಶ್ರ ಆರ್ಥಿಕತೆಯನ್ನು ರೂಪಿಸಿತು. ಇದು ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಹಣಕಾಸು ಸೇರಿದಂತೆ ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ವಿವಿಧ ವಿಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ರಾಜ್ಯದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಒಳಗೊಳ್ಳುವಿಕೆಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುವ ಪ್ರಮುಖ ಹಂತಗಳು:

  • ಭಾರತೀಯ ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಭಾರತದ ಕೇಂದ್ರ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಪ್ರಾಧಿಕಾರವನ್ನು ಏಪ್ರಿಲ್ ೧೯೩೫ ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು, ಆದರೆ ೧ ಜನವರಿ ೧೯೪೯ ರಂದು ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ (ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಮಾಲೀಕತ್ವಕ್ಕೆ ವರ್ಗಾವಣೆ) ಕಾಯಿದೆ ೧೯೪೮ (ಆರ್.ಬಿ.ಐ, ೨೦೦೫ಬಿ) ನಿಯಮಗಳ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಕರಣಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು. [೨೦]
  • ೧೯೪೯ ರಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ನಿಯಂತ್ರಣ ಕಾಯಿದೆಯನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತರಲಾಯಿತು. ಇದು ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಲು ಮತ್ತು ಪರಿಶೀಲಿಸಲು ಭಾರತೀಯ ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ (ಆರ್.ಬಿ.ಐ) ಗೆ ಅಧಿಕಾರ ನೀಡಿತು.
  • ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ನಿಯಂತ್ರಣ ಕಾಯ್ದೆಯು ಆರ್‌ಬಿಐನಿಂದ ಪರವಾನಿಗಿ ಇಲ್ಲದೆ ಯಾವುದೇ ಹೊಸ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅಥವಾ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಶಾಖೆಯನ್ನು ತೆರೆಯುವಂತಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಯಾವುದೇ ಎರಡು ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯ ನಿರ್ದೇಶಕರನ್ನು ಹೊಂದಿರಬಾರದು ಎಂದು ಒದಗಿಸಿದೆ.

೧೯೬೯ ರಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಕರಣ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

ಭಾರತೀಯ ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ನಿಬಂಧನೆಗಳು, ನಿಯಂತ್ರಣ ಮತ್ತು ನಿಬಂಧನೆಗಳ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ಸ್ಟೇಟ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಖಾಸಗಿ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಮಾಲೀಕತ್ವದಲ್ಲಿ ನಿರ್ವಹಿಸಲ್ಪಡುತ್ತವೆ. ೧೯೬೦ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಭಾರತೀಯ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಉದ್ಯಮವು ಭಾರತೀಯ ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಅನುಕೂಲವಾಗುವಂತೆ ಪ್ರಮುಖ ಸಾಧನವಾಯಿತು. ಅದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಇದು ದೊಡ್ಡ ಉದ್ಯೋಗದಾತರಾಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿತು ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಉದ್ಯಮದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಕರಣದ ಬಗ್ಗೆ ಚರ್ಚೆ ನಡೆಯಿತು. [೨೧] ಭಾರತದ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿಯಾಗಿದ್ದ ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿಯವರು ಅಖಿಲ ಭಾರತ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಸಭೆಯ ವಾರ್ಷಿಕ ಸಮ್ಮೇಳನದಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಕರಣದ ಕುರಿತಾದ ದಾರಿತಪ್ಪಿದ ಆಲೋಚನೆಗಳು ಎಂಬ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯ ಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದರು. [೨೨] [೨೩]

ಅದರ ನಂತರ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕಂಪನಿಗಳ (ಅಂಡರ್‌ಟೇಕಿಂಗ್‌ಗಳ ಸ್ವಾಧೀನ ಮತ್ತು ವರ್ಗಾವಣೆ) ಸುಗ್ರೀವಾಜ್ಞೆ, ೧೯೬೯ ರಲ್ಲಿ ಹೊರಡಿಸಿತು ಮತ್ತು ೧೯ ಜುಲೈ ೧೯೬೯ ರ ಮಧ್ಯರಾತ್ರಿಯಿಂದ ಜಾರಿಗೆ ಬರುವಂತೆ ೧೪ ದೊಡ್ಡ ವಾಣಿಜ್ಯ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರೀಕರಣಗೊಳಿಸಿತು . ಈ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ದೇಶದ ೮೫ ಪ್ರತಿಶತದಷ್ಟು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಠೇವಣಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ. [೨೨] ಸುಗ್ರೀವಾಜ್ಞೆ ಹೊರಡಿಸಿದ ಎರಡು ವಾರಗಳಲ್ಲಿ, ಸಂಸತ್ತು ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕಂಪನಿಗಳ (ಸ್ವಾಧೀನ ಮತ್ತು ವರ್ಗಾವಣೆ) ಮಸೂದೆಯನ್ನು ಅಂಗೀಕರಿಸಿತು [೨೪] ಮತ್ತು ಇದು ೯ ಆಗಸ್ಟ್ ೧೯೬೯ ರಂದು ಅಧ್ಯಕ್ಷರ ಅನುಮೋದನೆಯನ್ನು ಪಡೆಯಿತು.

ಕೆಳಗಿನ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳನ್ನು ೧೯೬೯ ರಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಕರಣಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು:

೧೯೮೦ ರಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಕರಣ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

೧೯೮೦ ರಲ್ಲಿ ಆರು ವಾಣಿಜ್ಯ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ಎರಡನೇ ಸುತ್ತಿನ ರಾಷ್ಟ್ರೀಕರಣವನ್ನು ಅನುಸರಿಸಲಾಯಿತು. ರಾಷ್ಟ್ರೀಕರಣಕ್ಕೆ ಹೇಳಲಾದ ಕಾರಣವೆಂದರೆ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಸಾಲ ವಿತರಣೆಯ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ನೀಡುವುದಾಗಿದೆ. ಎರಡನೇ ಸುತ್ತಿನ ರಾಷ್ಟ್ರೀಕರಣದೊಂದಿಗೆ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು ಭಾರತದ ಸುಮಾರು 91% ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಹಾರವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಿತು.

ಕೆಳಗಿನ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳನ್ನು ೧೯೮೦ ರಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಕರಣಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು:

  • ಪಂಜಾಬ್ ಮತ್ತು ಸಿಂಧ್ ಬ್ಯಾಂಕ್
  • ವಿಜಯಾ ಬ್ಯಾಂಕ್ (ಈಗ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಬರೋಡಾ)
  • ಓರಿಯಂಟಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಕಾಮರ್ಸ್ (ಈಗ ಪಂಜಾಬ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್)
  • ಕಾರ್ಪೊರೇಷನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ (ಈಗ ಯೂನಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ)
  • ಆಂಧ್ರ ಬ್ಯಾಂಕ್ (ಈಗ ಯೂನಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ)
  • ನ್ಯೂ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ (ಈಗ ಪಂಜಾಬ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್)

ನಂತರ ೧೯೯೩ ರಲ್ಲಿ ಸರ್ಕಾರವು ನ್ಯೂ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾವನ್ನು ಪಂಜಾಬ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನೊಂದಿಗೆ ವಿಲೀನಗೊಳಿಸಿತು. [೨೫] ಅದು ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಕೃತ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳ ನಡುವಿನ ಏಕೈಕ ವಿಲೀನವಾಗಿತ್ತು ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ೨೦ ರಿಂದ ೧೯ ಕ್ಕೆ ಇಳಿಸಿತು. ೧೯೯೦ ರ ದಶಕದವರೆಗೆ ರಾಷ್ಟ್ರೀಕೃತ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಸುಮಾರು 4% ರಷ್ಟು ವೇಗದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದವು, ಇದು ಭಾರತೀಯ ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ಸರಾಸರಿ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ದರಕ್ಕೆ ಹತ್ತಿರದಲ್ಲಿದೆ.[ಸಾಕ್ಷ್ಯಾಧಾರ ಬೇಕಾಗಿದೆ]

೧೯೯೦ ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಉದಾರೀಕರಣ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

೧೯೯೦ ರ ದಶಕದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಅಂದಿನ ಸರ್ಕಾರವು ಉದಾರೀಕರಣದ ನೀತಿಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು, [೨೬] ಸಣ್ಣ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಖಾಸಗಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಗೆ ಪರವಾನಗಿ ನೀಡಿತು. [೨೭] ಇವುಗಳನ್ನು ಹೊಸ ತಲೆಮಾರಿನ ಟೆಕ್-ಬುದ್ಧಿವಂತ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಗ್ಲೋಬಲ್ ಟ್ರಸ್ಟ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ (ಅಂತಹ ಹೊಸ ಪೀಳಿಗೆಯ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಮೊದಲನೆಯದನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು), ಇದು ನಂತರ ಓರಿಯಂಟಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಕಾಮರ್ಸ್, ಇಂಡಸ್‌ಇಂಡ್ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಯುಟಿಐ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನೊಂದಿಗೆ ವಿಲೀನಗೊಂಡಿತು ( ಆಕ್ಸಿಸ್ ಎಂದು ಮರುನಾಮಕರಣ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಬ್ಯಾಂಕ್ ), ಐಸಿಐಸಿಐ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಮತ್ತು ಎಚ್‌ಡಿಎಫ್‌ಸಿ ಬ್ಯಾಂಕ್. [೨೮] ಈ ಕ್ರಮವು - ಭಾರತದ ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ಕ್ಷಿಪ್ರ ಬೆಳವಣಿಗೆಯೊಂದಿಗೆ - ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕ್ಷೇತ್ರವನ್ನು ಪುನಶ್ಚೇತನಗೊಳಿಸಿತು. ಇದು ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳ ಎಲ್ಲಾ ಮೂರು ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಾದ ಸರ್ಕಾರಿ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು, ಖಾಸಗಿ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಮತ್ತು ವಿದೇಶಿ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ಬಲವಾದ ಕೊಡುಗೆಯೊಂದಿಗೆ ತ್ವರಿತ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ಕಂಡಿತು.

ಭಾರತೀಯ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ಗೆ ಮುಂದಿನ ಹಂತವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ವಿದೇಶಿ ನೇರ ಹೂಡಿಕೆಗಾಗಿ ನಿಯಮಗಳ ಸಡಿಲಿಕೆಯನ್ನು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಲ್ಲಿನ ಎಲ್ಲಾ ವಿದೇಶಿ ಹೂಡಿಕೆದಾರರಿಗೆ ಮತದಾನದ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ನೀಡಬಹುದು, ಅದು ಪ್ರಸ್ತುತ 10% ನಷ್ಟು ಮಿತಿಯನ್ನು ಮೀರಬಹುದು. [೨೯] ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ ಬಂಧನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ವಿದೇಶಿ ಹೂಡಿಕೆಯ ಶೇಕಡಾವಾರು ಮಿತಿಯನ್ನು 49% ಗೆ ಹೆಚ್ಚಿಸಿತು. [೩೦] ಕೆಲವು ನಿರ್ಬಂಧಗಳೊಂದಿಗೆ ಇದು 74% ಕ್ಕೆ ಏರಿಕೆಯಾಯಿತು. [೩೧]

ಹೊಸ ನೀತಿಯು ಭಾರತದ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕ್ಷೇತ್ರವನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಅಲ್ಲಾಡಿಸಿತು. ಬ್ಯಾಂಕರ್‌ಗಳು ಈ ಸಮಯದವರೆಗೆ ೪-೬-೪ ವಿಧಾನವನ್ನು (೪% ನಲ್ಲಿ ಸಾಲ; ೬% ನಲ್ಲಿ ಸಾಲ ನೀಡಿ; ೪ ಕ್ಕೆ ಮನೆಗೆ ಹೋಗು) ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಣೆಗೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಹೊಸ ಅಲೆಯು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವ ಆಧುನಿಕ ದೃಷ್ಟಿಕೋನ ಮತ್ತು ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ-ಬುದ್ಧಿವಂತ ವಿಧಾನಗಳಿಗೆ ನಾಂದಿ ಹಾಡಿತು. ಇವೆಲ್ಲವೂ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಚಿಲ್ಲರೆ ವ್ಯಾಪಾರದ ಉತ್ಕರ್ಷಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಜನರು ತಮ್ಮ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಂದ ಹೆಚ್ಚು ಬೇಡಿಕೆಯಿಟ್ಟರು ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚಿನದನ್ನು ಪಡೆದರು.

೨೦೦೦ ಮತ್ತು ೨೦೧೦ ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಪಿಎಸ್‌ಬಿ ಸಂಯೋಜನೆಗಳು[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

ಎಸ್.ಬಿ.ಐ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

ಎಸ್.ಬಿ.ಐ ತನ್ನ ಸಹವರ್ತಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಸ್ಟೇಟ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಸೌರಾಷ್ಟ್ರದೊಂದಿಗೆ ೨೦೦೮ ರಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಸ್ಟೇಟ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂದೋರ್ ೨೦೦೯ರಲ್ಲಿ ವಿಲೀನಗೊಂಡಿತು. ವಿಲೀನ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯ ನಂತರ [೩೨] [೩೩] ಉಳಿದಿರುವ ೫ ಸಹವರ್ತಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳ ವಿಲೀನ, (ಅಂದರೆ. ಸ್ಟೇಟ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಬಿಕಾನೇರ್ ಮತ್ತು ಜೈಪುರ, ಸ್ಟೇಟ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಹೈದರಾಬಾದ್, ಸ್ಟೇಟ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಮೈಸೂರು, ಸ್ಟೇಟ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಪಟಿಯಾಲ, ಸ್ಟೇಟ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಟ್ರಾವಂಕೂರ್ ); ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ಮಹಿಳಾ ಬ್ಯಾಂಕ್ )ಎಸ್.ಬಿ.ಐ ಜೊತೆಗಿನ ಕೇಂದ್ರ ಸಚಿವ ಸಂಪುಟವು ೧೫ ಜೂನ್ ೨೦೧೬ ರಂದು ತಾತ್ವಿಕ ಅನುಮೋದನೆಯನ್ನು ನೀಡಿತು. [೩೪] ಎಸ್.ಬಿ.ಐ ಮಂಡಳಿಯು ೧೭ ಮೇ ೨೦೧೬ ರಂದು ತನ್ನ ಐದು ಸಹವರ್ತಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ಮಹಿಳಾ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅನ್ನು ತನ್ನೊಂದಿಗೆ ವಿಲೀನಗೊಳಿಸುವ ಪ್ರಸ್ತಾವನೆಯನ್ನು ತೆರವುಗೊಳಿಸಿದ ಒಂದು ತಿಂಗಳ ನಂತರ ಇದು ಸಂಭವಿಸಿದೆ. [೩೫]

೧೫ ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೦೧೭ ರಂದು ಕೇಂದ್ರ ಕ್ಯಾಬಿನೆಟ್ ಐದು ಸಹವರ್ತಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳನ್ನು ಎಸ್‌ಬಿಐ ಜೊತೆ ವಿಲೀನಗೊಳಿಸಲು ಅನುಮೋದನೆ ನೀಡಿತು. [೩೬] ವಿವಿಧ ಪಿಂಚಣಿ ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆಯ ನಿಬಂಧನೆಗಳು ಮತ್ತು ಕೆಟ್ಟ ಸಾಲಗಳ ಲೆಕ್ಕಪತ್ರ ನೀತಿಗಳ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಆರಂಭಿಕ ಋಣಾತ್ಮಕ ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ವಿಶ್ಲೇಷಕರು ಮುನ್ಸೂಚಿಸಿದರು. [೩೭] [೩೮] ವಿಲೀನವು ೧ ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೧೭ ರಿಂದ ಜಾರಿಗೆ ಬಂದಿದೆ. [೩೯]

SBI Mumbai LHO.
ಸ್ಟೇಟ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಮುಂಬೈ LHO

ಬಾಬ್[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

೧೭ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೧೮ ರಂದು ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು ಹಿಂದಿನ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಬರೋಡಾದೊಂದಿಗೆ ದೇನಾ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಮತ್ತು ವಿಜಯಾ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳ ವಿಲೀನವನ್ನು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿತು. ಈ ಮೂರು ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳ ಮಂಡಳಿಗಳಿಂದ (ಹೆಸರಿನ) ಅನುಮೋದನೆ ಬಾಕಿ ಉಳಿದಿದೆ. [೪೦] ಕೇಂದ್ರ ಸಚಿವ ಸಂಪುಟ ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳ ಮಂಡಳಿಗಳು ೨ ಜನವರಿ ೨೦೧೯ ರಂದು ವಿಲೀನಕ್ಕೆ ಅನುಮೋದನೆ ನೀಡಿವೆ. ವಿಲೀನದ ನಿಯಮಗಳ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ದೇನಾ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಮತ್ತು ವಿಜಯಾ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಷೇರುದಾರರು ಕ್ರಮವಾಗಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಬರೋಡಾದ ೧೧೦ ಮತ್ತು ೪೦೨ ಈಕ್ವಿಟಿ ಷೇರುಗಳನ್ನು ಪಡೆದರು, ಅವರು ಹೊಂದಿರುವ ಪ್ರತಿ ೧,೦೦೦ ಷೇರುಗಳಿಗೆ ₹ ೨ ಮುಖಬೆಲೆ ಎಂದು ನಿರ್ದರಿಸಲಾಯಿತು.ಈ ಸಮ್ಮಿಲನವು ೧ ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೧೯ ರಿಂದ ಜಾರಿಗೆ ಬಂದಿತು [೪೧]

ಪಿಎನ್‌ಬಿ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

೩೦ ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೧೯ ರಂದು ಹಣಕಾಸು ಸಚಿವರು ಓರಿಯಂಟಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಕಾಮರ್ಸ್ ಮತ್ತು ಯುನೈಟೆಡ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾವನ್ನು ಪಂಜಾಬ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನೊಂದಿಗೆ ವಿಲೀನಗೊಳಿಸಲಾಗುವುದು ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿದರು. ₹೧೭.೯೫ ಲಕ್ಷ ಕೋಟಿ ಮತ್ತು ೧೧,೪೩೭ ಶಾಖೆಗಳು ಆಸ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಎಸ್.ಬಿ.ಐ ನಂತರ,ಪಿಎನ್‌ಬಿ ಅನ್ನು ಎರಡನೇ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಪಿಎಸ್‌ಬಿ ಮಾಡುತ್ತದೆ. [೪೨] [೪೩] ಯುಬಿಐನ ಎಂಡಿ ಮತ್ತು ಸಿಇಒ ಅಶೋಕ್ ಕುಮಾರ್ ಪ್ರಧಾನ್ ಅವರು ವಿಲೀನಗೊಂಡ ಘಟಕವು ೧ ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೨೦ ರಿಂದ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. [೪೪] [೪೫] ಕೇಂದ್ರ ಸಚಿವ ಸಂಪುಟವು ೪ ಮಾರ್ಚ್ ೨೦೨೦ ರಂದು ವಿಲೀನಕ್ಕೆ ಅನುಮೋದನೆ ನೀಡಿತು. ಮರುದಿನ ವಿಲೀನ ಅನುಪಾತಗಳನ್ನು ತನ್ನ ಮಂಡಳಿಯು ಅನುಮೋದಿಸಿದೆ ಎಂದು ಪಿಎನ್‌ಬಿ ಘೋಷಿಸಿತು. ಒಬಿಸಿ ಮತ್ತು ಯುಬಿಐ ಯ ಷೇರುದಾರರು ಅವರು ಹೊಂದಿರುವ ಪ್ರತಿ ೧,೦೦೦ ಷೇರುಗಳಿಗೆ ಕ್ರಮವಾಗಿ ೧,೧೫೦ ಷೇರುಗಳು ಮತ್ತು ಪಂಜಾಬ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ೧೨೧ ಷೇರುಗಳನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಾರೆ. [೪೬] ವಿಲೀನವು ೧ ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೨೦ ರಿಂದ ಜಾರಿಗೆ ಬಂದಿದೆ. ವಿಲೀನದ ನಂತರ ಪಂಜಾಬ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಎರಡನೇ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ವಲಯದ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಗಿದೆ [೪೭]

ಕೆನರಾ ಬ್ಯಾಂಕ್[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

೩೦ ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೧೯ ರಂದು ಸಿಂಡಿಕೇಟ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅನ್ನು ಕೆನರಾ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನೊಂದಿಗೆ ವಿಲೀನಗೊಳಿಸುವುದಾಗಿ ಹಣಕಾಸು ಸಚಿವರು ಘೋಷಿಸಿದರು. ಪ್ರಸ್ತಾವನೆಯು ₹೧೫.೨೦ ಲಕ್ಷ ಕೊಟಿ ಮತ್ತು ೧೦,೩೨೪ ಶಾಖೆಗಳು ಆಸ್ತಿಯೊಂದಿಗೆ ಎಸ್‌ಬಿಐ, ಪಿಎನ್‌ಬಿ,ಬಿಒಬಿ ಹಿಂದೆ ನಾಲ್ಕನೇ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಪಿಎಸ್‌ಬಿ ಅನ್ನು ರಚಿಸುತ್ತದೆ.. [೪೮] [೪೩] ಕೆನರಾ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ನಿರ್ದೇಶಕರ ಮಂಡಳಿಯು ೧೩ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೧೯ ರಂದು ವಿಲೀನವನ್ನು ಅನುಮೋದಿಸಿತು. [೪೯] [೫೦] ಕೇಂದ್ರ ಸಚಿವ ಸಂಪುಟವು ೪ ಮಾರ್ಚ್ ೨೦೨೦ ರಂದು ವಿಲೀನಕ್ಕೆ ಅನುಮೋದನೆ ನೀಡಿತು. ಕೆನರಾ ಬ್ಯಾಂಕ್ ೧ ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೨೦ ರಂದು ಸಿಂಡಿಕೇಟ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಮೇಲೆ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿತು, ಸಿಂಡಿಕೇಟ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಷೇರುದಾರರು ಅವರು ಹೊಂದಿರುವ ಪ್ರತಿ ೧,೦೦೦ ಷೇರುಗಳಿಗೆ ಹಿಂದಿನ ೧೫೮ ಈಕ್ವಿಟಿ ಷೇರುಗಳನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಾರೆ. [೫೧]

ಯೂನಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

೩೦ ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೧೯ರಂದು ಹಣಕಾಸು ಸಚಿವರು ಆಂಧ್ರ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಪೊರೇಷನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅನ್ನು ಯೂನಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾದಲ್ಲಿ ವಿಲೀನಗೊಳಿಸುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿದರು. ಈ ಪ್ರಸ್ತಾವನೆಯು ₹೧೪.೫೯ ಲಕ್ಷ ಕೋಟಿ ಮತ್ತು ೯,೬೦೯ ಶಾಖೆಗಳ ಆಸ್ತಿಯೊಂದಿಗೆ ಯೂನಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾವನ್ನು ಐದನೇ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಪಿಎಸ್‌ಬಿ ಮಾಡುತ್ತದೆ. [೫೨] [೪೩] ಆಂಧ್ರ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ನಿರ್ದೇಶಕರ ಮಂಡಳಿಯು ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೧೩ ರಂದು ವಿಲೀನಕ್ಕೆ ಅನುಮೋದನೆ ನೀಡಿತು. [೫೩] [೫೪] ಕೇಂದ್ರ ಸಚಿವ ಸಂಪುಟವು ಮಾರ್ಚ್ ೪ ರಂದು ವಿಲೀನವನ್ನು ಅನುಮೋದಿಸಿತು ಮತ್ತು ಇದು ೧ ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೨೦ [೪೬] ಪೂರ್ಣಗೊಂಡಿತು.

ಇಂಡಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

೩೦ ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೧೯ ರಂದು ಹಣಕಾಸು ಸಚಿವರು ಅಲಹಾಬಾದ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅನ್ನು ಇಂಡಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನೊಂದಿಗೆ ವಿಲೀನಗೊಳಿಸುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿದರು. ಈ ಪ್ರಸ್ತಾವನೆಯು ₹೮.೦೮ ಲಕ್ಷ ಕೋಟಿ ಆಸ್ತಿಯೊಂದಿಗೆ ದೇಶದಲ್ಲಿ ಏಳನೇ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಪಿಎಸ್‌ಬಿ ಅನ್ನು ರಚಿಸುತ್ತದೆ. [೫೫] [೪೩] ಕೇಂದ್ರ ಸಚಿವ ಸಂಪುಟವು ೪ ಮಾರ್ಚ್ ೨೦೨೦ ರಂದು ವಿಲೀನಕ್ಕೆ ಅನುಮೋದನೆ ನೀಡಿತು. ಇಂಡಿಯನ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ೧ ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೨೦ರಂದು [೪೬] ಅಲಹಾಬಾದ್ ಬ್ಯಾಂಕಿನ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ವಹಿಸಿಕೊಂಡಿತು.

ಖಾಸಗಿ ಮತ್ತು ಸಹಕಾರಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳ ರಕ್ಷಣೆ (೨೦೨೦)[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

ಎಸ್ ಬ್ಯಾಂಕ್[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೨೦ ರಲ್ಲಿ ಆರ್‌ಬಿಐ ಇತರ ಸಾಲದಾತರಾದ ಐಸಿಐಸಿಐ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಎಚ್‌ಡಿಎಫ್‌ಸಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಮತ್ತು ಕೋಟಕ್ ಮಹೀಂದ್ರಾ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳ ಸಹಾಯದಿಂದ ಹೂಡಿಕೆಯ ರೂಪದಲ್ಲಿ ತೊಂದರೆಗೊಳಗಾದ ಸಾಲದಾತ ಯೆಸ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಎಸ್‌ಬಿಐಗೆ ಸೇರ್ಪಡೆಗೊಂಡಿತು. ಎಸ್‌ಬಿಐ ಯೆಸ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ೪೮% ಷೇರು ಬಂಡವಾಳವನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು, ನಂತರ ಅದು ಮುಂದಿನ ತಿಂಗಳುಗಳಲ್ಲಿ ಎಫ್‌ಪಿಒದಲ್ಲಿ ೩೦% ಗೆ ದುರ್ಬಲಗೊಳಿಸಿತು.

ಲಕ್ಷ್ಮಿ ವಿಲಾಸ್ ಬ್ಯಾಂಕ್[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

ನವೆಂಬರ್ ೨೦೨೦ ರಲ್ಲಿ ಆರ್‌ಬಿಐ, ಡಿಬಿಎಸ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಇಂಡಿಯಾ ಲಿಮಿಟೆಡ್ (ಡಿಬಿಐಎಲ್) ಅನ್ನು ಖಾಸಗಿ ವಲಯದ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಲಕ್ಷ್ಮಿ ವಿಲಾಸ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಕೇಳಿಕೊಂಡಿತು. ಅದರ ನಿವ್ವಳ ಮೌಲ್ಯವು ಋಣಾತ್ಮಕವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಎನ್‌ಬಿಎಫ್‌ಸಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಎರಡು ವಿಫಲ ವಿಲೀನ ಪ್ರಯತ್ನಗಳ ನಂತರ.ಡಿಬಿಎಸ್ ಇಂಡಿಯಾ ಆಗ ಕೇವಲ ೧೨ ಶಾಖೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ಎಲ್‌ವಿಬಿ ೫೫೯ ಶಾಖೆಗಳಿಂದ ಪ್ರಯೋಜನ ಪಡೆಯಿತು. ಒಂದು ರೀತಿಯ ಮೊದಲ ಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಶ್ರೇಣಿ- ೨ ಬಾಂಡ್ ಹೊಂದಿರುವವರು ಎಲ್‌ವಿಬಿ ನಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಹಿಡುವಳಿಗಳನ್ನು ಬರೆಯಲು ಆರ್‌ಬಿಐ ಕೇಳಿದೆ.

ಪಂಜಾಬ್ ಮತ್ತು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ಸಹಕಾರ ಬ್ಯಾಂಕ್[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

ಜನವರಿ ೨೦೨೨ ರಲ್ಲಿ ಆರ್‌ಬಿಐ, ಯುನಿಟಿ ಸ್ಮಾಲ್ ಫೈನಾನ್ಸ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್ ಅನ್ನು ಖಾಸಗಿ ವಲಯದ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಪಂಜಾಬ್ ಮತ್ತು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ಕೋ-ಆಪರೇಟಿವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ ನ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯನ್ನು ವಹಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಕೇಳಿತು. ತಪ್ಪು ನಿರ್ವಹಣೆ ಮತ್ತು ಎನ್‌ಬಿಎಫ್‌ಸಿ / ಎಸ್‌ಎಫ್‌ಬಿಗಳೊಂದಿಗಿನ ಒಂದು ವಿಫಲ ವಿಲೀನ ಪ್ರಯತ್ನಗಳ ನಂತರ, ಸ್ಕ್ಯಾಮ್ ಹಿಟ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆಗಳನ್ನು ಹೀರಿಕೊಳ್ಳಲು ಸೆಂಟ್ರಮ್ ಫೈನಾನ್ಸ್ ಮತ್ತು ಪಾವತಿ ಪೂರೈಕೆದಾರ ಭಾರತ್‌ಪೇ ಮೂಲಕ ಯೂನಿಟಿ ಎಸ್‌ಎಫ್‌ಬಿಯನ್ನು ರಚಿಸಲಾಯಿತು. ಒಂದು ರೀತಿಯ ಮೊದಲ ಕ್ರಮದಲ್ಲಿ, ಆರ್‌ಬಿಐ ಸ್ಥಾಪಿತ ಸಹಕಾರಿ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಅನ್ನು ಆಗ ರಚಿಸಲಾಗುತ್ತಿರುವ ಎಸ್‌ಎಫ್‌ಬಿ ಗೆ ವಿಲೀನಗೊಳಿಸಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು.

ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಗ್ರಾಮೀಣ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳ ನವೀಕರಣ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

೨೦೧೦ ರ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಜಾರಿಗೆ ಬಂದ ಹೊಸ ನೀತಿಯೊಂದಿಗೆ ರಾಷ್ಟ್ರೀಕೃತ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳ ವಿಲೀನದ ನಂತರ ಮತ್ತು ಆರ್‌ಆರ್‌ಬಿ ಗಳಲ್ಲಿನ ಅವುಗಳ ಇಕ್ವಿಟಿ ಅನುಕ್ರಮವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚಿದ ನಂತರ ಕೆಲವು ಜಿಲ್ಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಣ್ಣ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ ಆರ್‌ಆರ್‌ಬಿ ಗಳನ್ನು ರಾಜ್ಯ ಮಟ್ಟದ ಘಟಕವಾಗಿ ವಿಲೀನಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ಅಸ್ತಿತ್ವವಾದದ ಸ್ಪರ್ಧೆ ಮತ್ತುಆರ್‌ಆರ್‌ಬಿ ಗಳ ನಡುವಿನ ಸಹಕಾರವನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಿತು ಮತ್ತು ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಅವುಗಳನ್ನು ರಾಜ್ಯ ಇಕ್ವಿಟಿಯೊಂದಿಗೆ ಪ್ರವರ್ತಕ ರಾಷ್ಟ್ರೀಕೃತ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಗಿ ಮಾಡಿತು.

ಪ್ರಸ್ತುತ ಅವಧಿ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

ಭಾರತೀಯ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕ್ಷೇತ್ರವನ್ನು ನಿಗದಿತ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಮತ್ತು ನಿಗದಿತವಲ್ಲದ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಾಗಿ ವರ್ಗೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ. ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಆಕ್ಟ್ ೧೯೩೪ ರ ಎರಡನೇ ಪಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಲಾದ ಎಲ್ಲಾ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಶೆಡ್ಯೂಲ್ಡ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಾಗಿವೆ. ಈ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ನಿಗದಿತ ಕಮರ್ಷಿಯಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ನಿಗದಿತ ಕೋ-ಆಪರೇಟಿವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತವೆ. ಪರಿಶಿಷ್ಟ ಸಹಕಾರಿ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಪರಿಶಿಷ್ಟ ರಾಜ್ಯ ಸಹಕಾರಿ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಮತ್ತು ಪರಿಶಿಷ್ಟ ನಗರ ಸಹಕಾರಿ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತವೆ.

ಬ್ಯಾಂಕ್ ಗುಂಪು-ವಾರು ವರ್ಗೀಕರಣದಲ್ಲಿ, ಐಡಿಬಿಐ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಲಿಮಿಟೆಡ್ ಅನ್ನು ಇತರ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ವಲಯದ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳ ವರ್ಗದಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಶೆಡ್ಯೂಲ್ಡ್ ವಾಣಿಜ್ಯ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಬೆಳವಣಿಗೆ [೫೬]
ಸೂಚಕಗಳು 31 ಮಾರ್ಚ್ ನ
೨೦೦೫ ೨೦೦೬ ೨೦೦೭ ೨೦೦೮ ೨೦೦೯ ೨೦೧೦ ೨೦೧೧ ೨೦೧೨ ೨೦೧೩
ವಾಣಿಜ್ಯ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ 284 218 178 169 166 163 163 169 151
ಶಾಖೆಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ 70,373 72,072 74,653 78,787 82,897 88,203 94,019 102,377 109,811
ಪ್ರತಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳ ಜನಸಂಖ್ಯೆ (ಸಾವಿರಾರುಗಳಲ್ಲಿ) 16 16 15 15 15 14 13 13 12
ಒಟ್ಟು ಠೇವಣಿ ₹  ೧೭,೦೦೨ ಶತಕೋಟಿ (ಯುಎಸ್$೩೭೭.೪೪ ಶತಕೋಟಿ) ₹  ೨೧,೦೯೦ ಶತಕೋಟಿ (ಯುಎಸ್$೪೬೮.೨ ಶತಕೋಟಿ) ₹  ೨೬,೧೧೯ ಶತಕೋಟಿ (ಯುಎಸ್$೫೭೯.೮೪ ಶತಕೋಟಿ) ₹  ೩೧,೯೬೯ ಶತಕೋಟಿ (ಯುಎಸ್$೭೦೯.೭೧ ಶತಕೋಟಿ) ₹  ೩೮,೩೪೧ ಶತಕೋಟಿ (ಯುಎಸ್$೮೫೧.೧೭ ಶತಕೋಟಿ) ₹  ೪೪,೯೨೮ ಶತಕೋಟಿ (ಯುಎಸ್$೯೯೭.೪ ಶತಕೋಟಿ) ₹  ೫೨,೦೭೮ ಶತಕೋಟಿ (ಯುಎಸ್$೧,೧೫೬.೧೩ ಶತಕೋಟಿ) ₹  ೫೯,೦೯೧ ಶತಕೋಟಿ (ಯುಎಸ್$೧,೩೧೧.೮೨ ಶತಕೋಟಿ) ₹  ೬೭,೫೦೪.೫೪ ಶತಕೋಟಿ (ಯುಎಸ್$೧,೪೯೮.೬ ಶತಕೋಟಿ)
ಬ್ಯಾಂಕ್ ಕ್ರೆಡಿಟ್ ₹  ೧೧,೦೦೪ ಶತಕೋಟಿ (ಯುಎಸ್$೨೪೪.೨೯ ಶತಕೋಟಿ) ₹  ೧೫,೦೭೧ ಶತಕೋಟಿ (ಯುಎಸ್$೩೩೪.೫೮ ಶತಕೋಟಿ) ₹  ೧೯,೩೧೨ ಶತಕೋಟಿ (ಯುಎಸ್$೪೨೮.೭೩ ಶತಕೋಟಿ) ₹  ೨೩,೬೧೯ ಶತಕೋಟಿ (ಯುಎಸ್$೫೨೪.೩೪ ಶತಕೋಟಿ) ₹  ೨೭,೭೫೫ ಶತಕೋಟಿ (ಯುಎಸ್$೬೧೬.೧೬ ಶತಕೋಟಿ) ₹  ೩೨,೪೪೮ ಶತಕೋಟಿ (ಯುಎಸ್$೭೨೦.೩೫ ಶತಕೋಟಿ) ₹  ೩೯,೪೨೧ ಶತಕೋಟಿ (ಯುಎಸ್$೮೭೫.೧೫ ಶತಕೋಟಿ) ₹  ೪೬,೧೧೯ ಶತಕೋಟಿ (ಯುಎಸ್$೧,೦೨೩.೮೪ ಶತಕೋಟಿ) ₹  ೫೨,೬೦೫ ಶತಕೋಟಿ (ಯುಎಸ್$೧,೧೬೭.೮೩ ಶತಕೋಟಿ)
ಜಿಎನ್‌ಪಿ ಗೆ ಶೇಕಡಾವಾರು ಠೇವಣಿ (ಅಂಶ ವೆಚ್ಚದಲ್ಲಿ) 62% 64% 69% 73% 77% 78% 78% 78% 79%
ತಲಾ ಠೇವಣಿ ₹೧೬,೨೮೧ (ಯುಎಸ್$೩೬೧.೪೪) ₹೧೯,೧೩೦ (ಯುಎಸ್$೪೨೪.೬೯) ₹೨೩,೩೮೨ (ಯುಎಸ್$೫೧೯.೦೮) ₹೨೮,೬೧೦ (ಯುಎಸ್$೬೩೫.೧೪) ₹೩೩,೯೧೯ (ಯುಎಸ್$೭೫೩) ₹೩೯,೧೦೭ (ಯುಎಸ್$೮೬೮.೧೮) ₹೪೫,೫೦೫ (ಯುಎಸ್$೧,೦೧೦.೨೧) ₹೫೦,೧೮೩ (ಯುಎಸ್$೧,೧೧೪.೦೬) ₹೫೬,೩೮೦ (ಯುಎಸ್$೧,೨೫೧.೬೪)
ತಲಾ ಕ್ರೆಡಿಟ್ ₹೧೦,೭೫೨ (ಯುಎಸ್$೨೩೮.೬೯) ₹೧೩,೮೬೯ (ಯುಎಸ್$೩೦೭.೮೯) ₹೧೭,೫೪೧ (ಯುಎಸ್$೩೮೯.೪೧) ₹೨೧,೨೧೮ (ಯುಎಸ್$೪೭೧.೦೪) ₹೨೪,೬೧೭ (ಯುಎಸ್$೫೪೬.೫) ₹೨೮,೪೩೧ (ಯುಎಸ್$೬೩೧.೧೭) ₹೩೪,೧೮೭ (ಯುಎಸ್$೭೫೮.೯೫) ₹೩೮,೮೭೪ (ಯುಎಸ್$೮೬೩) ₹೪೪,೦೨೮ (ಯುಎಸ್$೯೭೭.೪೨)
ಕ್ರೆಡಿಟ್ ಠೇವಣಿ ಅನುಪಾತ 63% 70% 74% 75% 74% 74% 76% 79% 79%

ಭಾರತೀಯ ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ಬೆಳವಣಿಗೆಯು ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯದವರೆಗೆ - ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಅದರ ಸೇವಾ ವಲಯದಲ್ಲಿ - ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳಿಗೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಚಿಲ್ಲರೆ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ಅಡಮಾನಗಳು ಮತ್ತು ಹೂಡಿಕೆ ಸೇವೆಗಳಿಗೆ ಬೇಡಿಕೆಯು ಬಲವಾಗಿರಬಹುದು ಎಂದು ನಿರೀಕ್ಷಿಸಲಾಗಿದೆ. ಒಬ್ಬರು ಎಂ&ಎಗಳ ಸ್ವಾಧೀನಗಳು ಮತ್ತು ಆಸ್ತಿ ಮಾರಾಟಗಳನ್ನು ಸಹ ನಿರೀಕ್ಷಿಸಬಹುದು.

ಮಾರ್ಚ್ ೨೦೦೬ ರಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ವಾರ್ಬರ್ಗ್ ಪಿಂಕಸ್ಗೆ ಕೋಟಾಕ್ ಮಹೀಂದ್ರಾ ಬ್ಯಾಂಕ್ (ಖಾಸಗಿ ವಲಯದ ಬ್ಯಾಂಕ್) ನಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಪಾಲನ್ನು ೧೦% ಗೆ ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು. ೨೦೦೫ ರಲ್ಲಿ ಆರ್‌ಬಿಐ ಖಾಸಗಿ ವಲಯದ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ೫% ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಯಾವುದೇ ಪಾಲನ್ನು ಅವರು ಪರಿಶೀಲಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿದ ನಂತರ ಹೂಡಿಕೆದಾರರು ಖಾಸಗಿ ವಲಯದ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನಲ್ಲಿ ೫% ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಹಿಡುವಳಿ ಮಾಡಲು ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದ್ದು ಇದೇ ಮೊದಲು.

ಇತ್ತೀಚಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ವಿಮರ್ಶಕರು ಸರ್ಕಾರೇತರ ಸ್ವಾಮ್ಯದ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ವಸತಿ, ವಾಹನ ಮತ್ತು ವೈಯಕ್ತಿಕ ಸಾಲಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ತಮ್ಮ ಸಾಲ ವಸೂಲಾತಿ ಪ್ರಯತ್ನಗಳಲ್ಲಿ ತುಂಬಾ ಆಕ್ರಮಣಕಾರಿ ಎಂದು ಆರೋಪಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳ ಸಾಲ ವಸೂಲಾತಿ ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ಸುಸ್ತಿ ಸಾಲಗಾರರನ್ನು ಆತ್ಮಹತ್ಯೆಗೆ ದೂಡಿದೆ ಎಂದು ಪತ್ರಿಕಾ ವರದಿಗಳಿವೆ. [೫೭] [೫೮] [೫೯]

೨೦೧೩ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಭಾರತೀಯ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಉದ್ಯಮವು ೧,೧೭೫,೧೪೯ ಉದ್ಯೋಗಿಗಳನ್ನು ನೇಮಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ ಮತ್ತು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟು ೧೦೯,೮೧೧ ಶಾಖೆಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ವಿದೇಶದಲ್ಲಿ ೧೭೧ ಶಾಖೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಮತ್ತು ₹  ೬೭,೫೦೪.೫೪ ಶತಕೋಟಿ (ಯುಎಸ್$೧,೪೯೮.೬ ಶತಕೋಟಿ) ) ಒಟ್ಟು ಠೇವಣಿಯನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಕ್ರೆಡಿಟ್ ₹  ೫೨,೬೦೪.೫೯ ಶತಕೋಟಿ (ಯುಎಸ್$೧,೧೬೭.೮೨ ಶತಕೋಟಿ) ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿರುವ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳ ನಿವ್ವಳ ಲಾಭ ₹  ೧,೦೨೭.೫೧ ಶತಕೋಟಿ (ಯುಎಸ್$೨೨.೮೧ ಶತಕೋಟಿ) ₹  ೯,೧೪೮.೫೯ ಶತಕೋಟಿ (ಯುಎಸ್$೨೦೩.೧ ಶತಕೋಟಿ) ) ವಹಿವಾಟಿನ ವಿರುದ್ಧ ೨೦೧೨-೧೩ ಹಣಕಾಸು ವರ್ಷಕ್ಕೆ . [೫೬] ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ ಜನ್ ಧನ್ ಯೋಜನೆ ೨೦೧೪ ರಂದು [೬೦] ಭಾರತದ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿಯವರು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ ಸಮಗ್ರ ಆರ್ಥಿಕ ಸೇರ್ಪಡೆಗಾಗಿ ಯೋಜನೆಯಾಗಿದೆ. ಹಣಕಾಸು ಸಚಿವಾಲಯದ ಹಣಕಾಸು ಸೇವೆಗಳ ಇಲಾಖೆಯು ಉದ್ಘಾಟನಾ ದಿನದಂದು ಈ ಯೋಜನೆಯಡಿಯಲ್ಲಿ ೧.೫ ಕೋಟಿ (೧೫ ಮಿಲಿಯನ್) ಬ್ಯಾಂಕ್ ಖಾತೆಗಳನ್ನು ತೆರೆಯಲಾಗಿದೆ. [೬೧] [೬೨] ೧೫ ಜುಲೈ ೨೦೧೫ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ, ೧೬.೯೨ ಕೋಟಿ ಖಾತೆಗಳನ್ನು ತೆರೆಯಲಾಗಿದೆ, ಸುಮಾರು ₹೨೦,೨೮೮.೩೭ ಕೋಟಿ (ಯುಎಸ್$೪.೫ ಶತಕೋಟಿ) ಯೋಜನೆ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಠೇವಣಿ ಮಾಡಲಾಯಿತು, [೬೩] ಇದು ಶೂನ್ಯ ಬ್ಯಾಲೆನ್ಸ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಹೊಸ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಖಾತೆಗಳನ್ನು ತೆರೆಯುವ ಆಯ್ಕೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.

ಪಾವತಿ ಬ್ಯಾಂಕ್[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

ಪೇಮೆಂಟ್ಸ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಎಂಬುದು ಭಾರತೀಯ ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ (ಆರ್‌ಬಿಐ) ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳ ಹೊಸ ಮಾದರಿಯಾಗಿದೆ. ಈ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ನಿರ್ಬಂಧಿತ ಠೇವಣಿಯನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಬಹುದು. ಇದು ಪ್ರಸ್ತುತ ಪ್ರತಿ ಗ್ರಾಹಕನಿಗೆ ₹ ೨ ಲಕ್ಷಕ್ಕೆ ಸೀಮಿತವಾಗಿದೆ. ಈ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಸಾಲ ಅಥವಾ ಕ್ರೆಡಿಟ್ ಕಾರ್ಡ್‌ಗಳನ್ನು ನೀಡದಿರಬಹುದು, ಆದರೆ ಚಾಲ್ತಿ ಮತ್ತು ಉಳಿತಾಯ ಖಾತೆಗಳನ್ನು ನೀಡಬಹುದು. ಪಾವತಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಎಟಿಎಮ್ ಮತ್ತು ಡೆಬಿಟ್ ಕಾರ್ಡ್‌ಗಳನ್ನು ನೀಡಬಹುದು ಮತ್ತು ನೆಟ್-ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಮೊಬೈಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ನೀಡಬಹುದು. ಖಾಸಗಿ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಪಾವತಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಗೆ ಪರವಾನಗಿ ನೀಡುವ ಕರಡು ಮಾರ್ಗಸೂಚಿಗಳನ್ನು ೧೭ ಜುಲೈ ೨೦೧೪ [೬೪] ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳಿಗಾಗಿ ರೂಪಿಸಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ನಿಯಂತ್ರಣ ಕಾಯಿದೆ ೧೯೪೯ ರ ಸೆಕ್ಷನ್ ೨೨ ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಪಾವತಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಾಗಿ ಪರವಾನಗಿ ಪಡೆಯುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಕಂಪನಿಗಳ ಕಾಯಿದೆ, ೨೦೧೩ ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸೀಮಿತ ಕಂಪನಿಯಾಗಿ ನೋಂದಾಯಿಸಲ್ಪಡುತ್ತವೆ. [೬೫]

ಸಣ್ಣ ಹಣಕಾಸು ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

  ಹಣಕಾಸು ಸೇರ್ಪಡೆಯ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಲು, ಸಣ್ಣ ಹಣಕಾಸು ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಹತ್ತು ಘಟಕಗಳಿಗೆ ಆರ್‌ಬಿಐ ೨೦೧೦ ರಲ್ಲಿ ಅನುಮೋದನೆ ನೀಡಿತು. ಅಂದಿನಿಂದ ಎಲ್ಲಾ ಹತ್ತು ಅಗತ್ಯ ಪರವಾನಗಿಗಳನ್ನು ಪಡೆದಿವೆ. ಒಂದು ಸಣ್ಣ ಹಣಕಾಸು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ನಿಗದಿಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳನ್ನು ಬಳಸದ ಜನರ ಅಗತ್ಯಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸಲು ಒಂದು ಸ್ಥಾಪಿತ ರೀತಿಯ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಗಿದೆ. ಈ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಯಾವುದೇ ಇತರ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಶಾಖೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರದ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ (ಬ್ಯಾಂಕ್ ಮಾಡದ ಪ್ರದೇಶಗಳು) ಕನಿಷ್ಠ ೨೫% ಶಾಖೆಗಳನ್ನು ತೆರೆಯಬೇಕು. ಒಂದು ಸಣ್ಣ ಹಣಕಾಸು ಬ್ಯಾಂಕ್ ತನ್ನ ನಿವ್ವಳ ಕ್ರೆಡಿಟ್‌ಗಳ ೭೫% ಅನ್ನು ಆದ್ಯತಾ ವಲಯದ ಸಾಲ ನೀಡುವ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಗೆ ಸಾಲದಲ್ಲಿ ಹೊಂದಿರಬೇಕು ಮತ್ತು ಅದರ ಪೋರ್ಟ್‌ಫೋಲಿಯೊದಲ್ಲಿನ ೫೦% ಸಾಲಗಳು ₹ ೨೫ ಲಕ್ಷಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆಯಿರಬೇಕು (US$ 34 ,000). [೬೬]

ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕೋಡ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಮಾನದಂಡಗಳು[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

  ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕೋಡ್ಸ್ ಮತ್ತು ಸ್ಟ್ಯಾಂಡರ್ಡ್ಸ್ ಬೋರ್ಡ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಸ್ವತಂತ್ರ ಮತ್ತು ಸ್ವಾಯತ್ತ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಉದ್ಯಮ ಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿದ್ದು ಅದು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳನ್ನು ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಸೇವೆಗಳ ಗುಣಮಟ್ಟವನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು ಎಸ್‌ಎಸ್ ತಾರಾಪೋರ್ (ಆರ್‌ಬಿಐನ ಮಾಜಿ ಡೆಪ್ಯುಟಿ ಗವರ್ನರ್) ಈ ಸಮಿತಿಯನ್ನು ರಚಿಸುವ ಆಲೋಚನೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು.

ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ಅಳವಡಿಕೆ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

ಮಾಹಿತಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವು ಭಾರತೀಯ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದೆ. ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ಗಳ ಬಳಕೆಯು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನ ಪರಿಚಯಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ೧೯೯೧ ರ ಆರ್ಥಿಕ ಉದಾರೀಕರಣದ ನಂತರ ದೇಶದ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕ್ಷೇತ್ರವು ವಿಶ್ವದ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗೆ ತೆರೆದುಕೊಂಡಿದ್ದರಿಂದ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ಗಳ ಬಳಕೆ ಹಲವು ಪಟ್ಟು ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ. ಭಾರತೀಯ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಮಾಹಿತಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ಬಳಕೆಯಿಲ್ಲದೆ ಗ್ರಾಹಕ ಸೇವೆಯಲ್ಲಿ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳೊಂದಿಗೆ ಸ್ಪರ್ಧಿಸುವುದು ಕಷ್ಟಕರವಾಗಿತ್ತು.

ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಲು ಮತ್ತು ಸಮನ್ವಯಗೊಳಿಸಲು ಆರ್‌ಬಿಐ ಹಲವಾರು ಸಮಿತಿಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದೆ. ಇವುಗಳು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ:

  • ೧೯೮೪ ರಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಉದ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಯಾಂತ್ರೀಕರಣ ಸಮಿತಿಯನ್ನು ರಚಿಸಲಾಯಿತು (೧೯೮೪) [೬೭] ಇದರ ಅಧ್ಯಕ್ಷರು ಡಾ. ಸಿ ರಂಗರಾಜನ್, ಡೆಪ್ಯೂಟಿ ಗವರ್ನರ್, ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ. ಈ ಸಮಿತಿಯ ಪ್ರಮುಖ ಶಿಫಾರಸುಗಳೆಂದರೆ ಭಾರತದ ಮಹಾನಗರಗಳಲ್ಲಿನ ಎಲ್ಲಾ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಎಮ್‌ಐಸಿಆರ್ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸುವುದು. [೬೮] ಇದು ಪ್ರಮಾಣಿತ ಚೆಕ್ ಫಾರ್ಮ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಎನ್‌ಕೋಡರ್‌ಗಳ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸಿದೆ.
  • ೧೯೮೮ ರಲ್ಲಿ, ಆರ್‌ಬಿಐ ಡಾ. ಸಿ ರಂಗರಾಜನ್ ಅವರ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಗಣಕೀಕರಣದ ಸಮಿತಿಯನ್ನು (೧೯೮೮) [೬೭] ಸ್ಥಾಪಿಸಿತು. ಭುವನೇಶ್ವರ್, ಗುವಾಹಟಿ, ಜೈಪುರ, ಪಾಟ್ನಾ ಮತ್ತು ತಿರುವನಂತಪುರಂನಲ್ಲಿರುವ ಆರ್‌ಬಿಐನ ಕ್ಲಿಯರಿಂಗ್ ಹೌಸ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ವಸಾಹತು ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯನ್ನು ಗಣಕೀಕರಣಗೊಳಿಸಬೇಕು ಎಂದು ಅದು ಒತ್ತಿಹೇಳಿದೆ. ಕೋಲ್ಕತ್ತಾ, ಮುಂಬೈ, ದೆಹಲಿ, ಚೆನ್ನೈ ಮತ್ತುಎಮ್‌ಐಸಿಆರ್ ನಲ್ಲಿ ಇಂಟರ್-ಸಿಟಿ ಚೆಕ್‌ಗಳ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕ್ಲಿಯರಿಂಗ್ ಇರಬೇಕು ಮತ್ತು ಎಮ್‌ಐಸಿಆರ್ ಅನ್ನು ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಬೇಕು ಎಂದು ಅದು ಹೇಳಿದೆ. ಇದು ಶಾಖೆಗಳ ಗಣಕೀಕರಣ ಮತ್ತು ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ಗಳ ಮೂಲಕ ಶಾಖೆಗಳ ನಡುವೆ ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವುದರ ಮೇಲೆ ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಿದೆ. ಆನ್‌ಲೈನ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಅಳವಡಿಸಲು ಇದು ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಸಹ ಸೂಚಿಸಿದೆ. ಸಮಿತಿಯು ೧೯೮೯ ರಲ್ಲಿ ತನ್ನ ವರದಿಗಳನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸಿತು ಮತ್ತು ೧೯೯೩ ರಿಂದ ಐಬಿಎ ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಉದ್ಯೋಗಿಗಳ ಸಂಘಗಳ ನಡುವಿನ ಇತ್ಯರ್ಥದೊಂದಿಗೆ ಗಣಕೀಕರಣವು ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. [೬೯]
  • ೧೯೯೪ ರಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಉದ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಪಾವತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳು, ಚೆಕ್ ಕ್ಲಿಯರಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಸೆಕ್ಯುರಿಟೀಸ್ ಸೆಟಲ್‌ಮೆಂಟ್‌ಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಸಮಸ್ಯೆಗಳ ಸಮಿತಿ (೧೯೯೪) [೬೭] ಅನ್ನು ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಡಬ್ಲ್ಯೂಎಸ್ ಸರಾಫ್ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಇದು ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಫಂಡ್ಸ್ ಟ್ರಾನ್ಸ್‌ಫರ್ (ಇಎಫ್‌ಟಿ) ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಒತ್ತಿಹೇಳಿತು. ಬ್ಯಾಂಕ್ನೆಟ್ಸ ವಹನ ಜಾಲವು ಅದರ ವಾಹಕವಾಗಿದೆ. ೧೦೦ ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಶಾಖೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಎಲ್ಲಾ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳ ಎಲ್ಲಾ ಶಾಖೆಗಳಲ್ಲಿ ಎಮ್‌ಐಸಿಆರ್ ಕ್ಲಿಯರಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಬೇಕು ಎಂದು ಅದು ಹೇಳಿದೆ.
  • ೧೯೯೫ ರಲ್ಲಿ ವಿದ್ಯುನ್ಮಾನ ನಿಧಿಗಳ ವರ್ಗಾವಣೆ ಮತ್ತು ಇತರ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ಪಾವತಿಗಳ ಶಾಸನವನ್ನು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸುವ ಸಮಿತಿಯು (೧೯೯೫) [೬೭] ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ಇಎಫ್‌ಟಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗೆ ಒತ್ತು ನೀಡಿತು. [೬೯]
  • ಜುಲೈ ೨೦೧೬ ರಲ್ಲಿ, ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾದ ಡೆಪ್ಯುಟಿ ಗವರ್ನರ್ ಆರ್ ಗಾಂಧಿ " ಡಿಜಿಟಲ್ ಕರೆನ್ಸಿಗಳಿಗಾಗಿ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್‌ಗಳನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲು ಮತ್ತು ವಿತರಿಸಿದ ಲೆಡ್ಜರ್‌ಗಳಿಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಲು ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳನ್ನು ಒತ್ತಾಯಿಸಿದರು." [೭೦]

ಸ್ವಯಂಚಾಲಿತ ಟೆಲ್ಲರ್ ಯಂತ್ರ ಬೆಳವಣಿಗೆ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

೨೦೧೮ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ವಿವಿಧ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾದ ಸ್ವಯಂಚಾಲಿತ ಟೆಲ್ಲರ್ ಯಂತ್ರಗಳ (ಎಟಿಎಂ) ಒಟ್ಟು ಸಂಖ್ಯೆ ೨,೩೮,೦೦೦. [೭೧] ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಹೊಸ ಖಾಸಗಿ ವಲಯದ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಹೆಚ್ಚಿನ ಎಟಿಎಂಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ, ನಂತರ ಎಸ್‌ಬಿಐ ಮತ್ತು ಅದರ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಗೆ ಸೇರಿದ ಆಫ್-ಸೈಟ್ ಎಟಿಎಂಗಳು ಮತ್ತು ನಂತರ ರಾಷ್ಟ್ರೀಕೃತ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ವಿದೇಶಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು, ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಕೃತ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಗೆ ಆನ್‌ಸೈಟ್ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು. [೬೯]

ಡಿಸೆಂಬರ್ ೨೦೧೪ರ ಅಂತ್ಯದವರೆಗೆ ಶೆಡ್ಯೂಲ್ಡ್ ವಾಣಿಜ್ಯ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳ ಶಾಖೆಗಳು ಮತ್ತು ಎಟಿಎಂಗಳು
ಬ್ಯಾಂಕ್ ಪ್ರಕಾರ ಶಾಖೆಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಆನ್-ಸೈಟ್ ಎಟಿಎಂಗಳು ಆಫ್-ಸೈಟ್ ಎಟಿಎಂಗಳು ಒಟ್ಟು ಎಟಿಎಂಗಳು
ರಾಷ್ಟ್ರೀಕೃತ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು 33,627 38,606 22,265 60,871
ಸ್ಟೇಟ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ 13,661 28,926 22,827 51,753
ಹಳೆಯ ಖಾಸಗಿ ವಲಯದ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು 4,511 4,761 4,624 9,385
ಹೊಸ ಖಾಸಗಿ ವಲಯದ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು 1,685 12,546 26,839 39,385
ವಿದೇಶಿ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು 242 295 854 1,149
ಒಟ್ಟು 53,726 85,000 77,409 1,62,543

ಮೊಟಕುಗೊಳಿಸುವ ಉಪಕ್ರಮವನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಿ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

೨೦೦೮ ರಲ್ಲಿ ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಚೆಕ್ ಟ್ರಂಕೇಶನ್ ಅನ್ನು ಅನುಮತಿಸುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿತು - ಪಾವತಿಸುವ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗೆ ಕಳುಹಿಸುವಾಗ ಚೆಕ್‌ಗಳನ್ನು ಭೌತಿಕ ರೂಪದಿಂದ ಎಲೆಕ್ಟ್ರಾನಿಕ್ ರೂಪಕ್ಕೆ ಪರಿವರ್ತಿಸುವುದು-ಭಾರತದಲ್ಲಿ, ಚೆಕ್ ಟ್ರಂಕೇಶನ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ ಅನ್ನು ಮೊದಲು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾಗಿ ಜಾರಿಗೆ ತರಲಾಯಿತು. ರಾಜಧಾನಿ ಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ನಂತರ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿತು.

ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯಗಳ ವಿಸ್ತರಣೆ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

ಮೊಬೈಲ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ಟೆಲಿ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್, ಬಯೋ-ಮೆಟ್ರಿಕ್ ಮತ್ತು ಮೊಬೈಲ್ ಎಟಿಎಂಗಳು ಇತ್ಯಾದಿಗಳ ಮೂಲಕ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್‌ನ ಭೌತಿಕ ಮತ್ತು ವರ್ಚುವಲ್ ವಿಸ್ತರಣೆಯು ಕಳೆದ ದಶಕದಿಂದ ನಡೆಯುತ್ತಿದೆ [೭೨] ಮತ್ತು ಕಳೆದ ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ವೇಗವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿದೆ.

ಡೇಟಾ ಉಲ್ಲಂಘನೆಗಳು[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

೨೦೧೬ ಭಾರತೀಯ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳ ಡೇಟಾ ಉಲ್ಲಂಘನೆ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೧೬ ರಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ಭಾರತೀಯ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ನೀಡಿದ ಡೆಬಿಟ್ ಕಾರ್ಡ್‌ಗಳ ಮೇಲೆ ಭಾರಿ ಡೇಟಾ ಉಲ್ಲಂಘನೆ ವರದಿಯಾಗಿದೆ. ೩.೨ ಮಿಲಿಯನ್ ಡೆಬಿಟ್ ಕಾರ್ಡ್‌ಗಳು ರಾಜಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿವೆ ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿದೆ. ಪ್ರಮುಖ ಭಾರತೀಯ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು- ಎಸ್‌ಬಿಐ, ಎಚ್‌ಡಿಎಫ್‌ಸಿ ಬ್ಯಾಂಕ್, ಐಸಿಐಸಿಐ, ಯೆಸ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಮತ್ತು ಆಕ್ಸಿಸ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಹೆಚ್ಚು ಹಾನಿಗೊಳಗಾದವು. [೭೩] ಅನೇಕ ಬಳಕೆದಾರರು ಚೀನಾದ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಕಾರ್ಡ್‌ಗಳ ಅನಧಿಕೃತ ಬಳಕೆಯನ್ನು ವರದಿ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಇದು ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಕಾರ್ಡ್ ರಿಪ್ಲೇಸ್‌ಮೆಂಟ್ ಡ್ರೈವ್‌ಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಅತಿದೊಡ್ಡ ಭಾರತೀಯ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಸ್ಟೇಟ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಸುಮಾರು ೬೦೦,೦೦೦ ಡೆಬಿಟ್ ಕಾರ್ಡ್‌ಗಳನ್ನು ನಿರ್ಬಂಧಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಬದಲಾಯಿಸುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿತು. [೭೪]

ಸಹ ನೋಡಿ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

ಉಲ್ಲೇಖಗಳು[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

  1. ↑ Radhe Shyam Rungta (1970). The Rise of Business Corporations in India, 1851–1900. CUP Archive. p. 221. GGKEY:NC1SA25Y2CB. Retrieved 12 January 2015.
  2. ↑ H. K. Mishra (1991). Famines and Poverty in India. APH Publishing. p. 197. ISBN 978-81-7024-374-8. Retrieved 12 January 2015.
  3. ↑ Muthiah S (2011). Madras Miscellany. Westland. p. 933. ISBN 978-93-80032-84-9. Retrieved 12 January 2015.
  4. ↑ "The Advent of Modern Banking in India: 1720 to 1850s". Reserve Bank of India. Retrieved 12 January 2015.
  5. ↑ "The Reserve Bank of India's big surprise". The Hindu (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Retrieved 2017-02-26.
  6. ↑ "Evolution of SBI". State Bank of India. Retrieved 12 January 2015.
  7. ↑ ೭.೦ ೭.೧ "Business Financing: Banks". Government of India. Retrieved 12 January 2015.
  8. ↑ "Social Controls, the Nationalisation of Banks and the era of bank expansion – 1968 to 1985". Reserve Bank of India. Retrieved 12 January 2015.
  9. ↑ D. Muraleedharan (2009). Modern Banking: Theory And Practice. PHI Learning Pvt. Ltd. p. 2. ISBN 978-81-203-3655-1. Retrieved 12 January 2015.
  10. ↑ "Directory of Bank Offices: Certain Concepts". Reserve Bank of India. Retrieved 12 January 2015.
  11. ↑ Fred Gottheil (1 January 2013). Principles of Economics. Cengage Learning. p. 417. ISBN 978-1-133-96206-9. Retrieved 11 January 2015.
  12. ↑ Santosh Kumar Das (1980). The economic history of ancient India. Cosmo Publications. pp. 229–. ISBN 978-81-307-0423-4.
  13. ↑ Chris A. Gregory (1997). Savage Money: The Anthropology and Politics of Commodity Exchange. Taylor & Francis. p. 212. ISBN 978-90-5702-091-9. Retrieved 11 January 2015.
  14. ↑ Md. Aquique (1974). Economic History of Mithila. Abhinav Publications. p. 157. ISBN 978-81-7017-004-4. Retrieved 12 January 2015.
  15. ↑ ೧೫.೦ ೧೫.೧ ೧೫.೨ "Evolution of Payment Systems in India". Reserve Bank of India. 12 December 1998. Archived from the original on 1 May 2011.
  16. ↑ Kling, Blair B. (1976), "The Fall of the Union Bank", Partner in Empire: Dwarkanath Tagore and the Age of Enterprise in Eastern India, University of California Press, p. 198, ISBN 9780520029279
  17. ↑ Cooke, Charles Northcote (1863) The rise, progress, and present condition of banking in India. (Printed by P.M. Cranenburgh, Bengal Print. Co.), pp.177–200.
  18. ↑ Shankar's Weekly (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). 1974. pp. 2, 3. Retrieved 24 August 2017.
  19. ↑ "Post-War Developments in Banking in India" (PDF). Economic Weekly. Sameeksha Trust: 17–18. 1 January 1949. ISSN 0012-9976. the total number of bank branches registered a three-fold increase
  20. ↑ "Reserve Bank of India – About Us". Reserve Bank of India. Retrieved 2019-09-06.
  21. ↑ "Plan for social control of banks". The Hindu (in Indian English). 2017-12-15. ISSN 0971-751X. Retrieved 2020-02-16.
  22. ↑ ೨೨.೦ ೨೨.೧ Austin, Granville (1999). Working a Democratic Constitution – A History of the Indian Experience. New Delhi: Oxford University Press. pp. 215. ISBN 0-19-565610-5.
  23. ↑ "From the Archives (July 10, 1969): P.M. wants selective bank take-over". The Hindu (in Indian English). 2019-07-10. ISSN 0971-751X. Retrieved 2019-08-09.
  24. ↑ "From the Archives (August 5, 1969): Bill on Bank nationalisation". The Hindu (in Indian English). 2019-08-05. ISSN 0971-751X. Retrieved 2019-08-09.
  25. ↑ Parmatam Parkash Arya; B. B. Tandon (2003). Economic Reforms in India: From First to Second Generation and Beyond. Deep & Deep Publications. pp. 369–. ISBN 978-81-7629-435-5.
  26. ↑ "The Success of India's Liberalization in 1991". UFM Market Trends (in ಅಮೆರಿಕನ್ ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Retrieved 2021-09-09.
  27. ↑ IndianMoney; IndianMoney. "List of Private Banks in India | IndianMoney". indianmoney.com (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Retrieved 2021-09-09.
  28. ↑ Ago, Mkdigestin #mgsc • 2 Years (2019-04-17). "Prowess of New Generation tech-savvy Private Banks in India". Steemit (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Retrieved 2021-09-09.{{cite web}}: CS1 maint: numeric names: authors list (link)
  29. ↑ "Voting rights for foreign shareholders: Centre plans raising ceiling to up to 20 per cent amid cash crunch". The Indian Express (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). 2016-06-22. Retrieved 2020-06-11.
  30. ↑ "Bandhan Bank hikes foreign investment limit to 49%". The Economic Times. 2019-11-04. Retrieved 2020-06-11.
  31. ↑ "Bandhan Bank hikes foreign investment limit to 49%". The Economic Times. Retrieved 2021-09-09.
  32. ↑ Iyer, Aparna (17 May 2016). "SBI merger: India may soon have a global Top 50 bank". Archived from the original on 30 June 2016. Retrieved 1 July 2016.
  33. ↑ Saha, Manojit (18 May 2016). "Five associate banks to merge with SBI". The Hindu. Archived from the original on 21 June 2016. Retrieved 1 July 2016.
  34. ↑ "SBI merges with 5 associates: New entity set to enter world's top 50 banks list". 16 June 2016. Archived from the original on 30 August 2019. Retrieved 30 August 2019.
  35. ↑ "Cabinet okays merger of associates with SBI". Archived from the original on 30 August 2019. Retrieved 30 August 2019.
  36. ↑ "Ahead of merger with SBI, associate SBT to raise up to Rs 600 crore". The Economic Times. 18 February 2017. Archived from the original on 19 February 2017. Retrieved 18 February 2017.
  37. ↑ "Who benefits from merger of SBI, associates?". 20 June 2016. Archived from the original on 30 August 2019. Retrieved 30 August 2019.
  38. ↑ Gupta, Deepali (11 May 2017). "SBI's merger could see the banking behemoth leapfrogging into the global top 50". The Economic Times. Archived from the original on 30 August 2019. Retrieved 30 August 2019.
  39. ↑ "Five associate banks, BMB merge with SBI". The Hindu. April 2017. Archived from the original on 1 April 2017. Retrieved 30 August 2019.
  40. ↑ "Bank of Baroda, Vijaya Bank and Dena Bank to be merged". The Economic Times. 18 September 2018. Retrieved 5 April 2019.
  41. ↑ "Vijaya Bank, Dena Bank amalgamation with BoB is effective from April 1; here's the share exchange plan". Business Today. Retrieved 14 March 2019.
  42. ↑ "Bank Merger News: Government unveils mega bank mergers to revive growth from 5-year low". The Times of India (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Retrieved 2 April 2020.
  43. ↑ ೪೩.೦ ೪೩.೧ ೪೩.೨ ೪೩.೩ Staff Writer (30 August 2019). "10 public sector banks to be merged into four". Mint (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Retrieved 30 August 2019.
  44. ↑ "Merged entity of UBI, PNB, OBC to become operational from April 1, 2020". Business Today. Retrieved 14 September 2019.
  45. ↑ "Merged entity of UBI, PNB, OBC to become operational from 1 April next year". Mint (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). 14 September 2019. Retrieved 14 September 2019.
  46. ↑ ೪೬.೦ ೪೬.೧ ೪೬.೨ Ghosh, Shayan (5 March 2020). "Three banks announce merger ratios". Livemint (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Retrieved 6 March 2020.
  47. ↑ "Merger of 10 public sector banks to come into effect from today: 10 points". Livemint (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). 31 March 2020. Retrieved 2 April 2020.
  48. ↑ "Government unveils mega bank mergers to revive growth from 5-year low". The Times of India. 30 August 2019. Retrieved 30 August 2019.
  49. ↑ "Canara Bank board gives approval for merger with Syndicate Bank". Business Today. Retrieved 13 September 2019.
  50. ↑ "PSU Bank merger: Canara Bank board approves merger with Syndicate Bank; key things to know". The Financial Express. 13 September 2019. Retrieved 13 September 2019.
  51. ↑ Reporter, S. I. (5 March 2020). "Syndicate Bank, Oriental Bank gain on Cabinet nod for merger of 10 PSBs". Business Standard India. Retrieved 6 March 2020.
  52. ↑ "Government unveils mega bank merger to revive growth from 5-year low". The Times of India. Retrieved 30 August 2019.
  53. ↑ "Andhra Bank board okays merger with UBI". The Hindu (in Indian English). 13 September 2019. Retrieved 13 September 2019.
  54. ↑ "Andhra Bank board okays merger with Union Bank of India". The Economic Times. 13 September 2019. Retrieved 13 September 2019.
  55. ↑ "Bank Merger News: Government unveils mega bank mergers to revive growth from 5-year low - India Business News". The Times of India. 30 August 2019. Retrieved 13 June 2021.
  56. ↑ ೫೬.೦ ೫೬.೧ "Statistical Tables Related to Banks in India – Reserve Bank of India" (PDF).
  57. ↑ "ICICI personal loan customer commits suicide after alleged harassment by recovery agents". Parinda.com. Archived from the original on 3 April 2010. Retrieved 28 July 2010.
  58. ↑ "Karnataka / Mysore News: ICICI Bank returns tractor to farmer's mother". The Hindu. Chennai, India. 30 June 2008. Archived from the original on 4 July 2008. Retrieved 28 July 2010.
  59. ↑ "ICICI's third eye: It's Indiatime". Indiatime.com. Archived from the original on 25 February 2010. Retrieved 28 July 2010.
  60. ↑ "Prime Minister to Launch Pradhan Mantri Jan Dhan Yojana Tomorrow". Press Information Bureau, Govt. of India. 27 August 2014. Retrieved 28 August 2014.
  61. ↑ ET Bureau (28 August 2014). "PM 'Jan Dhan' Yojana launched; aims to open 1.5 crore bank accounts on first day". The Economic Times. Retrieved 28 August 2014.
  62. ↑ "Modi: Banking for all to end "financial untouchability"". 28 August 2014. Archived from the original on 10 ಜನವರಿ 2016. Retrieved 29 August 2014.
  63. ↑ "Archived copy". Archived from the original on 23 July 2015. Retrieved 23 July 2015.{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link)
  64. ↑ "Reserve Bank of India - Press Releases".
  65. ↑ "You can't have a 21st century India with 19th century institutions: Amitabh Kant | Forbes India". Forbes India (in ಅಮೆರಿಕನ್ ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Retrieved 2017-06-24. {{!}}
  66. ↑ "Financial Intermediaries Private – Indian Banks". Reserve Bank of India. About Us. Retrieved 2019-09-06.
  67. ↑ ೬೭.೦ ೬೭.೧ ೬೭.೨ ೬೭.೩ "Publications – Committees on Computerisation". Reserve Bank of India. 12 December 1998.
  68. ↑ "MICR technology". Archived from the original on 2019-08-28. Retrieved 2022-08-06.
  69. ↑ ೬೯.೦ ೬೯.೧ ೬೯.೨ INDIAN BANKING SYSTEM. I.K INTERNATIONAL PUBLISHING HOUSE PVT. LTD. 2006. ISBN 81-88237-88-4.
  70. ↑ "Fintech Storm brings to India a delegation of International leaders in Blockchain technology and cryptocurrencies". IT Business News. 2016-11-14. Archived from the original on 16 November 2016. Retrieved 2016-11-15.
  71. ↑ Indian banking system. I.K. International. 2006. ISBN 81-88237-88-4.
  72. ↑ Srivastava, Samir K, "Expansion of banking in India", The Economic Times, 7 June 2008, pp. 8 (Available at: http://m.economictimes.com/PDAET/articleshow/3107960.cms)
  73. ↑ Shukla, Saloni; Bhakta, Pratik (20 October 2016). "3.2 million debit cards compromised; SBI, HDFC Bank, ICICI, YES Bank and Axis worst hit". The Economic Times. Retrieved 20 October 2016.
  74. ↑ Iyer, Satyanarayan (20 October 2016). "Security breach: SBI blocks over 6 lakh debit cards". The Economic Times. Retrieved 20 October 2016.

ಹೆಚ್ಚಿನ ಓದುವಿಕೆ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

  • ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಫ್ರಾಂಟಿಯರ್ಸ್ ಮ್ಯಾಗಜೀನ್, ೨೦೦೨ ರಿಂದ ಪ್ರಕಟವಾಗುತ್ತಿದೆ
  • ಸ್ಟೇಟ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾದ ವಿಕಾಸ (ದಿ ಎರಾ ಆಫ್ ದಿ ಇಂಪೀರಿಯಲ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ, ೧೯೨೧–೧೯೫೫) (ಸಂಪುಟ ೩)

ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

"https://kn.wikipedia.org/w/index.php?title=ಭಾರತದಲ್ಲಿ_ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್_ವ್ಯವಸ್ಥೆ&oldid=1199272" ಇಂದ ಪಡೆಯಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ