ಭಾರತದ ರಾಜಕೀಯ ಏಕೀಕರಣ

೧೦೯೦ರಲ್ಲಿನ ಬ್ರಿಟೀಷ್ ಭಾರತ ಮತ್ತು ರಾಜ ಪ್ರಭುತ್ವಗಳು

ಚಿತ್ರ:Divisions of India and Pakistan, 1950.jpg

1947ರ ಸ್ವಾತಂತ್ರದ ನಂತರದ ತಕ್ಷಣದ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ

ಭಾರತಕ್ಕೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಲಭಿಸಿದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿಭಾರತವು ಎರಡು ವಿಧದಲ್ಲಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಪ್ರಾಂತಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಣೆಯಾಯಿತು. ಮೊದಲ ಪ್ರಾಂತವು "ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಇಂಡಿಯಾ" ಎಂದು ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಇದು ಲಂಡನ್‌ನ ಭಾರತದ ಕಚೇರಿ ಮತ್ತು ಭಾರತದ ಗವರ್ನರ್ ಜನರಲ್ ಅವರ ನೇರ ಆಡಳಿತಕ್ಕೆ ಒಳಪಟ್ಟಿತ್ತು, ಎರಡನೆಯದು "ರಾಜರ ಅಧೀನದಲ್ಲಿರುವ ರಾಜ್ಯಗಳು", ಈ ರಾಜರುಗಳು ಸಾರ್ವಭೌಮತ್ವವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು, ಆದರೆ ಈ ರಾಜ್ಯಗಳು ತಮ್ಮ ಆನುವಂಶಿಕ ಸೂತ್ರಗಳ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ನಿಯಂತ್ರಣಕ್ಕೆ ಒಳಪಟ್ಟಿದ್ದವು. ಇದಕ್ಕೆ ಜೊತೆಯಾಗಿ, ಹಲವಾರು ವಸಾಹತು ಪರಾವೃತಭಾಗವು ಫ್ರಾನ್ಸ್ ಮತ್ತು ಪೋರ್ಚುಗಲ್‌ನ ಹಿಡಿತಕ್ಕೊಳಪಟ್ಟಿದ್ದವು. ಈ ಎಲ್ಲ ರಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಭಾರತಕ್ಕೆ ಸೇರಿಸುವ ರಾಜಕೀಯ ಏಕೀಕರಣವೇ ತನ್ನ ಏಕಮೇವ ಉದ್ದೇಶವೆಂದು ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಘೋಷಿಸಿತು, ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ಮುಂದೆ ಅದನ್ನು ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು ಮುಂದಿನ ೧೦ ವರ್ಷಗಳವರೆಗೆ ಅನುಸರಿಸಿಕೊಂಡು ಹೋಯಿತು. ಕೆಲವು ವಿಷಯಗಳ ಸಂಯೋಜನೆಯ ಮೂಲಕ ಸರ್ದಾರ್ ವಲ್ಲಭಭಾಯಿ ಪಟೇಲ್ ಮತ್ತು ವಿ.ಪಿ. ಮೆನನ್ ಸರಿಸುಮಾರು ೧೦೦ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ರಾಜರಿಗೆ ತಮ್ಮ ರಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಭಾರತದೊಳಗೆ ವಿಲೀನಗೊಳಿಸುವಂತೆ ಮನವೊಲಿಸಿದರು. ಏಕೀಕರಣದಲ್ಲಿ ರಾಜರುಗಳ ಒಪ್ಪಿಗೆಯನ್ನು ಪಡೆದ ನಂತರ ಅವರು ಹಂತ-ಹಂತವಾದ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ ಸುರಕ್ಷಿತವಾದ ಆಡಳಿತವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಈ ಎಲ್ಲ ರಾಜ್ಯಗಳ ಮೇಲೆ ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರದ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಿದರು ಮತ್ತು ೧೯೫೬ ರವರೆಗೆ ಅವರ ಆಡಳಿತ ನಿರ್ವಹಣೆಯನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಿದರು, ೧೯೫೬ ರವೇಳೆಗೆ, ಅಲ್ಲಿ ಮುಂಚೆ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಇಂಡಿಯಾದ ಭಾಗವಾಗಿದ್ದ ಪ್ರಾಂತಗಳು ಮತ್ತು ರಾಜರುಗಳ ಅಧೀನದಲ್ಲಿದ್ದ ರಾಜ್ಯಗಳ ನಡುವೆ ಕೆಲವು ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯಗಳಿದ್ದವು. ಏಕಕಾಲದಲ್ಲಿ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು ರಾಯಭಾರ ಮತ್ತು ಮಿಲಿಟರಿ (ಸೈನಿಕ) ಕಾರ್ಯವಿಧಾನಗಳ ಸಂಯೋಜನೆಯ ಮೂಲಕ ಉಳಿದ ವಸಾಹತು ಪರಾವೃತ ಭಾಗಗಳ ಮೇಲೆ ಡಿ ಫ್ಯಾಕ್ಟೋ ಮತ್ತು ಡಿ ಜ್ಯೂರ್ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ಹೊಂದಿದವು, ನಂತರದಲ್ಲಿ ಅವುಗಳೂ ಕೂಡ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಸೇರಿಕೊಂಡವು.

ಆದಾಗ್ಯೂ ಈ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯು ಬಹುಮತವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ ರಾಜರ ಅಧೀನದಲ್ಲಿರುವ ರಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಭಾರತಕ್ಕೆ ಸೇರಿಸಿತು, ಹಾಗೆಂದು ಇದೇನು ತುಂಬಾ ಸರಾಗವಾದ ಹಾಗೂ ಯಶಸ್ವಿ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಅದರಲ್ಲೂ, ಮುಂಚಿನ ರಾಜರ ಅಧೀನದಲ್ಲಿದ್ದ ಕಾಶ್ಮೀರದ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ, ಭಾರತಕ್ಕೆ ಇದನ್ನು ಸೇರ್ಪಡೆಗೊಳಿಸಿದ ಬೆನ್ನಲ್ಲೇ ಈ ಕುರಿತು ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ತಕರಾರು ಎತ್ತಿತು. ಇತ್ತ, ಹೈದರಾಬಾದ್ ರಾಜ್ಯದ ರಾಜ ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗುಳಿವ ತೀರ್ಮಾನ ಕೈಗೊಂಡಿದ್ದ. ಮತ್ತು ತ್ರಿಪುರ ಮತ್ತು ಮಣಿಪುರಗಳ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕತಾವಾದ ಭುಗಿಲೆದ್ದಿತ್ತು.

ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಇಂಡಿಯಾದಲ್ಲಿನ ರಾಜರ ಅಧೀನದಲ್ಲಿರುವ ರಾಜ್ಯಗಳು

ಟೆಂಪ್ಲೇಟು:ಭಾರತದ ಇತಿಹಾಸ ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ವಿಸ್ತರಣೆಯ ಮುಂಚಿನ ಇತಿಹಾಸವು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ರಾಜರ ಅಧೀನದಲ್ಲಿರುವ ರಾಜ್ಯಗಳ ಕಡೆಗೆ ಎರಡು ರೀತಿಯ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನಗಳ ಸಹ-ಅಸ್ತಿತ್ವತೆಯ ಮೂಲಕ ವಿವರಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಮೊದಲನೆಯದು ಆಕ್ರಮಣ ನೀತಿ (ಸಂಯೋಜನ ನಿಯಮ), ಈ ನಿಯಮದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷರು ಭಾರತದ ರಾಜರುಗಳ ಅಧೀನದಲ್ಲಿರುವ ರಾಜ್ಯಗಳ ಅಧಿಕಾರಗಳನ್ನು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಚಕ್ರಾಧಿಪತ್ಯವನ್ನು (ಸಾರ್ವಭೌಮತ್ವ) ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಪ್ರಾಂತಗಳಿಗೆ ಸೇರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕೆ ಬಲವಂತವಾಗಿ ತೆಗೆದುಕೊಂಡರು. ಎರಡನೆಯದು ಅಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ಆಡಳಿತ ನೀತಿಯಾಗಿತ್ತು, ಇದರಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷರು ರಾಜರ ಅಧೀನದಲ್ಲಿರುವ ರಾಜ್ಯಗಳ ಮೇಲೆ ಸಾರ್ವಭೌಮತ್ವ ಮತ್ತು ಪರಮಾಧಿಕಾರವನ್ನು ಘೋಷಿಸಿತು, ಆದರೆ ಅವರಿಗೆ ಕೆಲವು ಹಂತದ ಪರಮಾಧಿಕಾರವನ್ನು ನೀಡಿತು. ಹತ್ತೊಂಬತ್ತನೆಯ ಶತಮಾನದ ಮುಂಚಿನ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ, ಬ್ರಿಟಿಷ್ ರಾಜನೀತಿಯು ಆಕ್ರಮಣದ ಕಡೆಗೆ ಬದಲಾಗಲ್ಪಟ್ಟಿತು, ಆದರೆ ಭಾರತದ ಪ್ರಥಮ ಸ್ವಾತಂತ್ರ‍್ಯ ಸಂಗ್ರಾಮವು ಆಕ್ರಮಣಕ್ಕೊಳಗಾಗಲ್ಪಟ್ಟ ರಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಮತ್ತೆ ಸಂಯೋಜಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಅಧೀನಕ್ಕೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವುದು ಈ ಎರಡರಲ್ಲಿನ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟನ್ನು ವಿವರಿಸುವ ಮೂಲಕ, ಮತ್ತು ಬೆಂಬಲದ ಒಂದು ಮೂಲವಾಗಿ ರಾಜರುಗಳ ಅಧೀನದಲ್ಲಿರುವ ರಾಜ್ಯಗಳ ಉಪಯೋಗಕರತೆಯನ್ನು ವಿವರಿಸುವ ಮೂಲಕ ಈ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನಕ್ಕೆ ಒಂದು ಬದಲಾವಣೆಯನ್ನು ಒತ್ತಾಯಿಸಿತು. ೧೮೫೮ ರಲ್ಲಿ, ಆಕ್ರಮಣದ ನೀತಿಯು ವಿಧ್ಯುಕ್ತವಾಗಿ ಘೋಷಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು, ಮತ್ತು ರಾಜರುಗಳ ಅಧೀನದಲ್ಲಿರುವ ರಾಜ್ಯಗಳ ಜೊತೆಗಿನ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಂಬಂಧಗಳು ಅಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ಆಡಳಿತ ನೀತಿಯ ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿದ್ದವು, ಆ ಮೂಲಕ ಬ್ರಿಟಿಷರು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಅಧಿಪತ್ಯವು ಅಂತಿಮ ಸಾರ್ವಭೌಮತ್ವ ಎಂಬುದಾಗಿ ಹೇಳುತ್ತ ಎಲ್ಲಾ ರಾಜರುಗಳ ಅಧೀನದಲ್ಲಿರುವ ರಾಜ್ಯಗಳ ಮೇಲೆ ಪರಮಾಧಿಕಾರವನ್ನು ಘೋಷಿಸಿದರು, ಆದರೆ ಅದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ರಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ರಾಜ್ಯಗಳ ಒಕ್ಕೂಟ ಎಂಬಂತೆ ಭಾವಿಸಿತು ಮತ್ತು ಅವರನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸಿತು. ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಮತ್ತು ರಾಜರ ಅಧೀನದಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರತಿ ರಾಜ್ಯಗಳ ನಡುವಣ ನಿಖರವಾದ ಸಂಬಂಧಗಳು ವೈಯುಕ್ತಿಕ ಒಡಂಬಡಿಕೆಯ ಮೂಲಕ ನಿರ್ವಹಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಿದ್ದವು, ಮತ್ತು ಕೆಲವು ರಾಜ್ಯಗಳು ಗಣನೀಯ ಪ್ರಮಣದ ಸ್ವಾಯತ್ತತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಬದಲಾಗಲ್ಪಡುತ್ತಿದ್ದವು, ಕೆಲವು ಆಂತರಿಕ ವಿಚಾರಗಳ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಗಣನೀಯ ಪ್ರಮಾಣದ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ಹೊಂದುವುದಕ್ಕೆ ಮೂಲ ವಿಷಯವಾಗಿದ್ದವು, ಮತ್ತು ಇತರ ಕೆಲವು ಸ್ವಲ್ಪ ಪ್ರಮಾಣದ ಸ್ವಾಯತ್ತತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಕೆಲವು ಎಕರೆ ಭೂಮಿಗಳ ಮಾಲಿಕರ ಪರಿಣಾಮಗಳಾಗಿದ್ದವು.

೨೦ ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಬ್ರಿಟಿಷರು ರಾಜರ ಅಧೀನದಲ್ಲಿರುವ ರಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಇಂಡಿಯಾದ ಜೊತೆಗೆ ಏಕೀಕರಿಸುವುದಕ್ಕೆ ೧೯೨೧ ರಲ್ಲಿ ರಾಜರುಗಳ ಸದನವನ್ನು ಸಮಾಲೋಚಕ ಮತ್ತು ಸಲಹಾ ಸಂಸ್ಥೆಯಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸುವುದು, ೧೯೩೬ ರಲ್ಲಿ ಸಣ್ಣ ರಾಜ್ಯಗಳ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆಯ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯನ್ನು ಪ್ರಾಂತಗಳಿಂದ ಕೇಂದ್ರಕ್ಕೆ ವರ್ಗಾಯಿಸುವುದು, ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಕಾರ್ಯಕರ್ತರನ್ನು ಮೀರಿಸುವಂತಹ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ ಮತ್ತು ದೊಡ್ದದಾದ ರಾಜ್ಯಗಳ ನಡುವೆ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷವಾದ ಸಂಬಂಧಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವುದು ಮುಂತಾದ ಹಲವಾರು ಪ್ರಯತ್ನಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿದರು. ಹೆಚ್ಚು ಮಹತ್ವಾಕಾಂಕ್ಷೆಯ ಯೋಜನೆಯೆಂದರೆ ೧೯೩೫ ರ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ ಶಾಸನದಲ್ಲಿನ ಮೈತ್ರಿಕೂಟವಾಗಿತ್ತು, ಅದು ರಾಜಯೋಗ್ಯವಾದ ರಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಇಂಡಿಯಾಗಳ ಅಸ್ತಿತ್ವಗಳನ್ನು ಒಂದು ಮೈತ್ರಿಕೂಟ (ಸಂಯುಕ್ತ) ಸರ್ಕಾರದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಏಕೀಕರಿಸಿತು. ಈ ಯೋಜನೆಯು ಯಶಸ್ಸಿನತ್ತ ದಾಪುಗಾಲನ್ನಿಟ್ಟಿತು, ಆದರೆ ೧೯೩೯ ರಲ್ಲಿ ಎರಡನೆಯ ಜಾಗತಿಕ ಯುದ್ಧದ ಘೋಷಣೆಯಾದ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ನಿಷೇಧಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಅದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, ೧೯೪೦ ರ ದಶಕದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ರಾಜರ ಅಧೀನದಲ್ಲಿರುವ ರಾಜ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ರಾಜರುಗಳ ನಡುವಣ ಸಂಬಂಧವು ಪರಮಾಧಿಕಾರದ ತತ್ವ ಮತ್ತು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಅಧಿಪತ್ಯ ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯಗಳ ಹಲವಾರು ಒಡಂಬಂಡಿಕೆಗಳ ಮೂಲಕ ನಿಯಂತ್ರಿಸುವುದು ಮುಂದುವರೆಯಿತು.

ಪರಮಾಧಿಕಾರ ಅಥವಾ ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳು ಯಾವುದೂ ಕೂಡ ಭಾರತದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ನಂತರ ಮುಂದುವರೆಯಲಿಲ್ಲ. ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಅಧಿಪತ್ಯ ಮತ್ತು ರಾಜರ ಅಧೀನದಲ್ಲಿರುವ ರಾಜ್ಯಗಳ ನಡುವೆ ನೇರವಾದ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದ ಕಾರಣದಿಂದ ಅವುಗಳು ಸ್ವತಂತ್ರ ಭಾರತಕ್ಕೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಲ್ಪಡುವುದಿಲ್ಲ ಎಂಬ ದೃಷ್ಟಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಅದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಬ್ರಿಟಿಷರು ಬ್ರಿಟನ್ ಮೇಲೆ ಅದು ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಕೈಗೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕೆ ತಯಾರಾಗಿಲ್ಲ ಎಂಬ ಅನುಶಾಸನವನ್ನು ವಿಧಿಸಿದರು, ಅಂದರೆ ರಾಜರ ಅಧೀನದಲ್ಲಿರುವ ರಾಜ್ಯಗಳ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ (ಸುರಕ್ಷೆ) ಭಾರತದಲ್ಲಿ ತುಕಡಿಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಅನುಶಾಸನವನ್ನು ವಿಧಿಸಿದರು. ಆದ್ದರಿಂದ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸರ್ಕಾರವು ತಮ್ಮ ಮತ್ತು ರಾಜರ ಅಧೀನದಲ್ಲಿರುವ ಎಲ್ಲಾ ಒಡಂಬಡಿಕೆಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಪರಮಾಧಿಕಾರವು ಅಧಿಕಾರದ ಹಸ್ತಾಂತರದ ಜೊತೆಗೆ ಕೊನೆಗೊಳ್ಳಲ್ಪಡುತ್ತದೆ ಎಂಬುದಾಗಿ ನಿರ್ಧರಿಸಿತು.

ಏಕೀಕರಣಕ್ಕೆ ಕಾರಣಗಳು

ಬರೋಡಾದ ನಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಕಾಣುತ್ತಿರುವಂತೆ ಗುಜರಾತಿನ ಸೌರಾಷ್ಟ್ರ ಮತ್ತು ಕಾಥೇವಾಡ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಇನ್ನೂರಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ರಾಜ ಪ್ರಭುತ್ವಗಳಿಗೆ ತವರು ನೆಲವಾಗಿತ್ತು, ಇದರಲ್ಲಿನ ಹಲವಾರು ಭೂಪ್ರದೇಶಗಳು ಒಂದಕ್ಕೊಂದು ಹೊಂದಿಕೊಂಡಿರಲಿಲ್ಲ.

ಮೂಲತತ್ವದಲ್ಲಿದ್ದ ಪರಮಾಧಿಕಾರದ ಕೊನೆಗೊಳ್ಳುವಿಕೆಯ ಅರ್ಥವೇನೆಂದರೆ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಅಧಿಪತ್ಯದ ಜೊತೆಗಿನ ರಾಜ್ಯಗಳ ಸಂಬಂಧದ ಮೂಲಕ ನಿರ್ಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದ ಎಲ್ಲ ಹಕ್ಕುಗಳು ಮತ್ತೆ ಅವರಿಗೇ ವಾಪಸಾಗುತ್ತವೆ, ರಾಜ್ಯಗಳು "ಪೂರ್ತಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ" ಭಾರತ ಮತ್ತು ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಹೊಸ ರಾಜ್ಯಗಳ ಜೊತೆಗಿನ ಸಂಬಂಧಗಳ ನಡುವೆ ಸಂಧಾನವನ್ನು ನಡೆಸುವುದಕ್ಕೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದವು. ಅಧಿಕಾರದ ಹಸ್ತಾಂತರದ ಮುಂಚಿನ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಯೋಜನೆಗಳು, ಅಂದರೆ ಕ್ರಿಪ್ಸ್ ಆಯೋಗದಿಂದ ನೀಡಲ್ಪಟ್ಟಂತಹ ಪ್ರಸ್ತಾಪಗಳು ರಾಜರ ಅಧೀನದಲ್ಲಿರುವ ಕೆಲವು ರಾಜ್ಯಗಳು ಸ್ವತಂತ್ರ ಭಾರತದಿಂದ ಹೊರಗುಳಿಯುವುದನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ ಎಂಬ ಸಂಭವನೀಯತೆಯನ್ನು ಗುರುತಿಸಿದವು. ಇದು ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ಗೆ ಸಮ್ಮತವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ, ಅದು ಅಧೀನ ರಾಜ್ಯಗಳ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಭಾರತದ ಇತಿಹಾಸದ ಒಂದು ನಿರಾಕರಣೆ ಎಂಬುದಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಿತು, ಮತ್ತು ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಈ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಭಾರತದ "ಬಾಲ್ಕನೈಸೇಷನ್" (ವಿಂಗಡನೆ) ಎಂಬುದಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಿತು. ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ತಮ್ಮ ನಿರ್ಬಂಧಿತ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ರಾಜರ ಅಧೀನದಲ್ಲಿರುವ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ಕಡಿಮೆ ಕ್ರಿಯಶಿಲವಾಗಿತ್ತು, ನಿರ್ಬಂಧಿತ ಸಂಪನ್ಮೂಲವು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ನ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಅಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಮತ್ತು ಬ್ರಿಟಿಷರಿಂದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಉದ್ದೇಶದ ಮೇಲೆ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತಗೊಳಿಸುವುದಕ್ಕೆ ನಿರ್ಬಂಧಿಸಿತು, ಮತ್ತು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ನ ಮುಖಂಡರುಗಳು, ಅದರಲ್ಲೂ ಪ್ರಮುಖವಾಗಿ ಗಾಂಧೀಜಿಯವರು, ಹೆಚ್ಚು ಅಭಿವೃದ್ಧಾತ್ಮಕ ರಾಜರುಗಳು ತಮ್ಮ ಆಡಳಿತವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವುದರಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯರ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದ ಉದಾಹರಣೆಗಳು ಎಂಬುದಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಿದ್ದ ಕಾರಣದಿಂದ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ನ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವು ನಿರ್ಬಂಧಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ಇದು ೧೯೩೫ ರ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ ಶಾಸನದಲ್ಲಿ ಒಳಗೊಳ್ಳಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದ ಏಕೀಕರಣ (ಮೈತ್ರಿಕೂಟ) ಯೋಜನೆಯ ಮತ್ತು ಜಯಪ್ರಕಾಶ್ ನಾರಾಯಣ್‌ರಂತಹ ಸಮಜವಾದಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಮುಖಂಡರುಗಳ ಉದಯಿಸುವಿಕೆಯ ಒಂದು ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ೧೯೩೦ ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಬದಲಾಯಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು, ಮತ್ತು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ರಾಜರ ಅಧೀನದಲ್ಲಿರುವ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯ ರಾಜಕೀಯ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಮಿಕ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಕ್ರೀಯವಾಗಿ ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕೆ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ೧೯೩೯ ರ ವೇಳೆಗೆ, ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ನ ಅಧಿಕೃತ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವು ರಾಜ್ಯಗಳು ಸ್ವತಂತ್ರ ಭಾರತವನ್ನು ಸೇರಬೇಕು ಎಂಬುದಾಗಿತ್ತು, ಅದೇ ಷರತ್ತುಗಳ ಮೇಲೆ ಮತ್ತು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಭಾರತದ ಪ್ರಾಂತಗಳ ಅದೇ ಸ್ವಾಯತ್ತತೆಯ ಮೇಲೆ ಮತ್ತು ಅವರ ಜನರ ಜೊತೆಗೆ ಒಂದು ಜವಾಬ್ದಾರಿಯುತವಾದ ಸರ್ಕಾರವನ್ನು ನೀಡಿತು. ಅದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, ಇದು ಮೌಂಟ್‌ ಬ್ಯಾಟನ್‌ ಜೊತೆಗಿನ ಸಂಧಾನ ಮಾತುಕತೆಗಳಲ್ಲಿ ರಾಜರ ಅಧೀನದಲ್ಲಿರುವ ರಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಭಾರತಕ್ಕೆ ಸಂಯೋಜಿಸುವುದರ ಮೇಲೆ ತನ್ನ ಒತ್ತಾಯವನ್ನು ಹೇರಿತು.

ಕೆಲವು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಮುಖಂಡರುಗಳು, ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ನ ಕೊನೆಯ ವೈಸ್‌ರಾಯ್ ಲಾರ್ಡ್ ಮೌಂ‌ಟ್‌ ಬ್ಯಾಟನ್‌ ಇವರೂ ಕೂಡ ಸ್ವತಂತ್ರ ಭಾರತ ಮತ್ತು ರಾಜರ ಅಧೀನದಲ್ಲಿರುವ ರಾಜ್ಯಗಳ ನಡುವಣ ತಪ್ಪಿದ ಸಂಪರ್ಕದ ಜೊತೆಗೆ ಅಸಮಾಧಾನವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ೧೯ ನೆಯ ಮತ್ತು ೨೦ ನೆಯ ಶತಮಾನದ ಅವಧಿಗಳಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಾರ, ವಾಣಿಜ್ಯ ಮತ್ತು ಸಂಪರ್ಕಗಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗಳು ಆಸಕ್ತಿಗಳ ಒಂದು ಸಂಕೀರ್ಣ ಸಂಪರ್ಕಜಾಲಗಳ ಮೂಲಕ ರಾಜರ ಅಧೀನ ರಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಇಂಡಿಯಾಕ್ಕೆ ನಿರ್ಬಂಧಿಸಿತು. ರೈಲ್ವೇಗಳು, ಸುಂಕ (ತೆರಿಗೆಗಳು), ನೀರಾವರಿ, ಬಂದರುಗಳ ಬಳಕೆ, ಮತ್ತು ಇತರ ಅದೇ ರೀತಿಯಾದ ಒಪ್ಪಂದಗಳು ಕಾಣೆಯಾದವು, ಅವು ಉಪಖಂಡಗಳ ಆರ್ಥಿಕ ಜೀವನಕ್ಕೆ ಒಂದು ವಿಷಮವಾದ ಬೆದರಿಕೆಯನ್ನು ವಿಧಿಸಿದವು. ಮೌಂ‌ಟ್‌ ಬ್ಯಾಟನ್‌ ಅವರು ಭಾರತದ ಮುಖಂಡರಾದ ವಿ.ಪಿ. ಮೆನನ್‌ರ ರಾಜರ ಅಧೀನದಲ್ಲಿರುವ ರಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಸ್ವತಂತ್ರ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಸೇರಿಸುವುದು ವಿಭಜನೆಯಿಂದ ಉಂಟಾದ ಹಾನಿಗಳನ್ನು ಒಂದು ಹಂತಕ್ಕೆ ಉಪಶಮನಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ ಎಂಬ ವಾದದಿಂದ ಪ್ರೇರಿತವಾಗಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದರು. ಅದರ ಪರಿಣಾಮವೆಂದರೆ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ನಿಂದ ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಂತೆ ಮೌಂಟ್‌ ಬ್ಯಾಟನ್‌ ವೈಯುಕ್ತಿಕವಾಗಿ ರಾಜರ ಅಧೀನದಲ್ಲಿರುವ ರಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಭಾರಕ್ಕೆ ಏಕೀಕರಿಸುವಲ್ಲಿ ಅಧಿಕಾರದ ಹಸ್ತಾಂತರಕ್ಕೆ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ನೀಡಿದರು ಮತ್ತು ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದರು.

ಏಕೀಕರಣವನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುವಿಕೆ

ರಾಜರುಗಳ ಸ್ಥಾನ

ಅಧೀನ ರಾಜ್ಯಗಳ ಆಡಳಿತಗಾರರು ತಮ್ಮ ಕ್ಷೇತ್ರವನ್ನು ಸ್ವತಂತ್ರ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಸೇರಿಸುವುದರಲ್ಲಿ ಸಮಾನವಾಗಿ ಉತ್ಸಾಹಿಗಳಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಕೆಲವರು, ಅಂದರೆ ಕೊಚಿನ್‌, ಬಿಕನೆರ್ ಮತ್ತು ಜವಾಹರ್‌ನ ರಾಜರುಗಳು ಸೈದ್ಧಾಂತಿಕ ಮತ್ತು ದೇಶಪ್ರೇಮದ ಪರಿಗಣನೆಗಳ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಭಾರತವನ್ನು ಸೇರುವುದಕ್ಕೆ ಪ್ರೇರೇಪಿತರಾದರು, ಆದರೆ ಇತರ ರಾಜ್ಯರುಗಳು, ಅವರು ಭಾರತ ಅಥವಾ ಪಾಕಿಸ್ತಾನವನ್ನು ಸೇರುವುದಕ್ಕೆ, ಅಥವಾ ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿ ಇರುವುದಕ್ಕೆ, ಅಥವಾ ತಮ್ಮ ಸ್ವಂತದ ಒಂದು ಒಕ್ಕೂಟವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಹಕ್ಕನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಎಂಬುದಾಗಿ ವಾದಿಸಿದರು. ಭೋಪಾಲ್, ಟ್ರಾವನ್‌ಕೋರ್ ಮತ್ತು ಹೈದರಾಬಾದ್‌ನ ರಾಜರುಗಳು ತಾವು ಯಾವುದೇ ದೇಶವನ್ನು ಸೇರುವುದಿಲ್ಲ ಎಂಬುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿದರು. ಹೈದರಾಬಾದ್ ಯುರೋಪಿನ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಾರ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳನ್ನು ನೇಮಕ ಮಾಡುವುದಕ್ಕೆ ಮುಂದಾಯಿತು ಮತ್ತು ಸಮುದ್ರಕ್ಕೆ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ನೀಡುವ ಸಲುವಾಗಿ ಗೋವಾವನ್ನು ಗೇಣಿ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವುದೋ ಅಥವಾ ಕೊಳ್ಳುವುದೋ ಎಂಬುದರ ಬಗ್ಗೆ ಪೋರ್ಚುಗೀಸ್ ಜೊತೆಗೆ ಮಾತುಕತೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು, ಮತ್ತು ಟ್ರಾವನ್‌ಕೋರ್ ತನ್ನ ಥೋರಿಯಮ್ ಸಂಗ್ರಹಗಳ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ದೇಶಗಳನ್ನು ತಾಂತ್ರಿಕ ಮಹತ್ವಕ್ಕಾಗಿ ಗುರುತಿಸಿಕೊಂಡಿತು ಹಾಗೆಯೇ ಅದರ ಅಂಗೀಕಾರಕ್ಕೆ ಕೇಳಿಕೊಂಡಿತು. ಕೆಲವು ರಾಜ್ಯಗಳು ಒಂದು ಉಪಖಂಡದಾದ್ಯಂತ ರಾಜರ ಅಧೀನದಲ್ಲಿರುವ ರಾಜ್ಯಗಳ ಮೈತ್ರಿಯನ್ನು ಭಾರತ ಮತ್ತು ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಜೊತೆಗೆ ಒಂದು ಮೂರನೆಯ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಎಂಬುದಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಸೂಚಿಸಿದವು. ಭೋಪಾಲ್ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ನಿಂದ ರಾಜರುಗಳ ಮೇಲೆ ಹಾಕಲ್ಪಟ್ಟ ಒತ್ತಡವನ್ನು ಶಮನಗೊಳಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ ರಾಜರ ಅಧೀನದಲ್ಲಿರುವ ರಾಜ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಮುಸ್ಲಿಮ್ ಲೀಗ್‌ಗಳ ನಡುವೆ ಒಂದು ಬಾಂಧವ್ಯವನ್ನು ಬೆಳೆಸುವುದಕ್ಕೆ ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿತು.

ಈ ಪ್ರಾರಂಭಿಕ ಪ್ರತಿರೋಧವನ್ನು ಮತ್ತು ಸರಿಸುಮಾರು ಎಲ್ಲಾ ರಾಜರ ಅಧೀನದಲ್ಲಿರುವ ರಾಜ್ಯಗಳು ಭಾರತವನ್ನು ಸೇರುವುದನ್ನು ನಾಶಗೊಳಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಹಲವಾರು ಸಂಗತಿಗಳು ಕಾರಣವಾಗಿವೆ. ರಾಜರುಗಳ ನಡುವಣ ಏಕತೆಯ ಕೊರತೆಯು ಒಂದು ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖವಾದ ಸಂಗತಿಯಾಗಿತ್ತು. ತಮ್ಮ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಕಾಯ್ದಿರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಸಲುವಾಗಿ ಸಣ್ಣ ರಾಜ್ಯಗಳು ದೊಡ್ಡ ರಾಜ್ಯಗಳ ಮೇಲೆ ನಂಬಿಕೆಯನ್ನು ಇಡಲಿಲ್ಲ, ಮತ್ತು ಹಲವಾರು ಹಿಂದೂ ರಾಜರುಗಳು ಮುಸ್ಲಿಮ್ ರಾಜರುಗಳನ್ನು ನಂಬಲಿಲ್ಲ, ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ ಭೋಪಾಲ್‌ನ ನವಾಬ ಮತ್ತು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರತಿಪಾದಕ ಹಾಮಿದುಲ್ಲಾಹ್ ಖಾನ್‌ನನ್ನು ಅವರುಗಳು ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ರಾಯಭಾರಿ ಎಂಬಂತೆ ಪರಿಗಣಿಸಿದರು. ಏಕೀಕರಣವು ಅತ್ಯಾವಶ್ಯಕ ಎಂದು ನಂಬಿದ್ದ ಇತರರು, ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಜೊತೆಗೆ ಸ್ನೇಹಹಸ್ತವನ್ನು ಚಾಚಿದರು, ಆ ಮೂಲಕ ಅವರು ಅಂತಿಮ ಒಪ್ಪಂದದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಛಾಪವನ್ನು ಮೂಡಿಸುವ ಭರವಸೆಯನ್ನು ಆಶಿಸಿದ್ದರು. ಒಂದು ಏಕೀಕೃತ ಸೇನೆಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವುದು ಅಥವಾ ಒಂದು ಸಾಮಾನ್ಯ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುವುದರಲ್ಲಿನ ಪರಿಣಾಮದ ಅಸಾಮರ್ಥ್ಯವು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಜೊತೆಗಿನ ಸಮಾಲೋಚನೆಗಳಲ್ಲಿ ಅವರ ಮಾತುಕತೆಗಳ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಗಣನೀಯ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಕಡಿಮೆಗೊಳಿಸಿದವು. ಸಂವಿಧಾನರಚಕ ಅಸೆಂಬ್ಲಿಯಿಂದ ಹೊರಗುಳಿಯುವ ಮುಸ್ಲಿಮ್ ಲೀಗ್‌ನಿಂದ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟ ನಿರ್ಣಯವು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಅನ್ನು ಎದುರಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಒಂದು ಬಾಂಧವ್ಯವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವ ರಾಜರುಗಳ ಯೋಜನೆಗೆ ಘಾಸಿಗೊಳಿಸುವಂತದ್ದಾಗಿತ್ತು, ಮತ್ತು ಬರೋಡಾ, ಬಿಕಾನೆರ್, ಕೊಚಿನ್, ಗ್ವಾಲಿಯರ್, ಜೈಪುರ್, ಜೋಧ್‌ಪುರ್, ಪಟಿಯಾಲಾ ಮತ್ತು ರೇವಾ ರಾಜ್ಯಗಳು ೨೮ ಎಪ್ರಿಲ್ ೧೯೪೭ ರಂದು ಅಸೆಂಬ್ಲಿಯಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡ ನಂತರ ಸಂವಿಧಾನರಚಕ ಅಸೆಂಬ್ಲಿಯನ್ನು ಬಹಿಷ್ಕರಿಸುವ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ವಿಫಲವಾದವು.

ಹಲವು ರಾಜರುಗಳೂ ಕೂಡ ಭಾರತದ ಜೊತೆಗೆ ವಿಲೀನ ಹೊಂದುವುದನ್ನು ಅನುಮೋದಿಸುವ ಜನಪ್ರಿಯ ಭಾವನೆಗಳಿಂದ ಪ್ರೇರಿತವಾಗಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದರು, ಅವುಗಳ ಅರ್ಥವೆಂದರೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರದ ಯೋಜನೆಗಳು ಅವರ ವಿಷಯದಿಂದ ಕಡಿಮೆ ಪ್ರಮಾಣದ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದವು ಎಂಬುದಾಗಿದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಟ್ರಾವನ್‍ಕೋರ್‌ನ ರಾಜನು ತನ್ನ ದೀವಾನ (ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿ) ಸರ್ ಸಿ. ಪಿ. ರಾಮಸ್ವಾಮಿ ಐಯರ್‌ನಿಂದ ನಡೆಸಲ್ಪಟ್ಟ ಹತ್ಯೆಯ ಪ್ರಯತ್ನದ ನಂತರ ಸ್ವಾತಂತ್ರವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕಿನ ತನ್ನ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ನಿಶ್ಚಿತವಾಗಿಯೂ ಕೈಬಿಟ್ಟಿರಬೇಕು. ಕೆಲವು ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ, ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿಗಳು ಅಥವಾ ದೀವಾನರು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ವಿಲೀನವಾಗುವುದಕ್ಕೆ ತಮ್ಮ ರಾಜರುಗಳ ಮನವೊಲಿಸುವುದರಲ್ಲಿ ಗಮನಾರ್ಹ ಪಾತ್ರವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಿದರು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ರಾಜ್ಯಗಳು ಭಾರತಕ್ಕೆ ಸೇರುವುದನ್ನು ಅನುಮೋದಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾದ ಮೂಲ ಸಂಗತಿಗಳೆಂದರೆ, ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಇಂಡಿಯಾದ ಕೊನೆಯ ವೈಸ್‌ರಾಯ್ ಲಾರ್ಡ್ ಮೌಂ‌ಟ್‌ ಬ್ಯಾಟನ್‌‌, ಮತ್ತು ವಲ್ಲಭಭಾಯಿ ಪಟೇಲ್ ಮತ್ತು ವಿ.ಪಿ. ಮೆನನ್ ಇವರುಗಳ ಪ್ರಯತ್ನಗಳು, ಇವರು ಅನುಕ್ರಮವಾಗಿ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ರಾಜ್ಯ ವಿಭಾಗಗಳ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಣಾತ್ಮಕ ಮುಖಂಡರುಗಳಾಗಿದ್ದರು, ರಾಜ್ಯ ವಿಭಾಗವು ರಾಜರ ಅಧೀನದಲ್ಲಿರುವ ರಾಜ್ಯಗಳ ಜೊತೆಗಿನ ಸಂಬಂಧಗಳ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು.

ಮೌಂಟ್‌‌ ಬ್ಯಾಟನ್‌ರ ಪಾತ್ರ

ಮೌಂಟ್‌‌ಬ್ಯಾಟನ್‌ ಇವರು ಭಾರತಕ್ಕೆ ರಾಜ್ಯಗಳ ಸೇರುವಿಕೆಯು ಅಧಿಕಾರದ ಹಸ್ತಾಂತರಕ್ಕಾಗಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಜೊತೆಗಿನ ಮಾತುಕತೆಗಳನ್ನು ಸಾಧಿಸುವುದಕ್ಕೆ ನಿರ್ಣಾಯಕವಾಗಿತ್ತು ಎಂಬುದಾಗಿ ನಂಬಿದ್ದರು. ಬ್ರಿಟಿಷ್ ರಾಜನ ಸಂಬಂಧಿಯಾಗಿ, ಅವರು ಹಲವಾರು ರಾಜರುಗಳ ನಂಬಿಕೆಗೆ ಪಾತ್ರರಾಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಹಲವಾರು ರಾಜರ ವೈಯುಕ್ತಿಕ ಗೆಳೆಯ ಕೂಡ ಆಗಿದ್ದರು, ಅದರಲ್ಲೂ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಭೋಪಾಲ್‌ನ ನವಾಬ ಹಾಮಿದುಲ್ಲಾಹ್ ಖಾನ್‌ನ ಖಾಸಾ ಗೆಳೆಯರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರು ಸ್ವತಂತ್ರ ಭಾರತವು ನಂಬಿಕೆಗೆ ಅರ್ಹವಾದ ಯಾವುದೇ ಷರತ್ತುಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸುತ್ತದೆ ಎಂಬುದರ ಬಗ್ಗೆ ಭರವಸೆಯನ್ನು ನೀಡುವ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ ಎಂಬುದಾಗಿ ರಾಜರುಗಳು ನಂಬಿದ್ದರು, ಏಕೆಂದರೆ ಜವಾಹರಲಾಲ್ ನೆಹರು ಮತ್ತು ಪಟೇಲ್‌ರು ಅವರನ್ನು ಭಾರತ ದೇಶದ ಮೊದಲ ಗವರ್ನರ್ ಜನರಲ್ ಆಗುವಂತೆ ಕೇಳಿಕೊಂಡಿದ್ದರು.

ಮೌಂಟ್‌‌ ಬ್ಯಾಟನ್‌ ರಾಜರುಗಳ ಜೊತೆಗಿನ ತಮ್ಮ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಅವರು ಏಕೀಕರಣದ ಕಡೆಗೆ ವಾಲುವಂತೆ ಮಾಡುವಲ್ಲಿ ಬಳಸಿಕೊಂಡರು. ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸರ್ಕಾರವು ಯಾವುದೇ ಅಧೀನ ರಾಜ್ಯಗಳಿಗೆ ರಾಷ್ಟ್ರದ ಮಾನ್ಯತೆಯನ್ನು ನೀಡುವುದಿಲ್ಲ, ಅಥವಾ ಅದು ಅವುಗಳನ್ನು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಕಾಮನ್‌ವೆಲ್ತ್‌ಗೆ ಸೇರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಿಲ್ಲ ಎಂಬುದಾಗಿ ಅವರು ಘೋಷಿಸಿದರು, ಅದರ ಅರ್ಥ ರಾಜ್ಯಗಳು ಭಾರತ ಅಥವಾ ಪಾಕಿಸ್ತಾನವನ್ನು ಸೇರದೇ ಹೋದ ಪಕ್ಷದಲ್ಲಿ ಅವುಗಳು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಅಧಿಪತ್ಯದ ಜೊತೆಗಿನ ಎಲ್ಲ ಸಂಪರ್ಕಗಳನ್ನು ಕಡಿದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ ಎಂಬುದಾಗಿತ್ತು. ಭಾರತದ ಉಪಖಂಡವು ಒಂದು ಆರ್ಥಿಕ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಮತ್ತು ಈ ಸಂಪರ್ಕವು ಕಡಿದು ಹೋದಲ್ಲಿ ರಾಜ್ಯಗಳು ಹೆಚ್ಚು ನಷ್ಟವನ್ನು ಅನುಭವಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ ಎಂಬ ಅಂಶವನ್ನು ಅವರು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಿದರು. ರಾಜರುಗಳು ಪ್ರಾಂತೀಯ ಹಿಂಸಾಚಾರ ಮತ್ತು ಕಮ್ಯುನಿಸ್ಟ್ ಚಳುವಳಿಗಳಂತಹ ಬೆದರಿಕೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವಿಕೆಯನ್ನು ಎದುರಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ ಎಂಬ ಕಷ್ಟಕರ ಅಂಶಗಳನ್ನೂ ಕೂಡ ಅವರು ತಿಳಿಯಪಡಿಸಿದರು.

ಮೌಂಟ್‌ ಬ್ಯಾಟನ್‌ರು ರಾಜರುಗಳ ಬದ್ಧತೆಯ ನಿರ್ವಾಹಕರಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತೇನೆ ಎಂಬುದಾಗಿ ಒತ್ತಿಹೇಳಿದರು, ಹಾಗೆಯೇ ಅವರು ೧೯೪೮ ರ ವರೆಗೆ ಭಾರತದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿದರು. ಅವರು ವಿಲೀನಕ್ಕೆ ಮನಸ್ಸನ್ನು ಹೊಂದಿಲ್ಲದ ರಾಜರುಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಒಂದು ವೈಯುಕ್ತಿಕ ಮಾತುಕತೆಯನ್ನು ನಡೆಸಿದರು, ಅಂದರೆ ಭೋಪಾಲ್‌ನ ನವಾಬನು ಅವರು ಒಂದು ಗೌಪ್ಯವಾದ ವೈಯುಕ್ತಿಕ ಪತ್ರದ ಮೂಲಕ ಭೋಪಾಲ್ ಅನ್ನು ಭಾರತದ ಒಂದು ಭಾಗವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡುವ ವಿಲೀನ ಪತ್ರದ ಮೇಲೆ ರುಜು ಮಾಡುವುದಕ್ಕೆ ಕೇಳಿಕೊಂಡನು, ಅದನ್ನು ಮೌಂಟ್‌‌ ಬ್ಯಾಟನ್‌ ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿ ಇರಿಸಿಕೊಂಡರು. ಇದನ್ನು ನವಾಬನು ಆಗಸ್ಟ್ ೧೫ ರವರೆಗೆ ತನ್ನ ಮನಸ್ಸನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸದೇ ಹೋದಲ್ಲಿ ರಾಜ್ಯಾಡಳಿತ ವಿಭಾಗಕ್ಕೆ ಆಗಸ್ಟ್ ೧೫ ರಂದು ನೀಡುವುದಕ್ಕೆ ಅವರಿಗೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವಿತ್ತು. ನವಾಬನು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡನು, ಮತ್ತು ಅವನು ಒಪ್ಪಂದದ ಭಂಗವನ್ನು ಮಾಡಲಿಲ್ಲ.

ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಹಲವಾರು ರಾಜರುಗಳು, ತಾವು ಮಿತ್ರರಾಷ್ಟ್ರ ಎಂದು ನಂಬಿದ್ದ ಬ್ರಿಟನ್‌ನಿಂದ ವಂಚನೆಗೊಳಗಾಗುತ್ತಿದ್ದೇವೆ ಎಂಬುದಾಗಿ ಆರೋಪಣೆಯನ್ನು ಮಾಡಿದರು, ಮತ್ತು ಸರ್ ಕೋನ್ರಾಡ್ ಕೋರ್‌ಫೀಲ್ಡ್ ಇವರು ಮೌಂ‌ಟ್‌ ಬ್ಯಾಟನ್‌ರ ಯೋಜನೆಗಳಿಗೆ ಪ್ರತಿರೋಧವಾಗಿ ರಾಜಕೀಯ ವಿಭಾಗದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ರಾಜೀನಾಮೆ ನೀಡಿದರು. ಮೌಂಟ್‌‌ ಬ್ಯಾಟನ್‌ರ ಯೋಜನೆಗಳು ಪ್ರತಿಪಕ್ಷವಾದ ಸಂಪ್ರದಾಯಶೀಲ ಪಕ್ಷದಿಂದಲೂ ಕೂಡ ಟೀಕೆಗೆ ಒಳಗಾಗಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ವಿನ್‌ಸ್ಟಿನ್ ಚರ್ಚಿಲ್ ಆಸ್ಟ್ರೀಯಾದ ಆಕ್ರಮಣಕ್ಕೂ ಮುಂಚೆ ಭಾರತೀಯ ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ಬಳಸಲ್ಪಟ್ಟ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಅಡಾಲ್ಫ್ ಹಿಟ್ಲರ್‌ನಿಂದ ಬಳಸಲ್ಪಟ್ಟ ಭಾಷೆಗೆ ಹೋಲಿಸಿ ನೋಡಿತು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಲಂಬಿ ಮತ್ತು ಮೂರ್‌ರಂತಹ ಆಧುನಿಕ ಇತಿಹಾಸಕಾರರು, ರಾಜರ ಅಧೀನದಲ್ಲಿರುವ ರಾಜ್ಯಗಳು ಭಾರತವನ್ನು ಸೇರಿಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ಒಪ್ಪಿಸುವಲ್ಲಿ ಮೌಂ‌ಟ್‌ ಬ್ಯಾಟನ್‌ ನಿರ್ಣಾಯಕ ಪಾತ್ರವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದರು ಎಂಬ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸುತ್ತಾರೆ.

ಒತ್ತಡ ಮತ್ತು ರಾಜನೀತಿ ತಂತ್ರ

ಬ್ರಿಟೀಷ್ ಭಾರತ ಮತ್ತು ರಾಜ ಪ್ರಭುತ್ವದ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಏಕೀಕರಣ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಸೇರಿಸುವ ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆಯನ್ನು ಗೃಹಖಾತೆ ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯಾಡಳಿತ ಅಧಿಕಾರ ಹೊಂದಿದ್ದ ವಲ್ಲಭಬಾಯಿ ಪಟೇಲ್ ಹೊತ್ತಿದ್ದರು.

ರಾಜರುಗಳು ಸ್ವತಂತ್ರ ಭಾರತದೊಳಗೆ ಸೇರಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಮಾಡಲು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ನೀತಿ ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯಾಡಳಿತ ಅಧಿಕಾರದಲ್ಲಿದ್ದ ಸರ್ದಾರ್ ವಲ್ಲಭಭಾಯಿ ಪಟೇಲ್ ಮತ್ತು ವಿ.ಪಿ. ಮೆನನ್ ಕೂಡ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದ್ದರು. ರಾಜ ಪ್ರಭುತ್ವಗಳು ಸಾರ್ವಭೌಮತ್ವ ಹೊಂದಿರುವುದಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿರಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವವನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳಲೇ ಬೇಕು ಎಂದು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಹೇಳಿತು. ರಾಜ ಪ್ರಭುತ್ವಗಳು ಭಾರತಕ್ಕೆ ಸೇರಬೇಕೊ ಅಥವಾ ಪಾಕಿಸ್ತಾನಕ್ಕೊ ಎಂದು ಘೋಷಿಸುವಂತೆ ತಿಳಿಸಲಾಯಿತು. ರಾಜ ಪ್ರಭುತ್ವಗಳು ಸ್ವತಂತ್ರ ಭಾರತದ ಸೈನ್ಯದ ವಿರುದ್ಧ ತಮ್ಮದೇ ಸ್ವಂತ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ಇಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುವಂತಿಲ್ಲ ಎಂದು ೧೯೪೬ರ ಜುಲೈ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ನೆಹರೂ ಆಗ್ರಹಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು. ೧೯೪೭ರ ಜನವರಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ವತಂತ್ರ ಭಾರತವು ರಾಜರ ದೈವಿಕ ಹಕ್ಕನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳಿದರು, ೧೯೪೭ರ ಮೇ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ರಾಜ ಪ್ರಭುತ್ವವು ಸಂವಿಧಾನ ಸಭೆಗೆ ಸೇರಿಕೊಳ್ಳಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳದಿದ್ದಲ್ಲಿ ಅಂಥಹ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಶತ್ರು ರಾಜ್ಯಗಳ ರೀತಿ ಕಾಣಲಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದೂ ಹೇಳಿದರು. ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ನ ಇತರೆ ಮುಖಂಡರು ಮತ್ತು ಸಿ.ರಾಜಗೋಪಾಲಾಚಾರಿಯವರು "ಸಾರ್ವಭೌಮಾಧಿಕಾರವು ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಬಂದದ್ದು ಒಂದು ಒಪ್ಪಂದದಿಂದಲ್ಲ" ಬ್ರಿಟೀಷರ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಯಾದ ಸ್ವತಂತ್ರ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು ಇದನ್ನು ಅಂಗೀಕರಿಸುವುದು ಅವಶ್ಯವಾಗಿತ್ತು ಎಂದು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುತ್ತಾರೆ.

ರಾಜರು ಇದನ್ನು ಒಪ್ಪುವಂತೆ ಮಾಡಲು ಪಟೇಲ್ ಮತ್ತು ಮೆನನ್‌ರವರು ನೆಹರೂಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಸಮಾಧಾನವಾಗಿ ಸಮಾಲೋಚನೆಯನ್ನು ನಡೆಸಿದರು. ಜುಲೈ ೫ ೧೯೪೭ರಂದು ಪಟೇಲ್‌ರವರು ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ಪರವಾಗಿ ಒಂದು ಅಧೀಕೃತ ನೀತಿಯನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು ಇದರಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಭಯ ಪಡಿಸುವಂತಹ ಅಂಶಗಳಿರಲಿಲ್ಲ. ಇದಕ್ಕೆ ಬದಲಾಗಿ, ರಾಜರ ಮತ್ತು ಸ್ವತಂತ್ರ ಭಾರತದ ಸಾಮಾನ್ಯ ಆಸಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಮಗ್ರತೆಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಾಧಾನ್ಯ ನೀಡಲಾಗಿತ್ತು, ಇದರಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಉದ್ದೇಶಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಪುನಃ ಭರವಸೆ ನೀಡಲಾಗಿತ್ತು ಮತ್ತು ಸ್ವತಂತ್ರ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಸೇರಿಕೊಳ್ಳಲು ಆಹ್ವಾನ ನೀಡಲಾಗಿದ್ದು " ಪರರಂತೆ ನೋಡುವುದನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಗೆಳೆಯರಂತೆ ಕುಳಿತು ಜೊತೆಯಾಗಿ ಕಾನೂನುಗಳನ್ನು ಮಾಡೋಣ ಎಂದು ತಿಳಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ರಾಜ್ಯಾಡಳಿತ ಅಧಿಕಾರವು ರಾಜ ಪ್ರಭುತ್ವದ ಮೇಲೆ ಯಾವುದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲು ಪ್ರಭಾವ ಬೀರುವ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಪುನರುಚ್ಚರಿಸಿದರು. ಬ್ರಿಟೀಷ್ ಸರ್ಕಾರದ ರಾಜಕೀಯ ವಿಭಾಗವು ಸಾರ್ವಭೌವತ್ವದ ಸಾಧನವಾಗಿರದೆ ಒಂದು ಮಾಧ್ಯಮವಾಗಿ ರಾಜರು ಮತ್ತು ಭಾರತದ ನಡುವೆ ಸಮಾನವಾಗಿ ವ್ಯವಹರಿಸುತ್ತಿತ್ತು.

ವಿಲೀನ ಪತ್ರ

ರಾಜಪ್ರಭುತ್ವದ ರಾಜ್ಯಗಳ ಆಡಳಿತಗಾರರಿಗೆ ಒಂದು ಆಕರ್ಷಕವಾದ ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ತಯಾರಿಸಿ ಪಟೇಲ್ ಮತ್ತು ಮೆನನ್ ತಮ್ಮ ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕ ಪ್ರಯತ್ನಕ್ಕೆ ಹಿಂದಿರುಗಿದರು. ಪ್ರಮುಖವಾದ ಎರಡು ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದರು. ಮೊದಲನೇಯದು ತಟಸ್ಥ ಒಪ್ಪಂದ, ರಾಜ ಪ್ರಭುತ್ವ ಮತ್ತು ಬ್ರಿಟೀಷ್‌ರ ನಡುವೆ ಇದ್ದಂತಹ ಒಪ್ಪಂದ ಮತ್ತು ಆಡಳಿತ ನಿರ್ವಹಣೆಯ ಪ್ರಕಾರವೇ ಈ ಒಪ್ಪಂದವು ಮುಂದುವರೆಯುತ್ತದೆ ಎಂದು ನಿರ್ಧರಿಸಲಾಯಿತು. ಎರಡನೇಯ ಒಪ್ಪಂದ ವಿಲೀನ ಪತ್ರ,ರಾಜ ಪ್ರಭುತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಸ್ವತಂತ್ರ ಭಾರತದೊಳಗೆ ವಿಲೀನಗೊಳ್ಳಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುವುದು, ಮತ್ತು ಕೆಲವೊಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾದ ವಿಷಯಗಳ ಮೇಲೆ ಭಾರತದ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ಸಮ್ಮತಿಸಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುವುದು. ಇದರಲ್ಲಿನ ಅಂಶಗಳು ಅಂಗೀಕರಿಸುವ ರಾಜ ಪ್ರಭುತ್ವಗಳನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿ ಭಿನ್ನವಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಬ್ರಿಟೀಷ್ ಅಧಿಕಾರದಡಿಯಲ್ಲಿ ಆಂತರಿಕ ಸ್ವಾಯತ್ತತೆ ಹೊಂದಿರುವ ರಾಜರುಗಳು ವಿಲೀನ ಪತ್ರಕ್ಕೆ ಸಹಿ ಮಾಡಬೇಕು, ಮೂರು ಅಂಶಗಳಾದ ರಕ್ಷಣೆ, ವಿದೇಶಾಂಗ ವ್ಯವಹಾರ, ಮತ್ತು ಸಂವಹನಗಳನ್ನು ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಬಿಟ್ಟುಕೊಡಬೇಕು- ಪ್ರತಿಯೊಂದನ್ನು ೧೯೩೫ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ಕಾಯಿದೆ ಇದರ ಪಟ್ಟಿ ೧ ರಿಂದ ಅನುಚ್ಛೇಧ VIIರಲ್ಲಿರುವಂತೆ ನಿರೂಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ರಾಜಕೀಯ ಸಂಸ್ಥೆ ಮತ್ತು ತಾಲೂಕು ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಅಧಿಕಾರ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದ ಆಡಳಿತಗಾರರಿಗಾಗಿಯೇ ಒಂದು ಭಿನ್ನವಾದ ವಿಲೀನ ಪತ್ರ ತಯಾರಿಸಿ ಸಹಿ ಹಾಕಿಸಲಾಯಿತು ಇದರ ಪ್ರಕಾರ ಅವರು ತಮ್ಮಲ್ಲಿ ಉಳಿದಿರುವ ಎಲ್ಲಾ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಮತ್ತು ನ್ಯಾಯ ನಿರ್ವಹಣೆಯನ್ನು ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಬಿಟ್ಟುಕೊಡಬೇಕು. ಮಧ್ಯಮ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ ಕೆಲವು ರಾಜ್ಯಗಳ ಆಡಳಿತಾಧಿಕಾರಿಗಳು ಮೂರನೇ ರೀತಿಯ ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೂಲಕ ಬ್ರಿಟೀಷ್ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಇದ್ದ ತಮ್ಮ ಅಧಿಕಾರದ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡರು.

ವಿಲೀನ ಪತ್ರದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ರಕ್ಷಣಾ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೊಳಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಅಧಿನಿಯಮ ೭ರ ಪ್ರಕಾರ ಒಪ್ಪಂದವು ಕರಡು ಪ್ರತಿಯಾಗಿದ್ದಾಗ ರಾಜರು ಭಾರತ ಸಂವಿಧಾನಕ್ಕೆ ಬದ್ಧವಾಗಿರಬೇಕಾಗಿಲ್ಲ. ಅಧಿನಿಯಮ ೮ರ ಪ್ರಕಾರ, ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಬಿಟ್ಟು ಕೊಡದ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಅವರ ಸ್ವಾಯತ್ತತೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಉಳಿಯುತ್ತವೆ. ಹಲವಾರು ವಾಗ್ದಾನಗಳಿಗೆ ಇದು ಪೂರಕವಾಗಿತ್ತು. ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ನೀಡಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿದ್ದರಿಂದ ರಾಜರು ಭಾರತಕ್ಕೆ ಸೇರಿಕೊಳ್ಳಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡರು, ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಭಾರತದ ನ್ಯಾಯಾಂಗದಿಂದ ಕಾನೂನು ಕ್ರಮ ಜರಗಿಸುವುದರಿಂದ ರಕ್ಷಣೆ ಮತ್ತು ಸೀಮಾ ಸುಂಕದಿಂದ ವಿನಾಯಿತಿ, ಮತ್ತು ಅವರಿಗೆ ನಿಧಾನವಾಗಿ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವಕ್ಕೆ ಬರಲು ಅವಕಾಶ, ಮತ್ತು ಆ ಹದಿನೆಂಟು ಪ್ರಮುಖ ರಾಜ್ಯಗಳಿಗೆ ಒಂದುಗೂಡಿಸಲು ಯಾವುದೇ ಒತ್ತಡ ಮಾಡುವಂತಿಲ್ಲ, ಮತ್ತು ಅವರು ಹೊಂದಿರುವ ಬ್ರಿಟೀಷ್ ಗೌರವ ಮುಂದುವರೆಯುತ್ತದೆ. ರಾಜರು ಬಯಸುತ್ತಿದ್ದ "ವಾಸ್ತವಿಕ ಸ್ವಾಂತಂತ್ರ್ಯ"ವನ್ನು ನೀಡುವ ದಾಖಲೆ ಪತ್ರಗಳನ್ನು ನೀಡುವುದರ ಮೂಲಕ ಪಟೇಲ್ ಮತ್ತು ಮೆನನ್‌ರ ಹೇಳಿಕೆಗಳಿಗೆ ಲಾರ್ಡ್ ಮೌಂ‌ಟ್‌ ಬ್ಯಾಟನ್‌ ಕೂಡ ಒತ್ತು ನೀಡಿದರು. ರಾಜರು, ನೀಡಿದ ಪತ್ರಗಳಲ್ಲಿರುವ ಕರಾರಿಗೆ ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳದಿದ್ದಲ್ಲಿ ಇನ್ನೂ ಹೆಚ್ಚು ಕಠಿಣವಾಗಿ ವರ್ತಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ಮೌಂ‌ಟ್‌ ಬ್ಯಾಟನ್‌, ಪಟೇಲ್ ಮತ್ತು ಮೆನನ್ ಹೇಳಿದರು. ತಟಸ್ಥ ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ಕೂಡ ಸಮಾಲೋಚನಾ ಸಾಧನವಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು, ವಿಲೀನ ಪತ್ರಕ್ಕೆ ರಾಜರುಗಳು ಸಹಿ ಮಾಡದಿದ್ದಲ್ಲಿ ರಾಜ್ಯಾಡಳಿತ ಅಧಿಕಾರವು ಯಾವುದೇ ಷರತ್ತಿಲ್ಲದೇ ತಟಸ್ಥ ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ತೆಗೆದು ಹಾಕುತ್ತದೆ.

ವಿಲೀನ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ

ವಿಲೀನ ಪತ್ರದ ಸಿಮೀತ ಅವಕಾಶ ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚಿನ ಸ್ವಾಯತ್ತತೆ ನೀಡುವ ಭರವಸೆ ಮತ್ತು ಅವರು ನೀಡಿದ ಇತರೆ ಹಲವಾರು ಖಚಿತವಾದ ಭರವಸೆಗಳು ಹಲವಾರು ರಾಜರುಗಳಿಗೆ ಸಮಾಧಾನ ನೀಡಿದವು, ಬ್ರಿಟೀಷರು ನೀಡುವ ಬೆಂಬಲಕ್ಕಿಂತ ಇದು ಉತ್ತಮವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಆಂತರಿಕ ಒತ್ತಡ ಕೂಡ ಹೆಚ್ಚಿತು. ಮೇ ೧೯೪೭ರಿಂದ ಅಗಸ್ಟ್ ೧೫ ೧೯೪೭ರ ನಡುವಿನ ಅಧಿಕಾರ ಹಸ್ತಾಂತರದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಎಲ್ಲಾ ರಾಜ್ಯಗಳು ವಿಲೀನ ಪತ್ರಕ್ಕೆ ಸಹಿ ನೀಡಿದವು. ಹೀಗಿದ್ದರೂ ಕೆಲವೇ ಕೆಲವು ಮಾತ್ರ ಹೊರಗುಳಿದವು. ಕೆಲವೊಂದಿ ಪ್ರಾಂತಗಳು ವಿಲೀನ ಪತ್ರಕ್ಕೆ ಸಹಿ ಮಾಡಲು ತಡಮಾಡಿದವು. ಪಿಪ್ಲೊಡ, ಮಧ್ಯ ಭಾರತದಲ್ಲಿರುವ ಒಂದು ಸಣ್ಣ ರಾಜ್ಯ‌, ೧೯೪೮ರ ಮಾರ್ಚ್‌ವರೆಗೂ ವಿಲೀನಕ್ಕೆ ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳಲಿಲ್ಲ. ಕೆಲವು ಗಡಿ ಭಾಗಗಳ ರಾಜ್ಯಗಳಿಂದ ತೊಂದರೆಗಳು ಹೆಚ್ಚಾದವು, ಹೇಗೆಂದರೆ ಜೋಧ್‌ಪುರ್, ಜುನಾಗಢಗಳು ಸಮಾಲೋಚಿಸಿ ಪಾಕಿಸ್ತಾನದೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿಕೊಳ್ಳಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದವು, ಮತ್ತು ಹೈದ್ರಾಬಾದ್, ಕಾಶ್ಮೀರ ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿ ಉಳಿಯಲು ಬಯಸಿದವು.

ಗಡಿ ರಾಜ್ಯಗಳು

ಜೋಧ್‌ಪುರದ ಆಡಳಿತಗಾರ ಹನ್ವಂತ್ ಸಿಂಗ್, ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ ಜೊತೆಗೆ ಪ್ರಭಲವಾದ ವೈರತ್ವ ಹೊಂದಿದ್ದನು, ಮತ್ತು ತನಗೆ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಭವಿಷ್ಯವಿಲ್ಲ ಅಥವಾ ತಾನು ಬಯಸಿದ ಜೀವನವನ್ನು ನಡೆಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ ಎಂದು ಕಂಡುಕೊಂಡಿದ್ದನು, ಮತ್ತು ಜಿನ್ನಾ ಜೊತೆ ಪಾಕಿಸ್ತಾನಕ್ಕೆ ಸೇರುವ ಬಗ್ಗೆ ಸಮಾಲೋಚನೆ ನಡೆಸಿದನು, ಇದರಿಂದಾಗಿ ಅವನನ್ನು ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಪರವಾಗಿ ರಾಜ್ಯ ಮತ್ತು ಜೈಸಲ್ಮರ್ ಪ್ರದೇಶದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥನಾಗಿ ನಿಯೋಜಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಜಿನ್ನಾ ಗಡಿ ಭಾಗದ ರಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸಿದ್ದರು, ಹಾಗೆಯೇ ಇತರ ರಜಪೂತ ರಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಅವರು ಕಳೆದುಕೊಂಡ ಬಂಗಾಳ ಮತ್ತು ಪಂಜಾಬ್‌ ಪ್ರಾಂತಗಳಿಗೆ ಪರಿಹಾರ ನೀಡುವ ಮೂಲಕ ಪಾಕಿಸ್ತಾನಕ್ಕೆ ಸೇರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಆಶಯ ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಪಾಕಿಸ್ತಾನಕ್ಕೆ ಸೇರಿಕೊಳ್ಳಲು ಜೋಧ್‌ಪುರ ಮತ್ತು ಜೈಸಲ್ಮರ್ ರಾಜರು ಹಾಕುವ ಯಾವುದೇ ಷರತ್ತುಗಳನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುವುದಾಗಿ ಸೂಚಿಸಿದರು, ಅಲ್ಲಿನ ರಾಜರಿಗೆ ಒಂದು ಖಾಲಿ ಹಾಳೆಯನ್ನು ನೀಡಿ ನಿಮ್ಮ ಷರತ್ತುಗಳನ್ನು ಬರೆಯಿರಿ ಅದಕ್ಕೆ ತಾನು ಸಹಿ ಹಾಕುತ್ತೆನೆಂ ಎಂದೂ ಹೇಳಿದರು. ಹಿಂದೂಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ಮುಸ್ಲಿಂ ಪರವಾಗಿದ್ದರೆ ಕೋಮು ಸಮಸ್ಯೆ ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ವಾದಿಸಿ ಜೈಸಲ್ಮರ್ ಈ ಪ್ರಸ್ತಾಪವನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸಿತು. ಹನ್ವಂತ್ ಸಿಂಗ್ ಸಹಿ ಹಾಕುವ ಹಂತಕ್ಕೆ ಬಂದಿದ್ದನು. ಆದರೆ ಜೋಧ್‌ಪುರ, ಪಾಕಿಸ್ತಾನಕ್ಕೆ ಸೇರುವ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿ ಜೋಧ್‌ಪುರದಲ್ಲಿ ವಾತಾವರಣವು ಪ್ರತಿಕೂಲವಾಗಿತ್ತು. ವಿಭಜನೆ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಹಿಂದೂ ರಾಜ್ಯವು ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಜೊತೆ ಸೇರಿಕೊಂಡರೆ ಎರಡು ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಸಿದ್ಧಾಂತವು ಉಲ್ಲಂಘನೆಯಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಕೋಮು ಗಲಭೆ ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ಮೌಂ‌ಟ್‌ ಬ್ಯಾಟನ್‌ ಕೂಡ ಸೂಚಿಸಿದನು. ಈ ವಾದಕ್ಕೆ ಹನ್ವಂತ್ ಸಿಂಗ್‌ ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡ, ಮತ್ತು ಇದರಿಂದ ಸ್ವಲ್ಪ ಮಾತ್ರ ಮನಸ್ಸಿಲ್ಲದ agreed to accede to ಭಾರತ‌.

ಜುನಾಘರ್

ರಾಜ್ಯಗಳಿಗೆ ಭಾರತ‌ ಅಥವಾ ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಆಡಳಿತಕ್ಕೊಳಪಡಬೇಕೆಂದು ನಿಯಮವಿಲ್ಲದಿದ್ದರೂ, ಮೌಂ‌ಟ್‌ ಬ್ಯಾಟನ್ "ಭೌಗೋಳಿಕ ಕಡ್ಡಾಯಗಳಿಂದಾಗಿ" ಹೆಚ್ಚಿನವು ಭಾರತಕ್ಕೆ ಸೇರಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ‌ ಎಂದು ಗುರುತಿಸಿದನು. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಆತ ಪಾಕಿಸ್ತಾನದೊಂದಿಗೆ ತನ್ನ ಗಡಿಯನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುವ ರಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಪಾಕಿಸ್ತಾನಕ್ಕೆ ಅಧಿಕಾರವಹಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಆಯ್ದುಕೊಂಡನು.

ಗುಜರಾತ್‌ನ ನೈಋತ್ಯ ತುದಿಯಲ್ಲಿರುವ ಪಾಕಿಸ್ತಾನದೊಂದಿಗೆ ತನ್ನ ಗಡಿಯನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳದ ಪ್ರದೇಶವಾದ ಜುನಾಘಢದ ನವಾಬ, ಮೌಂ‌ಟ್‌ ಬ್ಯಾಟನ್‌ನ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವನ್ನು ನಿರ್ಲಕ್ಷಿಸಿ ಪಾಕಿಸ್ತಾನವನ್ನು ಸಮುದ್ರದ ಮೂಲಕ ತಲುಪಬಹುದೆಂದು ವಾದಿಸುತ್ತಾ ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ವಹಿಸಿಕೊಂಡನು. ಜುನಾಘಢದ ಮಂಗ್ರೋಲ್‌‌ ಮತ್ತು ಬಾಬರಿಯಾವಾಡ‌ ಎರಡು ರಾಜ್ಯಗಳ ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಒಳಗಾದ ನಾಯಕರು ಜುನಾಘಡದ ಸ್ವತಂತ್ರವನ್ನು ಘೋಷಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಭಾರತದಲ್ಲಿ‌ ಅಧಿಕಾರ ವಹಿಸಿಕೊಂಡರು. ಇದಕ್ಕುತ್ತರವಾಗಿ ಜುನಾಘಡದ ನವಾಬನ ಸೈನ್ಯ ರಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ನೆರೆಯ ರಾಜ್ಯಗಳ ರಾಜರು ಜುನಾಘಢಕ್ಕೆ ತಮ್ಮ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ಕಳುಹಿಸುವ ಮೂಲಕ ಕೋಪವನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ನೆರವನ್ನು ಕೋರಿದರು. ಸಮಲದಾಸ್‌ ಗಾಂಧಿ ನೇತೃತ್ವದ ಜುನಾಘಢದ ಜನರ ತಂಡವು ಪ್ರಸ್ತುತ ಆಡಳಿತವನ್ನು ಬಹಿಷ್ಕರಿಸಿ ಆರ್ಜೀ ಹುಕುಮತ್‌ ("ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಸರ್ಕಾರ")ನ್ನು ರಚಿಸಿತು.

ಭಾರತದ ನಂಬಿಕೆಯೆಂದರೆ ಜುನಾಘಢವನ್ನು ಪಾಕಿಸ್ತಾನಕ್ಕೆ ಸೇರಲು ಅನುಮತಿಸಿದರೆ, ಗುಜರಾತಿನಲ್ಲಿನ ಜನಾಂಗೀಯ ಘರ್ಷಣೆಯು ಬಿಗಡಾಯಿಸುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು ಅದು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೊಳಪಡಿಲು ತಿರಸ್ಕರಿಸಿತು. ಸರ್ಕಾರವು ಅಲ್ಲಿಯ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಶೇಕಡಾ ೮೦ ಹಿಂದೂಗಳಾಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಜನಮತಗಣನೆಯ ಮೂಲಕ ಅಧಿಕಾರ ವಹಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿತು. ಅದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅವರು ಜುನಾಘಢಕ್ಕೆ ಇಂಧನ ಮತ್ತು ಕಲ್ಲಿದ್ದಿಲಿನ ಸರಬರಾಜನ್ನು ಸ್ಥಗಿತಗೊಳಿಸಿದರು, ವಿಮಾನ ಮತ್ತು ಅಂಚೆಯ ಸೇವೆಯನ್ನು ಕೊನೆಗೊಳಿಸಿದರು, ಗಡಿಯೊಳಕ್ಕೆ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ನುಗ್ಗಿಸಿದರು, ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದಲಿದ್ದ ಮಂಗ್ರೋಲ್‌‌ ಮತ್ತು ಬಾಬರಿಯಾವಾಡದ ಸಂಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಪುನಃ ಆಕ್ರಮಿಸಿ ಆಡಳಿತಕ್ಕೊಳಪಡಿಸಲಾಯಿತು. ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ಹಿಂತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವ ವಿಷಯವಾಗಿ ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ಜನಮತಗಣನೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಚರ್ಚಿಸಲು ಒಪ್ಪಿತು, ಇದನ್ನು ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ ವಿರೋಧಿಸಿತು. ೨೬ ಅಕ್ಟೋಬರ್‌ರಂದು ನವಾಬ ಮತ್ತು ಆತನ ಕುಟುಂಬ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ಸೈನ್ಯಕ್ಕೆ ಬಿಟ್ಟು, ಪಾಕಿಸ್ತಾನಕ್ಕೆ ಓಡಿಹೋಯಿತು. ೭ ನವೆಂಬರ್‌ರಂದು, ಜುನಾಘಢದ ನ್ಯಾಯಾಲಯ ಕುಸಿತವನ್ನೆದುರಿಸಿತು, ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ರಾಜ್ಯದ ಆಡಳಿತವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಅದೇಶಿಸಿತು. ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ ಇದನ್ನು ಅಂಗೀಕರಿಸಿತು. ಜನಾಭಿಪ್ರಾಯ ಸಂಗ್ರಹವನ್ನು ಫೆಬ್ರವರಿ ೧೯೪೮ರಂದು ಕೈಗೊಳ್ಳಲಾಯಿತು, ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ಪರವಾಗಿ ಒಮ್ಮತದ ಅಭಿಪ್ರಾಯ ವ್ಯಕ್ತವಾಯಿತು.

ಕಾಶ್ಮೀರ

Main article: Kashmir conflict

(Kashmir conflict)

ಪಾಕಿಸ್ತಾನಿ ನಿಯಂತ್ರಣದಲ್ಲಿರುವ ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಹಸಿರು ಬಣ್ಣದಲ್ಲಿ ತೋರಿಸುತ್ತಿದೆ. ಚೈನಾದ ಅಕ್ಸಾಯ್ ಚಿನ್ ಆಡಳಿತದಡಿಯಲ್ಲಿರುವಾಗ ಜಮ್ಮು-ಕಾಶ್ಮೀರ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಭಾರತದ ಆಡಳಿತಕ್ಕೆ ಒಳಪಟ್ಟ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಗಾಢ ಕಂದು ಬಣ್ಣದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತಿದೆ.

ಕಾಶ್ಮೀರವು ಮುಸ್ಲಿಂ ಬಹುಸಂಖ್ಯಾತರ ರಾಜ್ಯವಾಗಿದ್ದರೂ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸುವಾಗ ಹಿಂದೂ ಹರಿ ಸಿಂಗ್‌ ಆಳ್ವಿಕೆ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದ ಮಹಾರಾಜನಾಗಿದ್ದನು. ಎರಡೂ ನಿರ್ಧಾರಗಳು ತನ್ನ ರಾಜ್ಯದ ಮೇಲೆ ವ್ಯತಿರಿಕ್ತ ಪರಿಣಾಮವನ್ನುಂಟು ಮಾಡುವುದರಿಂದ, ಹರಿ ಸಿಂಗ್‌ ಭಾರತ‌ ಅಥವಾ ಪಾಕಿಸ್ತಾನಕ್ಕೆ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಕೊಡುವುದೆಂದು ಗೊಂದಲಕ್ಕೊಳಗಾಗೊದ್ದನು. ಪಾಕಿಸ್ತಾನದೊಂದಿಗೆ ನಿಲುಗಡೆ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಸಹಿ ಹಾಕಿದನು ಮತ್ತು ಭಾರತದೊಂದಿಗೆ ಇದೇ ರೀತಿಯದಕ್ಕೆ ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿದನು, ಆದರೆ ಕಾಶ್ಮೀರ ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿರಲು ಬಯಸುತ್ತದೆಂದು ಘೋಷಿಸಿದನು. ಆತನ ನಿಯಮವನ್ನು ಕಾಶ್ಮೀರದ ದೊಡ್ಡ ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷವಾದ ನ್ಯಾಶನಲ್ ಕಾನ್ಫರೆನ್ಸ್‌ನ ನಾಯಕ ಷೇಕ್ ಅಬ್ದುಲ್ಲಾ ಇದನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿದನು, ಮತ್ತು ಪದತ್ಯಾಗ ಮಾಡುವಂತೆ ಬೇಡಿಕೆಯಿತ್ತನು.

ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ಕಾಶ್ಮೀರದ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಬಲವಂತದ ಮೂಲಕ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿತು, ಸಾರಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕ ಮತ್ತು ಸರಬರಾಜನ್ನು ಸ್ಥಗಿತಗೊಳಿಸಿತು. ವಿಭಜನೆಯಿಂದಾದ ಪಂಜಾಬಿನಲ್ಲಿನ ಅಸ್ತವ್ಯಸ್ಥತೆಯು ಭಾರತ‌ದೊಂದಿಗಿನ ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಸ್ಥಗಿತಗೊಳಿಸಿತು, ಹೀಗಾಗಿ ಕಾಶ್ಮೀರವನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಲು ಎರಡೂ ದೇಶಗಳಿದ್ದ ಮಾರ್ಗಗಳೆಂದರೆ ವಾಯುಮಾರ್ಗವಾಗಿತ್ತು. ಅತಿಪಾಶವೀಯ ಸುದ್ಧಿಗಳು ಬಹುಸಂಖ್ಯಾತ ಮುಸ್ಲಿಂ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಪೂಂಚ್‌ನ ಮಹರಾಜರ ದಳದ ದಾಳಿಯು ನಾಗರೀಕರ ಗೊಂದಲದ ಸ್ಪೋಟವನ್ನುಂಟುಮಾಡಿತು. ಅದರ ತದನಂತರ ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ವಾಯವ್ಯ ಪ್ರಾಂತ್ಯದ ಗಡಿಯ ಮೂಲಕ ಪಠಾಣ್ ಪಂಗಡದವರು ಗಡಿಯನ್ನು ದಾಟಿ ಕಾಶ್ಮೀರವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದರು. ದಾಳಿಕಾರರು ಶ್ರೀನಗರದೆಡೆಗೆ ಆಕ್ರಮಿಸಿದರು. ಕಾಶ್ಮೀರದ ಮಹಾರಾಜ ಭಾರತ‌ಕ್ಕೆ ಸೈನ್ಯದ ನೆರವಿಗಾಗಿ ಬರೆಯುತ್ತಾರೆ, ವಿಲೀನ ಪತ್ರವನ್ನು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸುತ್ತಾರೆ, ಮತ್ತು ಷೇಕ್ ಅಬ್ದುಲ್ಲಾ ನೆತೃತ್ವದ ಮಧ್ಯಂತರ ಸರ್ಕಾರವನ್ನು ರಚಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು, ಆದರೆ ನೆಹರು ಜನಾಭಿಪ್ರಾಯ ಸಂಗ್ರಹದ ಮೂಲಕ ನಿರ್ಧರಿಸಬೇಕೆಂದರು, ಇಂತಹ ಖತರಿಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯು ಕಾನೂನಿನ ಅವಶ್ಯಕತೆಯಾಗಿರಲಿಲ್ಲ.

ಭಾರತದ ಸೈನ್ಯವು ಜಮ್ಮು, ಶ್ರಿನಗರ ಮತ್ತು ಕಣಿವೆಗಳನ್ನು ಮೊದಲ ಕಾಶ್ಮೀರ ಯುದ್ಧದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ರಕ್ಷಿಸಿದರು, ಆದರೆ ಚಳಿಗಾಲದಲ್ಲಿ ಆಕ್ರಮಣವನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿದರು, ಇದು ರಾಜ್ಯದ ಬಹುಭಾಗವನ್ನು ದುಸ್ತರ ಸ್ಥಿತಿಗೆ ತಳ್ಳಿತು. ಭಗ್ನಗೊಂಡ ರಾಜಕೀಯ ಮತ್ತು ಸೈನ್ಯದ ತಂತ್ರಗಾರಿಕೆಯಿಂದಾಗಿ ಪ್ರಧಾನಿ ನೆಹರು ಯುದ್ಧ ವಿರಾಮವನ್ನು ಘೋಷಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಯುಎನ್‌ ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆಯನ್ನು ವಹಿಸುವಂತೆ ಆಗ್ರಹಿಸಿದರು, ಇಲ್ಲವಾದಲ್ಲಿ ಸೋತಿರುವ ಶತ್ರುಗಳ ಅನಿರೀಕ್ಷಿತ ದಾಳಿಯನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಲು ಭಾರತ‌ ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಮೇಲೆ ಆಕ್ರಮಣ ಮಾಡುವುದಾಗಿ ವಾದಿಸಿತು. ಜನಾಭಿಪ್ರಾಯ ಸಂಗ್ರಹವನ್ನು ಮಾಡಲಿಲ್ಲ, ಮತ್ತು ೨೬ ಜನವರಿ ೧೯೫೦ರಂದು ಕಾಶ್ಮೀರದಲ್ಲಿ ಭಾರತ‌ದ ಸಂವಿಧಾನವು ಜಾರಿಗೆ ಬಂದಿತು, ಆದರೆ ಸಂವಿಧಾನದ ಕಲಮು ೩೭೦ರಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷ ಮೀಸಲಾತಿಯನ್ನೊದಗಿಸಿದರು. ಆದಗ್ಯೂ ಭಾರತ‌ವು ಕಾಶ್ಮೀರದಾದ್ಯಂತ ಆಡಳಿತ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ಕಾಪಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಲ್ಲ. ಉತ್ತರ ಮತ್ತು ಪಶ್ಚಿಮ ಭಾಗದ ಕಾಶ್ಮೀರವು ೧೯೪೭ರಲ್ಲಿ ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಆಡಳಿತಕ್ಕೊಳಪಟ್ಟಿತು, ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದಿಂದ 'ಪಾಕಿಸ್ತಾನ-ಆಕ್ರಮಿತ ಕಾಶ್ಮೀರ' ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ೧೯೬೨ರ ಸಿನೊ-ಭಾರತ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ, ಚೀನ ಲಡಾಕ್ ಗಡಿಯ ಈಶಾನ್ಯದಲ್ಲಿರುವ ಅಕೆಸಾಯಿ ಚಿನ್ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡಿತು, ಇದು ನಿಯತ್ರಣವನ್ನು ಹೊಂದಿ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿತು.

ಜುನಾಘಢದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಮೌಂ‌ಟ್‌ ಬ್ಯಾಟನ್‌, ಪಾಕಿಸ್ತಾನೀ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳು ಎರಡು ರಾಷ್ಟ್ರದ ಸಿದ್ದಾಂತವನ್ನು ತೊರೆದು ಹಿಂದೂ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಹೆಚ್ಚಿರುವ ಜುನಾಘಢವನ್ನು ಭಾರತದ ಆಧಿಕಾರಕ್ಕೊಳಪಡಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ‌ ಎಂದು ಸ್ಪಷ್ಟೀಕರಿಸಿದನು. ಕಾಶ್ಮೀರದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಮುಸ್ಲಿಂ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ಹೆಚ್ಚಿರುವುದರಿಂದ ಮಹಾರಾಜ ಜನರ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ ಆತನ ನಿರ್ಧಾರವನ್ನು ಕೈಗೊಳ್ಳಲು ಅನುಮತಿಸಲಾಯಿತು.

ಹೈದರಾಬಾದ್‌

Main article: Operation Polo

1909ರಲ್ಲಿ ಹೈದ್ರಾಬಾದ್ ಪ್ರಭುತ್ವ. ಇದರ ಪೂರ್ವದ ಭೂ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಇಂದು ಭಾರತದ ಆಂಧ್ರ ಪ್ರದೇಶ,ಕರ್ನಾಟಕ ಮತ್ತು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಸೇರಿಕೊಂಡಿವೆ

ಹೈದರಾಬಾದ್‌ ನೆಲಾವೃತ ಪ್ರದೇಶವಾಗಿದ್ದು ೮೨,೦೦೦ ಚದರ ಮೈಲಿ (ಸುಮಾರು ೨೧೨,೦೦೦ ಚದರ ಕಿಲೋಮೀಟರ್) ಆಗ್ನೇಯ ಭಾರತದಲ್ಲಿದೆ‌. ೧೭ ಮಿಲಿಯನ್ ಜನರಲ್ಲಿ ೮೭%ರಷ್ಟು ಹಿಂದೂಗಳಾಗಿದ್ದು, ಇದರ ಆಡಳಿತಗಾರ ನಜಾಮ್ ಒಸ್ಮಾನ್ ಅಲಿ ಖಾನ್ ಒಬ್ಬ ಮುಸ್ಲಿಂ ಆಗಿದ್ದಾನೆ, ಮತ್ತು ಅದರ ರಾಜಕೀಯವನ್ನು ಮುಸ್ಲಿಂ ಗಣ್ಯರ ಪ್ರಭಾವವಿರುತಿತ್ತು. ಮುಸ್ಲಿಂ ಉದಾತ್ತತೆ ಮತ್ತು ನಿಜಾಮ್ ಮುಸ್ಲಿಂ ಪಕ್ಷದ ಪರವಾದ ಇಟ್ಟೇಹಡ್‌-ಉಲ್-ಮುಸ್ಲಿಮೀನ್‌, ಹೈದರಾಬಾದ್‌ ಸ್ವತಂತ್ರ ರಾಜ್ಯವಾಗಿ ಉಳಿಯಬಕೆಂದು ಮತ್ತು ಭಾರತ‌ ಮತ್ತು ಪಾಕಿಸ್ತಾನದಿಂದ ಸಮಾನ ದೂರವನ್ನು ಕಾಯ್ದುಕೊಳ್ಳಬೇಕೆಂದು ಸೂಚಿಸಿದನು. ಅದರಂತೆ ನಿಜಾಮ್ ಜೂನ್‌ ೧೯೪೭ರಲ್ಲಿ ಫರ್ಮಾನನ್ನು ಹೊರಡಿಸಿ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಹಸ್ತಾಂತರಿಸಿದ ನಂತರ ಮತ್ತು ತನ್ನ ರಾಜ್ಯವು ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿ ಮುಂದುವರೆಯುವುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿದನು. ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ ಫರ್ಮಾನನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸಿದರು, ಅದನ್ನು "ಅನುಮಾನಾಸ್ಪದ ಅಂಗೀಕಾರಾರ್ಹತೆಯ ಕಾನೂನಿನ ಹಕ್ಕು ಕೇಳಿಕೆ" ಎಂದು ಹೇಳಿದರು. ತಂತ್ರಗಾರಿಕೆಯ ಪ್ರದೇಶವಾದ ಹೈದರಾಬಾದ್‌ ಉತ್ತರ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಸಂಪರ್ಕ‌ ಕೊಂಡಿಯಾಗಿರುತ್ತದೆ, ಹೀಗಾಗಿ ಇದು "ವಿದೇಶೀ ಹಿತಸಕ್ತಿಗಳಿಗೆ" ಬಳಸಿ ಭಾರತವನ್ನು ಹೆದರಿಸುವ‌, ಮತ್ತು ಅದರ ಫಲವಾಗಿ ಭಾರತದ ಶಾಂತಿ ಮತ್ತು ಭದ್ರತೆಗೆಯುಂಟಾಗುತ್ತದೆ. ರಾಜ್ಯದ ಜನರು, ಇತಿಹಾಸ ಮತ್ತು ಸ್ಥಳವು ಮತ್ತು ಅದರ ಸ್ವಂತ "ಸಮಾನ ಆಸಕ್ತಿಗಳು" ಪ್ರಶ್ನಾತೀತವಾಗಿ ಭಾರತದ್ದಾಗಿದೆ, ಆದ್ದರಿಂದ ಭಾರತದೊಂದಿಗೆ ಏಕೀಕರಣಗೊಳ್ಳಬೇಕೆಂದು ಆದೇಶಿಸಲಾಗಿದೆ.

ನಿಜಾಮ್‌‌ ಭಾರತ‌ದೊಂದಿಗೆ ಸೀಮಿತವಾದ ಒಪ್ಪಂದದ ಮೂಲಕ ಅಂಗೀಕರಿಸಲು ಸಿದ್ಧತೆ ನಡೆಸಿದನು, ಇದು ಆದರೆ ಸಾಮಾನ್ಯ ವಿಲೀನ ಪತ್ರದಿಂದ ಹೈದರಾಬಾದ್‌ಗೆ‌ ರಕ್ಷಣೆಯನ್ನೊದಗಿಸುತ್ತದೆ, ಇದರಲ್ಲಿ ಭಾರತ‌ ಮತ್ತು ಪಾಕಿಸ್ತಾನಗಳ ಸಂಘರ್ಷದಲ್ಲಿ ಹೈದರಾಬಾದ್ ತಟಸ್ಥವಾಗಿರುವ ಅವಕಾಶವನ್ನೊದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಇತರೆ ರಾಜ್ಯಗಳೂ ಇದೇ ಬೇದಿಕೆಯನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತದೆಂದು ಭಾರತ‌ ಈ ರಿಯಾಯಿತಿ ಪ್ರಸ್ತಾಪವನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸಿತು. ಹೈದರಾಬಾದ್‌ ಭಾರತ‌ದ ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೊಳಪಡದ್ದರೂ ಬದಲಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಾಗಿ ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ತಟಸ್ಥ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಸಹಿಹಾಕಿದರು. ಡಿಸೆಂಬರ್‌ ೧೯೪೭ರ ವೇಳೆಗೆ, ನಿಜಾಮ್‌‌ ಭಾರತ‌ವು ತನ್ನ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ದಿಗ್ಬಂಧನಕ್ಕೊಳಪಡಿಸುತ್ತಿದೆಯೆಂದು ಆರೋಪಿಸಿದಾಗ, ಭಾರತ‌ ಪದೇ ಪದೆ ಹೈದರಾಬಾದ್‌ ಒಪ್ಪಂದವನ್ನು ಮುರಿಯುತ್ತಿರುವುದಾಗಿ ಆರೋಪಿಸಿತು, ಮತ್ತು ಆರೋಪವನ್ನು ಭಾರತ‌ ನಿರಾಕರಿಸಿತು.

೧೯೪೮ರಲ್ಲಿ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯು ಇನ್ನೂ ಹದಗೆಟ್ಟಿತು. ರಜಾಕಾರ್ಸ್‌ ("ಸ್ವಯಂ ಸೇವಕರು"), ಮುಸ್ಲಿಮ್ ತೀವ್ರಗಾಮಿ ಕಾಸಿಮ್ ರಿಜ್ವಿರ ಪ್ರಭಾವದಿಂದ ನಿರ್ಮಿತವಾದ ಮತ್ತು ಇಟ್ಟೇಹಡ್‌-ಉಲ್-ಮುಸ್ಲಿಮೀನ್‌ ಭಾಗವಾದ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿರುವ ಹಿಂದೂ ವಿರೊಧೀ ಮುಸ್ಲಿಮರನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುವ ಸಂಘಟನೆಯಾಗಿದೆ, ತಮ್ಮ ಚಟುವಟಿಕೆಯನ್ನು ತೀವ್ರಗೊಳಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಹಳ್ಳಿಗರನ್ನು ಬೆದರಿಸಲು ಆರಂಭಿಸಿದರು. ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ನ ಭಾಗವಾದ ಹೈದರಾಬಾದ್‌ ರಾಜ್ಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷ ರಾಜಕೀಯ ಚಳವಳಿಯನ್ನಾರಂಭಿಸಿತು. ಮೊದಲು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ಗೆ ಪೂರಕವಾಗಿದ್ದು ನಂತರ ಕಮ್ಮ್ಯೂನಿಸ್ಟ್‌ ಗುಂಪುಗಳು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ ತಂಡಗಳ ಮೇಲೆ ಧಾಳಿನ್ನಾರಂಭಿಸಿದುದರಿಂದ ವಿಷಯವನ್ನು ಹಾಳುಮಾಡಿದವು. ಮೌಂ‌ಟ್‌ ಬ್ಯಾಟನ್‌ನ ‌ಸಮಾಲೋಚಿಸುವ ಪ್ರಯತವು ಮುರಿದು ಬಿದ್ದಿತು, ಆಗಸ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ನಿಜಾಮ್‌‌ ಸನ್ನಿಹಿತ ದಾಳಿಯಿಂದ ಭಯಗೊಂಡಿರುವುದಾಗಿ ಹೇಳತ್ತಾನೆ, ಯುಎನ್ ರಕ್ಷಣಾ ಸಮಿತಿ ಮತ್ತು ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ನ್ಯಾಯಾಲಯಕ್ಕೆ ಮೊರೆಹೋಗಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಾನೆ. ಪಟೇಲ್ ಹೈದರಾಬಾದ್‌ಗೆ ಅದರ ಸ್ವತಂತ್ರವನ್ನು ಅನುಮತಿಸಿದರೆ ಸರ್ಕಾರದ ಗೌರವಕ್ಕೆ ಧಕ್ಕೆ ಬರುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ನಂತರ ಹಿಂದೂಗಳು ಮತ್ತು ಮುಸ್ಲಿಮರು ತಮ್ಮ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಸುರಕ್ಷಿಸುತ್ತಾರೆ. ೧೩ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್‌ನಂದು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತ‌ದ ನ್ಯಾಯ ಪರಿಪಾಲನೆ ಮತ್ತು ಶಿಸ್ತಿಗ ಧಕ್ಕೆಯಾಗುತ್ತದೆಂದು ಭಾರತದ ಸೈನ್ಯವನ್ನು ಪರೇಶನ್ ಪೊಲೊದಡಿಯಲ್ಲಿ ಹೈದರಾಬಾದ್‌ಗೆ ನುಗ್ಗಿಸಿತು. ೧೩ರಿಂದ ೧೮ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್‌ನೊಳಗೆ ‌ಸಣ್ಣ ಪ್ರಮಾಣದ ಪ್ರತಿರೋಧದೊಂದಿಗೆ ಸಂಪೂರ್ಣ ಹಿಡಿತವನ್ನು ಸಾಧಿಸಿತು. ನಿಜಾಮ್‌‌ ಭಾರತ‌ದ ಬೇರೆ ರಾಜರ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ರಾಜ್ಯದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥನಾಗಿ ಮುಂದುವರೆದನು. ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಉತ್ಕಟ ವಿರೋಧ ಮತ್ತು ಇತರೆ ಸಮುದಾಯಗಳ ಬಲವಾದ ಟೇಕೆಯ ಹರತಾಗಿಯೂ ಯುಎನ್‌ಗೆ ಮಾಡಿದ ದೂರು ನಿರಾಕರಿಸುತ್ತಾನೆ,ಮತ್ತು ನಂತರ ಯುಎನ್‌ ಇದನ್ನಿ ಮುಂದುವರೆಸುವುದಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಹೈದರಾಬಾದ್‌ ಭಾರತದೊಳಕ್ಕೆ ಸೇರುತ್ತದೆ.

ಏಕೀಕರಣವನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸುವುದು

ಕೇಂದ್ರೀಯ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಮತ್ತು ಬಿಹಾರ್‌, ಚತ್ತೀಸ್‌ಗಡ, ಮಧ್ಯ ಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ಭಾಗವಾಗಿ ರೂಪುಗೊಂಡಿವೆ.

ಬ್ರಿಟೀಷ ಆಡಳಿತದ ಮದ್ರಾಸ್ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಮತ್ತು ಪಕ್ಕದ ರಾಜ ಪ್ರಭುತ್ವ ಪ್ರದೇಶಗಳು

ಮದ್ರಾಸ್ ಆಧಿಪತ್ಯವನ್ನು ವಿಭಾಗಿಸಿ ಪಕ್ಕದ ರಾಜ ಪ್ರಭುತ್ವಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಒಗ್ಗೂಡಿಸಿ ಕೇರಳ, ತಮಿಳುನಾಡು,ಕರ್ನಾಟಕ ಮತ್ತು ಆಂಧ್ರ ಪದೇಶ ರಾಜ್ಯಗಳಾಗಿ ಹುಟ್ಟುಹಾಕಲಾಯಿತು.

ಭಾರತಕ್ಕೆ ಕೇವಲ ಮೂರು ವಿಷಯಗಳ ವರ್ಗಾವಣೆಯ ಹಿಡಿತ ನೀಡಲಾಗಿತ್ತಲ್ಲದೆ ಸಾಧನಗಳಿಗೆ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಮಿತಿಗೊಳಿಸಲಾಗಿತ್ತು ಹಾಗೂ ಸಂಯುಕ್ತಕೆಯನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕಿಂತ ವಿವಿಧ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಆಡಳಿತ ಮತ್ತು ಪಾಲನೆಯಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷ ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ತರುವುದರ ಮೂಲಕ ಅವರೇ ತಯಾರಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದಾಗಿತ್ತು. ಒಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಗಣರಾಜ್ಯ ಭಾರತದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ “ವಿವಿಧ ರಾಜ್ಯಗಳ ರಾಜಕೀಯ ಮುಖಂಡರ ನಿಷ್ಠೆಗಳು, ನಿರೀಕ್ಷೆಗಳು ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು ಒಂದು ಕೇಂದ್ರದತ್ತ” ಒಲಿಸುವ ಮೂಲಕ ಸಂಪೂರ್ಣ ರಾಜಕೀಯ ಏಕೀಕರಣದ ಅಗತ್ಯವಿತ್ತು. ಇದು ಸಲೀಸಾದ ಕಾರ್ಯವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಮೈಸೂರಿನಂತಹ ಸಮೃದ್ಧ ರಾಜ್ಯಗಳು ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿ ಶಾಸಕಾಂಗ ಪದ್ಧತಿ ಹೊಂದಿದ್ದು, ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ಪೌರತ್ವ ಹೊಂದಿದ್ದು ಹಾಗೂ ಭಾರತೀಯ ಬ್ರಿಟಿಷರಿ ಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ವ್ಯತ್ಯಾಸ ಹೊಂದಿರಲಿಲ್ಲ, ಇನ್ನುಳಿದದ್ದೆಂದರೆ ರಾಜಕೀಯ ನಿರ್ಧಾರಗಳು ಸಣ್ಣ ಪ್ರಮಾಣದ, ಪರಿಮಿತ ಶ್ರೀಮಂತ ವಲಯಗಳಿಗೆ ಸೀಮಿತವಾದವು ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯಾಡಳಿತವು ಉತ್ತಮ ಪಿತೃಪ್ರಾಯತಾವಾದವಾಯಿತು ಮತ್ತು ಆಸ್ಥಾನದ ಪಿತೂರಿಗಳ ಕೆಟ್ಟ ಪರಿಣಾಮ ಉಂಟಾಯಿತು. ವೈಭವಯುತ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ರಕ್ಷಣೆ ಇಟ್ಟುಕೊಂಡೇ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು ೧೯೪೮ ಮತ್ತು ೧೯೫೦ ರ ಮಧ್ಯೆ ರಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಪ್ರಾಂತಗಳನ್ನು ಒಂದೇ ನಾಗರಿಕ ಆಡಳಿತ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಒಂದೇ ಗಣತಂತ್ರ ಸಂವಿಧಾನದಡಿ ಬೆಸೆಯುವ ಕೆಲಸ ಆರಂಭಿಸಿತು.

ಫಾಸ್ಟ್ –ಟ್ರಾಕ್ ಏಕೀಕರಣ

ಈ ಪದ್ಧತಿಯಲ್ಲಿ ೧೯೪೭ ರಿಂದ ೧೯೪೯ ರ ಮಧ್ಯೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲ್ಪಟ್ಟ ಮೊದಲ ಹೆಜ್ಜೆ ಎಂದರೆ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಪಕ್ಕದ ಉತ್ತಮ ಪ್ರಾಂತಗಳ ಜೊತೆ ಅಥವಾ ಇತರ ಶ್ರೀಮಂತ ರಾಜ್ಯಗಳ ಜೊತೆ ಉತ್ತಮ ಸಂಬಂಧ ಕಾಯ್ದುಕೊಂಡು ಆಡಳಿತ ನಡೆಸಿಕೊಂಡು ಹೋಗಲಾಗದ ಸಣ್ಣ ರಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸುವುದು. ಈ ಪದ್ಧತಿಯು ಸಾಧನಗಳ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಭಾರತವು ಇತ್ತೀಚಗಷ್ಟೇ ದೃಢೀಕರಿಸಲಾಗಿದ್ದ ರಾಜ್ಯಗಳ ವಿಘಟನೆ ಮಾಡುವವರೆಗೆ ವಿವಾದಾಸ್ಪದವಾಗಿತ್ತು. ಪಟೇಲ್ ಮತ್ತು ಮೆನನ್ ಅವರು ಏಕೀಕರಣವಿಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ಆಡಳಿತಗಾರರು ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ ಮತ್ತು ಸರಿಯಾದ ಪಾಲನೆ ನೀಡಲಾಗದಿದ್ದರೆ ರಾಜ್ಯಗಳ ಆರ್ಥಿಕತೆ ಕುಸಿಯಬಹುದು ಮತ್ತು ಅರಾಜಕತೆ ಉಂಟಾಗಬಹುದು ಎಂಬುದನ್ನು ಒತ್ತಿ ಹೇಳಿದರು. ಅನೇಕ ಚಿಕ್ಕ ರಾಜ್ಯಗಳು ಅತ್ಯಂತ ಅತ್ಯಂತ ಚಿಕ್ಕದಾಗಿವೆ ಮತ್ತು ಅವರ ಆರ್ಥಿಕತೆ ಹಾಗೂ ಅವರ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿರುವ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಲು ಆಸರೆ ಒದಗಿಸಲು ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಹೊಂದಿಲ್ಲ ಎಂಬುದನ್ನು ಅವರು ಒತ್ತಿ ಹೇಳಿದರು. ಅನೇಕರು ಕೂಡ ತೆರಿಗೆ ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಇತರರು ಕಟ್ಟುನಿಟ್ಟುಗಳನ್ನು ಹೊರಿಸಿದ್ದರಿಂದ ಇದು ಸ್ವತಂತ್ರ ವ್ಯಾಪಾರ ಹಾಗೂ ಸಂಯುಕ್ತ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಯಾವುದು ಪಾರದರ್ಶಕವಾಗಿರಬೇಕಿತ್ತೋ ಅವುಗಳಿಗೆ ಅಡ್ಡಿಯುಂಟು ಮಾಡಿದವು. ಮೌಂಟ್ ಬ್ಯಾಟನ್ ಅವರಿಂದ ನೀಡಲ್ಪಟ್ಟ ಭರವಸೆಗಳನ್ನು ವಿಲೀನ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಮುರಿಯಲಾಯಿತು, ಪಟೇಲ್ ಮತ್ತು ನೆಹರು ಅವರು ಮೌಂಟ್ ಬ್ಯಾಟನ್ ಅವರ ಗವವರ್ನರ್-ಜನರಲ್ಹುದ್ದೆಯ ಕಾಲಾವಧಿ ಮುಗಿಯುವವರೆಗೂ ಕಾಯುವ ಇಚ್ಛೆಯನ್ನು ಮೊದಲಿನಿಂದಲೂ ಹೊಂದಿದ್ದರು. ೧೯೪೭ ರ ನಂತರ ಓರಿಸ್ಸಾದಲ್ಲಿನ ಆದಿವಾಸಿಗಳು ತಮ್ಮ ಜಮೀನಿಗಾಗಿ ದಂಗೆ ಎದ್ದರು. ೧೯೪೭ ರ ಡಿಸೆಂಬರ್ ನಲ್ಲಿ ಈಸ್ಟರ್ನ್ ಇಂಡಿಯಾ ಎಜೆನ್ಸಿ ಮತ್ತು ಚತ್ತೀಸ್ ಗಡ್ ಎಜೆನ್ಸಿಯಿಂದ ಬಂದ ರಾಜಕುಮಾರರು ಮೆನನ್ ಜೊತೆಗೆ ಯಾವ ಮಾರ್ಗ ಅನುಸರಿಸಿ ಅವರ ರಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಓರಿಸ್ಸಾ ಜೊತೆಗೆ, ಕೇಂದ್ರೀಯ ಪ್ರಾಂತಗಳು ಮತ್ತು ಬಿಹಾರ್ ಗಳನ್ನು ಜನವರಿ ೧ ೧೯೪೮ ರಿಂದ ಅನ್ವಯವಾಗುವಂತೆ ವಿಲೀನಗೊಳಿಸಬೇಕು ಎಂಬುದರ ಕುರಿತು ಪೂರ್ಣರಾತ್ರಿ ಚರ್ಚೆಗಾಗಿ ಸೇರುವಂತೆ ಸೂಚಿಸಿದರು. ಈ ವರ್ಷದ ನಂತರ ದೊಡ್ಡ ರಾಜ್ಯಗಳಾದ ಕೊಲ್ಹಾಪುರ ಮತ್ತು ಬರೋಡಾ ಸೇರಿದಂತೆ ೬೬ ಗುಜರಾತಿನ ೬೬ ರಾಜ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಡೆಕ್ಕನ್, ಬಾಂಬೆ ಜೊತೆಗೆ ವಿಲೀನವಾದವು. ಇತರ ಸಣ್ಣ ರಾಜ್ಯಗಳು ಮದ್ರಾಸ್, ಪಶ್ಚಿಮ ಪಂಜಾಬ್, ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ, ಸಂಯುಕ್ತ ಪ್ರಾಂತಗಳು ಮತ್ತು ಅಸ್ಸಾಂ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ವೀಲೀನವಾದವು. ಏನೇ ಆದರೂ ವಿಲೀನ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಸಹೀ ಹಾಕಿದ ಎಲ್ಲ ರಾಜ್ಯಗಳು ಪ್ರಾಂತಗಳಲ್ಲಿ ಏಕೀಕರಣವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗಡಿಯಲ್ಲಿರುವ ವಿಲೀನ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಸಹಿ ಹಾಕಿದ ಹಿಂದಿನ ಪಂಜಾಬ್ ಗುಡ್ಡ ರಾಜ್ಯಗಳ ಏಜೆನ್ಸಿಯ ೩೦ ರಾಜ್ಯಗಳು ಒಂದು ಭಿನ್ನವಾದ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಹೊಂದಿದ್ದು ರಕ್ಷಣಾತ್ಮಕ ಕಾರಣಗಳಿಗಾಗಿ ಕೇಂದ್ರದ ಪ್ರಾಂತೀಯ ಮುಖ್ಯ ಆಯುಕ್ತರಿಂದ ನೇರವಾಗಿ ಆಡಳಿತ ನಡೆಸಲ್ಪಡುತ್ತಿದ್ದ ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶದೊಂದಿಗೆ ಏಕೀಕರಣಗೊಂಡವು.

ಆಡಳಿತಗಾರರಿಗೆ “ಸಂಪೂರ್ಣ ಮತ್ತು ಬೇರಾವುದಕ್ಕೂ ಆಸ್ಪದವೀಯದ ನ್ಯಾಯನಿರ್ವಹಣೆ ಮತ್ತು ಶಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಹಾಗೂ ರಾಜ್ಯಪಾಲನೆಗೆ ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟವುಗಳನ್ನು” ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಭಾರತದೊಳಗೆ ವಿಲೀನ ಒಪ್ಪಂದಗಳು ಅಗತ್ಯವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ರಾಜಕುಮಾರರಿಗೆ ಅವರ ಸಂಪೂರ್ಣ ರಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಯಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ಖಾತರಿಗಳನ್ನು ನೀಡಲಾಯಿತು. ರಾಜಕುಮಾರರು ಅವರ ರಾಜ್ಯಗಳ ಅಧಿಕಾರಗಳ ಹಸ್ತಾಂತರಕ್ಕಾಗಿ ಹಾಗೂ ಬರಕಾಸ್ತು ಮಾಡಿದ್ದಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಯಾಗಿ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ವಾರ್ಷಿಕವಾಗಿ ಏಕಾಂತ ಹಣದ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಪರಿಹಾರ ಪಡೆಯುತ್ತಾರೆ. ರಾಜ್ಯ ಆಸ್ತಿ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವಾಗ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಸವಲತ್ತುಗಳು, ಪ್ರತಿಷ್ಠೆ ಮತ್ತು ನಾಮಧೇಯಗಳಂತಹ ಅವರ ಖಾಸಗಿ ಆಸ್ತಿಗಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಬಹುದಾಗಿತ್ತು. ಸಂಪ್ರದಾಯದ ಪ್ರಕಾರ ಸಫಲತೆಗೆ ಕೂಡ ಭರವಸೆ ನೀಡಲಾಗಿತ್ತು. ಹೆಚ್ಚುವರಿಯಾಗಿ, ಪ್ರಾಂತೀಯ ಆಡಳಿತದ ರಾಜೋಚಿತವಾದ ರಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಸಮನಾದ ಹಣ ಹಾಗೂ ಸತ್ಕಾರ ನೀಡುವ ಭರವಸೆಯೊಂದಿಗೆ ಬಲವಂತವಾಗಿ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಗಿತ್ತು.

ಆದಾಗ್ಯೂ ತಾತ್ವಿಕವಾಗಿ ಸಣ್ಣ ಹಾಗೂ ಅಶಕ್ತ ರಾಜ್ಯಗಳಿಗೂ ಕೂಡ ವಿಲೀನ ಒಪ್ಪಂದಗಳು ಕೆಲವು ದೊಡ್ಡ ರಾಜ್ಯಗಳಂತೆಯೇ ಅಗತ್ಯವಾಗಿದ್ದವು. ಪಶ್ಚಿಮ ಭಾರತದ ಕಚ್ ಮತ್ತು ತ್ರಿಪುರಾ ಹಾಗೂ ಉತ್ತರ-ಪಶ್ಚಿಮ ಭಾರತದ ಮಣಿಪುರ ಸೇರಿದಂತೆ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗಡಿರೇಖೆಯಲ್ಲಿ ಇದ್ದ ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಕೂಡ ವಿಲೀನ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಸಹಿ ಹಾಕುವಂತೆ ಹೇಳಲಾಯಿತು, ದೊಡ್ಡ ರಾಜ್ಯಗಳ ವಿರೋಧವಿದ್ದಾಗಲೂ ಕೂಡ ಅವು ಮಖ್ಯ ಆಯುಕ್ತರ ಪ್ರಾಂತಗಳಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟವು. ತನ್ನ ಆಡಳಿತದ ಕಾರ್ಯದ ಕುರಿತು ಭೋಪಾಲ್ ದ ಆಡಳಿತಗಾರ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಮ್ಮೆ ಹೊಂದಿದ್ದ ಮತ್ತು ಇದು ಅಕ್ಕಪಕ್ಕದಲ್ಲಿದ್ದ ಮರಾಠಾ ರಾಜ್ಯಗಳ ಜೊತೆ ಸೇರಿಹೋದರೆ ತನ್ನ ಗುರುತನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳಬಹುದು ಎಂದು ಭಯಗೊಂಡಿದ್ದರೂ ಇದೂ ಕೂಡ ಬಿಲಾಸ್ ಪುರ್ ನಂತೆ ನೇರವಾಗಿ ಮುಖ್ಯ ಆಯುಕ್ತರ ಪ್ರಾಂತದ ಆಡಳಿತಕ್ಕೆ ಒಳಪಟ್ಟಿತು. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನವು ಭಾಕ್ರಾ ಡ್ಯಾಂ ಕಟ್ಟಿದಾಗ ಪ್ರವಾಹದಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿಹೋದವು.

ನಾಲ್ಕು-ಹಂತಗಳ ಏಕೀಕರಣ

ವಿಲೀನ

ದೊಡ್ಡ ರಾಜ್ಯಗಳ ಬೃಹತ್ ಪಾಲುಗಳು ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ರಾಜ್ಯಗಳ ಕೆಲವು ಗುಂಪುಗಳು ನಾಲ್ಕು-ಹಂತದ ವಿವಿಧ ಪದ್ಧತಿಗಳ ಮೂಲಕ ಏಕೀಕರಣಗೊಂಡವು. ಈ ಪದ್ಧತಿಯಲ್ಲಿನ ಮೊದಲ ಹಂತವೆಂದರೆ ದೊಡ್ಡ ರಾಜ್ಯಗಳಿಗೆ ರಾಜೋಚಿತ ಸಂಯುಕ್ತ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಅವರ ವಿಲೀನ ಒಪ್ಪಂದ ನಿಯಮದಂತೆ ಸೇರಿಕೊಳ್ಳುವ ಹಾಗೆ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆ ಮೂಲಕ ಮನವೊಲಿಸಲಾಯಿತು. ವಿಲೀನ ಒಪ್ಪಂದದಡಿಯಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲ ಆಡಳಿತಗಾರರು ತಮ್ಮ ಆಡಳಿತಾಧಿಕಾರವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡರು, ಓರ್ವ ಹೊಸ ಸಂಯುಕ್ತ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ರಾಜಪ್ರಮುಖನಾಗಿ ಅಧಿಕಾರ ಉಳಿಸಿಕೊಂಡನು. ಇತರ ಆಡಳಿತಗಾರರು ಎರಡು ಮಂಡಲಗಳಾಗಿ ಸಂಘಟನೆ ಹೊಂದಿದವು—ಆಡಳಿತಗಾರರ ಸಮಾಲೋಚನೆ ಸಭೆ, ಸಾಮಂತ ರಾಜ್ಯಗಳ ಆಡಳಿತಗಾರರು ಇದರ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಸ್ಥಾಯಿ ಸಮಿತಿ, ಒಂದು ಅಥವಾ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸದಸ್ಯರು ಸಾಮಂತರಲ್ಲದ ರಾಜ್ಯಗಳ ಆಡಳಿತಗಾರರಿಂದ ಚುನಾಯಿಸಲ್ಪಟ್ಟವರು, ಉಳಿದವರು ಸಮಾಲೋಚನಾ ಸಭೆಯಿಂದ ಚುನಾಯಿಸಲ್ಪಟ್ಟವರಾಗಿದ್ದರು. ಒಬ್ಬ ರಾಜಪ್ರಮುಖ ಮತ್ತು ಮತ್ತೊಬ್ಬ ಉಪ ರಾಜಪ್ರಮುಖ ಅಥವಾ ಉಪ್ ರಾಜ್ ಪ್ರಮುಖ್ ಸ್ಥಾಯಿ ಸಮಿತಿಯ ಸದಸ್ಯರ ಸಮಿತಿಯಿಂದ ಆರಿಸಲ್ಪಟ್ಟರು. ಒಪ್ಪಂದಗಳು ಸಂವಿಧಾನವನ್ನು ರಚಿಸುವ ಮೂಲಕ ಅಧಿಕಾರ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಬಲ್ಲಂತಹ ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ಶಾಸನ ಸಭೆಯ ಹೊಸ ಸಂಯುಕ್ತ ಆಡಳಿತಕ್ಕಾಗಿ ಕಟ್ಟುಪಾಡುಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದವು. ಅವರ ರಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಭಿನ್ನವಾದ ಅಸ್ತಿತ್ವವಾಗಿ ಮಾಡಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿದ್ದಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಯಾಗಿ ಆಡಳಿತಗಾರರಿಗೆ ಮರೆಯಲ್ಲಿ ಹಣವನ್ನು ಹಾಗೂ ಭರವಸೆಗಳನ್ನು ವಿಲೀನ ಒಪ್ಪಂದದಡಿಯಲ್ಲಿ ನೀಡಲಾಯಿತು.

ಈ ಪದ್ಧತಿಯ ಮೂಲಕ ಪಟೇಲ್ ಅವರು ತನ್ನ ಸ್ಥಳೀಯ ಗುಜರಾತಿನ ಕಥಿಯಾವರ್ ದ್ವೀಪವನ್ನು ಸೌರಾಷ್ಟ್ರ ರಾಜ್ಯಗಳ ಒಕ್ಕೂಟಕ್ಕೆ ೨೨೨ ರಾಜ್ಯಗಳ ಏಕೀಕರಣವನ್ನು ೧೯೪೮ ರ ಜನವರಿಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಿದರು, ಇದೇ ವರ್ಷ ಇನ್ನೂ ೬ ಹೆಚ್ಚಿನ ರಾಜ್ಯಗಳು ಸಂಯುಕ್ತ ರಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಸೇರಿದವು. ೧೯೪೮ ರ ಮೇ ೨೮ ರಂದು ಮಧ್ಯ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಗ್ವಾಲಿಯರ್ ಒಕ್ಕೂಟ, ಇಂದೋರ್ ಹಾಗೂ ೧೮ ಸಣ್ಣ ರಾಜ್ಯಗಳು ಸೇರಿದವು. ಪಂಜಾಬ್ ನಲ್ಲಿ ಪಟಿಯಾಲಾ ಹಾಗೂ ಪಶ್ಚಿಮ ಪಂಜಾಬ್ ರಾಜ್ಯಗಳ ಒಕ್ಕೂಟವು ಪಟಿಯಾಲಾ, ಕಾಪುರ್ಥಲಾ, ಜಿಂದ್, ನಭಾ, ಫರೀದ್ ಕೋಟ್, ಮಲೇರ್ ಕೋಟ್ಲಾ, ನಾಲಗಡ್ ಮತ್ತು ಕಾಲ್ಸಿಯಾಗಳಿಂದ ೧೯೪೮ ರ ಜುಲೈ ೧೫ ರಂದು ನಿರ್ಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ರಾಜಸ್ತಾನದ ಸಂಯುಕ್ತ ರಾಜ್ಯವು ವಿಲೀನಗೊಳಿಸುವವರ ಸರದಿಯ ಪರಿಣಾಮದಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು, ಇದು ೧೯೪೯ ರ ಮೇ ೧೫ ರಂದು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಯಿತು. ಟ್ರಾವಾಂಕೋರ್ ಹಾಗೂ ಕೊಚಿನ್ಗಳು ೧೯೪೯ ರ ಮಧ್ಯೆ ಸಮೃದ್ಧ ಟ್ರಾವಾಂಕೋರ್-ಕೊಚಿನ್ ನಿರ್ಮಿಸುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ವಿಲೀನಗೊಂಡವು. ವಿಲೀನ ಕರಾರಿಗೆ ಹಾಗೂ ವಿಲೀನ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಸಹಿ ಹಾಕದ ರಾಜ್ಯಗಳೆಂದರೆ ಕಾಶ್ಮೀರ, ಮೈಸೂರು ಹಾಗೂ ಹೈದರಾಬಾದ್ಗಳಾಗಿವೆ.

ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವೀಕರಣ

ಪ್ರತಿಯೊಂದು ರಾಜ್ಯದ ವಿಲೀನತೆ ಹಾಗೂ ಆಡಳಿತ ಸಾಧನೋಪಾಯಗಳು ಹಾಗೂ ಅವುಗಳನ್ನು ಒಂದು ರಾಜಕೀಯ ಹಾಗೂ ಆಡಳಿತ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿ ಏಕೀಕರಣಗೊಳಿಸುವುದು ಸುಲಭವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ವಿಲೀನ ಹೊಂದಿದೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ರಾಜ್ಯಗಳು ಪೈಪೋಟಿ ಮಾಡುವಂತಹ ಇತಿಹಾಸ ಹೊಂದಿದ್ದವು. ಹಿಂದಿನ ಕೇಂದ್ರೀಯ ಭಾರತ ಏಜೆನ್ಸಿಯಲ್ಲಿ, ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ವಿಲೀನ ಹೊಂದಿದ ರಾಜ್ಯಗಳ ಸಮೃದ್ಧ ಒಕ್ಕೂಟಕ್ಕೆ ವಿಂದ್ಯ ಪ್ರದೇಶ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಯಿತು, ರಾಜ್ಯಗಳ ಎರಡು ಗುಂಪುಗಳ ಮಧ್ಯೆಯ ಪೈಪೋಟಿಯು ಅತ್ಯಂತ ದುಷ್ಪರಿಣಾಮ ಬೀರಿದ ಕಾರಣ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು ಆಡಳಿತಗಾರರಿಂದ ಹಳೆಯ ವಿಲೀನ ಕರಾರಿನ ಬದಲು ವಿಲೀನ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಸಹಿ ಹಾಕಿಸಿಕೊಂಡು ನೇರವಾಗಿ ರಾಜ್ಯ ಮುಖ್ಯ ಆಯುಕ್ತರ ಹಿಡಿತಕ್ಕೊಳಪಡಿಸಿತು. ವಿಲೀನಕಾರರು ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ ಅಥವಾ ರಾಜ್ಯಗಳ ಇಲಾಖೆಯಿಂದ ನಿರೀಕ್ಷೆಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಲಿಲ್ಲ. ೧೯೪೭ ರ ಡಿಸೆಂಬರ್ ನಲ್ಲಿ ಮೆನನ್ ಅವರು “ಜನಪ್ರಿಯ ಸರ್ಕಾರವನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತರುವ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಕ್ರಿಯಾಶೀಲ ಹೆಜ್ಜೆ” ಇಡುವ ಅಗತ್ಯವಿದೆ ಎಂದು ರಾಜ್ಯಗಳ ಆಡಳಿತಗಾರರಿಗೆ ಸಲಹೆ ನೀಡಿದರು. ರಾಜ್ಯಗಳ ಇಲಾಖೆಯು ಈ ಸಲಹೆಯನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿತು ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ವಿಶೇಷ ಕರಾರಿನ ಮೂಲಕ ವಿಲೀನಕ್ಕೊಳಪಟ್ಟ ಸಮೃದ್ಧ ಒಕ್ಕೂಟದ ರಾಜಪ್ರಮುಖರ ಸಹಿ ಪಡೆದು ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಿ ಅವರನ್ನು ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ಪ್ರಭುತ್ವದ ಹಿಡಿತದಲ್ಲಿಟ್ಟಿತು. ಇದರರ್ಥ ಅವರ ಅಧಿಕಾರಗಳು ಹಿಂದಿನ ಬ್ರಿಟೀಷ್ ಪ್ರಾಂತಗಳ ರಾಜ್ಯಪಾಲರಿಗೆ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಿಲ್ಲದಂತೆ ಡಿ ಫ್ಯಾಕ್ಟೋ ಆಗಿತ್ತು, ಹೀಗೆ ಅವರ ಭೂ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಕೊಡುವುದರ ಮೂಲಕ ಇಂತಹುದೇ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯುತ ಸರ್ಕಾರದ ಪರಿಮಾಣವನ್ನು ಭಾರತದ ಇನ್ನುಳಿದ ಜನರಿಗೆ ನೀಡಿದಂತೆ ನೀಡಲಾಯಿತು.

ಈ ಪದ್ಧತಿಯ ಪರಿಣಾಮವು ಹೆಚ್ಚು ವ್ಯಾಪಕವಾದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ಪರಮಾಧಿಕಾರವನ್ನು ರಾಜ್ಯದ ಮೇಲೆ ಸಮರ್ಥಿಸುವಂತೆಯೇ ಎಂದು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದು ಬ್ರಿಟೀಷ್ ಹೇಳಿಕೆಯಾದ ಪರಮಾಧಿಕಾರವು ಅಧಿಕಾರದ ಹಂಚಿಕೆಯಿಂದ ಕಳೆದುಹೋಗುತ್ತದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸಿದಾಗ, ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಯಾವಾಗಲೂ ಸ್ವತಂತ್ರ ಭಾರತವು ಪರಮಾಧಿಕಾರವನ್ನು ಇಟ್ಟುಕೊಂಡು ವಂಶ ಪಾರಂಪರ್ಯಕ್ಕೆ ಅವಕಾಶ ನೀಡುತ್ತದೆ ಎಂದು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿತು.

ಕೇಂದ್ರೀಕರಣ ಮತ್ತು ಸಂವಿಧಾನೀಕರಣ

ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವೀಕರಣ ಈಗಲೂ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ವಿಭಿನ್ನತೆಯನ್ನು ಹಿಂದಿನ ಸಾಮಂತ ರಾಜ್ಯಗಳು ಹಾಗೂ ಹಿಂದಿನ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಪ್ರಾಂತಗಳ ಮಧ್ಯೆ ತೆರೆದಿಟ್ಟಿದೆ. ಸಾಮಂತ ರಾಜ್ಯಗಳು ನಿಗದಿತ ಮಿತಿಯ ಕ್ರಮಬದ್ಧವಾದ ಕಾನೂನಾತ್ಮಕ ದಾಖಲೆಯಲ್ಲಿ ಕೇವಲ ಮೂರು ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ವಿವರಿಸಿ ಸಹಿ ಹಾಕಿವೆ, ಇವು ಇತರ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಸರ್ಕಾರಿ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳನ್ನು ಬೇರ್ಪಡಿಸಿವೆ. ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಇದನ್ನು ಸಾಮಾಜಿಕ ನ್ಯಾಯ ಹಾಗೂ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯನ್ನು ತರುವ ಸಿದ್ಧಾಂತವನ್ನು ರೂಪಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಹೊಂದಿರುವಂತಹುದು ಎಂಬ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ನೋಡಿತು. ಇದರ ಪರಿಣಾಮದಿಂದ ಅವರು ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಹಿಂದಿನ ಸಾಮಂತ ರಾಜ್ಯಗಳ ಮೇಲೆ ಹಿಂದಿನ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಪ್ರಾಂತಗಳು ಹೊಂದಿದ್ದಂತಹ ದರ್ಜೆಯ ಶಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಕೂಡ ಪ್ರಯೋಗಿಸಲು ಮುಂದಾಯಿತು. ೧೯೪೮ ರ ಮೇ ನಲ್ಲಿ ವಿ.ಪಿ. ಮೆನನ್ ಅವರ ಪ್ರಾರಂಭಿಕ ಹೆಜ್ಜೆಯಲ್ಲಿ ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ಸಾಮಂತರ ಒಕ್ಕೂಟದ ರಾಜಪ್ರಮುಖರು ಹಾಗೂ ರಾಜ್ಯಗಳ ಇಲಾಖೆಯ ಮಧ್ಯೆ ಒಂದು ಭೇಟಿಯನ್ನು ಏರ್ಪಡಿಸಲಾಯಿತು. ಇದರ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ರಾಜಪ್ರಮುಖರು ಕ್ರಮಬದ್ಧವಾದ ಕಾನೂನಾತ್ಮಕ ದಾಖಲೆಗೆ ಹಾಕಿದ ಸಹಿಯು ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಕಾನೂನನ್ನು ಪಾಸು ಮಾಡಲು ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ೧೯೩೫ ರ ಕಾನೂನಿನ ೭ ನೇ ಪಟ್ಟಿಯಂತೆ ಎಲ್ಲ ರೀತಿಯ ಅವಕಾಶಗಳನ್ನು ನೀಡಿತು. ಅನಂತರ, ಸಾಮಂತರ ಒಕ್ಕೂಟದ ಪ್ರತಿ ರಾಜ್ಯವೂ ಮೈಸೂರು ಹಾಗೂ ಹೈದರಾಬಾದ್ ಗಳಂತೆ ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ಶಾಸನ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಅಂಗೀಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಭಾರತೀಯ ಸಂವಿಧಾನವನ್ನು ರಾಜ್ಯದ ಸಂವಿಧಾನವಾಗಿ ಜಾರಿಗೆ ತರಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡವು. ಅವರು ಹಿಂದಿನ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಪ್ರಾಂತಗಳಂತೆ vis-à-vis ಒಂದೇ ರೀತಿಯ ಕಾನೂನಿನ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಇರಲು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡವು. ಕೇವಲ ಕಾಶ್ಮೀರಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರ ವಿನಾಯಿತಿ ಸಿಕ್ಕಿತ್ತು, ಇದರ ಸಂಬಂಧ ಭಾರತದ ಜೊತೆಗೆ ನೈಜ ಕ್ರಮಬದ್ಧ ಕಾನೂನಾತ್ಮಕ ದಾಖಲೆಯಡಿ ಆಡಳಿತ ನಡೆಸಲ್ಪಡುತ್ತಿತ್ತು ಮತ್ತು ಸಂವಿಧಾನವು ರಾಜ್ಯಗಳ ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ಶಾಸನಸಭೆಯಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತ್ತು.

ಭಾರತದ ಸಂವಿಧಾನವು ಭಾರತದ ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ಘಟಕಗಳನ್ನು ಮೂರು ವರ್ಗಗಳಾಗಿ ಎ, ಬಿ ಮತ್ತು ಸಿ ರಾಜ್ಯಗಳಾಗಿ ಮೂರು ಪರಿಮಿತಿಗಳಲ್ಲಿ ವಿಭಾಗಿಸಿತು. ಹಿಂದಿನ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಪ್ರಾಂತಗಳನ್ನು, ಸಾಮಂತ ರಾಜ್ಯಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಭಾಗ ಎ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಲಾಯಿತು. ಸಾಮಂತರ ಒಕ್ಕೂಟಗಳು, ಜೊತೆಗೆ ಮೈಸೂರು ಹಾಗೂ ಹೈದರಾಬಾದ್ ಗಳು ಭಾಗ ಬಿ ರಾಜ್ಯಗಳಾಗಿದ್ದವು. ಅಂಡಮಾನ್ ಹಾಗೂ ನಿಕೋಬಾರ್ ದ್ವೀಪಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಹಿಂದಿನ ಮುಖ್ಯ ಆಯುಕ್ತರ ಪ್ರಾಂತಗಳು ಹಾಗೂ ಇತರ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತ ಆಡಳಿತವಿರುವ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಭಾಗ ಸಿ ರಾಜ್ಯಗಳಾಗಿದ್ದವು. ಭಾಗ ಎ ನಲ್ಲಿನ ರಾಜ್ಯಗಳು ಹಾಗೂ ಭಾಗ ಬಿ ನಲ್ಲಿನ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿದ್ದ ಕೆಲವೇ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ವ್ಯತ್ಯಾಸವೆಂದರೆ, ಭಾಗ ಬಿ ರಾಜ್ಯಗಳ ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಾಗಿದ್ದ ರಾಜಪ್ರಮುಖರು ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ನೇಮಕಗೊಂಡ ರಾಜ್ಯಪಾಲರಾಗಿರದೆ ವಿಲೀನ ಕರಾರಿನ ಪ್ರಕಾರ ಆಯ್ಕೆಯಾಗಿದ್ದರು. ಹೆಚ್ಚುವರಿಯಾಗಿ, ಸಂವಿಧಾನವು ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ವಿಶೇಷ ಅರ್ಥಗರ್ಭಿತವಾದ ಅಧಿಕಾರ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯನ್ನು ಹಿಂದಿನ ಸಾಮಂತ ರಾಜ್ಯಗಳಿಗೆ ನೀಡಿತ್ತು, ಅವುಗಳಲ್ಲಿನ ಇತರ ವಿಷಯಗಳೆಂದರೆ “ಅವುಗಳ ಆಡಳಿತವು ಸಾಮಾನ್ಯ ನಿಯಂತ್ರಣದಡಿಯೇ ಇರುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಸಮಯಕ್ಕೆ ತಕ್ಕಂತೆ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಗಳಿಂದ ನೀಡಲ್ಪಡುವಂತಹ ವಿಶೇಷ ನಿರ್ದೇಶನಗಳಂತೆಯೇ ವರ್ತಿಸುತ್ತದೆ.” ಇದಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೊರತಾಗಿ ಸರ್ಕಾರದ ಆಕಾರವು ಎರಡೂ ರೀತಿಯಿಂದ ಅನನ್ಯವಾಗಿರುತ್ತವೆ.

ಪುನರ್ ಸಂಘಟನೆ

ಭಾರ ಎ ಮತ್ತು ಭಾಗ ಬಿ ರಾಜ್ಯಗಳ ಮಧ್ಯೆ ಇದ್ದ ವಿಭಿನ್ನತೆ ಎಂದರೆ ಬದಲಾವಣೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಚಿಕ್ಕ ಆಸಕ್ತಿ ಹೊಂದಿದ್ದಂತಹದು. ೧೯೫೬ ರಲ್ಲಿ ರಾಜ್ಯಗಳ ಪುನರ್ ಸಂಘಟನಾ ಕಾನೂನು ಹಿಂದಿನ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಪ್ರಾಂತಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಮಂತ ರಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಭಾಷೆಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಪುನರ್ ಸಂಘಟಿಸಿತು. ಇದೇ ಸಂರ್ಭದಲ್ಲಿ ಸಂವಿಧಾನಕ್ಕೆ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟ ೭ ನೇ ತಿದ್ದುಪಡಿಯು ಭಾಗ ಎ ಮತ್ತು ಭಾಗ ಬಿ ರಾಜ್ಯಗಳ ಮಧ್ಯೆಯಿದ್ದ ವಿಭಿನ್ನತೆಯನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಿತು, ಇವೆರಡೂ ಈಗ ಕೇವಲ “ರಾಜ್ಯಗಳು” ಎಂದು ಮಾತ್ರ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತವೆ, ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗ ಸಿ ರಾಜ್ಯಗಳು “ಸಂಯುಕ್ತ ಭೂಪ್ರದೇಶಗಳು” ಎಂದು ಪುನರ್ ನಾಮಕರಣಗೊಂಡಿವೆ. ರಾಜಪ್ರಮುಖರು ಅವರ ಅಧಿಕಾರಗಳನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡರು ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯದ ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ ಎಂದು ರಾಜ್ಯಪಾಲರಿಂದ ಆಯ್ಕೆಯಾಗಿ ಮತ್ತದೇ ಸ್ಥಾನ ಪಡೆದರು. ಈ ಬದಲಾವಣೆಗಳು ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ರಾಜವೈಭವವನ್ನು ಕೊನೆಗೊಳಿಸಿತು. ಸಾಮಂತ ರಾಜ್ಯಗಳ ಹಿಂದಿನ ಭೂಪ್ರದೇಶಗಳಾಗಿದ್ದ ಕಾನೂನಾತ್ಮಕ ಹಾಗೂ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಮಿತಿಗಳೆರಡೂ ಈಗ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಏಕೀಕರಣಗೊಂಡವು ಮತ್ತು ಯಾವುದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿಯೂ ಹಿಂದಿನ ಬ್ರಿಟಿಷರ ಕಾಲದಲ್ಲಿನ ಭಾರತದ ಭಾಗಗಳಂತೆ ವ್ಯತ್ಯಾಸ ಇರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಿಲ್ಲ. ರಾಜರಿಗಿದ್ದ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಸೌಲಭ್ಯಗಳು-- ಮರೆಯಲ್ಲಿನ ಹಣ, ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ತೆರಿಗೆಯಿಂದ ವಿನಾಯಿತಿ ಮತ್ತು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಹಿರಿಮೆಗಳು---ಸ್ವಲ್ಪ ಹೆಚ್ಚು ದಿನಗಳವರೆಗೆ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿದ್ದವು, ಆದರೆ ೧೯೭೧ ರಲ್ಲಿ ರದ್ದು ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿತು.

ಏಕೀಕರಣ-ನಂತರದ ಸಮಸ್ಯೆಗಳು

ರಾಜರುಗಳು

ರಾಜರ ಅಧೀನದಲ್ಲಿರುವ ರಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಭಾರತಕ್ಕೆ ಸೇರಿಸುವಲ್ಲಿ ಬೆಳವಣಿಗಾತ್ಮಕವಾದ ಏಕೀಕರಣವಿದ್ದರೂ ಕೂಡ ಅದು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಣದಲ್ಲಿ ಶಾಂತಿಯುತವಾಗಿತ್ತು, ಆದರೆ ಎಲ್ಲ ರಾಜರುಗಳು ಈ ಫಲಿತಾಂಶದಿಂದ ಸಂತುಷ್ಟರಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಹಲವಾರು ರಾಜರುಗಳು ವಿಲೀನ ಪತ್ರವು ಶಾಶ್ವತವಾಗಿರಬೇಕು ಎಂದು ಅಪೇಕ್ಷಿಸಿದರು, ಮತ್ತು ಅವರು ತಮ್ಮ ರಾಜ್ಯದ ಮೇಲಿನ ಸ್ವಾಯತ್ತತೆಯನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಬಗ್ಗೆ ಮತ್ತು ಅವರು ಮುಂದೆ ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತೇವೆ ಎಂದು ಅಪೇಕ್ಷಿಸುತ್ತಿದ್ದ ತಮ್ಮ ರಾಜ್ಯಗಳ ನಿರಂತರವಾದ ಅಸ್ತಿತ್ವದ ಖಾತರಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಅಸಮಾಧಾನ ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಕೆಲವರು ತಮ್ಮ ಕುಟುಂಬದ ಹಲವಾರು ತಲೆಮಾರುಗಳು ನಿಯಂತ್ರಿಸಿದ ರಾಜ್ಯಗಳ ಕಣ್ಮರೆಯಾಗುವುದರ ಬಗ್ಗೆ ಅಸಂತುಷ್ಟತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು, ಹಾಗೆಯೇ ಇತರ ಕೆಲವು ರಾಜರು ತಾವು ಅತ್ಯಂತ ಕಷ್ಟದಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಿದ ನಿರ್ವಹಣಾ ಮಾದರಿಗಳ ಕಣ್ಮರೆಯಾಗುವಿಕೆಯಿಂದ ಅಸಮಾಧಾನ ಹೊಂದಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಅವರು ಅದನ್ನು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಎಂಬುದಾಗಿ ನಂಬಿದ್ದರು. ಆದಾಗ್ಯೂ, "ಒತ್ತಡ ಮತ್ತು ಗೊಂದಲದ" ಹೊರತಗಿಯೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಜನರು ಖಾಸಗಿ ನಾಗರೀಕರಾಗಿ ಜೀವನವನ್ನು ನಡೆಸುವುದಕ್ಕೆ ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡರು, ಅವರು ಖಾಸಗಿ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ನೀಡಲ್ಪಟ್ಟ ಯಥೇಚ್ಛವಾದ ಪಿಂಚಣಿಯಿಂದ ಸಂತುಷ್ಟರಾಗಿದ್ದರು. ಹಲವಾರು ಜನರು ತಮ್ಮ ಸ್ವಸಾಮರ್ಥ್ಯತೆಯನ್ನು ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿನ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಕಛೇರಿಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲಸವನ್ನು ಪಡೆಯುವಲ್ಲಿ ಬಳಸಿಕೊಂಡರು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಭಾವನಗರದ ಮಹಾರಾಜ ಕೊಲ್. ಕೃಷ್ಣ ಕುಮಾರಸಿಂಗ್ ಭಾವಸಿಂಗ್ ಗೋಹಿಲ್ ಮದ್ರಾಸ್‌ನ ರಾಜ್ಯದ ಗವರ್ನರ್ ಆದರು, ಮತ್ತು ಹಲವಾರು ಇತರ ಜನರು ಸಮುದ್ರದಾಚೆಗಿನ ರಾಯಭಾರಿ ಸ್ಥಾನಗಳಿಗೆ ನೇಮಕಗೊಳ್ಳಲ್ಪಟ್ಟರು.

ವಸಾಹತು ಪರಾವೃತ ಪ್ರದೇಶಗಳು

ಯನಾನ್ ಭಾರತದಲ್ಲಿರುವ ಫ್ರೆಂಚ್‌ನ ಐದು ಕಾಲೋನಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿತ್ತು.

ಇದನ್ನೂ ನೋಡಿ: French India and Portuguese India

ರಾಜರ ಅಧೀನದಲ್ಲಿರುವ ರಾಜ್ಯಗಳ ಏಕೀಕರಣವು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಉಳಿದ ವಸಾಹತು ಪರಾವೃತ ಪ್ರದೇಶಗಳ ಭವಿಷ್ಯದ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಶ್ನೆಯು ಎದುರಾಯಿತು. ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಪಾಂಡಿಚೇರಿ, ಕಾರಿಕಲ್, ಯಾಣಮ್, ಮಾಹೆ ಮತ್ತು ಚಂದರ್ನಗರ್‌ಗಳ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿಯೂ ಕೂಡ ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನ ವಸಾಹತುಗಳಾಗಿದ್ದವು, ಮತ್ತು ದಮನ್ ಮತ್ತು ಡಿಯೂ, ದಾದ್ರಾ ಮತ್ತು ನಗರ ಹವೇಲಿ ಮತ್ತು ಗೋವಾ ಇವುಗಳು ಪೋರ್ಚುಗೀಸ್‌ನ ವಸಾಹತುಗಳಾಗಿ ಉಳಿದುಕೊಂಡವು. ೧೯೪೮ ರಲ್ಲಿನ ಫ್ರಾನ್ಸ್ ಮತ್ತು ಭಾರತದ ನಡುವಣ ಒಂದು ಒಪ್ಪಂದವು ಫ್ರಾನ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿನ ಉಳಿದ ಭಾರತೀಯ ಸ್ವಾಮ್ಯಗಳು ತಮ್ಮ ರಾಜಕೀಯ ಭವಿಷ್ಯವನ್ನು ಆಯ್ಕೆಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕೆ ಒಂದು ಚುನಾವಣೆಗೆ ಎಡೆಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಚಂದರ್ನಗರ್‌ನಲ್ಲಿ ೧೯ ಜೂನ್‌ ೧೯೪೯ ರಂದು ನಡೆಸಲ್ಪಟ್ಟ ಒಂದು ಜನಾಭಿಪ್ರಾಯ ಸಂಗ್ರಹವು ಅದು ಭಾರತದ ಜೊತೆಗೆ ಏಕೀಕರಿಸಲ್ಪಡಬೇಕು ಎಂಬುದರ ಪರವಾಗಿ ೭,೪೬೩ ದಿಂದ ೧೧೪ ರವರೆಗಿನ ಮತಗಳನ್ನು ಪಡೆಯುವುದಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಇದು ಒಂದು ದೆ ಫ್ಯಾಕ್ಟೋ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ೧೪ ಆಗಸ್ಟ್‌ ೧೯೪೯ ರಂದು ಮತ್ತು ೨ ಮೇ ೧೯೫೦ ರಂದು ದೆ ಜ್ಯೂರ್ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಭಾರತವನ್ನು ಸೇರಿತು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಇತರ ಪರಾವೃತ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ, ಎಡೌರ್ಡ್ ಗೌಬೆರ್ಟ್ ಅವರಿಂದ ನಡೆಸಲ್ಪಟ್ಟ ಪ್ರೊ-ಫ್ರೆಂಚ್ ಶಿಬಿರವು ಪ್ರೊ-ವಿಲೀನ ಗುಂಪುಗಳ ಸದ್ದಡಗಿಸುವುದಕ್ಕೆ ನಿರ್ವಹಣಾತ್ಮಕ ತಾಂತ್ರಿಕತೆಯನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡವು. ಜನಪ್ರಿಯ ಅಸಂತುಷ್ಟವಾದ ರೋಸ್, ಮತ್ತು ೧೯೫೪ ರಲ್ಲಿ ಯಾಣಮ್‌‌ನಲ್ಲಿನ ವಿವರಣೆಗಳು ಮತ್ತು ಮಾಹೆಯಲ್ಲಿನ ವಿವರಣೆಗಳು ಪ್ರೊ-ವಿಲೀನ ಗುಂಪುಗಳು ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಅಕ್ಟೋಬರ್‌ ೧೯೫೪ ರಲ್ಲಿ ಪಾಂಡಿಚೇರಿ ಮತ್ತು ಕಾರಿಕಲ್‌ನಲ್ಲಿನ ಒಂದು ಜನಮತಸಂಗ್ರಹವು ವಿಲೀನಕ್ಕೆ ಪರವಾಗಿ ಮತಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುವಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾಯಿತು, ಮತ್ತು ೧ ನವೆಂಬರ್‌ ೧೯೫೪ ರಂದು ನಾಲ್ಕು ಪರಾವೃತ ಪ್ರದೇಶಗಳ ಮೇಲಿನ ದೆ ಫ್ಯಾಕ್ಟೋ ನಿಯಂತ್ರಣವು ಭಾರತದ ಗಣರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ವರ್ಗಾವಣೆಯ ಒಂದು ಒಡಂಬಡಿಕೆಯು ಮೇ ೧೯೫೬ ರಲ್ಲಿ ಸಹಿ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿತು, ಮತ್ತು May ೧೯೬೨ ರಲ್ಲಿ ಫ್ರೆಂಚ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಅಸೆಂಬ್ಲಿಯ ಊರ್ಜಿತಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸುತ್ತ ಪರಾವೃತ ಪ್ರದೇಶಗಳ ದೆ ಜ್ಯೂರ್ ನಿಯಂತ್ರಣವೂ ಕೂಡ ವರ್ಗಾಯಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು.

ಗೋವಾವನ್ನು ಭಾರತಕ್ಕೆ ಏಕೀಕರಿಸುವುದರ ಬಗ್ಗೆ ಕೋರಿಕೆಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತಿದ್ದ ಪ್ರದರ್ಶನಕಾರರು 15 ಆಗಸ್ಟ್‌ 1955 ರಂದು ಪೋರ್ಚುಗೀಸ್ ವಿರುದ್ಧ ಪ್ರತಿಭಟನೆಯನ್ನು ನಡೆಸಿದರು.

ಅದಕ್ಕೆ ವ್ಯತಿರಿಕ್ತವಾಗಿ, ಪೋರ್ಚುಗೀಸ್ ರಾಯಭಾರಿ ಪರಿಹಾರಗಳನ್ನು ನಿಗ್ರಹಿಸಿದರು. ಇದು ತನ್ನ ವಿರುದ್ಧ ಭಾರತೀಯ ಪರಾವೃತ ಪ್ರದೇಶಗಳ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಮುಂದುವರೆದ ಪ್ರತಿಭಟನೆಯನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹೆಮ್ಮೆಯ ಒಂದು ವಿಷಯವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಿತು ಮತ್ತು, ೧೯೫೧ ರಲ್ಲಿ, ಇದು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಪೋರ್ಚುಗೀಸ್ ಪ್ರಾಂತದೊಳಕ್ಕೆ ತನ್ನ ಪ್ರತಿಭಟನೆಗಳನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸುವುದಕ್ಕೆ ತನ್ನ ಸಂವಿಧಾನವನ್ನು ತಿದ್ದುಪಡಿ ಮಾಡಿತು. ಜುಲೈ ೧೯೫೪ ರಲ್ಲಿ, ದಾದ್ರಾ ಮತ್ತು ನಗರ ಹವೇಲಿಯಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿರುವ ಒಂದು ದಂಗೆಯು ಪೋರ್ಚುಗೀಸ್ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಕೊನೆಗಾಣಿಸಿತು. ಪೋರ್ಚುಗೀಸರು ಪರಾವೃತ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಪುನಃ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕೆ ದಾಮನ್‌ದಿಂದ ಸೇನೆಗಳನ್ನು ಕಳಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿದರು, ಆದರೆ ಅವರು ಹಾಗೆ ಮಾಡುವುದಕ್ಕೆ ಭಾರತದ ತುಕಡಿಗಳಿಂದ ನಿರ್ಬಂಧಿಸಲ್ಪಟ್ಟರು. ಪೋರ್ಚುಗಲ್ ನ್ಯಾಯಾಧಿಕಾರದ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕೋರ್ಟ್‌ನ ಮುಂದೆ ತನ್ನ ತುಕಡಿಗಳು ಪರಾವೃತ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಪ್ರವೆಶಿಸುವುದಕ್ಕೆ ಅನುಮತಿಯನ್ನು ನೀಡುವುದರ ಬಗ್ಗೆ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಒತ್ತಾಯಪಡಿಸಬೇಕು ಎಂಬುದಾಗಿ ಕಾರ್ಯಕಲಾಪಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು, ಆದರೆ ಕೋರ್ಟ್ ಈ ಅಹವಾಲನ್ನು ೧೯೬೦ ರಲ್ಲಿ ನಿರಾಕರಿಸಿತು, ಅದು ಹೇಳಿದ್ದೇನೆಂದರೆ ಪೋರ್ಚುಗೀಸ್ ಮಿಲಿಟರಿ ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ನಿಷೇಧಿಸುವಲ್ಲಿ ಭಾರತವು ತನ್ನ ಹಕ್ಕುಗಳ ಮಿತಿಯಲ್ಲಿ ಇದೆ ಎಂಬುದಾಗಿ ಅದು ಹೇಳಿತು. ೧೯೬೧ ರಲ್ಲಿ, ಭಾರತದ ಸಂವಿಧಾನವು ದಾದ್ರಾ ಮತ್ತು ನಗರ ಹವೇಲಿಯನ್ನು ಭಾರತದೊಳಕ್ಕೆ ಒಂದು ಒಕ್ಕೂಟ ಪ್ರದೇಶವಾಗಿ ಸೇರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕೆ ತಿದ್ದುಪಡಿ ಮಾಡಿತು.

ಗೋವಾ, ದಮನ್ ಮತ್ತು ಡಿಯೂಗಳು ಒಂದು ನಿಷ್ಕರ್ಷೆಯಾಗದಿರುವ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಾಗಿ ಉಳಿದುಕೊಂಡವು. ೧೫ ಆಗಸ್ಟ್‌ ೧೯೫೫ ರಂದು, ಐದು ಸಾವಿರ ಹಿಂಸಾತ್ಮಕ-ಅಲ್ಲದ ವಿವರಣಾಕಾರರು ಪೋರ್ಚುಗೀಸರ ವಿರುದ್ಧ ಗಡಿ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಭಟನೆಯನ್ನು ಮಾಡಿದರು, ಮತ್ತು ಅವರು ಗುಂಡುಗಳ ಧಾಳಿಗೆ ಒಳಗಾದರು, ಮತ್ತು ಅವರಲ್ಲಿ ೨೨ ಜನರು ಮರಣಕ್ಕೀಡಾದರು. ಡಿಸೆಂಬರ್‌ ೧೯೬೦ ರಲ್ಲಿ, ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ಜನರಲ್ ಅಸೆಂಬ್ಲಿಯು ಪೋರ್ಚುಗೀಸ್‌ನ ವಿವಾದವನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸಿತು, ಅದು ಹೇಳಿದ್ದೇನೆಂದರೆ ಇದರ ಸಮುದ್ರದಾಚೆಗಿನ ಪ್ರತಿಭಟನೆಗಳು ಪ್ರಾಂತಗಳು, ಮತ್ತು ವಿಧ್ಯುಕ್ತವಾಗಿ ಅವುಗಳನ್ನು "ಸ್ವಯಂ-ನಿಯಂತ್ರಣ-ಅಲ್ಲದ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳು" ಎಂಬುದಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿತು. ಆದಾಗ್ಯೂ ನೆಹರು ಒಂದು ಸಮಾಲೋಚಕ ಪರಿಹಾರವನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯುವಲ್ಲಿ ಪ್ರಯತ್ನವನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿದರು, ಅಂಗೋಲಾದಲ್ಲಿ ೧೯೬೧ ರಲ್ಲಿನ ಒಂದು ಪ್ರತಿಭಟನೆಯ ಪೋರ್ಚುಗೀಸ್ ದಮನವು ಭಾರತೀಯ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು ಅಮೂಲಾಗ್ರವಾಗಿ ಬದಲಾಯಿಸಿತು, ಮತ್ತು ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ಮೇಲೆ ಮಿಲಿಟರಿ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯನ್ನು ಕೈಗೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಒತ್ತಡವನ್ನು ಹೇರಿತು. ಆಫ್ರಿಕಾದ ಮುಖಂಡರುಗಳೂ ಕೂಡ ಗೋವಾದಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯನ್ನು ಕೈಗೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕೆ ನೆಹರು ಅವರ ಮೇಲೆ ಒತ್ತಡವನ್ನು ಹೇರಿದರು, ಅದು ಆಫ್ರಿಕಾವನ್ನು ನಂತರದ ಬೆದರಿಕೆಗಳಿಂದ ರಕ್ಷಿಸುತ್ತದೆ ಎಂಬುದಾಗಿ ಅವರು ವಾದಿಸಿದರು. ೧೮ ಡಿಸೆಂಬರ್‌ ೧೯೬೧ ರಂದು ಒಂದು ಸಮಾಲೋಚಕ ಪರಿಹಾರವನ್ನು ಕಂಡುಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿನ ಅಮೇರಿಕಾದ ಪ್ರಯತ್ನವನ್ನು ಅನುಸರಿಸುತ್ತ, ಭಾರತೀಯ ಸೈನ್ಯವು ಗೋವಾ, ದಮನ್, ಮತ್ತು ಡಿಯೂ ಅನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿತು. ಪೋರ್ಚುಗೀಸರು ಸೆಕ್ಯುರಿಟಿ ಕೌನ್ಸಿಲ್‌ಗೆ (ಸುರಕ್ಷಾ ಮಂಡಳಿ) ಈ ವಿಷಯವನ್ನು ಕೊಂಡೊಯ್ದರು ಆದರೆ ಯುಎಸ್‌ಎಸ್‌ಆರ್‌ನ ವೀಟೋದಿಂದ ನೀಡಲ್ಪಟ್ಟ ಒಂದು ಶಾಸನವು ಭಾರತವು ತಮ್ಮ ತುಕಡಿಗಳನ್ನು ತತ್‌ಕ್ಷಣ ಹಿಂದಕ್ಕೆ ಕರೆಯುವಂತೆ ಮಾಡಿತು. ಪೋರ್ಚುಗಲ್ ೧೯ ಡಿಸೆಂಬರ್‌ ದಂದು ಶರಣಾಯಿತು. ಈ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವಿಕೆಯು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಯುರೋಪ್‌ನ ವಸಾಹತುಗಳ ಕೊನೆಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಗೋವಾವು ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಆಡಳಿತ ನಿರ್ವಹಿಸಲ್ಪಡುವ ಒಕ್ಕೂಟ ಕ್ಷೇತ್ರವಾಗಿ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಸೇರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು, ಮತ್ತು ೧೯೮೭ ರಲ್ಲಿ ಒಂದು ರಾಜ್ಯವಾಗಿ ಬದಲಾಯಿತು.

ಸಿಕ್ಕಿಂ

ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ರಾಜ ಪ್ರಭುತ್ವದಲ್ಲಿದ್ದ ಸಿಕ್ಕಿಂ, ಭಾರತ ಮತ್ತು ಚೀನಾ ದೇಶಗಳಿಗೆ ಪ್ರಮುಖ ಗಡಿ ಪ್ರದೇಶವಾಗಿದೆ, 1975ರಲ್ಲಿ ಇದರ ಇಪ್ಪತ್ತೆರಡು ಪ್ರಭುತ್ವಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಲಾಯಿತು.

ಭಾರತದ ಗಡಿಯಲ್ಲಿರುವ ಮೂರು ರಾಜರ ಅಧೀನದಲ್ಲಿರುವ ರಾಜ್ಯಗಳು - ನೇಪಾಳ, ಭೂತಾನ್ ಮತ್ತು ಸಿಕ್ಕಿಂ- ೧೯೪೭ ಮತ್ತು ೧೯೫೦ ರ ಅವಧಿಯ ನಡುವೆ ಭಾರತದ ಗಣರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಸೇರಲ್ಪಡಲಿಲ್ಲ. ನೇಪಾಳವು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಮತ್ತು ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ದೆ ಜ್ಯೂರ್ ಸ್ವತಂತ್ರ ಎಂಬುದಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತ್ತು. ಭೂತಾನ್ ಇದು ಬ್ರಿಟಿಷರ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗಡಿಯ ಹೊರಗಿರುವ ಒಂದು ಪಾಲಿತ ಪ್ರದೇಶ ಎಂಬುದಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತ್ತು. ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು ೧೯೪೯ ರಲ್ಲಿ ಭೂತಾನ್ ಜೊತೆಗೆ ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿಕೊಂಡು ಹೋಗುವ ಬಗ್ಗೆ ಮತ್ತು ಭೂತಾನ್ ತನ್ನ ಬಾಹಿಕ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ಆದೇಶಗಳಿಗೆ ಒಳಪಟ್ಟಿರುತ್ತದೆ ಎಂಬ ಒಂದು ಒಡಂಬಡಿಕೆಯನ್ನು ಮಾಡಿಕೊಂಡಿತು.

ಐತಿಹಾಸಿಕವಾಗಿ, ಸಿಕ್ಕಿಂ ರಾಜರ ಅಧೀನದಲ್ಲಿರುವ ರಾಜ್ಯಗಳ ಒಂದು ಸ್ಥಾನಮಾನದಂತೆ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಅಧಿಪತ್ಯಕ್ಕೆ ಅಧೀನವಾಗಿತ್ತು, ಮತ್ತು ಆದ್ದರಿಂದ ಅದು ವಸಾಹತುಷಾಹಿ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಗಡಿಯೊಳಗೆ ಇತ್ತು ಎಂಬುದಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ನಂತರ, ಸಿಕ್ಕಿಂನ ಚೋಗ್ಯಲ್ ಭಾರತದೊಳಕ್ಕೆ ಪೂರ್ತಿ ಏಕೀಕರಣಕ್ಕೆ ಒತ್ತಾಯಿಸಿದರು. ಭಾರತಕ್ಕೆ ಪ್ರದೇಶದ ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕ ಮಹತ್ವವನ್ನು ನೀಡಿದ ನಂತರ, ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು ಮೊದಲ ತಟಸ್ಥ ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಸಹಿ ಮಾಡಿತು ಮತ್ತು ನಂತರ ೧೯೫೦ ರಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಂನ ಚೋಗ್ಯಲ್ ಜೊತೆಗೆ ಒಂದು ಪೂರ್ತಿ ಒಡಂಬಡಿಕೆಗೆ ಸಹಿ ಹಾಕಿತು, ಅದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಸಿಕ್ಕಿಂ ಒಂದು ಪಾಲಿತ ಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ಇನ್ನು ಮುಂದೆ ಅದು ಭಾರತಕ್ಕೆ ಸೇರಿರುವುದಿಲ್ಲ ಎಂಬುದನ್ನು ಅದು ಘೋಷಿಸಿತು. ಭಾರತ‌ವು ರಕ್ಷಣೆ, ಬಾಹಿಕ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳು ಮತ್ತು ಸಂವಹನಗಳ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು, ಮತ್ತು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಕಾನೂನು ಮತ್ತು ಆದೇಶಕ್ಕೆ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯಾಗಿತ್ತು, ಆದರೆ ಸಿಕ್ಕಿಂ ಪೂರ್ಣ ಆಂತರಿಕ ಸ್ವಾಯತ್ತತೆಯನ್ನು ನೀಡಲ್ಪಟ್ಟಿತ್ತು. ೧೯೬೦ ರ ದಶಕದ ಕೊನೆಯ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ೧೯೭೦ ರ ದಶಕದ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ, ಭೂಟಿಯಾದ ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತರು ಮತ್ತು ಲೆಪ್ಚಾದ ಮೇಲು ವರ್ಗದವರಿಂದ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡ ಚೋಗ್ಯಲ್ ಸಿಕ್ಕಿಂಗೆ ಒಂದು ಹೆಚ್ಚಿನ ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಾನ್ಯತೆಯನ್ನು ನೀಡುವ ಸಲುವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಅಧಿಕಾರಗಳನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುವ, ಅದರಲ್ಲಿಯೂ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಬಾಹಿಕ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಸಂಧಾನದ ಪ್ರಯತ್ನವನ್ನು ಕೈಗೊಂಡರು. ಈ ರಾಜನೀತಿಗಳು ಕಾಜಿ ಲ್ಹೆನ್‌ಡಪ್ ಡೊರ್ಜಿ ಮತ್ತು ಸಿಕ್ಕಿಂ ರಾಜ್ಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ನಿಂದ ಪ್ರತಿಭಟಿಸಲ್ಪಟ್ಟವು, ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ನೇಪಾಳಿ ಮಧ್ಯಮ ವರ್ಗದವರನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಅವರು ಒಂದು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರೋ-ಭಾರತೀಯ ನಿಲುವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಎಪ್ರಿಲ್ ೧೯೭೩ ರಲ್ಲಿ, ಒಂದು ಪ್ರತಿ-ಚೋಗ್ಯಲ್ ಚಳುವಳಿಯು ಪ್ರಾರಂಭವಾಗಲ್ಪಟ್ಟಿತು; ಪ್ರತಿಭಟನಾಕಾರರು ಜನಪ್ರಿಯ ಚುನಾವಣೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸುವ ಬಗ್ಗೆ ಚಳುವಳಿ ನಡೆಸಿದರು. ಸಿಕ್ಕಿಂ ಪೋಲೀಸರು ಪ್ರತಿಭಟನಾಕಾರರನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುವಲ್ಲಿ ಅಸಮರ್ಥರಾದರು, ಮತ್ತು ಡೊರ್ಜಿ ಅವರು ಭಾರತವು ತನ್ನ ಕಾನೂನು ಮತ್ತು ಆದೇಶ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಪ್ರವೆಶಿಸುವಂತೆ ಕೇಳಿಕೊಂಡರು. ಭಾರತವು ಚೋಗ್ಯಲ್ ಮತ್ತು ಡೊರ್ಜಿಯರ ನಡುವೆ ಸಮಾಲೋಚನೆಗೆ ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು, ಮತ್ತು ಒಂದು ಸಂವಿಧಾನಾತ್ಮಕ ಸಾರ್ವಭೌಮತ್ವದ ಪಾತ್ರಕ್ಕೆ ಚೋಗ್ಯಲ್‌ರಿಗೆ ಕಡಿಮೆ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ನೀಡುವ ಒಂದು ಒಪ್ಪಂದಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು, ಮತ್ತು ಒಂದು ಹೊಸ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಅಧಿಕಾರ-ಹಂಚಿಕೆಯ ಸೂತ್ರದ ಮೇಲೆ ಆಧಾರಿತವಾಗಿ ಚುನಾವಣೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸಬೇಕು ಎಂಬ ಒಪ್ಪಂದವು ಜಾರಿಗೆ ಬಂದಿತು. ಚೋಗ್ಯಲ್‌ರ ಪ್ರತಿವಾದಿಗಳು ಒಂದು ಪ್ರಚಂಡ ಯಶಸ್ಸನ್ನು ಗಳಿಸಿದರು, ಮತ್ತು ಸಿಕ್ಕಿಂ ಭಾರತದ ಗಣರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಸೇರಿಸಲ್ಪಡಬೇಕು ಎಂಬುದನ್ನು ಸೂಚಿಸುವ ಒಂದು ಹೊಸ ಸಂವಿಧಾನವು ರಚಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. ೧೦ ಎಪ್ರಿಲ್ ೧೯೭೫ ರಂದು, ಸಿಕ್ಕಿಂ ಅಸೆಂಬ್ಲಿಯು ರಾಷ್ಟ್ರವು ಭಾರತದೊಳಕ್ಕೆ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಏಕೀಕರಣಗೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕೆ ಕರೆ ನೀಡುತ್ತ ಒಂದು ಮಸೂದೆಯನ್ನು ಅನುಮೋದಿಸಿತು. ಈ ಮಸೂದೆಯು ೧೪ ಎಪ್ರಿಲ್ ೧೯೭೫ ರಂದು ನಡೆಸಲ್ಪಟ್ಟ ಒಂದು ಜನಮತಸಂಗ್ರಹದಲ್ಲಿನ ೯೭% ಮತಗಳ ಮೂಲಕ ಅನುಮೋದಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತ್ತು, ಅದರ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು ಸಿಕ್ಕಿಂ ಅನ್ನು ತನ್ನ ೨೨ ನೆಯ ರಾಜ್ಯವಾಗಿ ಸೇರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕೆ ಸಂವಿಧಾನವನ್ನು ತಿದ್ದುಪಡಿ ಮಾಡಿತು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಇತಿಹಾಸಕಾರರು ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ನೀಡಲ್ಪಟ್ಟ ಸಂಖ್ಯೆಗಳು ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ಸೈನ್ಯದಿಂದ ನಡೆಸಲ್ಪಟ್ಟ ಜನಮತಸಂಗ್ರಹದ ನಡುವಳಿಕೆಯ ಬಗ್ಗೆ ತೀವ್ರವಾಗಿ ವಿರೋಧಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅದೆಲ್ಲದರ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ಸಿಕ್ಕಿಂ ಭಾರತ ಒಕ್ಕೂಟದ ಜೊತೆಗೆ ೨೨ನೆಯ ರಾಜ್ಯವಾಗಿ ವಿಲೀನಗೊಳ್ಳಲ್ಪಟ್ಟಿತು.

ಪ್ರತ್ಯೇಕತಾ ತತ್ವ ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ತತ್ವ

ಬಹುತೇಕ ರಾಜ ಒಡೆತನಕ್ಕೆ ಒಳಪಟ್ಟ ರಾಜ್ಯಗಳು ತಮ್ಮ ಸ್ವಾರ್ಥತೆಯಿಂದಾಗಿ ಭಾರತವು ಸಂಪೂರ್ಣ ಏಕೀಕೃತ ರಾಷ್ಟ್ರವಾಗುವಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾಯಿತು. ಕೆಲವು ಮುಖ್ಯ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಹೊರತು ಪಡಿಸಿ ಮಿಕ್ಕವುಗಳು ಪ್ರತ್ಯೇಕತವಾದಿಗಳ ಹಿಂಸೆಯಿಂದ ಕೂಡಿದ ದಂಗೆಯು ೧೯೮೦ರಿಂದೀಚೆಗೆ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಮಹತ್ವದ ಕಾಶ್ಮೀರ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ್ದವು.

ಕೆಲವು ಸೈದ್ಧಾಂತಿಕವಾದಿಗಳು ಸೂಚಿಸಿದಂತೆ ಕಾಶ್ಮೀರದಲ್ಲಿನ ದಂಗೆಯು ಭಾಗಶಃ ಏಕೀಕೃತ ಭಾರತದ ವಿಧಿ ವಿಧಾನದ ಫಲಿತಾಂಶವಾಗಿದೆ. ರಾಜಾಡಳಿತಕ್ಕೆ ಒಳಪಟ್ಟ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದ್ದ ಕಾಶ್ಮೀರ ಭಾರತ ಒಕ್ಕೂಟಕ್ಕೆ ಸೇರ್ಪಡೆಗೊಳ್ಳುವ ಅಥವಾ ಸ್ವಾಮ್ಯಕ್ಕೊಳಪಡುವ ಯಾವುದೇ ಬಲವಾದ ಕಾರಣಗಳು ಈ ಮೂರು ಕಾರಣಗಳ ಹೊರಾತಾಗಿ ಇರಲಿಲ್ಲ. ಪರ್ಯಾಯವಾಗಿ ಕಾಶ್ಮೀರಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಕಾನೂನು ರಚನೆಯ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಕಲಮು ೫ರ ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರದ ಸಂವಿಧಾನ ಮತ್ತು ೩೭೦ರ ಕಲಮಿನ ಭಾರತದ ಸಂವಿಧಾನದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ನೀಡಲಾಯಿತು, ಈ ಮೂಲಕ ಬೇರೆ ರಾಜ್ಯಗಳಿಂದ ತುಸು ಹೆಚ್ಚು ಸಂವಿಧಾನಿಕ ಮಿತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ವಿಡ್ಮಲ್ಮ್ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುವಂತೆ ೧೯೮೦ರಲ್ಲಿ ಬಹಳಷ್ಟು ಸಂಖ್ಯೆಯ ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಯುವಕರು ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರದ ರ‍ಾಜಕೀಯ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಹಸ್ತಕ್ಷೇಪ ಮಾಡುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಪಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸದರು ಎಂಬುದಾಗಿದೆ. ೧೯೮೭ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಚುನಾವಣೆಯು ರಾಜಕೀಯ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವಾಸ ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಸ್ತುತ ಈಗಲೂ ಕಾಣಬಹುದಾದ ದಂಗೆಯನ್ನು ಆರಂಭಿಸಲು ಅಲ್ಲಿನ ಯುವಕರಲ್ಲಿ ಪ್ರಚೋದನೆಯನ್ನು ನೀಡಿತು. ಅದೆ ರೀತಿ ಗಂಗೂಲಿ ಸೂಚಿಸಿದಂತೆ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ನಿಯಮಾವಳಿಗಳಂತೆ ಕಾಶ್ಮೀರ ಭಾರತದ ಇತರ ಭಾಗಗಳಿಗಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿ ಭಾರತದ ಒಕ್ಕೂಟಕ್ಕೆ ಸೇರಿಕೊಂಡಿತು, ಸ್ಥಿರ ರಾಜಕೀಯದ ಭಿನ್ನತೆಯೊಂದಿಗೆ ಬಹುಜನಾಂಗಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಸಾಧ್ಯಾವಾಗದಾಯಿತು. ಫಲಿತಾಂಶದಂತೆ ಅತೃಪ್ತಿಯು ಯಥಾಸ್ಥಿತಿ ರಾಜಕೀಯ ಪ್ರೇರಿತವಾಗಿ ಅಧಿಕವಾಯಿತು ಮತ್ತು ಭಾರತದ ಕಾಶ್ಮೀರಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ನಿಲುವನ್ನು ದುರ್ಬಲಗೊಲಿಸುವ ಮಾರ್ಗಗಳನ್ನು ಹುಡುಕುತ್ತಿದ್ದ ಪಾಕಿಸ್ತಾನಕ್ಕೆ, ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ರಾಜಕೀಯವಲ್ಲದ ವಾಹಿನಿಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಶ್ಮೀರದ ಯುವಕರು ಬಹಿರಂಗವಾಗಿಯೆ ಈ ವಿರುದ್ಧ ಹೇಳಿಕೊಂಡರು,

ಇದೇ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಪ್ರತ್ಯೇಕತವಾದದ ಚಳುವಳಿಯು ಸಹ ರಾಜಪ್ರಭುತ್ವದಿಂದ ಮುಕ್ತಗೊಂಡಿದ್ದಂಥಹ ಭಾರತದ ಈಶಾನ್ಯದಲ್ಲಿನ ಎರಡು ರಾಜ್ಯಗಳಾದ ತ್ರಿಪುರ ಮತ್ತು ಮಣಿಪುರದಲ್ಲಿ ಜೀವಂತವಾಗಿದ್ದಿತು. ಹಲವು ಪಂಡಿತರು ಈಶಾನ್ಯ ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ದಂಗೆ ಮತ್ತು ಪ್ರತ್ಯೇಕತವಾದದ ಚಳುವಳಿಯನ್ನು ಗಡಿಸಮಸ್ಯೆಯಾಗಿ ಪರಿಭಾವಿಸಿದರು, ರಾಜ ಪ್ರಭುತ್ವದ ರಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಭಾರತದ ಒಕ್ಕೂಟಕ್ಕೆ ಸೇರಿಸುವ ಈ ನಿಶ್ಚಿತ ಸಮಸ್ಯೆಗೆ ಪರಿಣಾಮಾತ್ಮಕ ಪರಿಹಾರವನ್ನು ಕಂಡುಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ ಹಿನ್ನಡೆಯನ್ನು ಕಂಡಿತು, ಈಶಾನ್ಯದಲ್ಲಿದ್ದ ಹಲವಾರು ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನಾಂಗಗಳ ಅಭಿಲಾಷೆಯನ್ನು ಕಡೆಗಣಿಸಿದ್ದು ಅಲ್ಲದೆ ಈಶಾನ್ಯ ಭಾಗಕ್ಕೆ ವಲಸೆ ಬರುವ ಭಾರತದ ಇನ್ನಿತರ ಭಾಗದ ಜನರ ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ಪರಿಹರಿಸುವಲ್ಲಿ ವಿಫಲವಾದುದ್ದೆ ಇದಕ್ಕೆ ಮುಖ್ಯ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ.

ಹಳೆಯ ರ‍ಾಜಪ್ರಭುತ್ವದ ರಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಇನ್ನಿತರ ಪ್ರಾಂತ್ಯಗಳನ್ನು ಏಕೀಕೃತಗೊಳಿಸುವಲ್ಲಿ ಹಲವು ಮಹತ್ತರ ಚಳುವಳಿಗಳು ಸಹ ನಡೆದವು. ಏಕೀಕೃತ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಹಳೆ ಹೈದ್ರಬಾದ್ ರಾಜ್ಯದ ತೆಲುಗು ಭಾಷೆ ಮಾತನಾಡುವ ತೆಲಂಗಾಣ ಪ್ರಾಂತ್ಯ, ಜಿಲ್ಲೆಗಳು ಹಾಗು ಹಲವು ಮಾರ್ಗಗಳನ್ನು ಬ್ರಿಟಿಷ್‌ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸಂಯೊಜಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಈ ಬೇಧವನ್ನು ಗುರುತಿಸುವಲ್ಲಿ ರಾಜ್ಯಪುನರಚನಾ ಸಮಿತಿಯು ಮೂಲದಲ್ಲಿ ತೆಲಂಗಾಣವನ್ನು ಸ್ವತಂತ್ರ ರಾಜ್ಯವನ್ನಾಗಿ ರೂಪಿಸುವಂತೆ ಮತ್ತು ಗಡಿ ಭಾಗದ ತೆಲುಗು ಭಾಷೆಯ ಅಸ್ಥಿತ್ವದ ಭಾಗವಾಗಿ ಇದನ್ನು ಕಾರ್ಯ ರೂಪಕ್ಕೆ ತರಬೇಕಾಗಿ ಶಿಫಾರಸ್ಸನ್ನು ಮಾಡಿತ್ತು. ಈ ಶಿಫಾರಸ್ಸನ್ನು ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ ನಿರಾಕರಿಸಿತು, ಮತ್ತು ತೆಲಂಗಾಣವನ್ನು ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶದ ಭಾಗವನ್ನಾಗಿ ಗುರುತಿಸಲಾಯಿತು. ಏರ್ಪಟ್ಟ ತುರ್ತು ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ೧೯೬೦ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಚಳುವಳಿಯು ತೆಲಂಗಾಣ ಸ್ವತಂತ್ರ ರಾಜ್ಯನಿರ್ಮಾಣದ ಬೇಡಿಕೆಯನ್ನು ಮುಂದಿಟ್ಟಿತು. ಸಂಯುಕ್ತ ಸರ್ಕಾರವು ಈ ಬೇಡಿಕೆಯನ್ನು ೨೦೦೯ರ ಡಿಸೆಂಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ಅಂಗೀಕರಿಸಿತು. ಅದೆ ತರಹದ ಆದರೆ ಕಡಿಮೆ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ ಮಹರಾಷ್ಟ್ರದ ವಿಧರ್ಭ ಪ್ರಾಂತ್ಯ ಹಳೆಯ ನಾಗ್ಪುರ ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಹಾಗೂ ಹೈದ್ರಾಬಾದ್ ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಬೆರರ್‌ ಪ್ರಾಂತ್ಯ ಚಳುವಳಿಗಳು ನಡೆದವು.

ಏಕೀಕರಣದ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಎದುರಾದ ಸಂಕಷ್ಟದ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನದ ಬಗ್ಗೆ ನೋಟ.

ಈ ಲೇಖನವು ವಿಮರ್ಶಿಸುವಂತೆ ಏಕೀಕೃತ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನವು ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ನಾಯಕರ ನಡುವೆ ಹಲವು ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯಗಳನ್ನು ತಂದಿತು. ಸಂಧಾನದುದ್ದಕ್ಕೂ ಜಿನ್ನಾ ಮುಸ್ಲಿಂ ಲೀಗ್‌ ಅನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಿದ್ದರು. ಅವರು ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗುಳಿಯುವಲ್ಲಿ ರಾಜಪ್ರಭುತ್ವದ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಬಲವಾಗಿ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದ್ದರು. ಭಾರತ ಅಥವಾ ಪಾಕಿಸ್ತಾನವನ್ನು ಸೇರುವಲ್ಲಿ ನೆಹರು ಮತ್ತು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ನ ನಿಲುವು ನೇರವಾಗಿ ಜಿನ್ನಾ ಅವರ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿದ್ದಿತು ಇದು ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಬೆಂಬಲಕ್ಕೆ ನಿಂತ ಹೈದ್ರಬಾದ್ ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿ ನಿಲ್ಲುವಂತೆ ಮಾಡಿತು. ವಿಭಜನೆಯ ನಂತರ ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ಸರ್ಕಾರ ಜುನಾಗಡ್‌ವನ್ನು ಪಾಕಿಸ್ತಾನಕ್ಕೆ ಒಪ್ಪಿಸುವಲ್ಲಿ ಭಾರತ ಕಪಟಾಚಾರವನ್ನು ಎಸಗುತ್ತಿದೆ ಎಂದು ಅಲ್ಲಿನ ಪ್ರದೇಶದ ಆಳ್ವಿಕೆಯನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾತ ಆಪಾದಿಸುತ್ತಾನೆ. ಆದರೆ ಈ ಆಪಾದನೆಯನ್ನು ಭಾರತವು ನಿರಾಕರಿಸುತ್ತದೆ ಅಲ್ಲದೆ ಕಾಶ್ಮೀರದ ವಿಲೀನತೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಅಲ್ಲಿನ ಮಹರಾಜನೊಂದಿಗೆ ಒಪ್ಪಂದ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.ಮತ್ತು ಹಲವು ವರ್ಷಗಳ ವರೆಗೂ ಭಾರತ ಮತ್ತು ಜುನಾಗಡ್‌ ಏಕೀಕರಣವನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿತಲ್ಲದೆ ಜುನಾಗಡ್‌ಅನ್ನು ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಕಾನೂನು ಬದ್ಧ ಪ್ರಾಂತ್ಯವನ್ನಾಗಿ ಸ್ವಯಂ ಹೇಳಿಕೊಂಡಿತ್ತು.

ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ನಾಯಕರುಗಳಿಂದ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಗಾಗಿ ಹಲವು ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳು ಮಂಡನೆಯಾದವು. ರಾಜ್‌ಮೊಹನ್‌ ಗಾಂಧಿಯ ಯೋಗ್ಯವಾದ ಒಪ್ಪಂದವೊಂದು ಪಟೇಲ್‌ ಅವರ ತಲೆಯಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತ್ತು. ಅದೇನೆಂದರೆ ಮೊಹಮದ್‌ ಆಲಿ ಜಿನ್ನಾ ಅವರು ಜುನಾಗಡ್‌ ಮತ್ತು ಹೈದ್ರಾಬಾದ್‌ವನ್ನು ಭಾರತಕ್ಕೆ ಬಿಟ್ಟುಕೊಟ್ಟರೆ ಕಾಶ್ಮೀರದ ಆಡಳಿತವನ್ನು ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ವಹಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಒಪ್ಪಿಗೆ ಸೂಚಿಸುವುದಾಗಿತ್ತು. ತಮ್ಮಪಟೇಲ್‌;ಎ ಲೈಫ್ ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿ ಜಿನ್ನಾ ಅವರು ಜುನಾಗಡ್ ಮತ್ತು ಹೈದರಾಬಾದ್ ತೊಡಕನ್ನು ಬಗೆಹರಿಸಬೇಕಾಗಿ ಗಾಂಧಿ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದ್ದರೆಂದು ಹೇಳಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಇದರಂತೆ ಅವರು ಜುನಾಘಢ ಮತ್ತು ಹೈದರಾಬಾದ್‌‌ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಜನಾಭಿಪ್ರಾಯ ಸಂಗ್ರಹಕ್ಕೆ ಒತ್ತಾಯಿಸಿದ್ದರು. ಇದೇ ರೀತಿಯ ಜನಾಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು ಕಾಶ್ಮೀರ ವಿಷಯದಲ್ಲೂ ಪಾಲಿಸಬೇಕಾಗಿ ಹೇಳಿದ್ದರು ಕಾರಣ ಬಹುಪಾಲು ಮುಸ್ಲಿಮರಿದ್ದ ಕಾಶ್ಮೀರದಲ್ಲಿ ಬಹುತೇಕರು ಪಾಕಿಸ್ತಾನಕ್ಕೆ ತಮ್ಮ ಮತ ಚಲಾಯಿಸುತ್ತಾರೆಂಬುದಾಗಿ ಇವರು ನಂಬಿದ್ದರು. ಜುನಾಗಡ್‌ನ ಬಹಹುದ್ದಿನ್ ಕಾಲೇಜ್‌ನಲ್ಲಿ ಪಟೇಲ್ ನೀಡಿದ ಉಪನ್ಯಾಸದಂತೆ ಅವರು ಹೈದರಾಬಾದ್‌ಅನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡರೆ ನಾವೂ ಕಾಶ್ಮೀರವನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದಿದ್ದರು, ಇವರು ಸೂಚಿಸುವಂತೆ ಯೋಜನೆ ಜವಬ್ದಾರಿಯುಲ್ಲದ್ದಾಗಿದೆ ಎಂದು ಅವರು ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಪಡುತ್ತಾರೆ. ಆದಾಗ್ಯು ಪಟೇಲ್‌ರ ಅಭಿಪ್ರಾಯವು ಭಾರತದ ಧೋರಣೆಯಾಗಿರಲಿಲ್ಲ, ಈ ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು ನೆಹರು ಅವರಿಂದ ಹಂಚಿಕೊಂಡಿದ್ದರು ಆದರೆ ಈ ಉಭಯ ನಾಯಕರು ಜಿನ್ನಾ ಅವರ ಮೇಲೆ ಮುನಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಕಾರಣ ಜಿನ್ನಾ ಅವರು ಜೋದ್‌ಪುರ್, ಭುಪಾಲ್ ಮತ್ತು ಇಂದೂರ್‌ನ ರಾಜರುಗಳೊಂದಿಗೆ ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಪರ ಸಾಧ್ಯವಾದ ನಿಲುವುಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಳ್ಳುವಂತೆ ಓಲೈಸುತ್ತಿದ್ದರು.

ಆಧುನಿಕ ಇತಿಹಾಸಕಾರರು ಸಹ ರಾಜ್ಯಾಡಳಿತ ಅಧಿಕಾರ ಮತ್ತು ಲಾರ್ಡ್‌ ಮೌಂಟ್‌ಬ್ಯಾಟನ್ ಕಾಲದಲ್ಲಿನ ವಿಲೀನತೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಮರು ಪರಿಶೀಲನೆಯನ್ನು ಕೈಗೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಕೊಪ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುವಂತೆ ಅವರು ಸಹಿ ಮಾಡಿದ್ದರೂ, ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ನ ನಾಯಕರುಗಳು ವಿಲೀನ ಪತ್ರದ ಸಂಪೂರ್ಣ ಇತ್ಯರ್ಥದ ಬಗ್ಗೆ ಒಮ್ಮತದ ನಿರ್ಧಾರಕ್ಕೆ ಬಂದಿರಲಿಲ್ಲ ಆ ನಂತರದಲ್ಲಿ ೧೯೪೮ಮತ್ತು ೧೯೫೦ರ ನಡುವಿನಲ್ಲಿ ಸಂಪೂರ್ಣ ಏಕೀಕರಣ ಸಾಧ್ಯವಾಯಿತು. ವಿಲೀನತೆ ಮತ್ತು ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಬಿಟ್ಟುಕೊಡುವುದರ ಹೊರತಾಗಿ ೧೯೪೮ -೧೯೫೦ರ ನಡುವೆ ನಡೆದ ವಿಲೀನ ಪತ್ರ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಇದು ಹೊಂದಿಕೊಳ್ಳದ ಮತ್ತು ಅಭಿವ್ಯಕ್ತವಾದ ಭರವಸೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಒಳಾಡಳಿತದ ಸ್ವಾಯತ್ತತೆ ಮತ್ತು ರಾಜ ಸ್ವಾಯತ್ತತೆಯ ಸಂರಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ಮೌಂಟ್‌ಬ್ಯಾಟನ್‌ನಿಂದ ರ‍ಾಜರುಗಳಿಗೆ ನೀಡಾಲಾಯಿತು. ಮೆನನ್ ನಮೂದಿಸಿದಂತೆ ವಿಲೀನಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿನ ಪೂರ್ವಾವಧಿಯ ಗಡುವಿನ ಬದಲಾವಣೆ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿಯು ಮುಕ್ತವಾಗಿ ರಾಜರುಗಳಿಂದ ಅಂಗೀಕರಿಸಲಾಯಿತು. ಕೊಪ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ ಈ ವಿಷಯವಾಗಿ ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು ತಳೆದಿದ್ದರು ಅವರ ಪ್ರಕಾರ ಹೊರ ದೇಶದ ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಆ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ರಾಜರುಗಳಿಗೆ ಸಹಿ ಮಾಡದೆ ಎರಡನೆ ಅವಕಾಶವೆ ಇಲ್ಲದಾಗಿತ್ತು ಈ ಹೊರತಾಗಿಯು ಕೆಲವು ರಾಜರುಗಳು ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಬಗ್ಗೆ ತಮ್ಮ ಅಸಂತೋಷವನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ್ದರು. ಇವರು ಮೌಂಟ್‌ಬ್ಯಾಂಟನ್‌ನ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಬಗ್ಗೆಯು ವಿಮರ್ಶಿ ಸಿದ್ದಾರೆ.ಅವರು ಮಾದರಿಯಾದಂಥಹ ಕರ್ತವ್ಯವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಬಹಿದಿತ್ತು ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ ತನ್ನ ಸ್ವಾಮ್ಯವನ್ನು ರಾಜರುಗಳ ಅವಧಿಯನ್ನು ಮಟುಕುಗೊಳಿಸುವಾಗ ಷರತ್ತು ಬದ್ಧ ಒಪ್ಪಂದ ಅಥವಾ ಚೌಕಾಶಿ ಒಪ್ಪಂದವಾಗಿತ್ತು ಆದರೆ ಇದಕ್ಕೆ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ನಂತರದಲ್ಲಿ ಯಾವುದೆ ಬರವಸೆ ಇರಲಿಲ್ಲ. ರಮುಸಕ್ ಮತ್ತು ಕೊಪ್‌ಲ್ಯಾಂಡ್‌ರು ವಿಮರ್ಶೆ ಮಂಡಿಸುವಂತೆ ರಾಜರುಗಳು ಏಕೆ ತಮ್ಮ ಆಡಳಿತವನ್ನು ಮೊಟಕುಗೊಳಿಸಿ ತ್ಯಾಗಕ್ಕೆ ಸಿದ್ದರಾದರೆಂದರೆ ಅವರು ಅದನ್ನು ಬ್ರಿಟೀಷ್‍ರಿಂದ ಪಡೆದುಕೊಂಡಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಅವರು ತಮ್ಮ ಮುಂದೆ ಮತ್ತೊಂದು ಆಯ್ಕೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಇತಿಹಾಸಕಾರ ಲುಂಬಿ ಹೇಳುವಂತೆ ರಾಜ ಸತ್ತಾತ್ಮಕ ಪರಿಸರವು ಅಧಿಕಾರ ವರ್ಗಾವಣೆಯಾದ ನಂತರವು ಇದ್ದರೆ ಅದು ಸ್ವಾತಂತ್ರದ ಅಸ್ಥಿತ್ವಕ್ಕೆ ನೆಲೆಗೊಡಲಾರದು ಆದ್ದರಿಂದ ಅವರ ಅಳಿವು ಅವಶ್ಯಆಗಿದ್ದಿತು ಎಂದು ಅಭಿಪ್ರಾಯ ಪಡುತ್ತಾರೆ. ನಂತರದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಾ ರಾಜಾಡಳಿತ ರಾಜ್ಯಗಳು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಏಕೀಕೃತಗೊಂಡು ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಮತ್ತು ಮೌಂಟ್‌ಬ್ಯಾಂಟನ್‌ಗೆ ದಿಗ್ವಿಜಯವನ್ನು ತಂದವು. ಹಲವು ರಾಜರುಗಳ ಜಾಣತಣಕ್ಕೆ ಪ್ರಶಂಸೆಗಳು ಕೇಳಿ ಬಂದವು. ಜೊತೆಯಾಗಿ ಕೆಲವರುರಾಜಾಡಳಿತವನ್ನು ನಡೆಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದರೂ ಅವರು ಇದರಲ್ಲಿ ಅಪಜಯವನ್ನು ಸಾಧಿಸಿದ ಬಳಿಕ ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ಏಕ ರೂಪದ ಕಾನೂನನ್ನು ಜಾರಿಗೊಳಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಈಶಾನ್ಯ ಭಾರತದ ರಾಜಾಕೀಯ ಏಕೀಕರಣವನ್ನು ಇತಿಹಾಸದ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಗಮನಿಸಿದಾಗ ಭಾರತ ಒಕ್ಕೂಟದೊಂದಿಗಿನ ಏಕೀಕರಣವು ರಾಜಕೀಯವಾಗಿ ಬಹು ಮುಖ್ಯವಾದ ಹಾಗೂ ತಮಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ವಿಷಯವಾಗಿ ಜನ ಸಾಮಾನ್ಯರಿಗೆ ಅನಿಸಿದ್ದಿತು. ಈಶಾನ್ಯ ರಾಜ್ಯದ ಏಕೀಕರಣದ ಕ್ರಮವು ಸಮಾಲೋಚನೆ, ಹೊಸ ಬರವಸೆಯನ್ನು, ಆಮಿಷವನ್ನು ಮತ್ತು ಅಧಿಕಾರದ ಬಗ್ಗೆ ನೇರ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಬೀರಿತು. ಈ ಪ್ರಯತ್ನವು ಸ್ಥಳಿಯ ಪ್ರಾಂತ್ಯಗಳ ಸ್ವಾರ್ಥ ಮಗ್ನತೆಯರಲ್ಲಿ, ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಯಲ್ಲಿದ್ದಂಥಹ ಜನ, ಮತ್ತು ವಿವಿಧ ಮೇಲ್ಪಂಕ್ತಿಯ ಜನಾಂಗಗಳಲ್ಲಿ ಮುನಿಸನ್ನು ತಂದಿತ್ತು. ಮನಿಪುರ್ ನಾಗ ಹಿಲ್ಸ್‌ಗಳು ಭಾರತದೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿಕೊಳ್ಳಲು ಅಸಮ್ಮತಿ ಸೂಚಿಸಿದವು ಮತ್ತು ಸಂಯುಕ್ತತೆಯಿಂದ ಹೊರ ಬರುವ ಅಲ್ಲದೆ ಪ್ರತ್ಯೇಕತವಾದದ ಬಗೆಗೆ ಧೋರಣೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದವು.ಒಪ್ಪಂದದಿಂದ ಹೊರ ಉಳಿದಂತೆ ಹಲವು ಭಾಗಗಳಾಗಿ ಹೊಗಿದ್ದವು. ನಾಗಾ ಮತ್ತು ಮೈಟಿ‌ ಗಳಂಥಹ ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನಾಂಗಗಳು ಬಲವಂತದಿಂದ ಏಕೀಕರಣಕ್ಕೆ ತಮ್ಮ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಒಳಪಡಿಸುತ್ತಿರುವುದನ್ನು ಖಂಡಿಸಿದ್ದವು. ನಂತರದಲ್ಲಿ ಅರಿತುಕೊಂಡಂತೆ ಏಕೀಕರಣ ನಿಯಮಗಳು ತಪ್ಪಾಗಿ ಕಂಡಿದ್ದವು. ಅಲ್ಲಿನ ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನಾಂಗವು ಸ್ವಾಯತತ್ತೆಯನ್ನು ನೀಡುವಂತೆ ಮತ್ತು ಸ್ವತಂತ್ರ ರ‍ಾಜ್ಯ ರಚನೆಯ ಆಪೇಕ್ಷೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದವು. ಅದೇನೇ ಇದ್ದರು ಹೊಸ ರಾಜ್ಯಗಳ ರೂಪಿಸುವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಬಹುತೇಕ ರಾಜ್ಯಗಳು ಹಲವು ಜನಾಂಗಗಳಿಂದ ಹಲವು ತರಹದ ಜನಾಂಗೀಯ ಸ್ವಾಯತ್ತತೆಯ ಬೇಡಿಕೆಯನ್ನು ಎದುರಿಸಬೇಕಾಯಿತು.

ಉಲ್ಲೇಖಗಳು

• Ashton, S.R. (1982), British Policy towards the Indian States, 1905–1938, London Studies on South Asia no. 2, London: Curzon Press, ISBN 0-700-70146-X
• Brown, Judith M. (1984), "The Mountbatten Viceroyalty. Announcement and Reception of the 3 June Plan, 31 May-7 July 1947", The English Historical Review, 99 (392): 667–668
• Copland, Ian (1987), "Congress Paternalism: The "High Command" and the Struggle for Freedom in Princely India"", in Masselos, Jim (ed.), Struggling and Ruling: The Indian National Congress 1885–1985, New Delhi: Sterling Publishers, pp. 121–140, ISBN 8-120-70691-9
• Copland, Ian (1993), "Lord Mountbatten and the Integration of the Indian States: A Reappraisal", The Journal of Imperial and Commonwealth History, 21 (2): 385–408, doi:10.1080/03086539308582896
• Copland, Ian (1997), The Princes of India in the Endgame of Empire, 1917–1947, Cambridge, England: Cambridge University Press, ISBN 0-521-57179-0
• Eagleton, Clyde (1950), "The Case of Hyderabad Before the Security Council", The American Journal of International Law, American Society of International Law, 44 (2): 277–302, doi:10.2307/2193757
• Fifield, Russell H. (1950), "The Future of French India", Far Eastern Review, 19 (6): 62–64
• Fifield, Russell H. (1952), "New States in the Indian Realm", The American Journal of International Law, American Society of International Law, 46 (3): 450–463, doi:10.2307/2194500
• Fisher, Margaret W. (1962), "Goa in Wider Perspective", Asian Survey, 2 (2): 3–10, doi:10.1525/as.1962.2.2.01p1537e
• Fisher, Michael H. (1984), "Indirect Rule in the British Empire: The Foundations of the Residency System in India (1764–1858)", Modern Asian Studies, 18 (3): 393–428, doi:10.1017/S0026749X00009033
• Furber, Holden (1951), "The Unification of India, 1947–1951", Pacific Affairs, Pacific Affairs, University of British Columbia, 24 (4): 352–371, doi:10.2307/2753451
• Gandhi, Rajmohan (1991), Patel: A Life, Ahmedabad: Navajivan Publishing House
• Ganguly, Sumit (1996), "Explaining the Kashmir Insurgency: Political Mobilization and Institutional Decay", International Security, The MIT Press, 21 (2): 76–107, doi:10.2307/2539071
• Gledhill, Alan (1957), "Constitutional and Legislative Development in the Indian Republic", Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London, 20 (1–3): 267–278, doi:10.1017/S0041977X00061838
• Gray, Hugh (1971), "The Demand for a Separate Telengana State in India", Asian Survey, 11 (5): 463–474, doi:10.1525/as.1971.11.5.01p0113d
• Guha, Amalendu (1984), "Nationalism: Pan-Indian and Regional in a Historical Perspective", Social Scientist, Social Scientist, 12 (2): 42–65, doi:10.2307/3517093
• Gupta, Ranjan (1975), "Sikkim: The Merger with India", Asian Survey, 15 (9): 786–798, doi:10.1525/as.1975.15.9.01p0110k
• Haokip, Thongkholal (2010), "Theoretical Considerations of Political Integration and the Indian Experience", International Journal of South Asian Studies, 3 (2)
• Hardgrave, Robert L. (1983), "The Northeast, the Punjab, and the Regionalization of Indian Politics", Asian Survey, 23 (11): 1171–1181, doi:10.1525/as.1983.23.11.01p0095g
• Karan, Pradyumna P. (1960), "A Free Access to Colonial Enclaves", Annals of the Association of American Geographers, 50 (2): 188–190, doi:10.1111/j.1467-8306.1960.tb00345.x
• Keith, Arthur Berriedale (1969), A Constitutional History of India, 1600–1935 (2nd ed.), London: Methuen
• Lumby, E.W.R. (1954), The Transfer of Power in India, 1945–1947, London: George Allen and Unwin
• McLeod, John (1999), Sovereignty, Power, Control: Politics in the State of Western India, 1916–1947, Leiden: Brill, ISBN 9-004-11343-6
• Menon, V.P. (1956), The Story of the Integration of the Indian States, New York: Macmillan
• Mitra, Subrata Kumar (2006), The Puzzle of India's Governance: Culture, Context and Comparative Theory, London: Routledge, ISBN 0-415-34861-7
• Moore, R.J. (1983), Escape from Empire: The Attlee Government and the Indian Problem, Oxford: Clarendon Press, ISBN 0-198-22688-8
• Morris-Jones, W.H. (1983), "Thirty-Six Years Later: The Mixed Legacies of Mountbatten's Transfer of Power", International Affairs, 59 (4): 621–628
• Mosley, Leonard (1961), The last days of the British Raj, London: Weidenfield and Nicolson
• Note (1975), "Current Legal Developments: Sikkim, Constituent Unit of India", International and Comparative Law Quarterly, 24 (4): 884, doi:10.1093/iclqaj/24.4.884
• Phadnis, Urmila (1968), Towards the Integration of the Indian States, 1919–1947, London: Asia Publishing House
• Phadnis, Urmila (1969), "Gandhi and Indian States: A Probe in Strategy", in Biswas, S.C. (ed.), Gandhi: Theory and Practice, Social Impact and Contemporary Relevance, Transactions of the Indian Institute of Advanced Study Vol. 2, Shimla: Indian Institute of Advanced Study, pp. 360–374
• Potter, Pitman B. (1950), "The Principal Legal and Political Problems Involved in the Kashmir Case", The American Journal of International Law, American Society of International Law, 44 (2): 361–363, doi:10.2307/2193764
• Ramusack, Barbara N. (1978), The Princes of India in the Twilight of Empire: Dissolution of a patron-client system, 1914–1939, Colombus, Ohio: Ohio State University Press, ISBN 0-814-20272-1
• Ramusack, Barbara N. (1988), "Congress and the People's Movement in Princely India: Ambivalence in Strategy and Organisation", in Sisson, Richard; Wolpert, Stanley (eds.), Congress and Indian Nationalism, Berkeley: University of California Press, pp. 377–403, ISBN 0-520-06041-5
• Ramusack, Barbara N. (2004), The Indian Princes and Their States, The New Cambridge History of India III.6, Cambridge, England: Cambridge University Press, ISBN 0-521-26727-7
• Rangaswami, Vanaja (1981), The Story of Integration: A New Interpretation in the Context of the Democratic Movements in the Princely States of Mysore, Travancore and Cochin 1900–1947, New Delhi: Manohar
• Roberts, Neal A. (1972), "The Supreme Court in a Developing Society: Progressive or Reactionary Force? A Study of the Privy Purse Case in India", The American Journal of Comparative Law, American Society of Comparative Law, 20 (1): 79–110, doi:10.2307/839489
• Security Council (1957), "Security Council: India-Pakistan Question", International Organization, 11 (2): 368–372, doi:10.1017/S0020818300023808
• Singh, B.P. (1987), "North-East India: Demography, Culture and Identity Crisis", Modern Asian Studies, 21 (2): 257–282, doi:10.1017/S0026749X00013809
• Spate, O.H.K. (1948), "The Partition of India and the Prospects of Pakistan", Geographical Review, American Geographical Society, 38 (1): 5–29, doi:10.2307/210736
• Talbot, Phillips (1949), "Kashmir and Hyderabad", World Politics, Cambridge University Press, 1 (3): 321–332, doi:10.2307/2009033
• Vincent, Rose (1990), The French in India: From Diamond Traders to Sanskrit Scholars, Bombay: Popular Prakashan, ಲತಿಕಾ ಪಡ್ಗಾಂವರ್‌ರಿಂದ ಅನುವಾದ
• Wainwright, A. M. (1994), Inheritance of Empire: Britain, India and the Balance of Power in Asia, 1938–55, Westport: Praeger, ISBN 0-275-94733-5
• Warner, Sir William Lee (1910), The Native States of India (2nd ed.), London: Macmillan
• Widmalm, Sten (1997), "The Rise and Fall of Democracy in Jammu and Kashmir", Asian Survey, 37 (11): 1005–1030, doi:10.1525/as.1997.37.11.01p02937
• Wright, Quincy (1962), "The Goa Incident", The American Journal of International Law, American Society of International Law, 56 (3): 617–632, doi:10.2307/2196501
• Wood, John (1984), "British versus Princely Legacies and the Political Integration of Gujarat", The Journal of Asian Studies, 44 (1): 65–99, doi:10.2307/2056747
• Wood, John; Moon, Penderel; Blake, David M.; Ashton, Stephen R. (1985), "Dividing the Jewel: Mountbatten and the Transfer of Power to India and Pakistan", Pacific Affairs, Pacific Affairs, University of British Columbia, 58 (4): 653–662, doi:10.2307/2758474

ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು

• ಇಂಡಿಯಾ: ನ್ಯಾಷನಲ್ ಇಂಟಿಗ್ರೇಶನ್ ಎಟ್ ಲೈಬ್ರರಿ ಆಫ್ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಕಂಟ್ರಿ ಸ್ಟಡೀಸ್
• ಸರ್ದಾರ್ ಪಟೇಲ್‌