ವಿಷಯಕ್ಕೆ ಹೋಗು

ಕುಶಾನ್ ಕಲೆ

ವಿಕಿಪೀಡಿಯದಿಂದ, ಇದು ಮುಕ್ತ ಹಾಗೂ ಸ್ವತಂತ್ರ ವಿಶ್ವಕೋಶ

ಕುಶಾನ್ ಕಲೆ, ಉತ್ತರ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕುಶಾನ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಕಲೆ, ೧ ನೇ ಮತ್ತು ೪ ನೇ ಶತಮಾನದ ಸಾಮಾನ್ಯ ಯುಗದ ನಡುವೆ ಪ್ರವರ್ಧಮಾನಕ್ಕೆ ಬಂದಿತು. ಇದು ಗಾಂಧಾರದ ಗ್ರೀಕೋ-ಬೌದ್ಧ ಕಲೆಯ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳನ್ನು ಮಿಶ್ರಣ ಮಾಡಿತು, ಹೆಲೆನಿಸ್ಟಿಕ್ ಕಲಾತ್ಮಕ ನಿಯಮಗಳಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತವಾಗಿದೆ, ಮತ್ತು ಮಥುರಾದ ಹೆಚ್ಚು ಭಾರತೀಯ ಕಲೆ . [೧] ಕುಶಾನ್ ಕಲೆಯು ಗ್ರೀಕೋ-ಬ್ಯಾಕ್ಟ್ರಿಯನ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಹೆಲೆನಿಸ್ಟಿಕ್ ಕಲೆ ಮತ್ತು ಇಂಡೋ-ಗ್ರೀಕ್ ಕಲೆಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸುತ್ತದೆ, ಇದು ೩ ನೇ ಶತಮಾನ ಸಾಮಾನ್ಯ ಯುಗದ ಮೊದಲು ಮತ್ತು ೧ನೇ ಶತಮಾನದ ಸಾಮಾನ್ಯ ಯುಗದ ನಡುವೆ ಬ್ಯಾಕ್ಟೀರಿಯಾ ಮತ್ತು ವಾಯುವ್ಯ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಪ್ರವರ್ಧಮಾನಕ್ಕೆ ಬಂದಿತು ಮತ್ತು ನಂತರದ ಇಂಡೋ-ಸಿಥಿಯನ್ ಕಲೆ . ಉತ್ತರ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯ ಭಾರತವನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸುವ ಮೊದಲು ಮತ್ತು ಪೂರ್ಣ ಪ್ರಮಾಣದ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವಾಗಿ ತಮ್ಮನ್ನು ತಾವು ಸ್ಥಾಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೊದಲು, ಕುಶಾನರು ವಾಯುವ್ಯ ಚೀನಾದಿಂದ ವಲಸೆ ಬಂದರು ಮತ್ತು ಒಂದು ಶತಮಾನಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಕಾಲ ಈ ಮಧ್ಯ ಏಷ್ಯಾದ ಭೂಮಿಯನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡರು, ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ಗ್ರೀಕ್ ಜನಸಂಖ್ಯೆ, ಗ್ರೀಕ್ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಅವಶೇಷಗಳನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸಿದ್ದಾರೆಂದು ಭಾವಿಸಲಾಗಿದೆ. ಗ್ರೀಕ್ ಕಲೆ, ಹಾಗೆಯೇ ಅವರು ತಮ್ಮ ನಾಣ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಶಾಸನಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸಿದ ಭಾಷೆಗಳು ಮತ್ತು ಲಿಪಿಗಳು: ಗ್ರೀಕ್ ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಕ್ಟ್ರಿಯನ್, ಅವರು ಭಾರತೀಯ ಬ್ರಾಹ್ಮಿ ಲಿಪಿಯೊಂದಿಗೆ ಬಳಸಿದರು. [೨]

೪ ನೇ ಶತಮಾನದ ಸಾಮಾನ್ಯ ಯುಗದಲ್ಲಿ ಕುಶಾನರ ನಿಧನದೊಂದಿಗೆ, ಭಾರತೀಯ ಗುಪ್ತ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಮೇಲುಗೈ ಸಾಧಿಸಿತು ಮತ್ತು ಗುಪ್ತ ಕಲೆ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೊಂಡಿತು. ಗುಪ್ತ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಪಂಜಾಬ್ ಮತ್ತು ಅರೇಬಿಯನ್ ಸಮುದ್ರದವರೆಗೆ ಮಧ್ಯ, ಉತ್ತರ ಮತ್ತು ವಾಯುವ್ಯ ಭಾರತದ ವಿಶಾಲ ಭಾಗಗಳನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸಿತು, ಕುಶಾನರ ಹಿಂದಿನ ಕಲಾತ್ಮಕ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿತು ಮತ್ತು ವಿಸ್ತರಿಸಿತು ಮತ್ತು ವಿಶಿಷ್ಟವಾದ ಗುಪ್ತ ಶೈಲಿಯನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿತು. [೩] [೪] [೫] [೬]

ಕುಶಾನರ ರಾಜವಂಶದ ಕಲೆ

[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

ಬ್ಯಾಕ್ಟ್ರಿಯಾ ಮತ್ತು ಸೊಗ್ಡಿಯಾನಾ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಕುಶಾನರ ಉಪಸ್ಥಿತಿಯ ಕೆಲವು ಕುರುಹುಗಳು ಉಳಿದಿವೆ. ಪುರಾತತ್ತ್ವ ಶಾಸ್ತ್ರದ ರಚನೆಗಳನ್ನು ತಖ್ತ್-ಐ-ಸಂಗಿನ್, ಸುರ್ಖ್ ಕೋಟಾಲ್ (ಸ್ಮಾರಕ ದೇವಾಲಯ) ಮತ್ತು ಖಲ್ಚಾಯನ್ ಅರಮನೆಯಲ್ಲಿ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕುದುರೆ-ಸವಾರಿ ಬಿಲ್ಲುಗಾರರನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ವಿವಿಧ ಶಿಲ್ಪಗಳು ಮತ್ತು ಫ್ರೈಜ್‌ಗಳು ತಿಳಿದಿವೆ, ಮತ್ತು ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿ, ಕೃತಕವಾಗಿ ವಿರೂಪಗೊಂಡ ತಲೆಬುರುಡೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಪುರುಷರು, ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಖಲ್ಚಾಯನ್‌ನ ಕುಶಾನ್ ರಾಜಕುಮಾರ (ಅಲೆಮಾರಿ ಮಧ್ಯ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ ಚೆನ್ನಾಗಿ ದೃಢೀಕರಿಸಿದ ಅಭ್ಯಾಸ).

ಖಲ್ಚಾಯನ್ (೧ನೇ ಶತಮಾನ ಸಾಮಾನ್ಯ ಯುಗದ ಮೊದಲು)

[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ಖಲ್ಚಾಯನ್ ನಲ್ಲಿ ಕುಶನ್ ಕಲೆ



(೧ನೇ ಶತಮಾನ ಸಾಮಾನ್ಯ ಯುಗದ ಮೊದಲು)
</img>
ಯುಯೆಜಿ ರಾಜಕುಮಾರನ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ (ಖಾಲ್ಚಾಯನ್ ಅರಮನೆ, ಉಜ್ಬೇಕಿಸ್ತಾನ್ ). [೭] [೮]
</img>
ಸಾಕಾ ಯೋಧನ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ, ಯುಯೆಜಿ, ಖಲ್ಚಾಯನ್‌ನ ಸೋಲಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಶತ್ರು. [೯] [೧೦]

೨ನೇ-೧ನೇ ಶತಮಾನದ ಸಾಮಾನ್ಯ ಯುಗದ ಮೊದಲು ಅಂತ್ಯದ ಖಲ್ಚಾಯನ್ ಕಲೆ ಬಹುಶಃ ಕುಶಾನ್ ಕಲೆಯ ಮೊದಲ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. [೧೧] ಇದು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಹೆಲೆನಿಸ್ಟಿಕ್ ಕಲೆಯಿಂದ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಯಶಃ ಐ-ಖಾನೂಮ್ ಮತ್ತು ನೈಸಾ ನಗರಗಳ ಕಲೆಯಿಂದ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಿದೆ. ಖಲ್ಚಾಯನ್ ನಲ್ಲಿ, ಸುತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಟೆರಾಕೋಟಾ ಪ್ರತಿಮೆಗಳ ಸಾಲುಗಳು ಕುಶಾನ ರಾಜಕುಮಾರರನ್ನು ಗೌರವಾನ್ವಿತ ವರ್ತನೆಗಳಲ್ಲಿ ತೋರಿಸಿದವು, ಆದರೆ ಕೆಲವು ಶಿಲ್ಪಕಲಾ ದೃಶ್ಯಗಳು ಕುಶಾನರು ಶಕಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಡುವುದನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತವೆ ಎಂದು ಭಾವಿಸಲಾಗಿದೆ. [೧೨] ಯುಯೆಜಿಗಳನ್ನು ಭವ್ಯವಾದ ವರ್ತನೆಯೊಂದಿಗೆ ತೋರಿಸಲಾಗಿದೆ, ಆದರೆ ಸಕಾಗಳನ್ನು ವಿಶಿಷ್ಟವಾಗಿ ಸೈಡ್- ವಿಸ್ಕರ್‌ಗಳೊಂದಿಗೆ ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಶೀಲ ಮತ್ತು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ವಿಡಂಬನಾತ್ಮಕ ಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. [೧೨]

ಬೆಂಜಮಿನ್ ರೋಲ್ಯಾಂಡ್ ಪ್ರಕಾರ, ಕಲ್ಚಾಯನ್ ನಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಶೈಲಿಗಳು ಮತ್ತು ಜನಾಂಗೀಯ ಪ್ರಕಾರವು ನಂತರದ ಗಾಂಧಾರ ಕಲೆಯ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಈಗಾಗಲೇ ನಿರೀಕ್ಷಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅದರ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಮೂಲದಲ್ಲಿಯೂ ಇದ್ದಿರಬಹುದು. [೧೧] ಖಲ್ಚಾಯನ್ ಮತ್ತು ಗಾಂಧಾರ ಕಲೆಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಭಾವಚಿತ್ರದ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಜನಾಂಗೀಯ ಪ್ರಕಾರಗಳ ಹೋಲಿಕೆಗೆ ರೋಲ್ಯಾಂಡ್ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಗಮನ ಸೆಳೆಯುತ್ತಾರೆ. [೧೩] ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಫಿಲಡೆಲ್ಫಿಯಾ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ ಆಫ್ ಆರ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಬೋಧಿಸತ್ವನ ಗಾಂಧಾರನ್ ಮುಖ್ಯಸ್ಥನ ಉದಾಹರಣೆಯನ್ನು ನೀಡುವ ಮೂಲಕ, ಖಲ್ಚಾಯನ್‌ನ ಯುಯೆಜಿ ರಾಜಕುಮಾರನ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ ಮತ್ತು ಗಾಂಧಾರನ್ ಬೋಧಿಸತ್ವರ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರ ನಡುವೆ ರೋಲ್ಯಾಂಡ್ ಬಹಳ ಸಾಮೀಪ್ಯವನ್ನು ಕಂಡುಕೊಂಡರು. ಗಾಂಧಾರ ಬೋಧಿಸತ್ವ ಮತ್ತು ಕುಶಾನ ದೊರೆ ಹೆರಾಯೊಸ್‌ನ ಭಾವಚಿತ್ರದ ಹೋಲಿಕೆಯು ಸಹ ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿದೆ. ರೋಲ್ಯಾಂಡ್ ಪ್ರಕಾರ, ಖಲ್ಚಾಯನ್ನ ಬ್ಯಾಕ್ಟ್ರಿಯನ್ ಕಲೆಯು ಗಾಂಧಾರ ಕಲೆಯಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಪ್ರಭಾವದ ಮೂಲಕ ಹಲವಾರು ಶತಮಾನಗಳವರೆಗೆ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿದೆ, ಕುಶಾನರ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಕ್ಕೆ ಧನ್ಯವಾದಗಳು.

ಬ್ಯಾಕ್ಟೀರಿಯಾ ಮತ್ತು ಭಾರತ (೧ನೇ-೨ನೇ ಶತಮಾನ ಸಾಮಾನ್ಯ ಯುಗ)

[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

ಅವರ ನಾಣ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಅವರ ರಾಜವಂಶದ ಶಿಲ್ಪಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವಂತೆ, ಕುಶಾನರು ರಾಜಮನೆತನದ ಭಾವಚಿತ್ರಕ್ಕೆ ಒಲವು ತೋರಿದರು. [೧೪] ರಾಜ ಕನಿಷ್ಕ ೧ ರ ಸ್ಮಾರಕ ಶಿಲ್ಪವು ಉತ್ತರ ಭಾರತದ ಮಥುರಾದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬಂದಿದೆ, ಇದು ತನ್ನ ಕತ್ತಿ ಮತ್ತು ಗದೆಯನ್ನು ದೃಢವಾಗಿ ಹಿಡಿದಿರುವುದರಿಂದ ಅದರ ಮುಂಭಾಗ ಮತ್ತು ಸಮರ ನಿಲುವುಗಳಿಂದ ನಿರೂಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. [೧೪] ಅವರ ಹೆವಿ ಕೋಟ್ ಮತ್ತು ರೈಡಿಂಗ್ ಬೂಟುಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಅಲೆಮಾರಿ ಮಧ್ಯ ಏಷ್ಯಾದವು ಮತ್ತು ಭಾರತದ ಬೆಚ್ಚಗಿನ ಹವಾಮಾನಕ್ಕೆ ತುಂಬಾ ಭಾರವಾಗಿರುತ್ತದೆ. [೧೪] ಅವನ ಕೋಟ್ ನೂರಾರು ಮುತ್ತುಗಳಿಂದ ಅಲಂಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ, ಇದು ಬಹುಶಃ ಅವನ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಸಂಕೇತಿಸುತ್ತದೆ. [೧೪] ಅವನ ಭವ್ಯವಾದ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯನ್ನು ಬ್ರಾಹ್ಮಿ ಲಿಪಿಯಲ್ಲಿ ಕೆತ್ತಲಾಗಿದೆ: "ಮಹಾರಾಜ, ರಾಜರ ರಾಜ, ದೇವರ ಮಗ, ಕನಿಷ್ಕ". [೧೫] [೧೪]

ಕುಶಾನರು ಕ್ರಮೇಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಜೀವನಕ್ಕೆ ಹೊಂದಿಕೊಂಡಂತೆ, ಅವರ ಉಡುಗೆ ಕ್ರಮೇಣ ಹಗುರವಾಯಿತು, ಮತ್ತು ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯವು ಕಡಿಮೆ ಮುಂಭಾಗ ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚು ನೈಸರ್ಗಿಕವಾಗಿದೆ, ಆದರೂ ಅವರು ತಮ್ಮ ಅಲೆಮಾರಿ ಉಡುಪಿನ ವಿಶಿಷ್ಟ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡರು, ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಪ್ಯಾಂಟ್ ಮತ್ತು ಬೂಟುಗಳು, ಭಾರವಾದ ಟ್ಯೂನಿಕ್ಸ್ ಮತ್ತು ಹೆವಿ ಬೆಲ್ಟ್‌ಗಳು.[ಸಾಕ್ಷ್ಯಾಧಾರ ಬೇಕಾಗಿದೆ]

ಕುಶಾನರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಗಾಂಧಾರ ಕಲೆ

[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ಕನಿಷ್ಕ ೧ ರ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ೧೪೨ ಸಾಮಾನ್ಯ ಯುಗದ ಲೋರಿಯನ್ ತಂಗೈ ಬುದ್ಧನ ಮಾದರಿಯ ಪ್ರತಿಮೆಗಳು. ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳು ಈಗಾಗಲೇ ತಡವಾಗಿವೆ, ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚು ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಪ್ರಕಾರಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಅವನತಿಯನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತವೆ : ಡ್ರೆಪರಿ ಈಗಾಗಲೇ ಮೂರು-ಆಯಾಮದಂತಿಲ್ಲ, ಮತ್ತು ತಲೆ ದೊಡ್ಡದಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ವಿಶಾಲ-ದವಡೆಯಾಗಿರುತ್ತದೆ. [೧೬]

ಕುಶಾನ್ ಕಲೆಯು ಗಾಂಧಾರದ ಗ್ರೀಕೋ-ಬೌದ್ಧ ಕಲೆಯ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳನ್ನು ಮಿಶ್ರಣ ಮಾಡಿತು, ಹೆಲೆನಿಸ್ಟಿಕ್ ಕಲಾತ್ಮಕ ನಿಯಮಗಳಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಮಥುರಾದ ಹೆಚ್ಚು ಭಾರತೀಯ ಕಲೆ . [೧] ಗಾಂಧಾರದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಗ್ರೀಕೋ-ಬೌದ್ಧ ಕಲೆಯನ್ನು ಕುಶಾನರು ನಿರ್ಮಿಸಿದ್ದಾರೆಂದು ಭಾವಿಸಲಾಗಿದೆ, ಇದು ೧ ನೇ ಶತಮಾನದ ಸಾಮಾನ್ಯ ಯುಗದ ಅಂತ್ಯದಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ. [೧೪]

ಕುಶಾನರು ತಮ್ಮ ಧರ್ಮಗಳಲ್ಲಿ ಸಾರಸಂಗ್ರಹಿಗಳಾಗಿದ್ದರು, ಅವರ ನಾಣ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣುವಂತೆ ಇರಾನಿನ, ಗ್ರೀಕ್ ಅಥವಾ ಭಾರತೀಯ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳಿಂದ ಹತ್ತಾರು ದೇವರುಗಳನ್ನು ಪೂಜಿಸುತ್ತಾರೆ. [೧೪] ಈ ಸಹಿಷ್ಣು ಧಾರ್ಮಿಕ ವಾತಾವರಣವು ದೃಶ್ಯ ಕಲೆಗಳ ಬಗೆಗಿನ ಮುಕ್ತತೆಯೊಂದಿಗೆ ಜೈನ, ಬೌದ್ಧ ಮತ್ತು ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳಲ್ಲಿ ನವೀನ ಆಕೃತಿಯ ಕಲೆಯ ಸೃಷ್ಟಿಗೆ ಉತ್ತೇಜನ ನೀಡಿತು ಎಂದು ಭಾವಿಸಲಾಗಿದೆ. [೧೪] ಬುದ್ಧನನ್ನು ಹಿಂದಿನ ಭಾರತೀಯ ಕಲೆಯಲ್ಲಿ ಸಾಂಚಿ ಅಥವಾ ಭಾರುತ್‌ನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಸಂಕೇತಗಳೊಂದಿಗೆ ಪ್ರತಿನಿಧಿಸಲಾಯಿತು. ಬುದ್ಧನ ಮೊದಲ ನಿರೂಪಣೆಗಳು ಕುಶಾನರ ಆಗಮನದ ಮೊದಲು ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡವು, ಬಿಮಾರನ್ ಪೆಟ್ಟಿಗೆಯೊಂದಿಗೆ ತೋರಿಸಲಾಗಿದೆ, ಆದರೆ ಬೌದ್ಧ ಕಲೆಯು ನಿಸ್ಸಂದೇಹವಾಗಿ ಅವರ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರವರ್ಧಮಾನಕ್ಕೆ ಬಂದಿತು ಮತ್ತು ಬುದ್ಧನ ಹೆಚ್ಚಿನ ಆರಂಭಿಕ ಪ್ರತಿಮೆಗಳು ಕುಶಾನರ ಈ ಅವಧಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ. [೧೪]

ಬುದ್ಧನನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುವ ಆರಂಭಿಕ ಕುಶಾನ ಕಲೆಯ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ದಿನಾಂಕದ ಶಾಸನಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಹಲವಾರು ಪ್ರತಿಮೆಗಳ ಅಧ್ಯಯನದ ಮೂಲಕ ಕಂಡುಹಿಡಿಯಬಹುದು. ೧೪೩ ಸಾಮಾನ್ಯ ಯುಗದ ಕಾಲದ ಶಾಸನಗಳೊಂದಿಗೆ ನಿಂತಿರುವ ಬುದ್ಧನ ಕೆಲವು ಪ್ರತಿಮೆಗಳು, ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಲೋರಿಯನ್ ತಂಗೈ ಬುದ್ಧ, ಆ ಕಾಲದ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳು ಈಗಾಗಲೇ ತಡವಾಗಿವೆ ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚು ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಪ್ರಕಾರಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಸ್ವಲ್ಪ ಮಟ್ಟಿಗೆ ಕ್ಷೀಣಿಸಿದೆ ಎಂದು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ಬುದ್ಧನ ಆಕೃತಿಯು ತುಲನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚು ಗಟ್ಟಿಯಾಗಿದೆ. ಚಿಕ್ಕದಾದ ಮತ್ತು ವಿಶಾಲವಾದ, ಡ್ರಪರಿಯು ಈಗಾಗಲೇ ಮೂರು-ಆಯಾಮದಂತಿಲ್ಲ, ಮತ್ತು ತಲೆ ದೊಡ್ಡದಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ವಿಶಾಲ-ದವಡೆಯಾಗಿರುತ್ತದೆ. [೧೬]

ಅಸಂಖ್ಯಾತ ಕುಶಾನ ಭಕ್ತರು, ತಮ್ಮ ವಿಶಿಷ್ಟವಾದ ಮಧ್ಯ ಏಷ್ಯಾದ ವೇಷಭೂಷಣದೊಂದಿಗೆ, ಗಾಂಧಾರ ಮತ್ತು ಮಥುರಾದ ಬೌದ್ಧ ಪ್ರತಿಮೆಯ ಮೇಲೆ ಕಾಣಬಹುದು:

ಕುಶಾನರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಮಥುರಾದ ಕಲೆ

[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ಶಾಫ್ಟ್ ಮತ್ತು ಛತ್ರ ಛತ್ರಿಯೊಂದಿಗೆ " ಬಾಲ ಬೋಧಿಸತ್ವ ", "ಸಹೋದರ ( ಭಿಕ್ಷು ) ಬಾಲ" ಅವರಿಂದ " ಕನಿಷ್ಕನ ವರ್ಷ ೩" (ಸುಮಾರು ೧೩೦ ಸಾಮಾನ್ಯ ಯುಗ ) ದಲ್ಲಿ ಸಮರ್ಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಸಾರನಾಥ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ ನಮಸ್ಕಾರದ ಸಂಜ್ಞೆಯಲ್ಲಿ ಬಲಗೈ ಮೇಲಕ್ಕೆತ್ತಿರುತ್ತಿತ್ತು.

ವಿಮಾ ಕಾಡ್ಫಿಸೆಸ್ ಅಥವಾ ಕನಿಷ್ಕ ೧ ರ ಕಾಲದಿಂದ ಕುಶಾನರು ಉತ್ತರ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮಥುರಾದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ರಾಜಧಾನಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಆ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಮಥುರಾ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಕಲಾತ್ಮಕ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು, ಆದರೆ ಕುಶಾನರು ಅದರ ಉತ್ಪಾದನೆಯನ್ನು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಬೌದ್ಧ ಕಲೆಯ ಮೂಲಕ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದರು. [೧೪] ಬುದ್ಧನ ಕೆಲವು ಶಿಲ್ಪಗಳು, ಉದಾಹರಣೆಗೆ " ಇಸಾಪುರ್ ಬುದ್ಧ " ಮಥುರಾದಿಂದ ಸುಮಾರು ೧೫ ಸಾಮಾನ್ಯ ಯುಗ ಯಿಂದ ತಿಳಿದುಬಂದಿದೆ, ಕುಶಾನರ ಆಗಮನದ ಮುಂಚೆಯೇ, ಉತ್ತರ ಸತ್ರಾಪ್ ಸೋಡಸ ಇನ್ನೂ ಮಥುರಾದಲ್ಲಿ ಆಳ್ವಿಕೆ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಆದರೆ ಶೈಲಿ ಮತ್ತು ಸಂಕೇತ ಈ ಆರಂಭಿಕ ಚಿತ್ರಣಗಳು ಇನ್ನೂ ತಾತ್ಕಾಲಿಕವಾಗಿದ್ದವು. [೧೭] ಕುಶಾನರು ಈ ಆರಂಭಿಕ ಬುದ್ಧನ ಪ್ರತಿಮೆಗಳ ಸಾಂಕೇತಿಕತೆಯನ್ನು ಪ್ರಮಾಣೀಕರಿಸಿದರು, ಅವುಗಳ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳು ಮತ್ತು ಸೌಂದರ್ಯದ ಗುಣಗಳನ್ನು ಉತ್ಕೃಷ್ಟ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಅಭೂತಪೂರ್ವ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದರು. [೧೭] [೧೮]

ಬೋಧಿಸತ್ವರು

[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

ಮಥುರಾದಲ್ಲಿನ ಬೋಧಿಸತ್ವರ ಪ್ರತಿಮೆಗಳ ಶೈಲಿಯು ಹಿಂದಿನ ಸ್ಮಾರಕ ಯಕ್ಷ ಪ್ರತಿಮೆಗಳನ್ನು ಸ್ವಲ್ಪಮಟ್ಟಿಗೆ ನೆನಪಿಸುತ್ತದೆ, ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಒಂದು ಅಥವಾ ಎರಡು ಶತಮಾನಗಳ ಹಿಂದಿನದು. ಗಾಂಧಾರದ ಗ್ರೀಕೋ-ಬೌದ್ಧ ಕಲೆ, ಕುಶಾನರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಅದೇ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ್ದರೂ, ಈ ಸೃಷ್ಟಿಗಳ ಮೇಲೆ ಸೀಮಿತ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಮಾತ್ರ ಹೊಂದಿದೆ ಎಂದು ತೋರುತ್ತದೆ. [೧೯] ಕೆಲವು ಲೇಖಕರು ಹೆಲೆನಿಸ್ಟಿಕ್ ಪ್ರಭಾವವು ಜೀವಂತಿಕೆ ಮತ್ತು ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ನೈಜ ವಿವರಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ ( ಮೌರ್ಯ ಕಲೆಯ ಠೀವಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ವಿಕಸನ), ೧೫೦ ಸಾಮಾನ್ಯ ಯುಗದ ಮೊದಲಿನಿಂದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದ ಬಳಕೆ, ಗಂಟು ಮತ್ತು ಹೆರಾಕಲ್ಸ್ ಕ್ಲಬ್ನಂತಹ ಪ್ರತಿಮಾಶಾಸ್ತ್ರದ ವಿವರಗಳು, ಉಡುಗೆಗಳ ಅಲೆಅಲೆಯಾದ ಮಡಿಕೆಗಳು, ಅಥವಾ ಬಚನಾಲಿಯನ್ ದೃಶ್ಯಗಳ ಚಿತ್ರಣ. [೨೦] [೨೧] ಮಥುರಾ ಕಲೆಯು ಭಾರತದ ಉಳಿದ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿಯಾಯಿತು ಮತ್ತು "ಎರಡನೇ ಶತಮಾನದ ಸಾಮಾನ್ಯ ಯುಗದ ಮೊದಲಿನಿಂದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖವಾದ ಕಲಾತ್ಮಕ ಉತ್ಪಾದನಾ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದೆ". [೨೦]

  • " ಕಾನಿಷ್ಕನ ೪ ನೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ" ಎಂಬ ಶಾಸನದೊಂದಿಗೆ ಕಿಂಬೆಲ್ ಬೋಧಿಸತ್ವನನ್ನು ಕೂರಿಸಿದನು .
    " ಕಾನಿಷ್ಕನ ೪ ನೇ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ" ಎಂಬ ಶಾಸನದೊಂದಿಗೆ ಕಿಂಬೆಲ್ ಬೋಧಿಸತ್ವನನ್ನು ಕೂರಿಸಿದನು .
  • ಕುಳಿತಿರುವ ಬೋಧಿಸತ್ವ, ಕಾನಿಷ್ಕ (೧೫೯ ಸಾಮನ್ಯ ಯುಗ ), ಮಥುರಾದ "ವರ್ಷ ೩೨" ಎಂದು ಕೆತ್ತಲಾಗಿದೆ.
    ಕುಳಿತಿರುವ ಬೋಧಿಸತ್ವ, ಕಾನಿಷ್ಕ (೧೫೯ ಸಾಮನ್ಯ ಯುಗ ), ಮಥುರಾದ "ವರ್ಷ ೩೨" ಎಂದು ಕೆತ್ತಲಾಗಿದೆ.
  • ಕುಳಿತಿರುವ ಬೋಧಿಸತ್ವ, ಶಾಸನರಹಿತ.
    ಕುಳಿತಿರುವ ಬೋಧಿಸತ್ವ, ಶಾಸನರಹಿತ.
  • ಬೋಧಿಸತ್ವ, ೨ನೇ ಶತಮಾನ, ಮಥುರಾ
    ಬೋಧಿಸತ್ವ, ೨ನೇ ಶತಮಾನ, ಮಥುರಾ
  • ಬುದ್ಧನ ಪೀಠದ ಮೇಲೆ ಬೋಧಿಸತ್ವದ ಸುತ್ತಲೂ ಕುಶಾನ ಭಕ್ತರು. ವಸಿಷ್ಕ ಆಳ್ವಿಕೆ, ಮಥುರಾ, ಸುಮಾರು ೨೫೦ ಸಾಮಾನ್ಯ ಯುಗ.
    ಬುದ್ಧನ ಪೀಠದ ಮೇಲೆ ಬೋಧಿಸತ್ವದ ಸುತ್ತಲೂ ಕುಶಾನ ಭಕ್ತರು. ವಸಿಷ್ಕ ಆಳ್ವಿಕೆ, ಮಥುರಾ, ಸುಮಾರು ೨೫೦ ಸಾಮಾನ್ಯ ಯುಗ.

ನಿಂತಿರುವ ಬುದ್ಧರು

[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ಮಥುರಾ ನಿಂತಿರುವ ಬುದ್ಧ, ಸುಮಾರು ೨ನೇ ಶತಮಾನದ ಸಾಮಾನ್ಯ ಯುಗ, ಮಥುರಾ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ

ಮಥುರಾ ನಿಂತಿರುವ ಬುದ್ಧನು ಬಾಲ ಬೋಧಿಸತ್ವದ ಪ್ರಕಾರದ ಬೋಧಿಸತ್ವರಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಸ್ವಲ್ಪ ನಂತರದ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಎಂದು ತೋರುತ್ತದೆ. ಹಲವಾರು ಸಾಮಾನ್ಯ ಯುಗ ೨ ನೇ ಶತಮಾನದ ದಿನಾಂಕವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರೂ, ಅವುಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಗುಪ್ತ ಕಲೆಯ ವಿಶಿಷ್ಟ ಲಕ್ಷಣವಾಗಿರುವ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲು ಒಲವು ತೋರುತ್ತವೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಬುದ್ಧನ ದೇಹಕ್ಕೆ ಅಂಟಿಕೊಂಡಿರುವ ಅತ್ಯಂತ ತೆಳುವಾದ ಉಡುಗೆ. ಆದರೆ ನಿಂತಿರುವ ಬುದ್ಧನ ಈ ಪ್ರತಿಮೆಗಳು ಗಾಂಧಾರದ ಗ್ರೀಕ್-ಬೌದ್ಧ ಕಲೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಸುಲಭವಾಗಿ ಕಂಡುಬರುವ ವಿಶಿಷ್ಟತೆ ಮತ್ತು ವರ್ತನೆಗಳನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲು ಒಲವು ತೋರುತ್ತವೆ: ಬುದ್ಧನ ತಲೆಯು ಪ್ರಭಾವಲಯದಿಂದ ಸುತ್ತುವರೆದಿದದ್ದು, ಬಟ್ಟೆಯು ಎರಡೂ ಭುಜಗಳನ್ನು ಆವರಿಸುತ್ತದೆ. ಎಡಗೈಯು ಗೌನ್ ಅನ್ನು ಹಿಡಿದಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಬುದ್ಧನು ಇನ್ನೊಂದು ಕಡೆ ಅಭಿಯ ಮುದ್ರೆಯನ್ನು ರೂಪಿಸುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ಬಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿನ ಮಡಿಕೆಗಳು ಗಾಂಧಾರನ್ ಶೈಲಿಗಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚು ವಿಶಿಷ್ಟವಾಗಿದೆ. [೨೨]

ಅನೇಕ ವಿಷಯಗಳಲ್ಲಿ, ಮಥುರಾದ ನಿಂತಿರುವ ಬುದ್ಧ ಗಾಂಧಾರದ ಗ್ರೀಕ್-ಬೌದ್ಧ ಕಲೆಯಿಂದ ಬುದ್ಧರ ಹೆಲೆನಿಸ್ಟಿಕ್ ವಿನ್ಯಾಸಗಳೊಂದಿಗೆ ಯಕ್ಷರು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ ಸ್ಥಳೀಯ ಶಿಲ್ಪಕಲೆ ಸಂಪ್ರದಾಯದ ಸಂಯೋಜನೆಯಾಗಿದೆ. [೨೨]

ಇತರ ಶಿಲ್ಪ ಕೃತಿಗಳು

[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

ಮಥುರಾ ಶಿಲ್ಪಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯ ಆದರ್ಶವಾದಿ ವಾಸ್ತವಿಕತೆಯಂತಹ ಅನೇಕ ಹೆಲೆನಿಸ್ಟಿಕ್ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಗುಂಗುರು ಕೂದಲು ಮತ್ತು ಮಡಿಸಿದ ಬಟ್ಟೆಯಂತಹ ಪ್ರಮುಖ ವಿನ್ಯಾಸ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ. ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಮಥುರಾನ್ ರೂಪಾಂತರಗಳು ಬೆಚ್ಚಗಿನ ಹವಾಮಾನ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತವೆ. ಏಕೆಂದರೆ ಅವುಗಳು ಬಟ್ಟೆಯ ಹೆಚ್ಚಿನ ದ್ರವತೆಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತವೆ, ಇದು ಕ್ರಮೇಣವಾಗಿ ಎರಡರ ಬದಲಿಗೆ ಒಂದು ಭುಜವನ್ನು ಮಾತ್ರ ಆವರಿಸುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲದೆ, ಮುಖದ ಪ್ರಕಾರಗಳು ಹೆಚ್ಚು ಭಾರತೀಯವಾಗುತ್ತವೆ. ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹೆಲೆನಿಸಂನಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾನರ್ಜಿಯವರು "ಮಥುರಾ ಶಾಲೆಯ ಮಿಶ್ರ ಪಾತ್ರವನ್ನು ನಾವು ಒಂದು ಕಡೆ ಕಂಡುಕೊಳ್ಳುತ್ತೇವೆ, ಹಳೆಯ ಭಾರತೀಯ ಕಲೆಯಾದ ಬರ್ಹುತ್ ಮತ್ತು ಸಾಂಚಿಯ ನೇರ ಮುಂದುವರಿಕೆ ಮತ್ತು ಮತ್ತೊಂದೆಡೆ, ಗಾಂಧಾರದಿಂದ ಪಡೆದ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಪ್ರಭಾವ" ಎಂದು ವಿವರಿಸುತ್ತಾರೆ. [೨೩]

ಕೆಲವು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ, ಗಾಂಧಾರ ಕಲೆಯಿಂದ ಸ್ಪಷ್ಟವಾದ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಸಹ ಅನುಭವಿಸಬಹುದು, " ಮಥುರಾ ಹೆರಾಕಲ್ಸ್ ", ನೆಮಿಯನ್ ಸಿಂಹವನ್ನು ಕತ್ತು ಹಿಸುಕುವ ಹೆರಾಕಲ್ಸ್ನ ಹೆಲೆನಿಸ್ಟಿಕ್ ಪ್ರತಿಮೆ, ಮಥುರಾದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಈಗ ಕೊಲ್ಕೋಟಾದ ಭಾರತೀಯ ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯದಲ್ಲಿ ಪತ್ತೆಯಾಗಿದೆ., ಹಾಗೆಯೇ ಬಚ್ಚನಾಲಿಯನ್ ದೃಶ್ಯಗಳು. [೨೪] [೨೫] [೨೬] ಗಾಂಧಾರ ಕಲೆಯಿಂದ ಪ್ರೇರಿತವಾಗಿದ್ದರೂ, ಹೆರಾಕಲ್ಸ್‌ನ ಭಾವಚಿತ್ರವು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ನಿಖರವಾಗಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ವಿಷಯದ ತಿಳುವಳಿಕೆಯ ಕೊರತೆಯನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಹೆರಾಕಲ್ಸ್ ಅವರು ಹೋರಾಡುತ್ತಿರುವ ಸಿಂಹದ ಚರ್ಮವನ್ನು ಈಗಾಗಲೇ ಧರಿಸಿರುವುದನ್ನು ತೋರಿಸಲಾಗಿದೆ. [೨೭] [೨೮]

  • ಬಚನಾಲಿಯನ್ ದೃಶ್ಯ. ಮಥುರಾ
    ಬಚನಾಲಿಯನ್ ದೃಶ್ಯ. ಮಥುರಾ
  • ಬಚನಾಲಿಯನ್, ಗ್ರೀಕ್ ಉಡುಗೆಯಲ್ಲಿ ಮಹಿಳೆಯರೊಂದಿಗೆ. ಮಥುರಾ
    ಬಚನಾಲಿಯನ್, ಗ್ರೀಕ್ ಉಡುಗೆಯಲ್ಲಿ ಮಹಿಳೆಯರೊಂದಿಗೆ. ಮಥುರಾ
  • ಕಾರ್ನರ್ ರೇಲಿಂಗ್ ಪಿಲ್ಲರ್ ಕುಡಿಯುವ ದೃಶ್ಯಗಳು, ಯಕ್ಷಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಗೀತಗಾರರು, ಹೆಲೆನಿಸ್ಟಿಕ್ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಮಥುರಾ, ಕುಶಾನರ ಕಾಲ ಸುಮಾರು ೧೦೦ ಸಾಮಾನ್ಯ ಯುಗ.
    ಕಾರ್ನರ್ ರೇಲಿಂಗ್ ಪಿಲ್ಲರ್ ಕುಡಿಯುವ ದೃಶ್ಯಗಳು, ಯಕ್ಷಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಗೀತಗಾರರು, ಹೆಲೆನಿಸ್ಟಿಕ್ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಮಥುರಾ, ಕುಶಾನರ ಕಾಲ ಸುಮಾರು ೧೦೦ ಸಾಮಾನ್ಯ ಯುಗ.
  • ಭೂತೇಶ್ವರ ಯಕ್ಷಿಯರು, ಮಥುರಾ ಸಿಎ.೨ನೇ ಶತಮಾನ ಸಾಮಾನ್ಯ ಯುಗ.
    ಭೂತೇಶ್ವರ ಯಕ್ಷಿಯರು, ಮಥುರಾ ಸಿಎ.೨ನೇ ಶತಮಾನ ಸಾಮಾನ್ಯ ಯುಗ.
  • ಬುದ್ಧನ ಸಂಪೂರ್ಣ ಜೀವನವನ್ನು ತೋರಿಸುವ ಮಥುರಾ ಪರಿಹಾರ, ಹುಟ್ಟಿನಿಂದ ಸಾವಿನವರೆಗೆ. ಉಡುಪು ಗಾಂಧಾರಣ.
    ಬುದ್ಧನ ಸಂಪೂರ್ಣ ಜೀವನವನ್ನು ತೋರಿಸುವ ಮಥುರಾ ಪರಿಹಾರ, ಹುಟ್ಟಿನಿಂದ ಸಾವಿನವರೆಗೆ. ಉಡುಪು ಗಾಂಧಾರಣ.
  • ಮಥುರಾ ಹೆರಾಕಲ್ಸ್. ಮಥುರಾದಲ್ಲಿ ಪತ್ತೆಯಾದ ನೆಮಿಯನ್ ಸಿಂಹದ ಕತ್ತು ಹಿಸುಕಿದ ಹೆರಾಕಲ್ಸ್ ಪ್ರತಿಮೆ. ಇತ್ತೀಚಿನ ಫೋಟೋಗಾಗಿ ನೋಡಿ. ೨ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯ ಯುಗ.
    ಮಥುರಾ ಹೆರಾಕಲ್ಸ್. ಮಥುರಾದಲ್ಲಿ ಪತ್ತೆಯಾದ ನೆಮಿಯನ್ ಸಿಂಹದ ಕತ್ತು ಹಿಸುಕಿದ ಹೆರಾಕಲ್ಸ್ ಪ್ರತಿಮೆ. ಇತ್ತೀಚಿನ ಫೋಟೋಗಾಗಿ ನೋಡಿ. ೨ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯ ಯುಗ.

ಕುಶಾನರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಮಥುರಾದಲ್ಲಿ ಹಿಂದೂ ಕಲೆ

[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

ಹಿಂದೂ ಕಲೆಯು ೧ ರಿಂದ ೨ ನೇ ಶತಮಾನದ ಸಾಮಾನ್ಯ ಯುಗ ವರೆಗೆ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು ಮತ್ತು ಆ ಸಮಯಕ್ಕಿಂತ ಮೊದಲು ಕಲಾತ್ಮಕ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯದ ಕೆಲವೇ ಕೆಲವು ಉದಾಹರಣೆಗಳಿವೆ. [೨೯] ಹಿಂದೂ ಕಲೆಯ ಬಹುತೇಕ ಎಲ್ಲಾ ಮೊದಲ ನಿದರ್ಶನಗಳು ಮಥುರಾ ಮತ್ತು ಗಾಂಧಾರ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಪತ್ತೆಯಾಗಿವೆ. [೩೦] ಹಿಂದೂ ಕಲೆಯು ಮಥುರಾದ ಬೌದ್ಧ ಕಲೆಯಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಮೊದಲ ಸ್ಫೂರ್ತಿಯನ್ನು ಕಂಡುಕೊಂಡಿತು. ಮೂರು ವೈದಿಕ ದೇವರುಗಳಾದ ಇಂದ್ರ, ಬ್ರಹ್ಮ ಮತ್ತು ಸೂರ್ಯ ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಬೌದ್ಧ ಶಿಲ್ಪದಲ್ಲಿ ೨ ನೇ-೧ ನೇ ಶತಮಾನದ ಸಾಮಾನ್ಯ ಯುಗ ಮೊದಲಿನಿಂದ ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಬುದ್ಧನ ಜೀವನವನ್ನು ನೆನಪಿಸುವ ದೃಶ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಪರಿಚಾರಕರಾಗಿ, ಬುದ್ಧನನ್ನು ಇನ್ನೂ ಮಾನವ ರೂಪದಲ್ಲಿ ತೋರಿಸದಿದ್ದರೂ ಸಹ. ಅವನ ಜನ್ಮದ ದೃಶ್ಯಗಳು, ತ್ರಯಸ್ತ್ರೀಯ ಸ್ವರ್ಗದಿಂದ ಅವನೋಹಣ ಅಥವಾ ಇಂದ್ರಸಾಲ ಗುಹೆಯಲ್ಲಿ ಅವನ ಹಿಮ್ಮೆಟ್ಟುವಿಕೆಯಂತಹ ಅವನ ಚಿಹ್ನೆಗಳು. [೨೯] ಕುಶಾನರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ, ಹಿಂದೂ ಕಲೆಯು ಬೌದ್ಧ ಕಲೆಯ ಸಾಮಾನ್ಯ ಸಮತೋಲನ ಮತ್ತು ಸರಳತೆಗೆ ವ್ಯತಿರಿಕ್ತವಾಗಿ ಮೂಲ ಹಿಂದೂ ಶೈಲಿಯ ಮತ್ತು ಸಾಂಕೇತಿಕ ಅಂಶಗಳ ಸಮೃದ್ಧಿಯನ್ನು ಕ್ರಮೇಣವಾಗಿ ಸಂಯೋಜಿಸಿತು. ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳು ಶೈಲಿಗಿಂತ ಪ್ರತಿಮಾಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ. [೩೧] ಕುಶಾನರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಮಥುರಾದಲ್ಲಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ದೇವತೆಗಳಿಗೆ ಅವುಗಳ ಪ್ರಮಾಣಿತ ರೂಪವನ್ನು ನೀಡಲಾಯಿತು ಎಂದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ:

ವಾಸುದೇವನ ಆರಾಧನಾ ಚಿತ್ರಗಳು

[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ಮೂರು ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ವಾಸುದೇವ-ಕೃಷ್ಣ, ಒಂದು ನಮಸ್ಕಾರದ ಸೂಚಕ, ಮತ್ತು ಆರಿಯೊಲ್ ಇಲ್ಲದೆ, ಟೆರಾಕೋಟಾ.

ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ವಾಸುದೇವನ ಆರಾಧನಾ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು, ಈ ಮಥುರಾನ್ ದೇವತೆಯ ಆರಾಧನೆಯು ೪ ನೇ ಶತಮಾನದ ವರೆಗೆ ವಿಷ್ಣುವಿನ ಆರಾಧನೆಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಮಹತ್ವದ್ದಾಗಿತ್ತು. [೩೨] ೨ನೇ ಮತ್ತು ೩ನೇ ಶತಮಾನಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಪ್ರತಿಮೆಗಳು ಪ್ರಾಯಶಃ ನಾಲ್ಕು ತೋಳುಗಳ ವಾಸುದೇವ ತನ್ನ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳೊಂದಿಗೆ ನಿಂತಿರುವಂತೆ ತೋರಿಸುತ್ತವೆ. ಚಕ್ರ, ಗದೆ ಮತ್ತು ಶಂಖ, ಅವನ ಬಲಗೈ ಅಭಯ ಮುದ್ರೆಯಲ್ಲಿ ನಮಸ್ಕರಿಸುತ್ತದೆ. ಗುಪ್ತರ ಕಾಲದೊಂದಿಗೆ, ವಿಷ್ಣುವಿನ ಆರಾಧನೆಯ ಮೇಲೆ ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸುವ ಪ್ರತಿಮೆಗಳು ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದವು, ವಾಸುದೇವನ ಪ್ರತಿಮೆಗಳಂತೆಯೇ ಅದೇ ಪ್ರತಿಮಾಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಬಳಸುತ್ತವೆ, ಆದರೆ ಭುಜಗಳಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುವ ಅರೆಯೋಲ್ ಅನ್ನು ಸೇರಿಸಲಾಯಿತು. [೩೨] ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಸಮ್ಮಿಲನಗೊಂಡ ಕೃಷ್ಣನ ಇತರ ಪ್ರಮುಖ ಅಂಶವಾದ ಗೋಪಾಲ-ಕೃಷ್ಣನಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಪ್ರತಿಮೆಗಳು ಮಥುರಾದಲ್ಲಿ ಇರುವುದಿಲ್ಲ, ಇದು ಗುಪ್ತರ ಅವಧಿಯ (೬ ನೇ ಶತಮಾನದ ಸಾಮಾನ್ಯ ಯುಗ) ಅಂತ್ಯದವರೆಗೆ ಉತ್ತರ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಈ ಆರಾಧನೆಯ ಅನುಪಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. [೩೩]

ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿನ ಕೆಲವು ಶಿಲ್ಪಗಳು " ಚತುರ್-ವ್ಯೂಹ " ("ವಾಸುದೇವನ ನಾಲ್ಕು ಹೊರಹೊಮ್ಮುವಿಕೆಗಳು") ದ ಚಿತ್ರಗಳು ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದಂತೆ "ವ್ಯೂಹ ಸಿದ್ಧಾಂತ" (ವ್ಯೂಹದ, "ಹೊರಬರುವ ಸಿದ್ಧಾಂತ") ಹೊರಹೊಮ್ಮಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. [೩೪] ಮಥುರಾ ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯದಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರಸಿದ್ಧ "ಕಾತುರ್ವ್ಯೂಹ" ಪ್ರತಿಮೆಯು ಒಂದು ಸಂಯೋಜನೆಯಲ್ಲಿ ವಾಸುದೇವನನ್ನು ಕೇಂದ್ರ ದೇವತೆಯಾಗಿ ತೋರಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನವಾಗಿದೆ, ಜೊತೆಗೆ ಅವನಿಂದ ಹೊರಹೊಮ್ಮುವ ಪಂಚರಾತ್ರ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ವೃಷ್ಣಿ ಕುಲದ ಇತರ ಸದಸ್ಯರು: ಸಂಕರ್ಷನ, ಪ್ರದ್ಯುಮ್ನ ಮತ್ತು ಅನಿರುದ್ಧ, ಸಾಂಬ ಕಾಣೆಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. [೩೫] ಉಬ್ಬುಚಿತ್ರದ ಹಿಂಭಾಗದಲ್ಲಿ ಕದಂಬ ಮರದ ಕೊಂಬೆಗಳನ್ನು ಕೆತ್ತಲಾಗಿದೆ, ಸಾಂಕೇತಿಕವಾಗಿ ವಿವಿಧ ದೇವತೆಗಳ ವಂಶಾವಳಿಯ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ವಾಸುದೇವ ಮತ್ತು ನಂತರ ವಿಷ್ಣುವಿನ ಚಿತ್ರಣವು ಶ್ರೀಮಂತ ಆಭರಣಗಳು ಮತ್ತು ಅಲಂಕೃತವಾದ ಶಿರಸ್ತ್ರಾಣಗಳೊಂದಿಗೆ ಅಲಂಕೃತವಾದ ಬೋಧಿಸತ್ವರ ಪ್ರಕಾರದಿಂದ ಸ್ಟೈಲಿಸ್ಟಿಕಲ್ ಆಗಿ ಪಡೆಯಲಾಗಿದೆ. [೩೬]

ಜೈನ ಕಲೆ

[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

ಮಥುರಾದಲ್ಲಿ ಪತ್ತೆಯಾದ ಜೈನ ಪ್ರತಿಮೆಯ ತುಣುಕುಗಳ ಮೇಲೆ ಖರ್ಜೂರಗಳೊಂದಿಗೆ ವಾಸುದೇವ ೧ ನಂತಹ ಕುಶಾನ ರಾಜರ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ಸಮರ್ಪಣೆಗಳು ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ. [೩೭] [೩೮]

ಕಾಲಗಣನೆ

[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ಗ್ರೀಕ್ ಲಿಪಿಯಲ್ಲಿ ಬುದ್ಧ ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಕ್ಟ್ರಿಯನ್ ದಂತಕಥೆಯ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯದೊಂದಿಗೆ ಕನಿಷ್ಕ ೧ ರ ಚಿನ್ನದ ನಾಣ್ಯ: ಬಿΟΔΔΟ "ಬುದ್ಧ" ಗಾಗಿ "ಬೊಡ್ಡೋ", ಸಿ. ೧೨೭-೧೨೭ ಸಾಮಾನ್ಯ ಯುಗ

ಕುಶನ್ ಕಲೆಯ ಕಾಲಾನುಕ್ರಮವು ಪ್ರದೇಶದ ಕಲಾ ಇತಿಹಾಸಕ್ಕೆ ಸಾಕಷ್ಟು ನಿರ್ಣಾಯಕವಾಗಿದೆ. ಅದೃಷ್ಟವಶಾತ್, ಹಲವಾರು ಪ್ರತಿಮೆಗಳು ದಿನಾಂಕವನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ ಮತ್ತು ಕುಶಾನ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ವಿವಿಧ ಆಡಳಿತಗಾರರನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುವ ಶಾಸನಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ.

ಶೈಲಿಯ ವಿಕಸನವನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸುವಲ್ಲಿ ನಾಣ್ಯವು ಬಹಳ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ, ಕಾನಿಷ್ಕ ೧ ನ ಪ್ರಸಿದ್ಧ "ಬುದ್ಧ" ನಾಣ್ಯಗಳ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ಇದು ಅವನ ಆಳ್ವಿಕೆಗೆ (ಸಿ.೧೨೭-೧೫೦ ಸಾಮಾನ್ಯ ಯುಗ) ದಿನಾಂಕವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಮತ್ತು ಈಗಾಗಲೇ ನಿಂತಿರುವ ರೂಪವನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುತ್ತದೆ. ಬುದ್ಧ, ಬಹುಶಃ ಪೂರ್ವ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರತಿಮೆಯಿಂದ ಪಡೆಯಲಾಗಿದೆ.

ಕುಶಾನ್ ಪ್ರತಿಮೆಗಳ ಆರಂಭಿಕ ಶೈಲಿಗಳು ತುಲನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಕಚ್ಚಾವೆನಿಸಿದರೂ, ನಂತರದ, ಹೆಚ್ಚು ಅಲಂಕೃತವಾದ ಪ್ರತಿಮೆಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ೩ನೇ-೪ನೇ ಶತಮಾನದ ಸಾಮಾನ್ಯಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿವೆ.

ಬ್ರಸೆಲ್ಸ್ ಬುದ್ಧವು ದಿನಾಂಕದ ಶಾಸನವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಅಪರೂಪದ ಗಾಂಧಾರನ್ ಪ್ರತಿಮೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಇದು "ವರ್ಷ ೫" ದಿನಾಂಕವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಬಹುಶಃ ಕಾನಿಷ್ಕ ಯುಗವನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ೧೩೨ ಸಾಮಾನ್ಯ ಯುಗ. [೩೯] ಅದು ಅಲ್ಲದೇ, ಅದರ ಅತ್ಯಾಧುನಿಕ ಶೈಲಿಯು ಕೆಲವು ಲೇಖಕರು ದಿನಾಂಕದ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರಕ್ಕೆ ನಂತರದ ಯುಗವನ್ನು ಸೂಚಿಸಲು ಕಾರಣವಾಯಿತು.

ಕುಶಾನರ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಕಾಲದ ಕಲೆ

(೩೦-೩೭೫ ಸಾಮಾನ್ಯ ಯುಗ)
ಗಾಂಧಾರ ಪ್ರದೇಶ
Mathura region

ಕುಶಾನ್ ನಾಣ್ಯ

[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

ಕುಶಾನರ ನಾಣ್ಯವು ಹೇರಳವಾಗಿತ್ತು ಮತ್ತು ಪ್ರತಿ ಕುಶಾನ ಆಡಳಿತಗಾರನನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸುವಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರಚಾರದ ಸಾಧನವಾಗಿತ್ತು. [೪೬] ಕುಶಾನ್ ನಾಣ್ಯಗಳ ಹೆಸರುಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ದಿನಾರಾ, ಇದು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ರೋಮನ್ ಹೆಸರಿನ ಡೆನಾರಿಯಸ್ ಔರೆಸ್ನಿಂದ ಬಂದಿತು. [೪೬] [೪೭] [೪೮] ಕುಶಾನರ ನಾಣ್ಯವನ್ನು ಪಶ್ಚಿಮದಲ್ಲಿ ಕುಶಾನೋ-ಸಸಾನಿಯನ್ನರು ಮತ್ತು ಪೂರ್ವಕ್ಕೆ ಬಂಗಾಳದ ಸಮತಾತ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದವರೆಗೆ ನಕಲಿಸಲಾಯಿತು. ಗುಪ್ತ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ನಾಣ್ಯವನ್ನು ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಕುಶಾನ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ನಾಣ್ಯದಿಂದ ಪಡೆಯಲಾಗಿದೆ. ವಾಯುವ್ಯದಲ್ಲಿ ಸಮುದ್ರಗುಪ್ತನ ವಿಜಯದ ನಂತರ ಅದರ ತೂಕದ ಮಾನದಂಡ, ತಂತ್ರಗಳು ಮತ್ತು ವಿನ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. [೪೯] [೫೦] [೫೧] ಗುಪ್ತ ನಾಣ್ಯಗಳ ಮೇಲಿನ ಚಿತ್ರಣವು ಹಿಂದಿನ ರಾಜವಂಶಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಶೈಲಿ ಮತ್ತು ವಿಷಯ ಎರಡರಲ್ಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಭಾರತೀಯವಾಯಿತು, ಅಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಗ್ರೀಕ್-ರೋಮನ್ ಮತ್ತು ಪರ್ಷಿಯನ್ ಶೈಲಿಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸಲಾಯಿತು. [೫೨] [೫೦] [೫೩]

ಪಾರ್ಥಿಯನ್ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಕ್ಷೇತ್ರದ ಪ್ರಭಾವ

[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ಪಾರ್ಥಿಯನ್ ರಾಜ ಹೆರಾಕಲ್ಸ್ ದೇವರಿಗೆ ಅರ್ಪಣೆ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ - ವೆರೆತ್ರಾಗ್ನಾ . ಮಸ್ಜಿದ್-ಇ ಸುಲೇಮಾನ್, ಇರಾನ್ . ೨ನೇ-೩ನೇ ಶತಮಾನ ಕ್ರಿ.ಶ. ಲೌವ್ರೆ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ ಎಸ್‌ಬಿ ೭೩೦೪ . [೫೪]

ಜಾನ್ ಎಂ. ರೋಸೆನ್‌ಫೀಲ್ಡ್ ಪ್ರಕಾರ, ಕುಶಾನರ ಪ್ರತಿಮೆಯು ಪಾರ್ಥಿಯನ್ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಪ್ರದೇಶದ ಕಲೆಯೊಂದಿಗೆ ಬಲವಾದ ಹೋಲಿಕೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. [೫೫] ಬಟ್ಟೆ, ಅಲಂಕಾರಿಕ ಅಂಶಗಳು ಅಥವಾ ಭಂಗಿಗಳ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಸಾಮ್ಯತೆಗಳು ಹಲವಾರು, ಇದು ಬೃಹತ್ ಮತ್ತು ಮುಂಭಾಗದ ಒಲವು, ಪಾದಗಳು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಚೆಲ್ಲುತ್ತವೆ. [೫೫] ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ, ಸಾಪೇಕ್ಷವಾಗಿ ಉತ್ತಮ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ ಉಳಿದಿರುವ ಹತ್ರದ ಪ್ರತಿಮೆಯು ಅಂತಹ ಹೋಲಿಕೆಗಳನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. [೫೫] ಇದು ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮೆಸೊಪಟ್ಯಾಮಿಯಾ ಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ಕುಶಾನ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ನಡುವಿನ ನೇರ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ವಿನಿಮಯದಿಂದಾಗಿರಬಹುದು ಅಥವಾ ಸಾಮಾನ್ಯ ಪಾರ್ಥಿಯನ್ ಕಲಾತ್ಮಕ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಿಂದ ಇದೇ ರೀತಿಯ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಬಹುದು. [೫೫]

ಸಹ ನೋಡಿ

[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

ಉಲ್ಲೇಖಗಳು

[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
  1. ↑ ೧.೦ ೧.೧ Stokstad, Marilyn; Cothren, Michael W. (2013). Art History (5th Edition) Chapter 10: Art Of South And Southeast Asia Before 1200 (in English). Pearson. pp. 306–308. ISBN 978-0205873487.{{cite book}}: CS1 maint: unrecognized language (link)
  2. ↑ Holt, Frank Lee (1999). Thundering Zeus: The Making of Hellenistic Bactria (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). University of California Press. p. 136. ISBN 9780520920095.
  3. ↑ Duiker, William J.; Spielvogel, Jackson J. (2015). World History (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Cengage Learning. p. 279. ISBN 9781305537781.
  4. ↑ Mookerji, Radhakumud (1997). The Gupta Empire (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Motilal Banarsidass Publ. p. 143. ISBN 9788120804401.
  5. ↑ Gokhale, Balkrishna Govind (1995). Ancient India: History and Culture (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Popular Prakashan. pp. 171–173. ISBN 9788171546947.
  6. ↑ Lowenstein, Tom (2012). The Civilization of Ancient India and Southeast Asia (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). The Rosen Publishing Group, Inc. p. 53. ISBN 9781448885077.
  7. ↑ KHALCHAYAN – Encyclopaedia Iranica. p. 
  8. ↑ "View in real colors" Archived 2020-06-10 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ..
  9. ↑ Abdullaev, Kazim (೨೦೦೭).
  10. ↑ Greek Art in Central Asia, Afghan – Encyclopaedia Iranica.Also a Saka according to this source
  11. ↑ ೧೧.೦ ೧೧.೧ Rowland, Benjamin (1971). "Graeco-Bactrian Art and Gandhāra: Khalchayan and the Gandhāra Bodhisattvas". Archives of Asian Art. 25: 29–35. ISSN 0066-6637. JSTOR 20111029.
  12. ↑ ೧೨.೦ ೧೨.೧ "The knights in chain-mail armour have analogies in the Khalchayan reliefs depicting a battle of the Yuezhi against a Saka tribe (probably the Sakaraules).
  13. ↑ Rowland, Benjamin (1971). "Graeco-Bactrian Art and Gandhāra: Khalchayan and the Gandhāra Bodhisattvas". Archives of Asian Art. 25: 29–35. ISSN 0066-6637. JSTOR 20111029..
  14. ↑ ೧೪.೦೦ ೧೪.೦೧ ೧೪.೦೨ ೧೪.೦೩ ೧೪.೦೪ ೧೪.೦೫ ೧೪.೦೬ ೧೪.೦೭ ೧೪.೦೮ ೧೪.೦೯ Stokstad, Marilyn; Cothren, Michael W. (2014). Art History 5th Edition CH 10 Art Of South And Southeast Asia Before 1200 (in English). Pearson. pp. 306–308. ISBN 978-0205873470.{{cite book}}: CS1 maint: unrecognized language (link)
  15. ↑ Puri, Baij Nath (1965). India under the Kushāṇas (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Bharatiya Vidya Bhavan.
  16. ↑ ೧೬.೦ ೧೬.೧ Rhi, Juhyung (2018). Problems of Chronology in Gandharan Art (PDF). Archaeopress Archaeology. pp. 40–41.
  17. ↑ ೧೭.೦ ೧೭.೧ Quintanilla, Sonya Rhie (2007). History of Early Stone Sculpture at Mathura: Ca. 150 BCE - 100 CE (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). BRILL. pp. 199–206. ISBN 9789004155374.
  18. ↑ Stoneman, Richard (2019). The Greek Experience of India: From Alexander to the Indo-Greeks (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Princeton University Press. pp. 439–440. ISBN 9780691185385.
  19. ↑ "Origin of the Buddha Image, June Coomaraswamy, p.300-301" (PDF). Archived from the original (PDF) on 2016-12-20. Retrieved 2019-11-04.
  20. ↑ ೨೦.೦ ೨೦.೧ Stoneman, Richard (2019). The Greek Experience of India: From Alexander to the Indo-Greeks (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Princeton University Press. pp. 436–437. ISBN 9780691185385.
  21. ↑ John Boardman, "The Diffusion of Classical Art in Antiquity", Princeton University Press, 1993, p.112
  22. ↑ ೨೨.೦ ೨೨.೧ Hellenism in Ancient India, Gauranga Nath Banerjee, p.96-98
  23. ↑ Banerjee, Hellenism in ancient India
  24. ↑ Aspects of Indian Art, by J.E. Van Lohuizen-De Leuve, published by Pratapaditya Pal
  25. ↑ Hellenism in Ancient India by Gauranga Nath Banerjee p.90
  26. ↑ Art of India by Vincent Arthur Smith p.98
  27. ↑ History of Early Stone Sculpture at Mathura: Ca. 150 BCE - 100 CE by Sonya Rhie Quintanilla p.158
  28. ↑ The Dynastic Arts of the Kushans by John M. Rosenfield p.9
  29. ↑ ೨೯.೦ ೨೯.೧ Paul, Pran Gopal; Paul, Debjani (1989). "Brahmanical Imagery in the Kuṣāṇa Art of Mathurā: Tradition and Innovations". East and West. 39 (1/4): 125. ISSN 0012-8376. JSTOR 29756891.
  30. ↑ Blurton, T. Richard (1993). Hindu Art (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Harvard University Press. p. 103. ISBN 978-0-674-39189-5.
  31. ↑ Honour, Hugh; Fleming, John (2005). A World History of Art (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Laurence King Publishing. p. 244. ISBN 978-1-85669-451-3.
  32. ↑ ೩೨.೦ ೩೨.೧ For English summary, see page 80 Schmid, Charlotte (1997). "Les Vaikuṇṭha gupta de Mathura : Viṣṇu ou Kṛṣṇa?" (PDF). Arts Asiatiques. 52: 60–88. doi:10.3406/arasi.1997.1401.
  33. ↑ Srinivasan, Doris (1981). Kalādarśana: American Studies in the Art of India (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). BRILL. pp. 128–129. ISBN 978-90-04-06498-0.
  34. ↑ Singh, Upinder (2008). A History of Ancient and Early Medieval India: From the Stone Age to the 12th Century (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Pearson Education India. p. 439. ISBN 978-81-317-1677-9.
  35. ↑ Srinivasan, Doris (1979). "Early Vaiṣṇava Imagery: Caturvyūha and Variant Forms". Archives of Asian Art. 32: 39–40. ISSN 0066-6637. JSTOR 20111096.
  36. ↑ Bautze-Picron, Claudine (2013). "A neglected Aspect of the Iconography of Viṣṇu and other Gods and Goddesses". Journal of the Indian Society of Oriental Arts. XXVIII–XXIX: 81–92.
  37. ↑ Burgess, Jas. Epigraphia Indica Vol.-i. p. 392.
  38. ↑ Dowson, J.; Cunningham, A. (1871). "Ancient Inscriptions from Mathura". The Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland. 5 (1): 194. ISSN 0035-869X.
  39. ↑ The Classical Art Research Centre, University of Oxford (2018). Problems of Chronology in Gandhāran Art: Proceedings of the First International Workshop of the Gandhāra Connections Project, University of Oxford, 23rd-24th March, 2017. Archaeopress. pp. 43–44.
  40. ↑ ೪೦.೦ ೪೦.೧ ೪೦.೨ ೪೦.೩ Rhi, Juhyung (2017). Problems of Chronology in Gandharan. Positioning Gandharan Buddhas in Chronology (PDF). Oxford: Archaeopress Archaeology. pp. 35–51.
  41. ↑ Early History of Kausambi p.xxi
  42. ↑ Epigraphia Indica 8 p.179
  43. ↑ Sircar, Dineschandra (1971). Studies in the Religious Life of Ancient and Medieval India (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Motilal Banarsidass Publ. ISBN 978-81-208-2790-5.
  44. ↑ Sastri, H. krishna (1923). Epigraphia Indica Vol-17. pp. 11–15.
  45. ↑ Luders, Heinrich (1961). Mathura Inscriptions. pp. 148–149.
  46. ↑ ೪೬.೦ ೪೬.೧ Sen, Sudipta (2019). Ganges: The Many Pasts of an Indian River (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Yale University Press. p. 205. ISBN 9780300119169.
  47. ↑ "Known by the term Dinars in early Gupta inscriptions, their gold coinage was based on the weight standard of the Kushans i.e. 8 gms/120 grains.
  48. ↑ Mookerji, Radhakumud (1997). The Gupta Empire (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Motilal Banarsidass Publ. p. 31. ISBN 9788120804401.
  49. ↑ Gupta inscriptions using the term "Dinara" for money: No 5-9, 62, 64 in Fleet, John Faithfull (1960). Inscriptions Of The Early Gupta Kings And Their Successors.
  50. ↑ ೫೦.೦ ೫೦.೧ Mookerji, Radhakumud (1997). The Gupta Empire (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Motilal Banarsidass Publ. p. 30. ISBN 9788120804401.
  51. ↑ Higham, Charles (2014). Encyclopedia of Ancient Asian Civilizations (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Infobase Publishing. p. 82. ISBN 9781438109961.
  52. ↑ Pal, 78
  53. ↑ Art, Los Angeles County Museum of; Pal, Pratapaditya (1986). Indian Sculpture: Circa 500 B.C.-A.D. 700 (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). University of California Press. p. 73. ISBN 9780520059917.
  54. ↑ "Louvre Museum Sb 7302".
  55. ↑ ೫೫.೦ ೫೫.೧ ೫೫.೨ ೫೫.೩ Rosenfield, John M. (1967). The Dynastic Arts of the Kushans (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). University of California Press. pp. 170–173.
"https://kn.wikipedia.org/w/index.php?title=ಕುಶಾನ್_ಕಲೆ&oldid=1202270" ಇಂದ ಪಡೆಯಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ