ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮೀನುಗಾರಿಕೆ
ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮೀನುಗಾರಿಕೆಯು ಭಾರತದ ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಕ್ಷೇತ್ರವಾಗಿದ್ದು ಅದರ ಒಟ್ಟು ಜಿಡಿಪಿ ಯ ೧.೦೭% ಕೊಡುಗೆ ನೀಡುತ್ತದೆ. [೧] ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮೀನುಗಾರಿಕೆ ಕ್ಷೇತ್ರವು ದೇಶದಲ್ಲಿ ೨೮ ದಶಲಕ್ಷಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಜನರ ಜೀವನೋಪಾಯವನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುತ್ತದೆ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಸಮುದ್ರದ ಅಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ಮತ್ತು ದುರ್ಬಲ ಸಮುದಾಯಗಳಲ್ಲಿ. [೨] ಜಾಗತಿಕ ಉತ್ಪಾದನೆಯ ೭.೯೬% ರಷ್ಟನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಭಾರತವು ವಿಶ್ವದ ಮೂರನೇ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಮೀನು ಉತ್ಪಾದಕ ದೇಶವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಚೀನಾದ ನಂತರ ಅಕ್ವಾಕಲ್ಚರ್ ಮೂಲಕ ಮೀನುಗಳ ಎರಡನೇ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಉತ್ಪಾದಕವಾಗಿದೆ. ೨೦೨೦-೨೧ ರಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟು ಮೀನು ಉತ್ಪಾದನೆಯು ೧೪.೭೩ ಮಿಲಿಯನ್ ಮೆಟ್ರಿಕ್ ಟನ್ ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿದೆ. [೩] ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮೀನುಗಾರಿಕಾ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಮಂಡಳಿಯ ಪ್ರಕಾರ ಮೀನುಗಾರಿಕೆ ಉದ್ಯಮವು ೩೩೪.೪೧ ಬಿಲಿಯನ್ ರಫ್ತು ಆದಾಯವನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುತ್ತದೆ. [೧] ಕೇಂದ್ರ ಪ್ರಾಯೋಜಿತ ಯೋಜನೆಗಳು ಎಫ್‍ವೈ ೫ ರಲ್ಲಿ ೧ ಲಕ್ಷ ಕೋಟಿ ರೂಪಾಯಿಗಳಷ್ಟು ರಫ್ತುಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತವೆ. ಈ ಯೋಜನೆಗಳ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ೨೦೧೭ ರಿಂದ ೨೦೨೦ ರವರೆಗೆ ೬೫,೦೦೦ ಮೀನುಗಾರರಿಗೆ ತರಬೇತಿ ನೀಡಲಾಗಿದೆ. ಸಿಹಿನೀರಿನ ಮೀನುಗಾರಿಕೆಯು ಒಟ್ಟು ಮೀನು ಉತ್ಪಾದನೆಯ ೫೫% ಅನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. [೧]
ಮೀನುಗಾರಿಕೆ, ಪಶುಸಂಗೋಪನೆ ಮತ್ತು ಹೈನುಗಾರಿಕೆ ಸಚಿವಾಲಯದ ಪ್ರಕಾರ ಮೀನು ಉತ್ಪಾದನೆಯು ೧೯೫೦-೫೧ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ೭.೫೨ ಲಕ್ಷ ಟನ್‌ಗಳಿಂದ ೨೦೧೮-೧೯ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ೧೨೫.೯೦ ಲಕ್ಷ ಟನ್‌ಗಳಿಗೆ ೧೭ ಪಟ್ಟು ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ. [೪] ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಭಾರತವು ಜುಲೈ ೧೦ ಅನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮೀನು ಕೃಷಿಕರ ದಿನವನ್ನಾಗಿ ಆಚರಿಸುತ್ತದೆ. [೫] ಕೇರಳದ ಕೊಯಿಲಾಂಡಿ ಬಂದರು ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲೇ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಮೀನುಗಾರಿಕಾ ಬಂದರು. ಇದು ಅತಿ ಉದ್ದದ ಬ್ರೇಕ್ ವಾಟರ್ ಹೊಂದಿದೆ.
ಭಾರತವು 7,516 kilometres (4,670 mi) ಸಮುದ್ರ ಕರಾವಳಿ ೩,೮೨೭ ಮೀನುಗಾರಿಕಾ ಗ್ರಾಮಗಳು ಮತ್ತು ೧,೯೧೪ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಮೀನು ಇಳಿಯುವ ಕೇಂದ್ರಗಳು. ಭಾರತದ ಶುದ್ಧ ನೀರಿನ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳು 195,210 kilometres (121,300 mi) . ನದಿಗಳು ಮತ್ತು ಕಾಲುವೆಗಳು ೨.೯ ಮಿಲಿಯನ್ ಹೆಕ್ಟೇರ್ ಸಣ್ಣ ಮತ್ತು ಪ್ರಮುಖ ಜಲಾಶಯಗಳು, ೨.೪ಮಿಲಿಯನ್ ಹೆಕ್ಟೇರ್ ಕೊಳಗಳು ಮತ್ತು ಸರೋವರಗಳು ಮತ್ತು ಸುಮಾರು ೦.೮ ಮಿಲಿಯನ್ ಹೆಕ್ಟೇರ್ ಪ್ರವಾಹ ಬಯಲು ಜೌಗು ಪ್ರದೇಶಗಳು ಮತ್ತು ಜಲಮೂಲಗಳು. [೬] ೨೦೧೦ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಸಮುದ್ರ ಮತ್ತು ಸಿಹಿನೀರಿನ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳು ೪ ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಸಂಯೋಜಿತ ಸಮರ್ಥನೀಯ ಕ್ಯಾಚ್ ಮೀನುಗಾರಿಕೆ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು. ಜೊತೆಗೆ ಭಾರತದ ನೀರು ಮತ್ತು ನೈಸರ್ಗಿಕ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳು ೨೦೧೦ ರ ಸುಗ್ಗಿಯ ಮಟ್ಟದಿಂದ ೩.೯ ರಿಂದ ಜಲಚರಗಳ (ಫಾರ್ಮ್ ಫಿಶಿಂಗ್) ಹತ್ತು ಪಟ್ಟು ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ. ಭಾರತವು ಮೀನುಗಾರಿಕೆ ಜ್ಞಾನ ನಿಯಂತ್ರಣ ಸುಧಾರಣೆಗಳು ಮತ್ತು ಸುಸ್ಥಿರತೆಯ ನೀತಿಗಳನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡರೆ ಮಿಲಿಯನ್ ಮೆಟ್ರಿಕ್ ಟನ್ ಮೀನುಗಾರಿಕೆ ಹೆಚ್ಚಿಸಬಹುದು.
ಇತಿಹಾಸ
[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ಕೌಟಿಲ್ಯನ ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರ (ಕ್ರಿ.ಪೂ. ೩೨೧-೩೦೦) ಮತ್ತು ರಾಜ ಸೋಮೇಶ್ವರನ ಮಾನಸೋಲ್ಲಾಸ (ಕ್ರಿ.ಶ. ೧೧೨೭) ನಂತಹ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಗ್ರಂಥಗಳು ಮೀನು ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತವೆ. ಶತಮಾನಗಳಿಂದಲೂ ಭಾರತವು ಸಣ್ಣ ಕೊಳಗಳಲ್ಲಿ ಮೀನು ಕೃಷಿಯ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಅಭ್ಯಾಸವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಹತ್ತೊಂಬತ್ತನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ನದಿಯ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳನ್ನು ಅನುಕರಿಸುವ ಟ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಪ್‌ನ ನಿಯಂತ್ರಿತ ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿಯೊಂದಿಗೆ ಉತ್ಪಾದಕತೆಯಲ್ಲಿ ಗಮನಾರ್ಹ ಪ್ರಗತಿಯನ್ನು ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಉಪ್ಪುನೀರಿನ ಕೃಷಿಯನ್ನು ಹಳೆಯ ಪದ್ಧತಿಯಲ್ಲಿ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು ಅಲ್ಲಿ ಕರಾವಳಿಯ ಜೌಗು ಪ್ರದೇಶಗಳು ಮತ್ತು ಉಪ್ಪು ನಿರೋಧಕ ಆಳವಾದ ನೀರಿನ ಗದ್ದೆಗಳಲ್ಲಿ ಮಾನವ ನಿರ್ಮಿತ ಅಡೆತಡೆಗಳು. ಇದಲ್ಲದೆ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಮೀನುಗಾರಿಕೆ ವಿಧಾನಗಳು ಮಧ್ಯ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ೨೦೦೦ ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಆಚರಣೆಯಲ್ಲಿವೆ.
ಆರ್ಥಿಕ ಪ್ರಯೋಜನಗಳು
[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಮೀನುಗಾರಿಕೆಯು ೨೦೦೮ ರಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ವಾರ್ಷಿಕ ಒಟ್ಟು ದೇಶೀಯ ಉತ್ಪನ್ನದ ೧% ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿದೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮೀನುಗಾರಿಕೆಯು ಸುಮಾರು ೧೪.೫ ಮಿಲಿಯನ್ ಜನರಿಗೆ ಉದ್ಯೋಗ ನೀಡುತ್ತದೆ. [೬] ಮೀನುಗಾರಿಕೆಯಿಂದ ಆರ್ಥಿಕ ಪ್ರಯೋಜನಗಳನ್ನು ಕೊಯ್ಲು ಮಾಡಲು ಭಾರತವು 200 nautical miles (370 km) ವಿಸ್ತಾರವಾದ ವಿಶೇಷ ಆರ್ಥಿಕ ವಲಯವನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರದೊಳಗೆ ೨ ಮಿಲಿಯನ್ ಚದರ ಕಿಲೋಮೀಟರ್ ಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಆವರಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಸಮುದ್ರ ವಲಯದ ಜೊತೆಗೆ ಭಾರತವು ಸುಮಾರು ೧೪,೦೦೦ ಕಿಮೀ 2 ಜಲಚರ ಸಾಕಣೆಗೆ ಲಭ್ಯವಿರುವ ಉಪ್ಪುನೀರಿನ ಸುಮಾರು ೧೬೦೦೦ಕಿಮೀ 2 ಸಿಹಿನೀರಿನ ಸರೋವರಗಳು, ಕೊಳಗಳು ಮತ್ತು ಜೌಗು ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಸುಮಾರು ೬೪,೦೦೦ ಕಿಲೋಮೀಟರ್ ನದಿಗಳು ಮತ್ತು ತೊರೆಗಳು . ೧೯೯೦ ರಲ್ಲಿ ೧.೭ ಮಿಲಿಯನ್ ಇತ್ತು ಪೂರ್ಣ ಸಮಯದ ಮೀನುಗಾರರು ೧.೩ ಮಿಲಿಯನ್ ಅರೆಕಾಲಿಕ ಮೀನುಗಾರರು ಮತ್ತು ೨.೩ ಮಿಲಿಯನ್ ಸಾಂದರ್ಭಿಕ ಮೀನುಗಾರರು ಅವರಲ್ಲಿ ಹಲವರು ಉಪ್ಪು ತಯಾರಕರು, ದೋಣಿಗಳು, ನಾವಿಕರು ಅಥವಾ ಬಾಡಿಗೆಗೆ ದೋಣಿಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. [೭] ೧೯೯೦ ರ ದಶಕದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಮೀನುಗಾರಿಕಾ ನೌಕಾಪಡೆಯು ೧೮೦,೦೦೦ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಕ್ರಾಫ್ಟ್‌ಗಳನ್ನು ನೌಕಾಯಾನ ಅಥವಾ ಹುಟ್ಟುಗಳಿಂದ ನಡೆಸಲ್ಪಡುತ್ತಿತ್ತು ೨೬,೦೦೦ ಯಾಂತ್ರಿಕೃತ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಕ್ರಾಫ್ಟ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಕೆಲವು ೩೪,೦೦೦ ಯಾಂತ್ರೀಕೃತ ದೋಣಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು. [೮]
ಎಫ್‍ವೈ ನಲ್ಲಿ ಮೀನು ಉತ್ಪಾದನೆಯು ೮೦೦,೦೦೦ ಟನ್‌ಗಳಿಂದ ಏರಿತು ೧೯೯೦ ರ ದಶಕದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ೧೯೫೦ ರಿಂದ ೪.೧ ಮಿಲಿಯನ್ ಟನ್. ೧೯೯೦ ರಿಂದ ೨೦೧೦ ರವರೆಗೆ ಭಾರತೀಯ ಮೀನು ಉದ್ಯಮವು ವೇಗವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿತು. ಒಟ್ಟು ಸಮುದ್ರ ಮತ್ತು ಸಿಹಿನೀರಿನ ಮೀನು ಉತ್ಪಾದನೆಯನ್ನು ಸುಮಾರು ೮ ಮಿಲಿಯನ್ ಮೆಟ್ರಿಕ್ ಟನ್‌ಗಳಿಗೆ ತಲುಪಿತು. ೨೦೦೬ ರಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರವು ತನ್ನ ಕೃಷಿ ಸಚಿವಾಲಯದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಮೀನುಗಾರಿಕೆಯನ್ನು ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಿದ ಮೀಸಲಾದ ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ವ್ಯಾಪಕವಾದ ಮತ್ತು ತೀವ್ರವಾದ ಒಳನಾಡು ಮೀನು ಕೃಷಿಯನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಲು ಕರಾವಳಿ ಮೀನುಗಾರಿಕೆಯನ್ನು ಆಧುನೀಕರಿಸಲು ಮತ್ತು ಜಂಟಿ ಉದ್ಯಮಗಳ ಮೂಲಕ ಆಳ ಸಮುದ್ರದ ಮೀನುಗಾರಿಕೆಯನ್ನು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸಲು ವಿಶೇಷ ಪ್ರಯತ್ನಗಳನ್ನು ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಈ ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ಎಫ್‍ವೈ ನಲ್ಲಿ ೫೨೦,೦೦೦ ಟನ್‌ಗಳಿಂದ ಕರಾವಳಿ ಮೀನು ಉತ್ಪಾದನೆಯಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕು ಪಟ್ಟು ಹೆಚ್ಚು ಹೆಚ್ಚಳಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ೧೯೫೦ ರಿಂದ ೩.೩೫ಎಫ್‍ವೈ ನಲ್ಲಿ ಮಿಲಿಯನ್ ಟನ್ ೨೦೧೩. ಒಳನಾಡಿನ ಮೀನು ಉತ್ಪಾದನೆಯಲ್ಲಿನ ಹೆಚ್ಚಳವು ಇನ್ನೂ ಹೆಚ್ಚು ನಾಟಕೀಯವಾಗಿತ್ತು ಎಫ್‍ವೈ ೧೯೫೦ ರಲ್ಲಿ ೨೧೮,೦೦೦ ಟನ್‌ಗಳಿಂದ ೬.೧೦ ಕ್ಕೆ ಸುಮಾರು ಎಂಟು ಪಟ್ಟು ಹೆಚ್ಚಾಯಿತು. ಎಫ್‍ವೈ ನಲ್ಲಿ ಮಿಲಿಯನ್ ಟನ್ ೨೦೧೩. ಮೀನು ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕರಿಸಿದ ಮೀನಿನ ರಫ್ತುಗಳ ಮೌಲ್ಯವು ಎಫ್‍ವೈ ರಫ್ತಿನ ಒಟ್ಟು ಮೌಲ್ಯದ ೧ ಪ್ರತಿಶತಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆಯಾಗಿದೆ ೧೯೬೦ ರಿಂದ ಎಫ್‍ವೈನಲ್ಲಿ ೩.೬ ಶೇಕಡಾ ೧೯೯೩. ೧೯೯೦ ಮತ್ತು ೨೦೦೭ರ ನಡುವೆ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮೀನು ಉತ್ಪಾದನೆಯು ಆಹಾರ ಧಾನ್ಯಗಳು ಹಾಲು, ಮೊಟ್ಟೆಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ಆಹಾರ ಪದಾರ್ಥಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದಿದೆ. [೯] ಭಾರತದ ಒಳನಾಡಿನ ನೀರು (ನದಿಗಳು, ಜಲಾಶಯಗಳು, ಜೌಗು ಪ್ರದೇಶಗಳು, ಸರೋವರಗಳು ಮತ್ತು ಕೊಳಗಳು) ಒಟ್ಟು ಮೀನುಗಾರಿಕೆ ಉತ್ಪಾದನೆಯಲ್ಲಿ ೬೨-೬೫% ರಷ್ಟು ಕೊಡುಗೆ ನೀಡುತ್ತವೆ. [೧೦]
ಕಾನೂನು ಮತ್ತು ನಿಬಂಧನೆಗಳು
[ಬದಲಾಯಿಸಿ]ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾನೂನುಗಳು ಬ್ರಿಟಿಷ್-ಯುಗದ ಭಾರತೀಯ ಮೀನುಗಾರಿಕೆ ಕಾಯಿದೆ ೧೮೯೭ ಅನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ. ಇದು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ವಿಷಪೂರಿತವಾಗಿ ಮತ್ತು ಸ್ಫೋಟಕಗಳನ್ನು ಬಳಸುವುದರ ಮೂಲಕ ಮೀನುಗಳನ್ನು ಕೊಲ್ಲುವುದು ಕಾನೂನು ಬಾಹಿರವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಇದಕ್ಕಾಗಿ ದಂಡ ತೆರಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಪರಿಸರ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಕಾಯಿದೆ ೧೯೮೬ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮೀನುಗಾರಿಕೆ ಮತ್ತು ಜಲಚರ ಸಾಕಣೆ ಉದ್ಯಮದ ಮೇಲೆ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುವ ಎಲ್ಲಾ ಪರಿಸರ ಸಂಬಂಧಿತ ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿಗೆ ನಿಬಂಧನೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಒಂದು ಕಾಯಿದೆ. ನೀರು (ಮಾಲಿನ್ಯ ತಡೆಗಟ್ಟುವಿಕೆ ಮತ್ತು ನಿಯಂತ್ರಣ) ಕಾಯಿದೆ, ೧೯೭೪ ಮತ್ತು ವನ್ಯಜೀವಿ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಕಾಯಿದೆ, ೧೯೭೨ . ವನ್ಯಜೀವಿ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಕಾಯಿದೆ ೧೯೭೨ ಅಪರೂಪದ ಜಾತಿಯ ಮೀನುಗಳ ಮೀನುಗಾರಿಕೆಯನ್ನು ತಡೆಯುತ್ತದೆ. ೧೯೯೬ ರಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ಕರಾವಳಿ ನಿಯಂತ್ರಣ ವಲಯ ಮತ್ತು ಚಿಲ್ಕಾ ಸರೋವರ ಮತ್ತು ಪುಲಿಕಾಟ್ ಸರೋವರದ ಮೇಲೆ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಮತ್ತು ಸುಧಾರಿತ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ರೀತಿಯ ಕೊಳಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಸೀಗಡಿ ಸಾಕಣೆ ಕೊಳಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವುದನ್ನು ನಿಷೇಧಿಸಿತು. ೨೦೦೦೨ ರ ಆದೇಶ ಸಂಖ್ಯೆ ೭೨೨ (ಇ) ಕೆಲವು ಪ್ರತಿಜೀವಕಗಳು ಮತ್ತು ಔಷಧೀಯವಾಗಿ ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿರುವ ಪದಾರ್ಥಗಳನ್ನು ಮರಿಹುಳುಗಳು ಮತ್ತು ಲಾರ್ವಾಗಳ ಉತ್ಪಾದನೆಯ ಮೊಟ್ಟೆಕೇಂದ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಮೀನಿನ ಆಹಾರ ತಯಾರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಮೀನು ಉತ್ಪನ್ನಗಳ ಸಂಸ್ಕರಣೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಸುವುದನ್ನು ನಿಷೇಧಿಸಿದೆ. [೧೧] ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ, ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು ೧೫೮ ಮೀನು ಜಾತಿಯ ಅಲಂಕಾರಿಕ ಮೀನುಗಳನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡುವುದನ್ನು ನಿಷೇಧಿಸಿತು ಮತ್ತು ಮೀನುಗಳ ಆರೋಗ್ಯವನ್ನು ಪರೀಕ್ಷಿಸಲು ಅಲಂಕಾರಿಕ ಮೀನು ಫಾರ್ಮ್‌ನಲ್ಲಿ ಪೂರ್ಣ ಸಮಯದ ಮೀನುಗಾರಿಕಾ ತಜ್ಞರು ಇರುವುದನ್ನು ಕಡ್ಡಾಯಗೊಳಿಸಿತು. ತೊಟ್ಟಿಯ ಗಾತ್ರ, ಮೀನಿನ ದಾಸ್ತಾನು ಸಾಂದ್ರತೆ ಮತ್ತು ನೀರಿನ ಪ್ರಮಾಣಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಸಹ ಪರಿಚಯಿಸಲಾಯಿತು. [೧೨]
ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮೀನುಗಳ ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿ ಮತ್ತು ಮೊಟ್ಟೆಯಿಡುವಿಕೆಗಾಗಿ ಮಾನ್ಸೂನ್ ಋತುವಿನ ಮೊದಲ ಎರಡು ತಿಂಗಳುಗಳಲ್ಲಿ ವಾರ್ಷಿಕವಾಗಿ ಮೀನುಗಾರಿಕೆಯನ್ನು ೪೭ ದಿನಗಳವರೆಗೆ (೨೦೨೦ ರ ಹಿಂದಿನ ೬೧ ದಿನಗಳಿಂದ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ) ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ನಿಷೇಧಿಸಲಾಗಿದೆ. [೧೩] ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಟ್ರಾಲರ್‌ಗಳಂತಹ ಯಾಂತ್ರೀಕೃತ ಮೀನುಗಾರಿಕೆ ಹಡಗುಗಳನ್ನು ಮೀನುಗಾರಿಕೆಯಿಂದ ನಿಷೇಧಿಸಲಾಗಿದೆ. [೧೪] [೧೫]
೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ ಪಶುಸಂಗೋಪನೆ, ಹೈನುಗಾರಿಕೆ ಮತ್ತು ಮೀನುಗಾರಿಕೆ ಸಚಿವಾಲಯ ಎಂಬ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಸಚಿವಾಲಯವನ್ನು ರಚಿಸಲಾಯಿತು. [೧೬]
ಸಂಶೋಧನೆ ಮತ್ತು ತರಬೇತಿ
[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮೀನುಗಾರಿಕೆ ಸಂಶೋಧನೆ ಮತ್ತು ತರಬೇತಿ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಕೇಂದ್ರ ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರಗಳಿಂದ ಬೆಂಬಲಿತವಾಗಿದೆ. ಇಂಡಿಯನ್ ಕೌನ್ಸಿಲ್ ಆಫ್ ಅಗ್ರಿಕಲ್ಚರಲ್ ರಿಸರ್ಚ್ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಮುಖ ಮೀನುಗಾರಿಕೆ ಸಂಶೋಧನಾ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು
- ಭಾರತೀಯ ಮೀನುಗಾರಿಕೆ ಸಮೀಕ್ಷೆ
- ಕೊಚ್ಚಿಯಲ್ಲಿರುವ ಕೇಂದ್ರೀಯ ಸಮುದ್ರ ಮೀನುಗಾರಿಕೆ ಸಂಶೋಧನಾ ಸಂಸ್ಥೆ
- ಮುಂಬೈನಲ್ಲಿರುವ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಫಿಶರೀಸ್ ಎಜುಕೇಶನ್
- ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದ ಬ್ಯಾರಕ್‌ಪುರದಲ್ಲಿರುವ ಕೇಂದ್ರೀಯ ಒಳನಾಡು ಮೀನುಗಾರಿಕೆ ಸಂಶೋಧನಾ ಸಂಸ್ಥೆ
- ಕೋಲ್ಕತ್ತಾದಲ್ಲಿರುವ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಫಿಶರೀಸ್ ಕಾರ್ಪೊರೇಷನ್, ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿರುವ ಮೀನುಗಾರಿಕೆಗಾಗಿ ಕರಾವಳಿ ಇಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ ಕೇಂದ್ರೀಯ ಸಂಸ್ಥೆ
- ಕೇರಳದ ಕೊಚ್ಚಿಯಲ್ಲಿರುವ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಫಿಶರೀಸ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ .
ಮುಂಬೈನಲ್ಲಿರುವ ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಫಿಶರೀಸ್ ಎಜುಕೇಶನ್‌ನಿಂದ ಮೀನುಗಾರಿಕೆ ತರಬೇತಿಯನ್ನು ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶದ ಬ್ಯಾರಕ್‌ಪೋರ್ ಮತ್ತು ತೆಲಂಗಾಣದ ಹೈದರಾಬಾದ್‌ನಲ್ಲಿ ಸಹಾಯಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.
ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು ೨೦೦೬ ರಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮೀನುಗಾರಿಕೆ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಮಂಡಳಿಯನ್ನು ಹೈದರಾಬಾದ್‌ನಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿಯೊಂದಿಗೆ ಸ್ಥಾಪಿಸಿತು. [೧೭] ಎನ್.ಎಫ್.ಡಿ.ಬಿ ಮೀನಿನ ಆಕಾರದ ನಾಲ್ಕು ಅಂತಸ್ತಿನ ತವರದ ಹೊದಿಕೆಯ ಕಟ್ಟಡದಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ೨೦೧೨ ರಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಬಾರ್ಸಿಲೋನಾದಲ್ಲಿ ಫ್ರಾಂಕ್ ಗೆಹ್ರಿ ಅವರ ೧೯೯೨ ರ ಶಿಲ್ಪವನ್ನು ಆಧರಿಸಿದೆ ಈ ಕಟ್ಟಡವನ್ನು ಮಿಮೆಟಿಕ್ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಉದಾಹರಣೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ.
ಸೆಂಟ್ರಲ್ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಫಿಶರೀಸ್ ನಾಟಿಕಲ್ ಮತ್ತು ಇಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ ತರಬೇತಿಯು ಚೆನ್ನೈ, ಕೊಚ್ಚಿ ಮತ್ತು ವಿಶಾಕಪಟ್ಟಣಂನಲ್ಲಿನ ಸೌಲಭ್ಯಗಳೊಂದಿಗೆ ಆಳ ಸಮುದ್ರದ ಮೀನುಗಾರಿಕೆ ಹಡಗುಗಳ ನಿರ್ವಾಹಕರು ಮತ್ತು ಕರಾವಳಿಯ ಸ್ಥಾಪನೆಗಳಿಗೆ ತಂತ್ರಜ್ಞರಿಗೆ ತರಬೇತಿ ನೀಡುತ್ತದೆ. ಮೀನುಗಾರರ ಸಾಮಾಜಿಕ ಆರ್ಥಿಕ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು ಟಾಟಾ ಗ್ರೂಪ್ ಸಹಯೋಗದಲ್ಲಿ ಫಿಶರೀಸ್ ಇನ್‌ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ ಅಂಡ್ ಟ್ರೈನಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಚೆನ್ನೈನಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. [೧೮] ಇಂಟಿಗ್ರೇಟೆಡ್ ಫಿಶರೀಸ್ ಪ್ರಾಜೆಕ್ಟ್ ಅನ್ನು ಅಸಾಮಾನ್ಯ ಮೀನುಗಳ ಸಂಸ್ಕರಣೆ ಜನಪ್ರಿಯಗೊಳಿಸುವಿಕೆ ಮತ್ತು ಮಾರಾಟದ ಸಂಶೋಧನೆಗಾಗಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ಪ್ರಸ್ತುತ ೧೯ ಮೀನುಗಾರಿಕೆ ಕಾಲೇಜುಗಳನ್ನು ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರಗಳು ನಡೆಸುತ್ತಿವೆ.
ಸಮಸ್ಯೆಗಳು
[ಬದಲಾಯಿಸಿ]ಒಟ್ಟು ಮೀನು ಉತ್ಪಾದನೆಯಲ್ಲಿ ಕ್ಷಿಪ್ರ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಹೊರತಾಗಿಯೂ ನಾರ್ವೆಯಲ್ಲಿ ೧೭೨ ಟನ್‌ಗಳು ಚಿಲಿಯಲ್ಲಿ ೭೨ ಟನ್‌ಗಳು ಮತ್ತು ಚೀನಾದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ಮೀನುಗಾರನಿಗೆ ೬ ಟನ್‌ಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಮೀನು ಕೃಷಿಕರ ವಾರ್ಷಿಕ ಸರಾಸರಿ ವಾರ್ಷಿಕ ಉತ್ಪಾದನೆಯು ಕೇವಲ ೨ ಟನ್‌ಗಳು ಮಾತ್ರ. [೧೯] ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಅಳಿವಿನಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ಮೀನು ಜಾತಿಗಳ ಮೀನುಗಾರಿಕೆ ಮತ್ತು ಮಾರಾಟವನ್ನು ನಿಷೇಧಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಮೀನುಗಾರಿಕೆ ಇಲಾಖೆಯ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಜಾಗೃತಿಯ ಕೊರತೆಯಿಂದಾಗಿ ತೀವ್ರವಾಗಿ ಅಳಿವಿನಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಸಾಯುತ್ತವೆ. [೨೦] ವಾರ್ಷಿಕ ಮೀನುಗಾರಿಕೆ (ಟ್ರಾಲಿಂಗ್) ನಿಷೇಧವನ್ನು ಮಾನ್ಸೂನ್ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಮೀನು ಜಾತಿಗಳ ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿ ಮತ್ತು ಮೊಟ್ಟೆಯಿಡಲು ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಕಟ್ಲ್‌ಫಿಶ್ ಮತ್ತು ಸ್ಕ್ವಿಡ್‌ನಂತಹ ಕೆಲವು ಮೀನು ಪ್ರಭೇದಗಳು ಅಕ್ಟೋಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ಸಂತಾನೋತ್ಪತ್ತಿ ಮಾಡುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಮೊಟ್ಟೆಯಿಡುತ್ತವೆ. ಹಾಗಾಗಿ ಟ್ರಾಲಿಂಗ್ ನಿಷೇಧವನ್ನು ೯೦ ದಿನಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚಿಸುವ ಸಲಹೆಗಳು ಬಂದಿವೆ. [೨೧]
ಭಾರತೀಯ ಮೀನುಗಾರರು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಶ್ರೀಲಂಕಾ ಮತ್ತು ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ನೌಕಾಪಡೆಗಳಿಂದ ಸೆರೆಹಿಡಿಯಲ್ಪಡುತ್ತಾರೆ. ಶ್ರೀಲಂಕಾದ ನೌಕಾಪಡೆಯೊಂದಿಗಿನ ಚಕಮಕಿಗಳು ಆಗಾಗ್ಗೆ ಸಾವುನೋವುಗಳಿಗೆ ಮತ್ತು ದೋಣಿಗಳಿಗೆ ಹಾನಿಯಾಗುತ್ತವೆ. [೨೨] ೨೦೧೪ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಜೈಲಿನಲ್ಲಿರುವ ೨೮೧ ಭಾರತೀಯ ಖೈದಿಗಳಲ್ಲಿ ೨೩೨ ಭಾರತೀಯ ಮೀನುಗಾರರು. ೨೦೧೩ರಲ್ಲಿ ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಜೈಲಿನಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಮೀನುಗಾರರೊಬ್ಬರು ಮೃತಪಟ್ಟಿದ್ದರು. ೨೦೧೪ರಲ್ಲಿ ಮತ್ತೊಬ್ಬ ಭಾರತೀಯ ಮೀನುಗಾರ ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಜೈಲಿನಲ್ಲಿ ಮೃತಪಟ್ಟಿದ್ದರು. [೨೩] ೨೦೨೦ರಲ್ಲಿ ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ನೌಕಾಪಡೆಯು ಎರಡು ಭಾರತೀಯ ದೋಣಿಗಳ ಮೇಲೆ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಡಲ ಗಡಿರೇಖೆಯ (ಐಎಮ್‍ಬಿಎಲ್) ಬಳಿ ಗುಂಡು ಹಾರಿಸಿದ ಘಟನೆಯಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ಮೀನುಗಾರ ಗಾಯಗೊಂಡರು. [೨೪]
ದಕ್ಷಿಣ ಹಿಂದೂ ಮಹಾಸಾಗರದಲ್ಲಿ ಚೀನಾದ ಆಳ-ಸಮುದ್ರ ಮೀನುಗಾರಿಕೆ ಟ್ರಾಲರ್‌ಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಳ ಕಂಡುಬಂದಿದೆ ಇದು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಆತಂಕಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ. ೨೦೧೫ ಮತ್ತು ೨೦೧೯ರ ನಡುವೆ ಸುಮಾರು ೫೦೦ ಚೀನೀ ಟ್ರಾಲರ್‌ಗಳು ಈ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬಂದಿವೆ [೨೫]
ಜಲಚರ ಸಾಕಣೆ
[ಬದಲಾಯಿಸಿ]ಕಾರ್ಪ್
[ಬದಲಾಯಿಸಿ]ದೇಶದಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಪ್ ಕೃಷಿಯು ೧೯೭೦ ಮತ್ತು ೧೯೮೦ ರ ನಡುವೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು ಏಕೆಂದರೆ ಕಾವು ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿ ೮ ರಿಂದ ೧೦ ಟನ್/ಹೆಕ್ಟೇರ್/ವರ್ಷದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಉತ್ಪಾದನೆಯ ಮಟ್ಟವನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲಾಯಿತು. ೧೯೮೦ ರ ದಶಕದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಜಲಚರ ಸಾಕಣೆಯ ಉದಯವನ್ನು ಕಂಡಿತು ಮತ್ತು ಮೀನು ಕೃಷಿಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಆಧುನಿಕ ಉದ್ಯಮವಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಿತು. ೧೯೯೦ರ ದಶಕದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಆರ್ಥಿಕ ಉದಾರೀಕರಣದೊಂದಿಗೆ ಮೀನುಗಾರಿಕೆ ಉದ್ಯಮವು ಪ್ರಮುಖ ಹೂಡಿಕೆಯ ಉತ್ತೇಜನವನ್ನು ಪಡೆಯಿತು. [೨೬]
ಭಾರತದ ತಳಿ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳು ಪ್ರಮುಖ ಭಾರತೀಯ ಪ್ರಮುಖ ಕಾರ್ಪ್ ಜಾತಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ವಿವಿಧ ಜಾತಿಯ ಕಾರ್ಪ್ಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ (ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಕ್ಯಾಟ್ಲಾ, ಮೃಗಾಲ್ ಮತ್ತು ರೋಹು ); ಬೆಕ್ಕುಮೀನು, ಮರ್ರೆಲ್ ಮತ್ತು ಸೀಗಡಿಗಳಂತಹ ಇತರ ಜಾತಿಗಳು ಇತ್ತೀಚಿನ ಸೇರ್ಪಡೆಗಳಾಗಿವೆ. ದೇಶದಲ್ಲಿ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡಿರುವ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳು ಯಾವುದೇ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿರುವ ಇನ್‌ಪುಟ್ ಮತ್ತು ರೈತರ ಹೂಡಿಕೆ ಸಾಮರ್ಥ್ಯಗಳ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚು ಬದಲಾಗುತ್ತವೆ. ತುಲನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ಜಲಮೂಲಗಳಲ್ಲಿ ಮೀನಿನ ಬೀಜವನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಉತ್ಪಾದಕತೆಯನ್ನು ಮೀರಿದ ಏಕೈಕ ಒಳಹರಿವಿನೊಂದಿಗೆ ವ್ಯಾಪಕವಾದ ಜಲಚರಗಳನ್ನು ನಡೆಸಲಾಗಿದ್ದರೂ ಫಲೀಕರಣ ಮತ್ತು ಆಹಾರದ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಅರೆ-ತೀವ್ರ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಪರಿಚಯಿಸಲಾಗಿದೆ.[೨೭]
- ಪೂರಕ ಆಹಾರ ಮತ್ತು ಗಾಳಿಯೊಂದಿಗೆ ತೀವ್ರವಾದ ಕೊಳದ ಸಂಸ್ಕೃತಿ (೧೦-೧೫ ಟನ್/ಹೆ/ವರ್ಷ)
- ಸಂಯೋಜಿತ ಕಾರ್ಪ್ ಸಂಸ್ಕೃತಿ (೪-೬ ಟನ್/ಹೆ/ವರ್ಷ)
- ಕಳೆ-ಆಧಾರಿತ ಕಾರ್ಪ್ ಪಾಲಿಕಲ್ಚರ್ (೩-೪ ಟನ್/ಹೆ/ವರ್ಷ)
- ಕೋಳಿ, ಹಂದಿಗಳು, ಬಾತುಕೋಳಿಗಳು, ತೋಟಗಾರಿಕೆ ಇತ್ಯಾದಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಮಗ್ರ ಮೀನು ಸಾಕಣೆ (೩-೫ ಟನ್/ಹೆ/ವರ್ಷ)
- ಪೆನ್ ಸಂಸ್ಕೃತಿ (೩-೫ ಟನ್/ಹೆ/ವರ್ಷ)
- ಪಂಜರ ಸಂಸ್ಕೃತಿ (೧೦–೧೫ ಕೆಜಿ/ಮೀ 2 /ವರ್ಷ)
- ಹರಿಯುವ ನೀರಿನ ಮೀನು ಕೃಷಿ (೨೦-೫೦ ಕೆಜಿ/ಮೀ 2 /ವರ್ಷ)
ಸೀಗಡಿ
[ಬದಲಾಯಿಸಿ]ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸಿಹಿನೀರಿನ ಸೀಗಡಿ ಸಾಕಣೆಯು ೨೦೦೦ ರಿಂದ ವೇಗವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿದೆ. ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ಕೇರಳವು ಒಟ್ಟು ನೀರಿನ ಪ್ರದೇಶದ ಸರಿಸುಮಾರು ೬೦ ಪ್ರತಿಶತವನ್ನು ಸೀಗಡಿ ಸಾಕಾಣಿಕೆಗೆ ಮೀಸಲಿಟ್ಟಿದೆ ನಂತರ ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ .[೨೭] ೨೦೧೬ರ ಆರ್ಥಿಕ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ, ವಿಯೆಟ್ನಾಂ ಅನ್ನು ಹಿಂದಿಕ್ಕುವ ಮೂಲಕ ಭಾರತವು ಸೀಗಡಿಗಳ ಅತಿದೊಡ್ಡ ರಫ್ತು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಾಯಿತು. ಘನೀಕೃತ ಸೀಗಡಿಯು ಸಮುದ್ರಾಹಾರದಲ್ಲಿ ರಫ್ತಿನ ಅಗ್ರ ವಸ್ತುವಾಗಿದೆ. ಇದು ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ೩೮.೨೮ ಶೇಕಡಾ ಮತ್ತು ೨೦೧೬-೧೭ ರಲ್ಲಿ ಡಾಲರ್ ಲೆಕ್ಕದಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟು ಗಳಿಕೆಯ ಶೇಕಡಾ ೬೪.೫೦ ರಷ್ಟಿದೆ. ೨೦೧೬-೧೭ರ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಸೀಗಡಿಯ ಒಟ್ಟಾರೆ ರಫ್ತು ೪೩೪,೪೮೪ ಎಮ್‍ಟಿ. ಯುಎಸ್ಎ ಹೆಪ್ಪುಗಟ್ಟಿದ ಸೀಗಡಿಗೆ (೧೬೫,೮೨೭ಎಮ್‍ಟಿ) ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಆಮದು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಾಗಿದೆ. ನಂತರ ಯುರೋಪಿಯನ್ ಯೂನಿಯನ್ (೭೭,೧೭೮ ಎಮ್‍ಟಿ), ಆಗ್ನೇಯ ಏಷ್ಯಾ (೧,೦೫,೭೬೩ ಎಮ್‍ಟಿ), ಜಪಾನ್ (೩೧,೨೮೪ ಎಮ್‍ಟಿ), ಮಧ್ಯಪ್ರಾಚ್ಯ (೧೯,೫೫೪ ಎಮ್‍ಟಿ), ಚೀನಾ (೭,೮೧೮ ಎಮ್‍ಟಿ) ಮತ್ತು ಇತರ ದೇಶಗಳು (೨೭,೦೬೩ ಎಮ್‍ಟಿ). ಬಲವಾದ ಬೇಡಿಕೆ, ಉತ್ತಮ ಗುಣಮಟ್ಟದ, ಸುಧಾರಿತ ಉತ್ಪನ್ನ ಮಿಶ್ರಣ ಮತ್ತು ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶ, ಕೇರಳ, ಗುಜರಾತ್, ಒಡಿಶಾ ಮತ್ತು ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದಲ್ಲಿನ ಜಲಕೃಷಿ ಪ್ರದೇಶದ ಹೆಚ್ಚಳದಿಂದ ೨೦೨೨ ರ ವೇಳೆಗೆ ಭಾರತದಿಂದ ಸಿಗಡಿ ರಫ್ತು ಯುಎಸ್ $೭ ಶತಕೋಟಿಗೆ ದ್ವಿಗುಣಗೊಳ್ಳುವ ನಿರೀಕ್ಷೆಯಿದೆ. [೨೮] [೨೯]
ದೈತ್ಯ ಹುಲಿ ಸೀಗಡಿಗಳು ( ಪೆನಿಯಸ್ ಮೊನೊಡಾನ್ ) ಜಲಚರ ಸಾಕಣೆಗೆ ಆಯ್ಕೆಯಾದ ಪ್ರಬಲ ಜಾತಿಯಾಗಿದೆ. ನಂತರ ಭಾರತೀಯ ಬಿಳಿ ಸೀಗಡಿ ( ಫೆನ್ನೆರೊಪೆನಿಯಸ್ ಇಂಡಿಕಸ್ ) ಮತ್ತು ಪೆಸಿಫಿಕ್ ಬಿಳಿ ಸೀಗಡಿ ( ಲಿಟೊಪೆನಿಯಸ್ ವನ್ನಾಮಿ). ೨೦೧೫-೧೬ ರಲ್ಲಿ ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ (೬೧,೯೯೮ ಎಮ್‍ಟಿ) ರಫ್ತು ಮಾಡಲು ಟೈಗರ್ ಸೀಗಡಿಗಳ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಉತ್ಪಾದಕವಾಗಿದೆ ನಂತರ ಒಡಿಶಾ (೯,೧೯೧ ಎಮ್‍ಟಿ). ಆಂಧ್ರ ಪ್ರದೇಶ (೨೯೫,೩೩೨ ಎಮ್‍ಟಿ) ಪೆಸಿಫಿಕ್ ಬಿಳಿ ಸೀಗಡಿಗಳ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಉತ್ಪಾದಕವಾಗಿದೆ. [೩೦]
ಸಿಹಿನೀರಿನ ಜಲಚರ ಸಾಕಣೆ
[ಬದಲಾಯಿಸಿ]ಸಿಹಿನೀರಿನ ಜಲಚರ ಸಾಕಣೆಯು ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಒಟ್ಟು ಮೀನು ಉತ್ಪಾದನೆಯಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ೫೫% ರಷ್ಟಿದೆ ಮತ್ತು ವಿಶ್ವದ ಒಳನಾಡಿನ ಮೀನುಗಳ ಎರಡನೇ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಉತ್ಪಾದಕವಾಗಿದೆ. [೩೧] ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಜಲಚರ ಸಾಕಣೆ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳು ೨.೩೬ ಒಳಗೊಂಡಿವೆ ಮಿಲಿಯನ್ ಹೆಕ್ಟೇರ್ ಕೊಳಗಳು ಮತ್ತು ತೊಟ್ಟಿಗಳು ೧.೦೭ ಮಿಲಿಯನ್ ಹೆಕ್ಟೇರ್ ಬೀಲ್ಸ್, ಜೀಲ್ಸ್ ಮತ್ತು ಪಾಳುಬಿದ್ದ ನೀರು ಜೊತೆಗೆ ಹೆಚ್ಚುವರಿಯಾಗಿ ೦.೧೨ ಮಿಲಿಯನ್ ಕಿಲೋಮೀಟರ್ ಕಾಲುವೆಗಳು ೩.೧೫ ಮಿಲಿಯನ್ ಹೆಕ್ಟೇರ್ ಜಲಾಶಯಗಳು ಮತ್ತು ೦.೭೨ ಮಲೆನಾಡಿನ ಕೆರೆಗಳ ಮಿಲಿಯನ್ ಹೆಕ್ಟೇರ್‌ಗಳನ್ನು ಜಲಕೃಷಿ ಉದ್ದೇಶಗಳಿಗಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಸಿಹಿನೀರಿನ ಜಲಚರ ಸಾಕಣೆಗೆ ಕೊಳಗಳು ಮತ್ತು ತೊಟ್ಟಿಗಳು ಪ್ರಧಾನ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳಾಗಿವೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ ಪ್ರಸ್ತುತ ಜಲಚರ ಸಾಕಣೆಗೆ ಭಾರತದ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದ ಶೇಕಡಾ ೧೦ ಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮೀನುಗಾರಿಕೆ ಮತ್ತು ಜಲಚರಗಳ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ತರಲು ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ ಮತ್ತು ಪ್ರಧಾನ ಮೀನುಗಾರಿಕಾ ಸಂಶೋಧನಾ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಹೆಚ್ಚು ಭರವಸೆಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಆಧಾರಿತ ಮೀನುಗಾರಿಕೆ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ಅಭ್ಯಾಸಗಳು ಮತ್ತು ನಿರೀಕ್ಷೆಗಳ ಪ್ಯಾಕೇಜ್ ಕುರಿತು ಮೀನು ಕೃಷಿಕರು ಮತ್ತು ಉದ್ಯಮಿಗಳನ್ನು ಜಾಗೃತಗೊಳಿಸಲು ಶ್ರಮಿಸುತ್ತಿವೆ. ಒಳನಾಡಿನ ನೀರು. ಸಿಬಿಎಫ್ ಮೂಲಕ ಬಳಸದ ಒಳನಾಡಿನ ನೀರಿನ ಬಳಕೆ ನೀಲಿ ಕ್ರಾಂತಿಯನ್ನು ಸಾಧಿಸುವ ಪ್ರಮುಖ ತಂತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಸಿಬಿಎಫ್ ಅನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ೧೦೦ ರಿಂದ ೧೦೦೦ ಹೆಕ್ಟೇರ್ (ಸರೋವರಗಳು, ಜೌಗು ಪ್ರದೇಶಗಳು ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ಜಲಾಶಯಗಳು) ಮತ್ತು ೧೦೦೦-೫೦೦೦ ಹೆಕ್ಟೇರ್ (ಮಧ್ಯಮ ಗಾತ್ರದ ಜಲಾಶಯಗಳು) [೧೦] ನಡುವಿನ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಒಳನಾಡಿನ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಉಪ್ಪುನೀರಿನ ಜಲಚರ ಸಾಕಣೆ
[ಬದಲಾಯಿಸಿ]ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆಯ ಎಫ್ಎಒ ಅಂದಾಜು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿರುವ ೧.೨ ಮಿಲಿಯನ್ ಹೆಕ್ಟೇರ್ ಸಂಭಾವ್ಯ ಉಪ್ಪುನೀರಿನ ಪ್ರದೇಶವು ಕೃಷಿಗೆ ಸೂಕ್ತವಾಗಿದೆ. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ ಸುಮಾರು ೮.೫ ಮಿಲಿಯನ್ ಹೆಕ್ಟೇರ್ ಉಪ್ಪು ಪೀಡಿತ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಸಹ ಲಭ್ಯವಿದೆ. ಅದರಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ೨.೬ ಇತರ ಕೃಷಿ ಆಧಾರಿತ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಿಗೆ ಈ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳು ಸೂಕ್ತವಲ್ಲದ ಕಾರಣದಿಂದ ಮಿಲಿಯನ್ ಹೆಕ್ಟೇರ್‌ಗಳನ್ನು ಅಕ್ವಾಕಲ್ಚರ್‌ಗೆ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ಆದಾಗ್ಯೂ ಭಾರತದ ಶುದ್ಧ ನೀರಿನ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳಂತೆಯೇ ಸಾಗುವಳಿಯಲ್ಲಿರುವ ಒಟ್ಟು ಉಪ್ಪುನೀರಿನ ಪ್ರದೇಶವು ಲಭ್ಯವಿರುವ ಸಂಭಾವ್ಯ ನೀರಿನ ಪ್ರದೇಶದ ಕೇವಲ ೧೩ ಪ್ರತಿಶತಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು. ೧೯೮೫-೧೯೮೬ರಲ್ಲಿ ೬೩೨೧ ಮಿಲಿಯನ್ ಫ್ರೈಗಳಿಂದ ೨೦೦೭ ರಲ್ಲಿ ೧೮೫೦೦ ಮಿಲಿಯನ್ ಮರಿಗಳಿಗೆ ಬೀಜ ಉತ್ಪಾದನೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಳಕ್ಕೆ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಮತ್ತು ಖಾಸಗಿ ವಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಪ್ ಹ್ಯಾಚರಿಗಳು ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿವೆ. ಕರಾವಳಿ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ೩೫ ಸಿಹಿನೀರಿನ ಪ್ರಾನ್ ಹ್ಯಾಚರಿಗಳು ವರ್ಷಕ್ಕೆ ೨೦೦ ಮಿಲಿಯನ್ ಬೀಜಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುತ್ತವೆ. ಇದಲ್ಲದೆ ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಸುಮಾರು ೧೧.೪೨೫ ಶತಕೋಟಿ ಲಾರ್ವಾ ನಂತರದ ಉತ್ಪಾದನಾ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ೨೩೭ ಸೀಗಡಿ ಮೊಟ್ಟೆಕೇಂದ್ರಗಳು ಉಪ್ಪುನೀರಿನ ಸೀಗಡಿ ಕೃಷಿ ವಲಯದ ಬೀಜದ ಅಗತ್ಯವನ್ನು ಪೂರೈಸುತ್ತಿವೆ.
ಅಲಂಕಾರಿಕ ಮೀನು
[ಬದಲಾಯಿಸಿ]ಭಾರತದ ದೇಶೀಯ ಅಲಂಕಾರಿಕ ಮೀನು ಉದ್ಯಮವು ೩೦೦ ಕೋಟಿ ರೂಪಾಯಿ ಮೌಲ್ಯದ್ದಾಗಿದೆ. ೨೦೧೭ ರಲ್ಲಿ ಭಾರತವು ರೂ ೯.೫ ಕೋಟಿ ಮೌಲ್ಯದ ಅಲಂಕಾರಿಕ ಮೀನುಗಳನ್ನು ರಫ್ತು ಮಾಡಿದೆ. ಇದು ಹಿಂದಿನ ವರ್ಷಕ್ಕಿಂತ ೪೦% ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ. [೩೨]
ಸಮುದ್ರ ಕಳೆ
[ಬದಲಾಯಿಸಿ]ಕರ್ನಾಟಕವು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ೨೨ ಸಾವಿರ ಟನ್‌ಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುವ ಮೂಲಕ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಕಡಲಕಳೆ ಉತ್ಪಾದಕವಾಗಿದೆ. ನಂತರ ಗುಜರಾತ್, ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ಮತ್ತು ಲಕ್ಷದ್ವೀಪಗಳು. ಕೆಂಪು ಕಡಲಕಳೆ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚು ಬೆಳೆಸಲಾಗುವ ಕಡಲಕಳೆಯಾಗಿದೆ. ೨೦೧೮ ರಲ್ಲಿ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರದ ನೀಲಿ ಕ್ರಾಂತಿಯ ಯೋಜನೆಯಡಿಯಲ್ಲಿ ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ೧೦,೦೦೦ ಕಡಲಕಳೆ ಬೆಳೆಸುವ ಘಟಕಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿತು. [೩೩]
ವಿತರಣೆ
[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ಇಲ್ಲಿ ಹತ್ತು ಪ್ರಮುಖ ಮೀನುಗಾರಿಕೆ ಬಂದರುಗಳಿವೆ: [೩೪]
- ಕರ್ನಾಟಕದ ಮಂಗಳೂರು ,
- ಚೆಲ್ಲಾನಂ, ವೈಪೀನ್, ಕೊಯಿಲಾಂಡಿ, ನೀಂದಕರ, ಕೇರಳದ ವಿಝಿಂಜಂ ,
- ಟುಟಿಕೋರಿನ್, ನಾಗಪಟ್ಟಿಣಂ, ತಮಿಳುನಾಡಿನ ಚೆನ್ನೈ ,
- ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶದ ವಿಶಾಖಪಟ್ಟಣಂ, ಮತ್ತು
- ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದ ರಾಯಚಕ್
೨೩ ಸಣ್ಣ ಮೀನುಗಾರಿಕೆ ಬಂದರುಗಳು ಮತ್ತು ೯೫ ಫಿಶ್ ಲ್ಯಾಂಡಿಂಗ್ ಕೇಂದ್ರಗಳನ್ನು ಮೀನುಗಾರಿಕೆ ಕ್ರಾಫ್ಟ್‌ಗಳಿಗೆ ಲ್ಯಾಂಡಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಬರ್ತಿಂಗ್ ಸೌಲಭ್ಯಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಗೊತ್ತುಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ.
| ಶ್ರೇಣಿ [೩೫] | ರಾಜ್ಯ | ಒಟ್ಟು ಉತ್ಪಾದನೆ (ಲಕ್ಷ ಮೆಟ್ರಿಕ್ ಟನ್) |
|---|---|---|
| ೧ | ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶ | ೩೪.೫ |
| ೨ | ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ | ೧೭.೪೨ |
| ೩ | ಗುಜರಾತ್ | ೮.೩೪ |
| ೪ | ಒಡಿಶಾ | ೬.೮೫ |
| ೫ | ತಮಿಳುನಾಡು | ೬.೮೨ |
| States | ೨೦೧೩-೧೪ | ೨೦೧೪-೧೫ | ೨೦೧೫-೧೬ | ೨೦೧೬-೧೭ | ೨೦೧೭-೧೮ | ||||||||||
| Inland | Marine | Total | Inland | Marine | Total | Inland | Marine | Total | Inland | Marine | Total | Inland | Marine | Total | |
| ಆಂದ್ರ ಪ್ರದೇಶ | ೧೫.೮ | ೪.೩೮ | ೨೦.೧೮ | ೧೫.೦೩ | ೪.೭೫ | ೧೯.೭೯ | ೧೮.೩೨ | ೫.೨ | ೨೩.೫೨ | ೨೧.೮೬ | ೫.೮ | ೨೭.೬೬ | ೨೮.೪೫ | ೬.೦೫ | ೩೪.೫ |
| ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ | ೧೩.೯೨ | ೧.೮೮ | ೧೫.೮೧ | ೧೪.೩೮ | ೧.೭೯ | ೧೬.೧೭ | ೧೪.೯೩ | ೧.೭೮ | ೧೬.೭೧ | ೧೫.೨೫ | ೧.೭೭ | ೧೭.೦೨ | ೧೫.೫೭ | ೧.೮೫ | ೧೭.೪೨ |
| ಗುಜರಾತ್ | ೦.೯೮ | ೬.೯೬ | ೭.೯೩ | ೧.೧೧ | ೬.೯೮ | ೮.೧ | ೧.೧೨ | ೬.೯೭ | ೮.೧ | ೧.೧೭ | ೬.೯೯ | ೮.೧೬ | ೩.೩೪ | ೧೨.೧೧ | ೧೫.೪೫ |
| ಕೇರಳ | ೧.೯೪ | ೩.೨ | ೪.೧೪ | ೧.೩೪ | ೩.೩೩ | ೪.೭ | ೧.೭೭ | ೪.೪೫ | ೫.೨೧ | ೫.೫೫ | ೫.೫೩ | ೧೦.೦೮ | ೫.೩೫ | ೧೦.೦೦ | ೧೫.೩೫ |
| ತಮಿಳು ನಾಡು | ೧.೯೨ | ೪.೩೨ | ೬.೨೪ | ೨.೪ | ೪.೫೭ | ೬.೯೮ | ೨.೪೩ | ೪.೬೭ | ೭.೦೯ | ೧.೯೭ | ೪.೭೨ | ೬.೬೯ | ೧.೮೫ | ೬.೯೭ | ೮.೮೨ |
| ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ | ೪.೬೪ | ೦ | ೪.೬೪ | ೪.೯೪ | ೦ | ೪.೯೪ | ೫.೦೫ | ೦ | ೫.೦೫ | ೬.೧೮ | ೦ | ೬.೧೮ | ೬.೨೯ | ೦ | ೬.೨೯ |
| ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ | ೧.೩೫ | ೪.೬೭ | ೬.೦೩ | ೧.೪೪ | ೪.೬೪ | ೬.೦೮ | ೧.೪೬ | ೪.೩೪ | ೫.೮ | ೨ | ೪.೬೩ | ೬.೬೩ | ೧.೩೧ | ೪.೭೫ | ೬.೦೬ |
| ಒಡಿಶಾ | ೧.೯೮ | ೩.೫೭ | ೫.೫೫ | ೨.೨೩ | ೪ | ೬.೨೩ | ೧.೬೯ | ೪.೧೨ | ೫.೮೧ | ೧.೫೯ | ೩.೯೯ | ೫.೫೭ | ೧.೮೮ | ೪.೧೪ | ೬.೦೩ |
| ಬಿಹಾರ್ | ೪.೩೨ | ೦ | ೪.೩೨ | ೪.೮ | ೦ | ೪.೮ | ೫.೦೭ | ೦ | ೫.೦೭ | ೫.೦೯ | ೦ | ೫.೦೯ | ೫.೮೮ | ೦ | ೫.೮೮ |
| ಕರ್ನಾಟಕ | ೧.೮೬ | ೫.೨೨ | ೭.೦೯ | ೨.೨೨ | ೫.೨೪ | ೭.೨೬ | ೨.೧೧ | ೫.೧೭ | ೭.೨೮ | ೧.೬೧ | ೪.೩೧ | ೫.೯೩ | ೧.೪೮ | ೪.೧೪ | ೫.೬೩ |
| ಭಾರತ | ೬೧.೩೬ | ೩೪.೪೩ | ೯೫.೭೯ | ೬೬.೯೧ | ೩೫.೬ | ೧೦೨.೬ | ೭೧.೬೨ | ೩೬ | ೧೦೭.೬೨ | ೭೮.೦೬ | ೩೬.೨೫ | ೧೧೪.೩೧ | ೮೯.೦೨ | ೩೬.೮೮ | ೧೨೫.೯ |
ಸಹ ನೋಡಿ
[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
- ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಅರಣ್ಯ
- ಭಾರತದ ಗಡಿಗಳು
- ಕರಾವಳಿ ಭಾರತ
- ಭಾರತದ ವಿಶೇಷ ಆರ್ಥಿಕ ವಲಯ
- ಭಾರತದ ರೂಪರೇಖೆ
ಉಲ್ಲೇಖಗಳು
[ಬದಲಾಯಿಸಿ]- ↑ ೧.೦ ೧.೧ ೧.೨ "India's Blue Economy net getting biger". Financial Express. 14 February 2020. Retrieved 18 July 2020.
- ↑ "Page 279 - economic_survey_2021-2022". www.indiabudget.gov.in. Retrieved 2022-07-18.
- ↑ Department of Fisheries, Ministry of Fisheries, Animal Husbandry & Dairying, Government of India. "Annual Report 2021-22" (PDF). p. 9.
{{cite web}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link) - ↑ "Fish production in india every year" (PDF).
- ↑ "National fish farmers day celebrations from July 9 in Port City". United News of India. 7 June 2018. Retrieved 19 July 2020.
- ↑ ೬.೦ ೬.೧ "India - National Fishery Sector Overview". Food and Agriculture Organization of the United Nations. 2006.
- ↑ Area Handbook, series (1996). Area Handbook Series, American University (Washington, D.C.). Foreign Area Studies Volume 550 of DA pam. United States: American University, Foreign Area Studies. pp. 416. ISBN 0-8444-0833-6.
- ↑ American University, (Washington, D.C.). Foreign Area Studies (1996). Area Handbook Series Volume 550 of DA pam. United States: American University, Foreign Area Studies. pp. 416. ISBN 0-8444-0833-6.
{{cite book}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link) - ↑ "Fisheries". Tamil Nadu Agricultural University, Coimbatore. 2007.
- ↑ ೧೦.೦ ೧೦.೧ Roy, Koushik (2017). "Technicalities to be considered for culture fisheries development in Indian inland waters: seed and feed policy review". Environment, Development and Sustainability. 21: 281–302. doi:10.1007/s10668-017-0037-3.
- ↑ "National Aquaculture Legislation". Food And Agriculture Organisation of United Nations. Retrieved 19 July 2020.
- ↑ Krishnakumar, P.K. (16 June 2017). "Ornamental fish industry hit by new regulations". Economic Times. Retrieved 19 July 2020.
- ↑ "Deep sea fishing ban perioreduced from 61 days to 47". The Hindu (in Indian English). Special Correspondent. 2020-05-29. ISSN 0971-751X. Retrieved 2021-01-12.
{{cite news}}: CS1 maint: others (link) - ↑ Bindiya Chari (27 May 2019). "Goa prepares for annual 61-day fishing ban". Retrieved 19 July 2020.
- ↑ New Indian Express (15 April 2019). "Annual fishing ban along Tamil Nadu coast comes into effect". Retrieved 19 July 2020.
- ↑ "GCMMF welcomes separate ministry for animal husbandry". Hindu Business Line. 1 June 2019. Retrieved 18 July 2020.
- ↑ "Activities of NFDB". National Fisheries Development Board - Govt of India. 2008. Archived from the original on 2012-01-25. Retrieved 2011-12-23.
- ↑ "FITT" (PDF).
- ↑ "The state of world fisheries and aquaculture, 2010" (PDF). FAO of the United Nations. 2010.
- ↑ "Critically endangered sawfish sold by fishermen for meat". New Indian Express. 4 August 2019. Retrieved 19 July 2020."Critically endangered sawfish sold by fishermen for meat". New Indian Express. 4 August 2019. Retrieved 19 July 2020.
- ↑ Haritha John (5 August 2019). "Net profit or loss? Kerala's trawling ban during the monsoon has become a bone of contention". Scroll. Retrieved 19 July 2020.
- ↑ "Sri Lankan navy attacks Tamil Nadu fishermen, 20 boats damaged". The Indian Express. 5 September 2017.
- ↑ Shivam Vij (27 May 2014). "The cynical politics behind why India and Pakistan keep arresting fishermen". Scroll. Retrieved 19 July 2020.
- ↑ "India slams Pakistan for 'deliberate' attack and firing on Indian fishermen". Timesnow News. 14 April 2020. Retrieved 18 July 2020.
- ↑ Dinakar Peri (9 September 2019). "Chinese trawlers in southern Indian Ocean worry India". The Hindu. Retrieved 19 July 2020.
- ↑ Sasmita Panda, Gagan Kumar Panigrahi, Surendra nath Padhi (2016). Earning Animals. Germany: Anchor Academic. p. 70.Sasmita Panda, Gagan Kumar Panigrahi, Surendra nath Padhi (2016). Earning Animals. Germany: Anchor Academic. p. 70.
- ↑ ೨೭.೦ ೨೭.೧ "National Aquaculture Sector Overview: India". Food and Agriculture Organization of the United Nations. 2009."National Aquaculture Sector Overview: India". Food and Agriculture Organization of the United Nations. 2009.
- ↑ "India's Seafood Export at all-time High in 2016-17 :MPEDA". Press Information Bureau, Government of India, Ministry of Commerce & Industry. 7 June 2017. Retrieved 25 July 2018.
- ↑ "Indian shrimp exports set to nearly double to $7 billion by 2022". CRISIL. 13 December 2017. Retrieved 25 July 2018.
- ↑ Gupta, Jayanta (14 December 2017). "Big Bengal boost to India's No. 1 shrimp exporter tag". The Times of India. Retrieved 25 July 2018.
- ↑ https://www.rvo.nl/sites/default/files/2017/04/aquaculture-in-india-report-2017.pdf pg.3
- ↑ P K KRISHNAKUMAR (16 June 2017). "Ornamental fish industry hit by new regulations". Economic Times. Retrieved 19 July 2020.
- ↑ "10,000 seaweed culture units to be set up in the state soon". 26 June 2018. Retrieved 19 July 2020.
- ↑ Shashikala, Bhalkare (2016). Fish Economics and Fish Biotechnology. USA: Lulu Publications. p. 136.
- ↑ S Guru Srikanth. "Andhra stands first in fish production, shows Economic Survey". Retrieved 4 September 2022.
- ↑ "Indian States fish production" (PDF).