ಭಾರತ ರತ್ನ

ಭಾರತ ರತ್ನ
ಪ್ರಶಸ್ತಿಯ ವಿವರ
ಮಾದರಿ	ನಾಗರೀಕ
ವರ್ಗ	ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ
ಪ್ರಾರಂಭವಾದದ್ದು	೧೯೫೪
ಕಡೆಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿ	೨೦೧೯
ಒಟ್ಟು ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು	೪೮
ಪ್ರಶಸ್ತಿ ನೀಡುವವರು	ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ
ವಿವರ	ಸೂರ್ಯನ ಚಿತ್ರ ಮತ್ತು ಅರಳಿ ಎಲೆಯ ಚಿತ್ರದ ಮೇಲೆ ದೇವನಾಗರಿ ಲಿಪಿಯಲ್ಲಿ "ಭಾರತ ರತ್ನ"
Ribbon
ಮೊದಲ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪುರಸ್ಕೃತರು	೧೯೫೪  • ಸರ್ವೆಪಲ್ಲಿ ರಾಧಾಕೃಷ್ಣನ್  • ಸರ್ ಸಿ.ವಿ. ರಾಮನ್  • ಸಿ. ರಾಜಗೋಪಾಲಚಾರಿ
ಕೊನೆಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪುರಸ್ಕೃತರು	೨೦೧೯  • ಪ್ರಣಬ್ ಮುಖರ್ಜಿ  • ಭೂಪೇನ್ ಹಝಾರಿಕಾ  • ನಾನಾಜಿ ದೇಶಮುಖ್
ಪ್ರಶಸ್ತಿಯ ಶ್ರೇಣಿ
ಯಾವುದೂ ಇಲ್ಲ ← ಭಾರತ ರತ್ನ → ಪದ್ಮ ವಿಭೂಷಣ

ಭಾರತ ರತ್ನ ಭಾರತದ ನಾಗರಿಕರಿಗೆ ದೊರೆಯಬಹುದಾದ ಅತ್ಯುಚ್ಛ ಪ್ರಶಸ್ತಿ. ಭಾರತ ರತ್ನ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಕಲೆ, ಸಾಹಿತ್ಯ, ವಿಜ್ಞಾನ, ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸೇವೆ ಮತ್ತಿತರ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಸಾಧನೆಗಳನ್ನು ತೋರಿದ ಗಣ್ಯರಿಗೆ ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ೧೯೫೪ ರಲ್ಲಿ ಆರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ಆಗ ಈ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಯಾರಿಗೂ ಮರಣಾನಂತರ ಪ್ರಧಾನ ಮಾಡುವ ಉದ್ದೇಶವಿರಲಿಲ್ಲ. ಮಹಾತ್ಮ ಗಾಂಧಿಯವರಿಗೆ ಈ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ದೊರಕದ್ದಕ್ಕೆ ಪ್ರಮುಖ ಕಾರಣ ಇದೇ ಇದ್ದೀತು. ೧೯೬೬ರ ನಂತರ ಮರಣಾನಂತರವೂ ಈ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಪ್ರದಾನ ಮಾಡಲು ಅವಕಾಶ ಸೃಷ್ಟಿಯಾಯಿತು (ಇದುವರೆಗೆ ಒಟ್ಟು ಹದಿನಾಲ್ಕು ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಿಗೆ ಅವರ ಮರಣಾನಂತರ ಭಾರತ ರತ್ನ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಪ್ರದಾನ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ). ಭಾರತ ರತ್ನ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಪಡೆಯುವ ವ್ಯಕ್ತಿ ಭಾರತೀಯ ನಾಗರಿಕರಾಗಿರಬೇಕೆಂಬ ನಿಯಮವೇನಿಲ್ಲದಿದ್ದರೂ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಇದನ್ನು ಪಾಲಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಭಾರತೀಯ ನಾಗರಿಕರಲ್ಲದಿದ್ದರೂ ಈ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಪಡೆದ ಇಬ್ಬರೇ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳೆಂದರೆ ನೆಲ್ಸನ್ ಮಂಡೇಲಾ (೧೯೯೦ ರಲ್ಲಿ) ಮತ್ತು ಖಾನ್ ಅಬ್ದುಲ್ ಗಫಾರ್ ಖಾನ್ (೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ). ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪದಕದ ಮೊದಲ ವಿನ್ಯಾಸದಂತೆ ವೃತ್ತಾಕಾರದ ಚಿನ್ನದ ಪದಕದ ಮೇಲೆ ಸೂರ್ಯನ ಚಿತ್ರ ಮತ್ತು ದೇವನಾಗರಿ ಲಿಪಿಯಲ್ಲಿ "ಭಾರತ ರತ್ನ", ಮತ್ತು ಹಿಂಭಾಗದಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಿಹ್ನೆ ಮತ್ತು "ಸತ್ಯಮೇವ ಜಯತೇ" ಎಂದು ಬರೆಯಬೇಕೆಂದಿದ್ದಿತು. ಈ ವಿನ್ಯಾಸದ ಯಾವುದೇ ಪದಕವನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಲಾಗಿಲ್ಲ. ಮುಂದಿನ ವರ್ಷವೇ ಪದಕದ ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನು ಈಗಿನ ವಿನ್ಯಾಸಕ್ಕೆ ಬದಲಾಯಿಸಲಾಯಿತು.

ಭಾರತ ರತ್ನ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಪಡೆದವರ ಪಟ್ಟಿ

Key

+ ಭಾರತದ ಪೌರತ್ವ ಸ್ವೀಕೃತರು

• ವಿದೇಶಿಯರು

# ಮರಣೋತ್ತರ ಗೌರವ

ಭಾರತರತ್ನ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಪುರಸ್ಕೃತರು

ವರ್ಷ	ಚಿತ್ರ	ಸಮ್ಮಾನಿತರು	ರಾಜ್ಯ / ರಾಷ್ಟ್ರ
1954		ಸಿ. ರಾಜಗೋಪಾಲಾಚಾರಿ	ತಮಿಳುನಾಡು
		ಸರ್ವೆಪಲ್ಲಿ ರಾಧಾಕೃಷ್ಣನ್	ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶ
		ಚಂದ್ರಶೇಖರ ವೆಂಕಟರಾಮನ್	ತಮಿಳುನಾಡು
1955		ಭಗವಾನ್ ದಾಸ್	ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ
		ಮೋಕ್ಷಗುಂಡಂ ವಿಶ್ವೇಶ್ವರಯ್ಯ	ಕರ್ನಾಟಕ
		ಜವಾಹರಲಾಲ್ ನೆಹರು	ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ
1957		ಜಿ.ಬಿ.ಪಂತ್	ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ
1958		ಧೊಂಡೊ ಕೇಶವ ಕರ್ವೆ	ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ
1961		ಬಿಧಾನ್‌ ಚಂದ್ರ ರಾಯ್‌	ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ
		ಪುರುಷೋತ್ತಮ್ ದಾಸ್ ಟಂಡನ್	ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ
1962		ರಾಜೇಂದ್ರ ಪ್ರಸಾದ್	ಬಿಹಾರ
1963		ಜಾಕಿರ್ ಹುಸೇನ್	ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ
		ಪಿ.ವಿ.ಕಾಣೆ	ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ
1966		ಲಾಲ್ ಬಹದ್ದೂರ್ ಶಾಸ್ತ್ರಿ#	ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ
1971		ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿ	ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ
1975		ವಿ. ವಿ. ಗಿರಿ	ಒಡಿಶಾ
1976		ಕೆ.ಕಾಮರಾಜ್#	ತಮಿಳುನಾಡು
1980		ಮದರ್ ತೆರೇಸಾ +	ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ (ಉತ್ತರ ಮ್ಯಾಸಿಡೋನಿಯಾದ ಸ್ಕೋಪ್ಜೆಯಲ್ಲಿ ಜನನ.)
1983		ವಿನೋಬಾ ಭಾವೆ#	ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ
1987		ಖಾನ್ ಅಬ್ದುಲ್ ಗಫಾರ್ ಖಾನ್ •	ಪಾಕಿಸ್ತಾನ
1988		ಎಂ.ಜಿ.ರಾಮಚಂದ್ರನ್#	ತಮಿಳುನಾಡು
1990		ಬಿ.ಆರ್.ಅಂಬೇಡ್ಕರ್#	ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ
		ನೆಲ್ಸನ್ ಮಂಡೇಲಾ •	ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ
1991		ರಾಜೀವ್ ಗಾಂಧಿ#	ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ
		ವಲ್ಲಭ್‌ಭಾಯಿ ಪಟೇಲ್#	ಗುಜರಾತ್
		ಮೊರಾರ್ಜಿ ದೇಸಾಯಿ	ಗುಜರಾತ್
1992		ಮೌಲಾನಾ ಅಬುಲ್ ಕಲಾಂ ಆಜಾ಼ದ್#	ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ
		ಜೆ.ಆರ್.ಡಿ.ಟಾಟಾ	ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ
		ಸತ್ಯಜಿತ್ ರೇ	ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ
1997		ಗುಲ್ಜಾರಿಲಾಲ್ ನಂದಾ	ಪಂಜಾಬ್
		ಅರುಣಾ ಅಸಫ್ ಅಲಿ#	ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ
		ಎ.ಪಿ.ಜೆ.ಅಬ್ದುಲ್ ಕಲಾಂ	ತಮಿಳುನಾಡು
1998		ಎಂ.ಎಸ್.ಸುಬ್ಬುಲಕ್ಷ್ಮಿ	ತಮಿಳುನಾಡು
		ಸಿ. ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಂ	ತಮಿಳುನಾಡು
1999		ಜಯಪ್ರಕಾಶ್ ನಾರಾಯಣ್#	ಬಿಹಾರ
		ಅಮರ್ತ್ಯ ಸೇನ್	ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ
		ಗೋಪಿನಾಥ್ ಬೋರ್ಡೊಲೋಯಿ#	ಅಸ್ಸಾಂ
		ರವಿಶಂಕರ್	ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ
2001		ಲತಾ ಮಂಗೇಶ್ಕರ್	ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ
		ಬಿಸ್ಮಿಲ್ಲಾ ಖಾನ್	ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ
2009		ಭೀಮಸೇನ ಜೋಶಿ	ಕರ್ನಾಟಕ
2014		ಸಿ. ಎನ್. ಆರ್. ರಾವ್	ಕರ್ನಾಟಕ
		ಸಚಿನ್ ತೆಂಡೂಲ್ಕರ್	ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ
2015		ಮದನ ಮೋಹನ ಮಾಳವೀಯ#	ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ
		ಅಟಲ್ ಬಿಹಾರಿ ವಾಜಪೇಯಿ	ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ
2019		ಪ್ರಣಬ್ ಮುಖರ್ಜಿ	ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ
		ಭೂಪೇನ್ ಹಜಾರಿಕಾ#	ಅಸ್ಸಾಂ
		ನಾನಾಜಿ ದೇಶಮುಖ್#	ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ

ಹೊರಸಂಪರ್ಕ ಕೊಂಡಿಗಳು

• ಭಾರತ ರತ್ನ ಎಂದರೇನು, ಮಾನದಂಡಗಳೇನು, ಅರ್ಹತೆಗಳೇನು?, ಪ್ರಜಾವಾಣಿ