ಉತ್ತರ ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿ

ಭಾರತದ ಉತ್ತರಾಖಂಡದ ಹಿಮಾಲಯ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿನ ವ್ಯಾಲಿ ಆಫ್ ಫ್ಲವರ್ಸ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಪಾರ್ಕ್ .

ಉತ್ತರ ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಎಂಬ ಪದವು ಉತ್ತರ ಭಾರತದ ಎಂಟು ರಾಜ್ಯಗಳಾದ ಪಂಜಾಬ್, ಉತ್ತರಾಖಂಡ, ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರ, ಚಂಡೀಗಢ (ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶ), ಹರಿಯಾಣ, ದೆಹಲಿ, ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶ, ರಾಜಸ್ಥಾನ ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶಗಳ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಪರಂಪರೆಯನ್ನು ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ (ಇದರ ಅರ್ಥ "ಉತ್ತರ ರಾಜ್ಯ" ) ಔಪಚಾರಿಕವಾಗಿ ಉತ್ತರ ಭಾರತದ ಭಾಗವಾಗಿರದ, ಆದರೆ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ - ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕವಾಗಿ ಮತ್ತು ಭಾಷಿಕವಾಗಿ - ಗುಜರಾತ್, ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ, ಜಾರ್ಖಂಡ್, ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ, ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ಮತ್ತು ಬಿಹಾರ ಇತರ ರಾಜ್ಯಗಳು. ಉತ್ತರ ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯು ಅದು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ವಿಶಾಲ ಪ್ರದೇಶದ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳು ಮತ್ತು ಪದ್ಧತಿಗಳ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ. ಉತ್ತರ ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಸನಾತನ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳು ಮತ್ತು ಪದ್ಧತಿಗಳಲ್ಲಿ - ಮತ್ತು ದೀರ್ಘಾವಧಿಯ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಇತರ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳ ಸಂಯೋಜನೆಯೊಂದಿಗೆ - ಮತ್ತು ಪ್ರಭಾವದಿಂದ ಕೂಡಿದೆ. ಉತ್ತರ ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯು ವಿಶಾಲ ಪ್ರದೇಶದ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳು ಮತ್ತು ಪದ್ಧತಿಗಳ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ.

ಸಂಸ್ಕೃತಿ

ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಉಡುಪು

ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಉಡುಗೆಯಲ್ಲಿ ಹುಕ್ಕಾ ಸೇದುತ್ತಿರುವ ವ್ಯಕ್ತಿ, ರಾಜಸ್ಥಾನ, ಭಾರತ.

ಮಹಿಳೆಯರು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ಸಲ್ವಾರ್ ಕಮೀಝ್, ಗಾಗ್ರಾ ಚೋಲಿ, ಸೀರೆ ಮತ್ತು ಫಿರಾನ್ ಧರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಉಡುಪನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಲು ದುಪಟ್ಟವನ್ನು ಧರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಪುರುಷರು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ಕುರ್ತಾ, ಅಚ್ಕನ್, ಕಮೀಜ್ ಮತ್ತು ಶೆರ್ವಾನಿ ಉಡುಪನ್ನು ಧರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಪಗ್ರಿಯನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಉಡುಪನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಲು ತಲೆಯ ಸುತ್ತಲೂ ಧರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಇದು ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಉತ್ತರಾಖಂಡ ಮತ್ತು ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶದಂತಹ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ, ಮಹಿಳೆಯರು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಗಾಗ್ರಾ ಮತ್ತು ಪೂರ್ಣ ತೋಳಿನ ಕುಪ್ಪಸ ಅಥವಾ ಕುರ್ತಾ ಸಲ್ವಾರ್ ಅನ್ನು ಕೋಟ್ ಮತ್ತು ಓರ್ನಿ (ತಲೆ ಸ್ಕಾರ್ಫ್) ಧರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಪುರುಷರು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಕುರ್ತಾ ಮತ್ತು ಪ್ಯಾಂಟ್ ಅಥವಾ ಶರ್ಟ್) ಹಿಮಾಚಲಿ ಕ್ಯಾಪ್ನೊಂದಿಗೆ ಕೋಟ್ ಅನ್ನು ಧರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಪಂಜಾಬ್, ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರ, ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ಹರಿಯಾಣ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಉಡುಗೆ ಕಮೀಜ್ ಶಲ್ವಾರ್ ಆಗಿದೆ. ರಾಜಸ್ಥಾನ, ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಹರಿಯಾಣ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಇದು ಗಾಗ್ರಾ ಚೋಲಿ. ಪಗ್ರಿಯನ್ನು ವಿವಿಧ ಪ್ರದೇಶದ ಶೈಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಧರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಇದು ಒಬ್ಬರ ಸ್ಥಾನಮಾನ ಮತ್ತು ಗೌರವವನ್ನು ತೋರಿಸುವ ಸಂಕೇತವಾಗಿದೆ. ನಗರ ಕೇಂದ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಇಂದಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಸುಲಭವಾಗಿ ಕಾಣಬಹುದು.

ತಿನಿಸು

ನಾನ್ ಉತ್ತರ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ತಿನ್ನುವ ಫ್ಲಾಟ್‌ಬ್ರೆಡ್‌ನ ಜನಪ್ರಿಯ ರೂಪವಾಗಿದೆ.

ಅಕ್ಕಿ ಮತ್ತು ರಾಗಿ ಜೊತೆಗೆ ಗೋಧಿ ಉತ್ತರ ಭಾರತದ ಪ್ರಧಾನ ಆಹಾರವಾಗಿದೆ. ಗೋಧಿಯನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸಾಗ್, ಭಾಜಿ, ಚಪಾತಿ ಅಥವಾ ಸಾಲನ್ (ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಕರಿ ಭಕ್ಷ್ಯಗಳು) ಜೊತೆಗೆ ರೋಟಿ ಅಥವಾ ಚಪಾತಿ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಬಡಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇತರ ಗೋಧಿ ಬ್ರೆಡ್‌ಗಳು ಸೇರಿವೆ ಅವುಗಳೆಂದರೆ ಆಳವಾದ ಕರಿದ ಪೂರಿಗಳು ಮತ್ತು ಆಳವಿಲ್ಲದ ಕರಿದ ಪರಾಠಗಳು. ಚಳಿಗಾಲದಲ್ಲಿ, ಸಜ್ಜೆ ಮತ್ತು ಜೋಳದಂತಹ ರಾಗಿಗಳಿಂದ ಮಾಡಿದ ಚಪ್ಪಟೆ ರೊಟ್ಟಿಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿದೆ. ಭಾತ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಅಕ್ಕಿ ಭಕ್ಷ್ಯಗಳನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮಸೂರ ಮತ್ತು ಹುರುಳಿ ಭಕ್ಷ್ಯಗಳೊಂದಿಗೆ ಜೋಡಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಜೀರಾ ಭಾತ್, ಖಾರೆ ಚಾವಲ್, ಮಟರ್ ಚಾವಲ್, ಮೀಥೆ ಚಾವಲ್, ಕೇಸರಿ ಭಾತ್ ಮುಂತಾದ ವಿವಿಧ ಬಗೆಯ ಅಕ್ಕಿ ಭಕ್ಷ್ಯಗಳು ಉತ್ತರ ಭಾರತದ ಪಾಕಪದ್ಧತಿಯ ಭಾಗವಾಗಿದೆ.

ದಾಲ್ ರೋಟಿ ಮತ್ತು ದಾಲ್ ಚಾವಲ್ (ಲೆಂಟಿಲ್ ಮತ್ತು ರೈಸ್) ಉತ್ತರ ಭಾರತೀಯ ಪಾಕಪದ್ಧತಿಯಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯ ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಸಂಯೋಜನೆಗಳಾಗಿವೆ. ಸಸ್ಯಾಹಾರಿ ಆಹಾರವು ಕಾಶ್ಮೀರದ ಕಣಿವೆ ಅಥವಾ ಗುಡ್ಡಗಾಡು ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಬಹುತೇಕ ಎಲ್ಲೆಡೆ ರೂಢಿಯಾಗಿದೆ, ಆದಾಗ್ಯೂ, ಮಾಂಸಾಹಾರಿ ಆಹಾರವು ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ. ಮುಘಲಾಯಿ ಪಾಕಪದ್ಧತಿ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಲಕ್ನೋ ಮತ್ತು ದೆಹಲಿಯ ಪಾಕಪದ್ಧತಿಯು ವಿಶಿಷ್ಟವಾದ ಪರಿಮಳ, ರುಚಿ ಮತ್ತು ವಿಭಿನ್ನ ಶೈಲಿಯ ಅಡುಗೆಯೊಂದಿಗೆ ಮಾಂಸಾಹಾರಿ ಭಕ್ಷ್ಯಗಳಿಗೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ. ಸಾತ್ವಿಕ್ ಪಾಕಪದ್ಧತಿಯನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ವೈಷ್ಣೋ ಧಾಬಾಗಳು ಉತ್ತರ ಭಾರತದ ಪ್ರದೇಶದಾದ್ಯಂತ ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ.

ಉತ್ತರ ಭಾರತದ ಪಾಕಪದ್ಧತಿಯಲ್ಲಿ ಹಾಲು ಮತ್ತು ಅದರ ಉಪ-ಉತ್ಪನ್ನಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಬೀನ್ಸ್‌ಗಳಂತಹ ದ್ವಿದಳ ಧಾನ್ಯಗಳನ್ನು ಹೇರಳವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಉತ್ತರ ಭಾರತದ ಕೆಲವು ಜನಪ್ರಿಯ ಮಸೂರ ಭಕ್ಷ್ಯಗಳು ( ದಾಲ್‌ಗಳು ) ಕಡಲೆ, ಹೆಸರು ಕಾಳು, ತೊಗರಿ ಕಾಳು, ಮಸೂರ್ ದಾಲ್, ಮೋತ್ ದಾಲ್ ಮತ್ತು ಉದ್ದು (ರೆಸ್ಟಾರೆಂಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಬೆಣ್ಣೆಯೊಂದಿಗೆ ಬಡಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ದಾಲ್ ಮಖಾನಿ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಿಂದ ಬ್ರಾಂಡ್ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ). ಇತರ ಹುರುಳಿ ಖಾದ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ರಾಜ್ಮಾ, ಅಲಸಂಡೆ, ಕಡಲೆ ಮತ್ತು ಚನಾ ಮಸಾಲಾ ಸೇರಿವೆ. ಜಮ್ಮು ಪ್ರದೇಶದ ರಾಜ್ಮಾ ಚಾವಲ್ ಇಡೀ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ. ನವರಾತ್ರಿ ಉತ್ಸವದ ಅಷ್ಟಮಿ ದಿನದಂದು ಕಡಲೆ ಬೇಯಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕಡಲೆ ಹಿಟ್ಟು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಉತ್ತರ ಭಾರತೀಯ ಖಾದ್ಯಗಳಾದ ಕಢಿ, ಪಕೋಡಗಳು, ಮಿಸ್ಸಿ ರೋಟಿ ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸಲು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ರಾಜಸ್ಥಾನಿ ಪಾಕಪದ್ಧತಿಯು ದಾಲ್-ಬಾಟಿ, ಚುರ್ಮಾ ಮುಂತಾದ ಭಕ್ಷ್ಯಗಳಿಗೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ. ಉತ್ತರ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ಸಿಹಿತಿಂಡಿಗಳನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ಅವುಗಳೆಂದರೆ ಜಿಲೇಬಿ ಗರಿಗರಿಯಾದ ಸಕ್ಕರೆಯ ವೃತ್ತಾಕಾರದ ಸಿಹಿಭಕ್ಷ್ಯ ಇಮರ್ತಿ, ಹಲ್ವಾ ರಾಜಸ್ಥಾನಿ ಘೇವರ್ ಮತ್ತು ಗುಜಿಯಾ, ಖೀರ್ (ಭಾರತೀಯ ಅಕ್ಕಿ ಪುಡಿಂಗ್), ಪೇಠಾ, ಮಥುರಾ ಪೇಡಾ, ಬಾಲ್ ಮಿಠಾಯಿ ಇತರ ತಿಂಡಿಗಳ ಹೆಸರುಗಳಾಗಿವೆ.

ಸಂಗೀತ ಮತ್ತು ನೃತ್ಯ

  ಹಿಂದೂಸ್ತಾನಿ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತ ಅಥವಾ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತವು ಉತ್ತರ ಭಾರತದ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತವಾಗಿದೆ. ಇದು ವೈದಿಕ ಆಚಾರ ಪಠಣಗಳಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡ ಸಂಪ್ರದಾಯವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ೧೨ ನೇ ಶತಮಾನದಿಂದಲೂ ವಿಕಸನಗೊಳ್ಳುತ್ತಿದೆ. ಸುಮಾರು ೧೨ ನೇ ಶತಮಾನದ ಹಿಂದೂಸ್ತಾನಿ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತವು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಕರ್ನಾಟಕ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತ ಎಂದು ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಈ ಎರಡೂ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿನ ಕೇಂದ್ರ ಕಲ್ಪನೆಯು ಒಂದು ಸುಮಧುರ ವಿಧಾನ ಅಥವಾ ರಾಗ, ಲಯ ಚಕ್ರ ಅಥವಾ ತಾಳಕ್ಕೆ ಹಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಂಪ್ರದಾಯವು ಪ್ರಾಚೀನ ಸಾಮವೇದಕ್ಕೆ ಹಿಂದಿನದು, ಇದು ಶ್ರುತಿಗಳ ಪಠಣ ಅಥವಾ ಋಗ್ವೇದದಂತಹ ಸ್ತೋತ್ರಗಳ ನಿಯಮಗಳೊಂದಿಗೆ ವ್ಯವಹರಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ತತ್ವಗಳನ್ನು ನಾಟ್ಯಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಭರತ (ಕ್ರಿ.ಶ. ೨ನೇ-೩ನೇ ಶತಮಾನ) ಮತ್ತು ದತ್ತಿಲಂನಿಂದ (ಬಹುಶಃ ೩ನೇ-೪ನೇ ಶತಮಾನ) ಪರಿಷ್ಕರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಭಾರತೀಯ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತವು ಏಳು ಮೂಲಭೂತ ಸ್ವರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಲಯಬದ್ಧ ಸಂಘಟನೆಯು ತಾಳ ಎಂಬ ಲಯಬದ್ಧ ಮಾದರಿಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿದೆ. ಸುಮಧುರ ತಳಹದಿಗಳನ್ನು ರಾಗಗಳು ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಪಂಡಿತ್ ರವಿಶಂಕರ್ ಮತ್ತು ಉಸ್ತಾದ್ ಅಲಿ ಅಕ್ಬರ್ ಖಾನ್ ಅವರು ವಿಶ್ವಾದ್ಯಂತ ಮೆಚ್ಚುಗೆಯೊಂದಿಗೆ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳು ಆಗಿದ್ದರು.

ಉತ್ತರ ಭಾರತದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ವೈವಿಧ್ಯತೆಯನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ವಿವಿಧ ಜಾನಪದ ನೃತ್ಯ ಶೈಲಿಗಳು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ತೋರಿಸುತ್ತವೆ. ಭಾಂಗ್ರಾ (ಪುರುಷರ ನೃತ್ಯ) ಮತ್ತು ಗಿದ್ಧಾ (ಮಹಿಳೆಯರ ನೃತ್ಯ) ಇದು ಪಂಜಾಬ್‌ನ ಜಾನಪದ ನೃತ್ಯವಾಗಿದೆ. ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶದ ಕಥಕ್‌ನಿಂದ ಆರಂಭವಾಗಿ; ರಾಜಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಘೂಮರ್ ಮತ್ತು ಕಲ್ಬೆಲಿಯಾ ನೃತ್ಯ ಶೈಲಿಗಳು, ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ನಾಟಿ ನೃತ್ಯ ಶೈಲಿಗಳು ನಾವು ಕಾಣಬಹುದು. ಜಾಗರ್ಸ್ ಮತ್ತು ಪಾಂಡವ ನೃತ್ಯವು ಉತ್ತರಾಖಂಡದಿಂದ ಕಾಶ್ಮೀರದ ರೂಫ್ ವರೆಗೆ ಉತ್ತರ ಭಾರತದ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮತ್ತು ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳ ಶ್ರೀಮಂತಿಕೆಯನ್ನು ಆಚರಿಸುತ್ತದೆ. ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರದ ಕುಡ್ ನೃತ್ಯವು ಮಳೆಗಾಲದ ರಾತ್ರಿಯಲ್ಲಿ ನರಸಿಂಗ ವಾದ್ಯದಂತಹ ಡ್ರಮ್‌ನ ಬಡಿತಗಳೊಂದಿಗೆ ಸ್ಥಳೀಯ ದೇವತೆಗಳಿಗೆ ಧನ್ಯವಾದ ಹೇಳುವ ಮಾರ್ಗವಾಗಿದೆ. ಸಂಗೀತ ನಾಟಕ ಅಕಾಡೆಮಿ ನೀಡುವ ಎಂಟು ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ನೃತ್ಯ ಪ್ರಕಾರಗಳಲ್ಲಿ ಕಥಕ್ ಕೂಡ ಒಂದು. ಈ ನೃತ್ಯ ಪ್ರಕಾರವು ಅದರ ಮೂಲವನ್ನು ಪ್ರಾಚೀನ ಉತ್ತರ ಭಾರತದ ಅಲೆಮಾರಿ ಜನಾಂಗದವರಿಗೆ ಗುರುತಿಸುತ್ತದೆ, ಇದನ್ನು ಕಥಕ್ಸ್ ಅಥವಾ ಕಥೆಗಾರರು ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಭಗವಾನ್ ಕೃಷ್ಣನ ರಾಸ ಲೀಲೆಗಳಿಂದ ವಿಕಸನಗೊಂಡಿತು ಎಂದು ಕೆಲವರು ನಂಬುತ್ತಾರೆ, ಇವುಗಳ ರೂಪಗಳು ಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ಗುಜರಾತ್‌ನ ಇತರ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾದ ಗಾರ್ಬಾ ಶೈಲಿಯ ನೃತ್ಯಗಳಾಗಿ ವಿಕಸನಗೊಂಡಿವೆ. ರಾಸ ಲೀಲೆಯು ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನ ಪ್ರೇಮ ಕಥೆಗಳನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತದೆ. ಶಾಶ್ವತ ಪ್ರೀತಿಯನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುವ ನೃತ್ಯ ರೂಪ ಇದಾಗಿದೆ. ಇದು ಕಥೆಗಳನ್ನು ಜೀವಂತಗೊಳಿಸಲು ಶೈಲೀಕೃತ ಹಾವಭಾವಗಳ ಜೊತೆಗೆ ವಾದ್ಯ ಮತ್ತು ಗಾಯನ ಸಂಗೀತವನ್ನು ಬಳಸುವ ಸರ್ವೋತ್ಕೃಷ್ಟ ರಂಗಭೂಮಿಯಾಗಿದೆ.

ಆರ್ಕಿಟೆಕ್ಚರ್ ಮತ್ತು ಕಲೆ

ತಾಜ್ ಮಹಲ್ ಯುನೆಸ್ಕೋ ವಿಶ್ವ ಪರಂಪರೆಯ ತಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ.

ಯುನೆಸ್ಕೋ ದಿಂದ ಘೋಷಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಭಾರತದ ಇಪ್ಪತ್ತಮೂರು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ವಿಶ್ವ ಪರಂಪರೆಯ ತಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಹತ್ತು ಉತ್ತರ ಭಾರತದಲ್ಲಿವೆ ಎಂಬ ಅಂಶದಿಂದ ಉತ್ತರ ಭಾರತದ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಪರಂಪರೆಯ ವೈಭವವನ್ನು ಸುಲಭವಾಗಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಬಹುದು. ತಾಜ್ ಮಹಲ್, ಮುಸ್ಲಿಂ ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಪರಿಪೂರ್ಣ ಮಿಶ್ರಣವಾಗಿದೆ, ಇದು ವಿಶ್ವದ ಹೊಸ ಏಳು ಅದ್ಭುತಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಅಶೋಕನಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಬಿಹಾರದ ಬೋಧಗಯಾದಲ್ಲಿರುವ ಮಹಾಬೋಧಿ ದೇವಾಲಯದ ಸಂಕೀರ್ಣವು ಸಿದ್ಧಾರ್ಥ ಗೌತಮ ಬುದ್ಧನ ಜ್ಞಾನೋದಯವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಖಜುರಾಹೊ ದೇವಾಲಯ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶದ ಸಾಂಚಿಯ ಬೌದ್ಧ ಸ್ಮಾರಕಗಳು ವಿಶ್ವ ಪರಂಪರೆಯ ತಾಣಗಳ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಇವೆ. ಪಂಜಾಬ್‌ನ ಅಮೃತಸರದಲ್ಲಿರುವ ಶ್ರೀ ಸ್ವರ್ಣಮಂದಿರ ("ಗೋಲ್ಡನ್ ಟೆಂಪಲ್"), ಚಂಡೀಗಢದ ಲೆ ಕಾರ್ಬ್ಯೂಸಿಯರ್‌ನ ನಗರ ಮತ್ತು ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಕೆಲಸ, ರಾಜಸ್ಥಾನದ ಮೌಂಟ್ ಅಬುವಿನ ದಿಲ್ವಾರಾ ದೇವಾಲಯಗಳು ಇತರ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಮತ್ತು ಪವಿತ್ರ ಸ್ಥಳಗಳು ಆಗಿವೆ. ಉತ್ತರ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಚಿಕಣಿ ಚಿತ್ರಕಲೆಗಳಲ್ಲಿ ವಿಭಿನ್ನ ಪ್ರಕಾರದ ವರ್ಣಚಿತ್ರಗಳು ವಿಕಸನಗೊಂಡವೆ. ರಜಪೂತ ವರ್ಣಚಿತ್ರವು ೧೮ ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ರಜಪೂತಾನ ರಾಜ ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ವಿಕಸನಗೊಂಡ ಮತ್ತು ಪ್ರವರ್ಧಮಾನಕ್ಕೆ ಬಂದ ಭಾರತೀಯ ವರ್ಣಚಿತ್ರದ ಶೈಲಿಯಾಗಿದೆ. ರಜಪೂತ ವರ್ಣಚಿತ್ರಗಳು ಹಲವಾರು ವಿಷಯಗಳು, ರಾಮಾಯಣ ಮತ್ತು ಮಹಾಭಾರತದಂತಹ ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳ ಘಟನೆಗಳು, ಕೃಷ್ಣನ ಜೀವನ, ಸುಂದರವಾದ ಭೂದೃಶ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಮಾನವರನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತದೆ.

ಉತ್ತರ ಭಾರತದ ಶಿಲ್ಪಕಲೆಯ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಉದಾಹರಣೆಯೆಂದರೆ ಅಶೋಕನ ಸಿಂಹ ರಾಜಧಾನಿ, ಸಾರನಾಥ . ಇದು ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಲಾಂಛನಕ್ಕೆ ಮೂಲವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಚೀನ ಮೌರ್ಯ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಶ್ರೀಮಂತಿಕೆ ಮತ್ತು ಭವ್ಯತೆಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ರಾಂಪೂರ್ವ ಬುಲ್ ಕ್ಯಾಪಿಟಲ್ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಶಿಲ್ಪಕಲೆಯ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಮಾದರಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಗಾಂಧಾರ ಮತ್ತು ಮಥುರಾ ಕಲೆಯ ಎರಡು ವಿಭಿನ್ನ ಶಾಲೆಗಳು ವಿಕಸನಗೊಂಡವು, ಇದು ಶಿಲ್ಪಗಳು, ಗಾರೆ ಮತ್ತು ಜೇಡಿಮಣ್ಣು ಮತ್ತು ಮ್ಯೂರಲ್ ಪೇಂಟಿಂಗ್‌ಗಳಲ್ಲಿನ ಬೆಳವಣಿಗೆಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ. ಕುಶಾನ ರಾಜರು, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಕನಿಷ್ಕ, ಗಾಂಧಾರ ಕಲಾವಿದರನ್ನು ಬುದ್ಧನ ಜೀವನ ಮತ್ತು ಜಾತಕಗಳಿಂದ ಶಿಲ್ಪಕಲೆ ಮಾಡಲು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸಿದರು. ಇಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದ ವಿಶಿಷ್ಟವಾದ ಕಲಾ ಶಾಲೆಯನ್ನು ಗಾಂಧಾರ ಕಲೆಯ ಶಾಲೆ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಬುದ್ಧ ಮತ್ತು ಬೋಧಿಸತ್ವರ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು. ಮಥುರಾ ಕಲೆಯು ಗುಪ್ತರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ (ಕ್ರಿ.ಶ. ೩೨೫ ರಿಂದ ೬೦೦) ಉತ್ತುಂಗವನ್ನು ತಲುಪಿತು. ದೈವಿಕ ಚಿತ್ರಗಳು, ಮಾನವ ಆಕಾರದಲ್ಲಿ ಕಲ್ಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಮತ್ತು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲ್ಪಟ್ಟಾಗ, ಮಾನವಾತೀತ ಅಂಶವನ್ನು ಸಾಧಿಸಿದಾಗ ಮತ್ತು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಆಮದು ಪ್ರಕಟವಾದಾಗ ಮಾನವ ಆಕೃತಿಯು ಗುಪ್ತ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಅದರ ಅತ್ಯಂತ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯವನ್ನು ತಲುಪಿತು. ಶಿಲ್ಪಗಳು ಚೂಪಾದ ಮತ್ತು ಸುಂದರವಾದ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳು, ಆಕರ್ಷಕವಾದ ಮತ್ತು ತೆಳ್ಳಗಿನ ದೇಹಗಳಿಂದ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟವು, ಪಾರದರ್ಶಕ ಬಟ್ಟೆಬರೆ ಅನೇಕ ಮಡಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಹೊಸ ಶೈಲಿಯ ಕೋಯಿಫ್ಯೂರ್.

ಸಾಹಿತ್ಯ

ಉತ್ಕಾ ನಾಯ್ಕಾ ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರಾ ಪೇಂಟಿಂಗ್‌ನಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಪ್ರೇಮಿಗಾಗಿ ಕಾಯುತ್ತಿದ್ದಾಳೆ.

ಉತ್ತರ ಭಾರತವು ಕಾಳಿದಾಸನ ಜನ್ಮಸ್ಥಳವಾಗಿತ್ತು, ಅವರು ಮಾಲವಿಕಾಗ್ನಿ ಮಿತ್ರಮ್, ಅಭಿಜ್ಞಾನಶಾಕುಂತಲಂ ಮತ್ತು ವಿಕ್ರಮೋರ್ವಶಿಯಂ ಮುಂತಾದ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಸಂಸ್ಕೃತ ನಾಟಕಗಳನ್ನು ಬರೆದರು. ರಘುವಂಶ, ಕುಮಾರಸಂಭವ ಈ ಸಂಸ್ಕೃತ ನಾಟಕಗಳ ಹೊರತಾಗಿ, ಪಾಣಿನಿಯ ಅಷ್ಟಾಧ್ಯಾಯಿಯು ಸಂಸ್ಕೃತ ವ್ಯಾಕರಣ ಮತ್ತು ಧ್ವನಿಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಪ್ರಮಾಣೀಕರಿಸಿತು ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತದ ಈ ಅಂಶಗಳ ಮೇಲೆ ಅಳಿಸಲಾಗದ ಗುರುತು ಹಾಕಿತು. ಪಾಣಿನಿಯು ಸರಿಸುಮಾರು ೫ ನೇ ಶತಮಾನದ ವ್ಯಾಕರಣಕಾರರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರ ಅಷ್ಟಾಧ್ಯಾಯಿಯನ್ನು ಒಂದು ಮೇರುಕೃತಿಯಾಗಿ ಮತ್ತು ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತತೆ ಮತ್ತು ಸಂಪೂರ್ಣತೆಯ ಅಧ್ಯಯನವಾಗಿ ನೋಡಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಉತ್ತರ ಭಾರತವು ತುಳಸಿದಾಸ, ಸೂರದಾಸ್, ಚಾಂದ್ ಬರ್ದಾಯಿ, ಅಮೀರ್ ಖುಸ್ರೋ ಅವರಂತಹ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಸಾಹಿತ್ಯ ವಿದ್ವಾಂಸರನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಅವರ ಕೃತಿಗಳು ಕ್ರಮವಾಗಿ ರಾಮಚರಿತಮಾನಸ್, ಸುರ್ ಸಾಗರ್, ಪೃಥಿವಿರಾಜ್ ರಾಸೋ ಮತ್ತು ಖಮ್ಸಾ-ಎ-ನಿಜಾಮಿ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಶ್ರೀಮಂತಿಕೆಗೆ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿವೆ. ೧೯ ನೇ ಶತಮಾನದಿಂದ ಖಾದಿಬೋಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯ ಹಿಂದೂ ಭಾಷೆಯಾಯಿತು. ಖಾದಿಬೋಲಿಯು ಹೆಚ್ಚು ಸಂಸ್ಕೃತೀಕೃತ ಶಬ್ದಕೋಶ ಅಥವಾ ಸಾಹಿತ್ಯಿಕ ಹಿಂದಿ (ಸಾಹಿತ್ಯ ಹಿಂದಿ) ಸ್ವಾಮಿ ದಯಾನಂದ ಸರಸ್ವತಿ, ಭರತೇಂದು ಹರಿಶ್ಚಂದ್ರ ಮತ್ತು ಇತರರ ಬರಹಗಳಿಂದ ಜನಪ್ರಿಯವಾಯಿತು. ಈ ಅವಧಿಯ ಇತರ ಪ್ರಮುಖ ಬರಹಗಾರರೆಂದರೆ ಮುನ್ಶಿ ಪ್ರೇಮ್‌ಚಂದ್, ಮಹಾವೀರ್ ಪ್ರಸಾದ್ ದ್ವಿವೇದಿ, ಮೈಥಿಲಿ ಶರಣ್ ಗುಪ್ತ, ಆರ್‌ಎನ್ ತ್ರಿಪಾಠಿ ಮತ್ತು ಗೋಪಾಲ ಶರಣ್ ಸಿನ್ಹಾ. ಪ್ರೇಮಚಂದ್ ಅವರ ಕೃತಿಗಳಾದ ಗೊಡಾನ್ ಮತ್ತು ಗಬಾನ್ ವಿವಿಧ ಭಾಷೆಗಳಿಗೆ ಅನುವಾದಿಸಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಮಾನವನ ಮನೋವಿಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಭಾವನೆಗಳ ಸೂಕ್ಷ್ಮತೆ ಮತ್ತು ಚಿತ್ರಣಕ್ಕೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ.

ಸಹ ನೋಡಿ

• ಭಾರತದ ಸಂಸ್ಕೃತಿ
• ಉತ್ತರ ಭಾರತ
• ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರ
• ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶ
• ಪಂಜಾಬ್
• ಚಂಡೀಗಢ
• ಹರಿಯಾಣ
• ಉತ್ತರಾಖಂಡ
• ದೆಹಲಿ
• ರಾಜಸ್ಥಾನ
• ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ

ಗ್ರಂಥಸೂಚಿ

• NZCC ಸಂಕಲನ. "ಫ್ಲೇವರ್ಸ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ", ಉತ್ತರ ವಲಯ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಕೇಂದ್ರ, ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಸಚಿವಾಲಯ, ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ.
• ಪುರನ್ ಚಂದ್ ಶರ್ಮಾ. "ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಕೆ ಸ್ತಂಭ", ಉತ್ತರ ವಲಯ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಕೇಂದ್ರ, ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಸಚಿವಾಲಯ, ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ.
• ಕಾಳಿದಾಸ; ಜಾನ್ಸನ್ (ಸಂಪಾದಕರು), WJ (2001), ದಿ ರೆಕಗ್ನಿಷನ್ ಆಫ್ ಶಕುಂತಲಾ: ಎ ಪ್ಲೇ ಇನ್ ಸೆವೆನ್ ಆಕ್ಟ್ಸ್, ಆಕ್ಸ್‌ಫರ್ಡ್ ಮತ್ತು ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್: ಆಕ್ಸ್‌ಫರ್ಡ್ ಯೂನಿವರ್ಸಿಟಿ ಪ್ರೆಸ್,