ಭೀಮಪಲಾಸಿ

ಭೀಮಪಲಾಸಿ ಅಥವಾ ಭೀಮಪಲಾಸಿ ( ಭೀಂಪಾಲಾಸ್ ಅಥವಾ ಭೀಮಪಾಲಸ್ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ) ಹಿಂದೂಸ್ತಾನಿ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತ ಪದ್ಧತಿಯ ರಾಗವಾಗಿದೆ .

ರಾಗ ಭೀಮಪಲಾಸಿ ಕಾಫಿ ಥಾಟ್‌ಗೆ ಸೇರಿದೆ.

ಸಿದ್ಧಾಂತ

ಆರೋಹಣ : ನಿ ಸ ಗ ಮ ಪ ನಿ ಸ ^[೧] ^[೨]
ಅವರೋಹ : ಸ ನಿ ದ ಪ ಮ ಗ ರಿ ಸ ^[೧] ^[೨]

ರಾಗವು ಕೋಮಲ ನಿ ಮತ್ತು ಗ ವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ರಿಷಭ್ (ಎರಡನೇ) ಮತ್ತು ಧೈವತ್ (ಆರನೇ) ಅನ್ನು ಆರೋಹ (ಆರೋಹಣ) ದಲ್ಲಿ ಬಿಟ್ಟುಬಿಡಲಾಗಿದೆ, ಆದರೆ ಅವರೋಹಣದಲ್ಲಿ ( ಅವ್ರೋಹ ) ಸರಿಯಾದ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯನ್ನು ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸ್ವರ ಶ್ರೇಣಿಯು ೫ ಸ್ವರಗಳನ್ನು ಆರೋಹಣ ಮತ್ತು ಎಲ್ಲಾ ೭ ಸ್ವರಗಳನ್ನು ಅವರೋಹಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದರಿಂದ, ಇದು ಜಾತಿಯು ಔದವ್-ಸಂಪೂರ್ಣ ರಾಗವಾಗಿದೆ . ಇದನ್ನು ಮಧ್ಯಾಹ್ನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ, ೧೨:೦೦ P ರಿಂದ ೩:೦೦ ಗಂಟೆಯವರೆಗೆ ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ (ದಿನದ ಮೂರನೇ ಪ್ರಹರ). ^[೩]

ವಾದಿ ಸ್ವರ : ಮ ^[೨]
ಸಮಾವಾದಿ ಸ್ವರ : ಸ ^[೨]
ಥಾಟ್ : ಕಾಫಿ ^[೨]
ಪಕಡ್ ಅಥವಾ ಚಲನ್ : ನಿ ಸ ಮ ❟ ಮ ಗ ಪ ಮ ❟ ಗ ಮ ಗ ರಿ ಸ ^[೨]

ಬಂದಿಶ್ ಉದಾಹರಣೆಗಳು

ಬಂದಿಶ್ ಹಿಂದೂಸ್ತಾನಿ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸಂಯೋಜನೆಯಾಗಿದೆ. ಕೆಳಗಿನ ಎರಡೂ ಬಂದಿಶ್‌ಗಳು ಭೀಮಪಲಾಸಿಯ ಉದಾಹರಣೆಗಳಾಗಿವೆ.

ನೈಮತ್ ಖಾನ್ ಅವರಿಂದ ಬಂದಿಶ್ " ಸದರಂಗ್ "


ಸ್ಥಾಯಿ		ಅಂತರ :
ದೇವನಗರಿ	IAST	ದೇವನಗರಿ	IAST
ಜಾ ಜಾ ರೇ ಅಪನೇ ಮಂದಿರವಾ । ಸುನ್ ಪಾವೆ ಗಿ (ಮೋರಿ) ಶಾಸನನ್ ದಿಯಾ ॥	jā, jā re apane mandiravā ಸುನಾ ಪಾವೆ ಗಿ (ಮೋರಿ) ಶಾಸನ ದಿಯಾ	ಸುನ್ ಹೋ ಸದಾರಂಗ ತುಮಕೋ ಚಾಹತ ಹೈ । ಕ್ಯಾ ತುಮ ಹಮಕೋ ಚಲನ ಕಿಯಾ ॥ (ಅಥವಾ, ಕ್ಯಾ ತುಮ್ ಹಮಕೋ ಠಗನ್ ದಿಯಾ ॥) ಜಾ ಜಾ ರೇ. . .	ಸುನಾ ಹೋ ಸದಾರಂಗ್, ತುಮಾಕೋ ಚಾಹತಾ ಹೈ ಕ್ಯಾ ತುಮಾ ಹಮಾಕೋ ಕಾಲನಾ ಕಿಯಾ (ಅಥವಾ, ಕ್ಯಾ ತುಮಾ ಹಮಾಕೋ ತಗನಾ ದಿಯಾ ) ಜಾ, ಜಾ ರೇ ( ಸ್ಥಾಯಿಯನ್ನು ಪುನರಾವರ್ತಿಸಿ)

ಈ ಬಂದಿಶ್ ಅನ್ನು ತೀನ್ ತಾಲನಲ್ಲಿ ಹೊಂದಿಸಲಾಗಿದೆ. ಪಂಡಿತ್ ಜಸ್ರಾಜ್ ಈ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಬಂದಿಶ್ ಅನ್ನು ಹಾಡಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದ್ದಾರೆ; ಇದು ಸಂಜೀವ್ ಅಭ್ಯಂಕರ್ ಅವರ ಸಂಗ್ರಹದಲ್ಲಿಯೂ ಇದೆ.

ಆಚಾರ್ಯ ಡಾ. ಪಂಡಿತ್ ಗೋಕುಲೋತ್ಸವಜಿ ಮಹಾರಾಜ್ ಅವರಿಂದ ಪ್ರಮುಖ ಬಂದಿಶ್ (ಸಂಯೋಜನೆ) "ಮಧುರ್ಪಿಯಾ"

ಬಂದಿಶ್ ಮೊದಲಕ್ಷರಗಳು(ಬಂದಿಶ್ ಹೆಸರು): "ಗಾವೋ ಬಜಾವೋ ಸಬ್ ಮಿಲ್ ಅತಾ ಉಮಾಂಗ್ ಸೋ"

ಬಂದಿಶ್ ನ್ನು ಏಕತಾಲ್ ^[೪] ನಲ್ಲಿ ಹೊಂದಿಸಲಾಗಿದೆ

ಸಂಘಟನೆ ಮತ್ತು ಸಂಬಂಧಗಳು

ಸಂಬಂಧಿತ/ಸಮಾನ ರಾಗಗಳು:

ಬಾಗೇಶ್ರೀ, ಧನಶ್ರೀ, ಧನಿ, ಪಟದೀಪ, ಹಂಸಕಿಂಕಿಣಿ, ಪಟದೀಪಕಿ
ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ, ಕರ್ನಾಟಕ ದೇವಗಾಂಧಾರಿಯು ಮೇಳಕರ್ತ 22 (ಕರಹರಪ್ರಿಯ) ನೊಂದಿಗೆ ಬೀಳುವ ಅತ್ಯಂತ ಸಮಾನವಾದ ರಾಗವಾಗಿದೆ.

ನಡವಳಿಕೆ

ಮಧ್ಯಮ (ನಾಲ್ಕನೇ) ಪ್ರಮುಖ ಸ್ವರವಾಗಿದೆ. ಇದು ನ್ಯಾಸ-ಸ್ವರ (ವಿಶ್ರಾಂತಿ ಸ್ವರ) ಆಗಿದ್ದು, ಈ ಸ್ವರದ ಸುತ್ತ ಒತ್ತುನೀಡಲಾಗಿದೆ - ಸ ಗ ಮ ❟ ಮ ಗ ಮ ❟ ಗ ಮ ಪ ❟ ಮ ಪ ಗ ಮ ಪ .

ಚಲನಚಿತ್ರ ಹಾಡುಗಳು

ಭಾಷೆ: ಹಿಂದಿ

ಹಾಡು	ಚಲನಚಿತ್ರ	ವರ್ಷ	ಸಂಯೋಜಕ	ಗೀತರಚನೆಕಾರ	ಗಾಯಕ
"ಆ ನೀಲೆ ಗಗನ್ ಕಥೆ"	ಬಾದಶಹ	1954	ಶಂಕರ್-ಜೈಕಿಶನ್	ಹಸರತ್ ಜೈಪುರಿ	ಲತಾ ಮಂಗೇಶ್ಕರ್, ಹೇಮಂತ್ ಕುಮಾರ್
"ಮಾಸೂಮ್ ಚೆಹೆರಾ"	ದಿಲ್ ತೇರಾ ದಿವಾನಾ	1962	ಶಂಕರ್-ಜೈಕಿಶನ್	ಹಸರತ್ ಜೈಪುರಿ	ಲತಾ ಮಂಗೇಶ್ಕರ್, ಮೊಹಮ್ಮದ್ ರಫಿ
"ನೈನೋ ಮೇ ಬದ್ರ ಛಾಯೆ"	ಮೇರಾ ಸಾಯಾ	1966	ಮದನ್ ಮೋಹನ್	ರಾಜಾ ಮೆಹದಿ ಅಲಿ ಖಾನ್	ಲತಾ ಮಂಗೇಶ್ಕರ್
"ಖಿಲ್ತೆ ಹೈ ಗುಲ್ ಯಹಾನ್"	ಶರ್ಮೀಲೀ	1971	SD ಬರ್ಮನ್	ನೀರಜ್	ಎರಡು ಆವೃತ್ತಿಗಳು: ಒಂದು ಕಿಶೋರ್ ಕುಮಾರ್, ಒಂದು ಲತಾ ಮಂಗೇಶ್ಕರ್
"ತೂ ಚೀಜ್ ಬಡಿ ಹೈ ಮಸ್ತ್ ಮಸ್ತ್"	ಮೊಹ್ರಾ	1994	ವಿಜು ಶಾ	ಆನಂದ್ ಬಕ್ಷಿ	ಉದಿತ್ ನಾರಾಯಣ, ಕವಿತಾ ಕೃಷ್ಣಮೂರ್ತಿ

ಭಾಷೆ: ತಮಿಳು

ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ರಾಗ ಭೀಮಪಲಾಸಿಗೆ ಸಮಾನವಾದ ಅಭೇರಿಯಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಹಾಡುಗಳನ್ನು ರಚಿಸಲಾಗಿದೆ.

Song	Movie	Year	Composer	Singer
Yaanai Thandham Pole	Amarakavi	1952	G. Ramanathan, T. A. Kalyanam	M. K. Thyagaraja Bhagavathar, P. Leela
Thanga Nilavil	Thirumanam	1958	S. M. Subbaiah Naidu, T. G. Lingappa	A. M. Rajah, Jikki
Vaarai Nee Vaarai	Manthiri Kumari	1950	G. Ramanathan	Thiruchi Loganathan, Jikki
Kannan Mananilayai	Deivathin Deivam	1962	G. Ramanathan	S. Janaki
Singaravelane Deva	Konjum Salangai	1962	S. M. Subbaiah Naidu	S. Janaki
Kungumam Piranthathu Marathila	Paattondru Ketten	1971	C. Ramchandra	P. B. Sreenivas,P. Suseela
Isai Thamizh	Thiruvilaiyadal	1965	K. V. Mahadevan	T. R. Mahalingam
Kadhalaagi	Thiruvarutchelvar	1967		T. M. Soundararajan, Master Maharajan
Gangai Karai Thottam	Vanambadi	1963		P. Suseela
Komatha Engal Kulamatha	Saraswati Sabatham	1966
Velodu Vilaiyaadum Murugaiyaa	Chitrangi	1964	Vedha
Nalama Nalama	Ival Oru Pournami	1986	T. K. Ramamoorthy
Pazhamuthir Solaiyilae	Kuzhandaiyum Deivamum	1965	M. S. Viswanathan
Raagangal Pathinaaru	Thillu Mullu	1981		S. P. Balasubrahmanyam
Poo Malaiyil	Ooty Varai Uravu	1967		T. M. Soundararajan, P. Susheela
Malarnthum Malaradha	Pasamalar	1961	Viswanathan–Ramamoorthy	T. M. Soundararajan, P. Susheela
Anbu Megame	Engamma Sapatham	1974	Vijaya Bhaskar	S. P. Balasubrahmanyam, Vani Jairam
Vanil Vazhum	Uruvangal Maralam	1983	S. V. Ramanan	S. P. Balasubrahmanyam, Vani Jairam
Kuyile Kavikuyile	Kavikkuyil	1977	Illayaraja	S. Janaki
Chendoora Poove	16 Vayathinile	1977
Vasantha Kaala Kolangal	Thyagam	1978
Naatham En Jeevanae	Kaadhal Oviyam	1982
Chinna Chiru Vayathil	Meendum Kokila	1981		K. J. Yesudas, S. P. Sailaja
Megam Karukkuthu	Anandha Ragam	1982		K. J. Yesudas, S. Janaki
Velakku Vetcha	Mundhanai Mudichu	1983		Illayaraja, S. Janaki
Poovae Poochudava	Poove Poochooda Vaa	1985		K. J. Yesudas(ver 1), K. S. Chithra (ver 2)
Poombaaraiyil Pottu Vaicha	En Uyir Kannamma	1988		Ilaiyaraaja
Velli Golusu	Pongi Varum Kaveri	1989		Arunmozhi, K. S. Chithra
Kallidasan Kannadasan	Soorakottai Singakutty			P. Jayachandran, P. Susheela
Poonkaaviyam (Natbhairavi in Charanam)	Karpoora Mullai	1991		K. J. Yesudas, P. Suseela, K. S. Chithra
Sangathamizh Kaviye (Ragamalika: Abheri, Bageshri, Sumanesa Ranjani)	Manathil Uruthi Vendum	1987		K. J. Yesudas, K. S. Chithra
Dhevadhai Poloru	Gopura Vasalile	1991		Malaysia Vasudevan, Mano, Deepan Chakravarthy, S. N. Surendar
Ennai Thottu	Unna Nenachen Pattu Padichen	1992		S. P. Balasubrahmanyam, Swarnalatha
Mayilaadum Thoppil	Chinna Pasanga Naanga	1992		S. P. Balasubrahmanyam, S. Janaki
Orellam Un Pattuthan	Orellam Un Pattu	1991		K. J. Yesudas, Swarnalatha(Pathos)
En Paattu En Paattu	Poomani	1996		Illayaraja
Punnaivana Ponguiyile	Sevanthi	1994		Arunmozhi, Swarnalatha
Adi Aasai Machaan	Kummi Paattu	1999		Arunmozhi, Swarnalatha
Kanne Yen Kanmaniye	Kavithai Paadum Alaigal	1990		Mano, K. S. Chithra
Unn Manasile Paattuthaan	Paandi Nattu Thangam	1989		S. P. Balasubrahmanyam, K. S. Chithra
Poovendrum Ponne Endrum	Dhuruva Natchathiram
Guruvayurappa	Pudhu Pudhu Arthangal	1989
Deviye Naan Saranam	Thanga Thamaraigal	1991
Muththamizhe Muththamizhe	Raman Abdullah	1997
Kumbhabhisekham Koyiluku	Veera Thalattu	1998
Medhuva Meduva	Annanagar Mudhal Theru	1988	Chandrabose
Saravana Poikayil	Poramai	1980	S.D.Sekar	K. J. Yesudas,B.S.Sasirekha
Thanimayile	Sattam Oru Iruttarai	1981	Shankar–Ganesh	S. N. Surendar, S. Janaki
Vennila Mugham Paduthu	Jyothi Malar	1986	Shankar–Ganesh	K. J. Yesudas, Vani Jairam
Poove Nee Yaar Solli	Thaniyatha Thagam		A. A. Raj	Malaysia Vasudevan, S. Janaki
Kannodu Kaanbadhellam	Jeans	1998	A. R. Rahman	Nithyashree Mahadevan
Taniye Taniye	Rangeela	1995		S. Janaki
Mel Isaiyae	Mr. Romeo	1996		Swarnalatha, Unni Menon, Srinivas, Sujatha
Muppadhu Nimidam	Parasuram	2003		P. Unnikrishnan, Sujatha Mohan
Sahana	Sivaji: The Boss	2007		Udit Narayan, Chinmayi, A. R. Rahman
Nagumo	Arunachalam	1997	Deva	Hariharan, K. S. Chithra
Sempattu Poove	Purusha Lakshanam	1993		S. P. Balasubrahmanyam, K. S. Chithra
Pathinettu Vayadhu	Suriyan	1992		S. P. Balasubrahmanyam, S. Janaki
Un Marbile Vizhi Moodi(Reused Tune)	Ninaithen Vandhai	1998		K. S. Chithra & chorus
Poothirukkum Vaname	Pudhayal	1997	Vidyasagar	Hariharan, Uma Ramanan
Malare Oru Varthai	Poomagal Oorvalam	1999	Siva	Hariharan, Sujatha Mohan
Sollamalae	Poove Unakkaga	1996	S. A. Rajkumar	P. Jayachandran, Sujatha, Sunandha
Oru Vaartha Kekka	Ayya	2005	Bharadwaj	Sadhana Sargam, KK
Aasai Oviyam	Manjal Veiyil	2009	Bharadwaj	Bharadwaj
Pudhu Kadhal	Pudhukottaiyilirundhu Saravanan	2004	Yuvan Shankar Raja	Ranjith, Chinmayi
Engeyo Paartha	Yaaradi Nee Mohini	2008		Udit Narayan
Endhan Uyir Thozhiyae	Winner	2003		Udit Narayan
Unakkul Naane	Pachaikili Muthucharam	2007	Harris Jayaraj	Bombay Jayashri
Kana Kaangiren	Ananda Thandavam	2009	G. V. Prakash Kumar	Nithyashree Mahadevan, Shubha Mudgal, Vinita, Uluwissu Santhoshan Suarez
Uyire Uyire	Ellame En Kadhali	1994	M. M. Keeravani	Mano, K. S. Chithra
Ya Ya Yadhava	Devaraagam	1996	M. M. Keeravani	S. P. Balasubrahmanyam, K. S. Chitra
Nee Korinal	180	2011	Sharreth	Karthik, Shweta Mohan
Konjam Thenkasi(Charanam in Nattai)	Thenkasi Pattanam	2002	Suresh Peters	K.S. Chitra, Srinivas,Sriram
Kannamma	Ispade Rajavum Idhaya Raniyum	2019	Sam C. S.	Anirudh Ravichander

ರಾಗಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಚಿತ್ರಗೀತೆಗಳ ಪಟ್ಟಿ

ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು

ಉಲ್ಲೇಖಗಳು

↑ ^೧.೦ ^೧.೧ Bor & Rao 1999.
↑ ^೨.೦ ^೨.೧ ^೨.೨ ^೨.೩ ^೨.೪ ^೨.೫ OEMI:BP.
↑ "Tanarang". Archived from the original on 2023-05-13. Retrieved 2023-05-05.
↑ Mathur, Dr Neeta (2011). Shashtriya Sangeet Ke Surya Acharya Pandit Dr Gokulotsavji Maharaj. New Delhi: Radha Publication. p. 88. ISBN 978-81-7487-765-9.

[FOOTNOTEBorRao1999-1] ೧.೦ ^೧.೧ Bor & Rao 1999.

[FOOTNOTEOEMI:BP-2] ೨.೦ ^೨.೧ ^೨.೨ ^೨.೩ ^೨.೪ ^೨.೫ OEMI:BP.

[3] "Tanarang". Archived from the original on 2023-05-13. Retrieved 2023-05-05.

[4] Mathur, Dr Neeta (2011). Shashtriya Sangeet Ke Surya Acharya Pandit Dr Gokulotsavji Maharaj. New Delhi: Radha Publication. p. 88. ISBN 978-81-7487-765-9.

[೧]

[೨]

[೩]

[೪]

v t e ಸಮಯಾಧಾರಿತ ರಾಗಗಳು
ಮುಂಜಾನೆ	ಅಹಿರ್ ಭೈರವ್ ಅಸಾವರಿ ಬೈರಾಗಿ ಭೈರವ್ ಬಸಂತ್ ಮುಖಾರಿ ಭೈರವ್ ಭಂಕಾರ್ ಭಟಿಯಾರ್ ಭೂಪಾಲ್ ತೋಡಿ ಬಿಲಾಸ್ಖಾನಿ ತೋಡಿ ಬಿಲಾವಲ್ ದೇಶ್ಕರ್ ದೇಸಿ ಗುಣಕಾರಿ ಗುರ್ಜರಿ ಹಿಂದೋಳ ಜಾನ್ಪುರಿ ಜೋಗಿಯ ಕಾಳಿಂಗಡ ಲಲಿತ ನಟ ಭೈರವ್ ಸೋಹ್ನಿ ತೋಡಿ ವಿಭಾಸ್
ಅಪರಾಹ್ನ	ಭೀಮಪಲಾಸಿ ಗೌಡ ಸಾರಂಗ್ ಮಧುವಂತಿ ಮಧುಮಾಡ್ ಸಾರಂಗ ಮಾರ್ವಾ (ರಾಗ) ಮುಲ್ತಾನಿ (ರಾಗ) ಪಟದೀಪ್ ಪೂರ್ವಿ ಶ್ರೀ (ಹಿಂದೂಸ್ತಾನಿ ರಾಗ) ಶುಧ್ಧ ಸಾರಂಗ
ಸಂಜೆ	ಅಮೃತ ಕಲ್ಯಾಣಿ ಭೂಪಾಲಿ ದೇಶ್ (ರಾಗ) ಹಂಸಧ್ವನಿ ಹಂಸ ಕಲ್ಯಾಣ್ ಕಾಮೋದ್ ಖಮಾಜ್ ಮಾರು ಬಿಹಾಗ್ ಪಹಾಡಿ ಪುರಿಯಾ ಪೂರಿಯ ಧನಾಶ್ರೀ ಶಾಮ್ ಕಲ್ಯಾಣ್ ಶಂಕರ ಶುದ್ಧ ಕಲ್ಯಾಣ್ ತಿಲಾಂಗ್ ಯಮನ್ ಯಮನ್ ಕಲ್ಯಾಣ್
ರಾತ್ರಿ	ಅಡಾನ ಬಾಗೇಶ್ರೀ ಬಹಾರ್ ವಸಂತ್ ಭಿನ್ನ ಷಡ್ಜ (ಕೌಶಿಕಿ ಧ್ವನಿ) ಭೀಮಸೇನ್ ಬಿಹಾಗ ಚಂದನಿ ಕೇದಾರ ಚಂದ್ರಕೌನ್ಸ್ ಛಾಯನಾತ್ (ರಾಗ) ದರ್ಬಾರಿ ಕಾನಡ ದುರ್ಗಾ (ರಾಗ ) ಗೋರಕ್ ಕಲ್ಯಾಣ್ ಹಮೀರ್ ಜೈಜೈವಂತಿ ಜಿಂಜೋಟಿ ಕಲಾವತಿ ಕೇದಾರ್ ಕೀರ್ವಾಣಿ ಮಾಲ್ಗುಂಜಿ ಮಲ್ಹಾರ್ ಮಲ್ಕೌನ್ಸ್ ಮಾಲ್ ಕೌನ್ಸ್ ಪಂಚಮ್ ನಂದ ರಾಗೇಶ್ರೀ ಶಿವರಂಜನಿ ತಿಲಕ್ ಕಾಮೋದ್
ಯಾವುದೇ ಸಮಯ	ಭೈರವಿ (ಹಿಂದುಸ್ತಾನಿ ) ಚಾರುಕೇಶಿ ಧಾನಿ ಗಾರ ಜನಸಮ್ಮೋಹಿನಿ ಕಾಫಿ (ರಾಗ) ಮಾಂಡ್ ಪೀಲೂ ಬೃಂದಾವನ ಸಾರಂಗ
ಋತುಮಾನ	ಗೌಡ್ ಮಲ್ಹಾರ್ ಮಿಯಾನ್ ಮಲ್ಹಾರ್