ಮಂಥರ

ಮಂಥರ
ರಾಮಾಯಣ character
ಕೈಕೇಯಿಯೊಂದಿಗೆ ಮಂಥರ (ಎಡ) ಚಿತ್ರಕಲೆ
Information
ಲಿಂಗ	ಹೆಣ್ಣು
ವೃತ್ತಿ	ಸೇವಕಿ

ಮಂಥರ ರಾಮಾಯಣದ ಒಂದು ವಿಶೇಷ ಪಾತ್ರ. ರಾಮಾಯಣದಲ್ಲಿ ಅವಳನ್ನು ಕುರೂಪಿಯಂತೆ ವರ್ಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅವಿವಾಹಿತೆಯಾದ ಅವಳು ಕೈಕೇಯಿಯ ನಂಬುಗಸ್ತ ಸೇವಕಿ, ಸಖಿ. ರಾಮಾಯಣ ಮಹಾಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ, ಅಯೋಧ್ಯೆಯ ಸಿಂಹಾಸನವು ತನ್ನ ಮಗ ಭರತನಿಗೆ ಸೇರಿದ್ದು ಮತ್ತು ರಾಮನನ್ನು ರಾಜ್ಯದಿಂದ ಗಡೀಪಾರು ಮಾಡಬೇಕೆಂದು ರಾಣಿ ಕೈಕೇಯಿಗೆ ಮನವರಿಕೆ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಳು ಎಂದು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಕೈಕೇಯಿಯ ತಾಯಿಯನ್ನು ಹೊರಹಾಕಿದ ನಂತರ ಕೈಕೇಯಿ ಮತ್ತು ಅವಳ ಅವಳಿ ಯುಧಜಿತ್‍ಗೆ ಸಾಕು ತಾಯಿಯಾಗಿ ಅವಳನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಕೈಕೇಯಿ ದಶರಥನನ್ನು ಮದುವೆಯಾದ ನಂತರ ಅವಳು ಕೈಕೇಯಿಯೊಂದಿಗೆ ಅಯೋಧ್ಯೆಗೆ ಹೋದಳು.

ಕುವೆಂಪು ಅವರು ತಮ್ಮ ರಾಮಾಯಣದರ್ಶನಂ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಮಂಥರ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಕರುಣಾಳು ಮಂಥರ ಎಂದು ಕರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಅವರ ಪ್ರಕಾರ ಮಂಥರ ಇಲ್ಲದಿದ್ದರೆ ರಾಮನ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ ನಾಡಿನಾದ್ಯಂತ ಪ್ರಜ್ವಲಿಸುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ.

ಪರಿಚಯ

ಮಂಥರ ಅಯೋಧ್ಯೆಯ ರಾಜ ದಶರಥನ ಮೂರನೆಯ ಮಡದಿ ಕೈಕೇಯಿಯ ಸೇವಕಿಯಾಗಿದ್ದಳು. ಮದುವೆಯಾಗದ ಅವಳ ಮನದಲ್ಲೂ ಮಾತೃಸೆಲೆ ಜಿನುಗುತ್ತಿತ್ತು. ಆದರೆ ಕೈಕೇಯಿಯನ್ನು ಹೊರತು ಪಡಿಸಿ ಬೇರೆ ಯಾವ ರಾಣಿಯರು ಅವಳ ಕೈಗೆ ತಮ್ಮ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಆಡಿಸಲು ಕೊಡುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಹಾಗಾಗಿ ಅವಳಿಗೆ ತಾನೇ ಬೆಳೆಸಿದ ಕೈಕೇಯಿಯ ಮಗ ಭರತನ ಮೇಲೆ ಅಪರಿಮಿತ ಪ್ರೀತಿ ಇತ್ತು. ಆದರೆ ಒಮ್ಮೆ ಬಾಲಕ ರಾಮ ಆಗಸದ ಚಂದ್ರ ಬೇಕೆಂದು ಹಠ ಮಾಡಿ ಅಳುವಾಗ, ಅಂತಃಪುರದ ಯಾವ ರಾಣಿಯರ ಕೈಯಲ್ಲಿಯೂ ಬಾಲಕ ರಾಮನನ್ನು ಸಂಭಾಳಿಸಲು ಆಗುವುದಿಲ್ಲ. ಆಕಸ್ಮಿಕವಾಗಿ ಅಲ್ಲಿಗೆ ಆಗಮಿಸಿದ ಮಂಥರ, ರಾಮನನ್ನು ಓಲೈಸಿ, ದೊಡ್ಡ ಹರಿವಾಣದಲ್ಲಿ ಪನ್ನೀರನ್ನು ತರಿಸಿ, ಆಕಾಶದ ಚಂದ್ರನಿಗೆ ಇದಿರಾಗಿ ಹರಿವಾಣವನ್ನು ಇರಿಸುತ್ತಾಳೆ. ಆಗ ಹರಿವಾಣದ ಪನ್ನೀರಿನೊಳಗೆ ಚಂದ್ರಬಿಂಬ ಒಡಮೂಡುತ್ತದೆ. ಆಗ ಮಂಥರ ರಾಮನನ್ನು ಕರೆದು ನಿನ್ನ ಚಂದ್ರನನ್ನು ಭೂಮಿಗೆ ತಂದಿದ್ದೇನೆ ಆಟ ಆಡಿಕೊ ಹೋಗು ಎಂದಾಗ ಬಾಲ ರಾಮ ಅಳು ನಿಲ್ಲಿಸಿ ಕಿಲಕಿಲ ನಗುತ್ತಾನೆ. ಬೇರೆ ರಾಣಿಯರು ಮಂಥರೆಗೆ ಮಾಡಿದ ತಾರತಮ್ಯದಿಂದಾಗಿ ಮಂಥರ ಅವರ ಬಗ್ಗೆ ದ್ವೇಷ ಭಾವವನ್ನು ತಾಳುತ್ತಾಳೆ. ಇದು ರಾಮನ ಮೇಲೆ ವ್ಯತಿರಿಕ್ತ ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ಬೀರುತ್ತದೆ.

ಕೈಕೇಯಿ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭಾವ

ಕೈಕೇಯಿಯ ಕುಟುಂಬ ಸೇವಕಿಯಾಗಿ, ಮಂಥರ ಹುಟ್ಟಿದಾಗಿನಿಂದಲೂ ಅವಳೊಂದಿಗೆ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದಳು. ರಾಜ ದಶರಥನು ತನ್ನ ಹಿರಿಯ ಮಗ ರಾಮನನ್ನು ರಾಜಕುಮಾರನನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಲು ಯೋಜಿಸುತ್ತಿದ್ದಾನೆ ಎಂದು ಕೇಳಿದಾಗ ಅವಳು ಕೋಪಗೊಂಡು ಕೈಕೇಯಿಗೆ ಸುದ್ದಿಯನ್ನು ವರದಿ ಮಾಡುತ್ತಾಳೆ. ಕೈಕೇಯಿ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಸಂತೋಷಪಡುತ್ತಾಳೆ ಮತ್ತು ಮಂಥರನಿಗೆ ಮುತ್ತಿನ ಹಾರವನ್ನು ಹಸ್ತಾಂತರಿಸುತ್ತಾಳೆ. ನಂತರ ಇವಳು ಕೈಕೇಯಿಯ ಮನಸ್ಸು ಕೆಡಿಸಿ, ಅಯೋದ್ಯೆಯ ಸಿಂಹಾಸನಕ್ಕೆ ರಾಮನ ಬದಲು ಕೈಕೇಯಿಯ ಮಗನಾದ ಭರತನೇ ಪಟ್ಟವೇರುವಂತೆ ದಶರಥನನ್ನು ಒತ್ತಾಯಿಸಲು ಪ್ರೇರೇಪಿಸುವಳು.

ಕೈಕೇಯಿಯ ಇಚ್ಛೆಯಂತೆ ರಾಮನನ್ನು ಹೊರಹಾಕುವುದಾಗಿ ದಶರಥ ಭರವಸೆ ನೀಡುತ್ತಾನೆ.

ಒಮ್ಮೆ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಜೀವವನ್ನು ಉಳಿಸಿದಾಗ ದಶರಥ ಕೈಕೇಯಿಗೆ ಎರಡು ವರಗಳನ್ನು ನೀಡುವುದಾಗಿ ಹೇಳುತ್ತಾನೆ. ಆದರೆ ಕೈಕೇಯಿ ಈ ವರಗಳನ್ನು ಸಮಯ ಬಂದಾಗ ಕೇಳುವುದಾಗಿ ಹೇಳಿರುತ್ತಾಳೆ. ಅವುಗಳನ್ನು ಕೇಳಲು ಇದು ಸರಿಯಾದ ಸಮಯ ಎಂದು ಮಂಥರ ಘೋಷಿಸುತ್ತಾಳೆ. ಕೊಳಕು ಬಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಧರಿಸಿ ಮತ್ತು ಆಭರಣಗಳಿಲ್ಲದೆ ತನ್ನ ಕೋಣೆಯಲ್ಲಿ ಮಲಗಲು ಅವಳು ಕೈಕೇಯಿಗೆ ಸಲಹೆ ನೀಡುತ್ತಾಳೆ. ಅವಳು ಕೋಪಗೊಂಡಂತೆ ನಟಿಸಿ ಅಳಬೇಕು ಎಂದು ಹೇಳಿಕೊಡುತ್ತಾಳೆ. ದಶರಥ ಅವಳನ್ನು ಸಮಾಧಾನಪಡಿಸಲು ಬಂದಾಗ, ಅವಳು ತಕ್ಷಣ ವರಗಳನ್ನು ಕೇಳಬೇಕು ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತಾಳೆ. ಮೊದಲನೆಯ ವರವೆಂದರೆ ಭರತನನ್ನು ರಾಜನನ್ನಾಗಿ ಮಾಡುವುದು. ಎರಡನೆಯ ವರವೆಂದರೆ ರಾಮನನ್ನು ಹದಿನಾಲ್ಕು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ವನವಾಸಕ್ಕಾಗಿ ಕಾಡಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಬೇಕು. ಹದಿನಾಲ್ಕು ವರ್ಷಗಳ ಬಹಿಷ್ಕಾರವು ಭರತನಿಗೆ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಭದ್ರಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಮತ್ತು ಜನರ ಹೃದಯಗಳಲ್ಲಿ ತನ್ನ ದಾರಿಯನ್ನು ಹೆಣೆಯಲು ಸಾಕಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ಮಂಥರ ಲೆಕ್ಕಹಾಕುತ್ತಾಳೆ.

ಶತ್ರುಘ್ನನಿಂದ ಖಂಡನೆ

ರಾಮನ ಬಹಿಷ್ಕಾರದ ನಂತರ ರಾಮಾಯಣದಲ್ಲಿ ಮಂಥರ ಒಮ್ಮೆ ಮಾತ್ರ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾಳೆ. ಕೈಕೇಯಿಯಿಂದ ಬೆಲೆಬಾಳುವ ಬಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಆಭರಣಗಳನ್ನು ಪಡೆದ ನಂತರ, ಭರತ ಮತ್ತು ಅವನ ಮಲ ಸಹೋದರ ಶತ್ರುಘ್ನ ಅವಳ ಬಳಿಗೆ ಬಂದಾಗ ಅವಳು ಅರಮನೆ ಉದ್ಯಾನದಲ್ಲಿ ನಡೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗುತ್ತಾಳೆ. ಅವಳನ್ನು ನೋಡಿದ ಶತ್ರುಘ್ನನು ರಾಮನ ಬಹಿಷ್ಕಾರದ ಬಗ್ಗೆ ಹಿಂಸಾತ್ಮಕ ಕೋಪಕ್ಕೆ ಒಳಗಾಗುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ಅವಳ ಮೇಲೆ ಮಾರಣಾಂತಿಕವಾಗಿ ಹಲ್ಲೆ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ. ಕೈಕೇಯಿಯು ಭರತನ ಬಳಿ ಮಂಥರೆಯನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವಂತೆ ಬೇಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾಳೆ, ಸ್ತ್ರೀಯನ್ನು ಕೊಲ್ಲುವುದು ಪಾಪ ಮತ್ತು ಅಂತಹ ಕೆಲಸವನ್ನು ಮಾಡಿದರೆ ರಾಮನು ಅವರಿಬ್ಬರ ಮೇಲೆ ಕೋಪಗೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ ಎಂದು ಶತ್ರುಘ್ನನಿಗೆ ಹೇಳುತ್ತಾಳೆ. ಅವನು ಪಶ್ಚಾತ್ತಾಪಪಡುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ಸಹೋದರರು ಹೊರಟು ಹೋಗುತ್ತಾರೆ, ಕೈಕೇಯಿ ಮಂಥರನನ್ನು ಸಮಾಧಾನಪಡಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಾಳೆ.

ರಾಮನ ಪಟ್ಟಾಭಿಷೇಕದ ನಂತರ

೧೪ ವರ್ಷಗಳ ವನವಾಸದ ನಂತರ ರಾಮನು ಸೀತೆ ಮತ್ತು ಲಕ್ಷ್ಮಣರೊಂದಿಗೆ ಅಯೋಧ್ಯೆಗೆ ಬಂದಾಗ, ರಾಮನನ್ನು ಅಯೋಧ್ಯೆಯ ರಾಜನನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ರಾಮನ ಪಟ್ಟಾಭಿಷೇಕದ ನಂತರ, ರಾಮ ಮತ್ತು ಸೀತೆ ತಮ್ಮ ಸೇವಕರಿಗೆ ಆಭರಣಗಳು ಮತ್ತು ಬಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಉಡುಗೊರೆಯಾಗಿ ನೀಡಿದರು. ನಂತರ, ರಾಮನು ಕೈಕೇಯಿಯನ್ನು ಮಂಥರ ಎಲ್ಲಿದ್ದಾಳೆ ಎಂದು ಕೇಳಿದನು. ಆಗ ಮಂಥರ ತನ್ನ ಕೃತ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ತುಂಬಾ ವಿಷಾದಿಸುತ್ತಾಳೆ ಮತ್ತು ೧೪ ವರ್ಷಗಳಿಂದ ರಾಮನನ್ನು ಕ್ಷಮೆಯಾಚಿಸಲು ಕಾಯುತ್ತಿದ್ದಾಳೆ ಎಂದು ಕೈಕೇಯಿ ಹೇಳುತ್ತಾಳೆ. ರಾಮನು ಮಂಥರ ಇದ್ದ ಕತ್ತಲೆ ಕೋಣೆಗೆ ಹೋದನು, ಅಲ್ಲಿ ಮಂಥರ ನೆಲದ ಮೇಲೆ ಮಲಗಿದ್ದಳು. ಲಕ್ಷ್ಮಣ, ಸೀತೆ ಮತ್ತು ರಾಮನನ್ನು ನೋಡಿ, ಅವಳು ತನ್ನ ದ್ರೋಹಕ್ಕಾಗಿ ಕ್ಷಮೆಯಾಚಿಸಿದಳು ಮತ್ತು ರಾಮ ಅವಳನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸಿದನು.

ಇತರ ಆವೃತ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ಗೋಚರತೆ

ಕೈಕೇಯಿ ಮತ್ತು ಅವಳ ಗುಲಾಮ ಮಂಥರರು ರಾಮನನ್ನು ರಾಜ್ಯದಿಂದ ಹೊರಹಾಕುವಂತೆ ದಶರಥನನ್ನು ನ್ಯಾಯಾಲಯದಲ್ಲಿ ಕೇಳುತ್ತಾರೆ

• ತೆಲುಗು ಆವೃತ್ತಿ ಶ್ರೀ ರಂಗನಾಥ ರಾಮಾಯಣಂ ಬಾಲಕಾಂಡದಲ್ಲಿ ಯುವ ರಾಮ ಮತ್ತು ಮಂಥರರನ್ನು ಒಳಗೊಂಡ ಸಣ್ಣ ಕಥೆಯನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದೆ. ರಾಮನು ಚೆಂಡು ಮತ್ತು ಕೋಲಿನಿಂದ ಆಡುತ್ತಿದ್ದಾಗ, ಇದ್ದಕ್ಕಿದ್ದಂತೆ ಮಂಥರ ಚೆಂಡನ್ನು ರಾಮನಿಂದ ದೂರ ಎಸೆದಳು. ಕೋಪಗೊಂಡ ರಾಮನು ಕೋಲಿನಿಂದ ಅವಳ ಮೊಣಕಾಲಿಗೆ ಹೊಡೆದನು ಮತ್ತು ಅವಳ ಮೊಣಕಾಲು ಮುರಿಯಿತು. ಅವನ ಸಂದೇಶವನ್ನು ಕೈಕೇಯಿ ರಾಜ ದಶರಥನಿಗೆ ತಿಳಿಸಿದಳು. ರಾಜನು ರಾಮ ಮತ್ತು ಅವನ ಇತರ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಶಾಲೆಗೆ ಕಳುಹಿಸಲು ನಿರ್ಧರಿಸುತ್ತಾನೆ. ಮಂಥರಳು ರಾಮನ ಮೇಲೆ ಒಂದು ರೀತಿಯ ವೈರತ್ವವನ್ನು ಬೆಳೆಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಳು ಮತ್ತು ಆ ಘಟನೆಯಿಂದಾಗಿ ಅವನ ವಿರುದ್ಧ ಸೇಡು ತೀರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವಕಾಶಕ್ಕಾಗಿ ಕಾಯುತ್ತಿದ್ದಳು. ರಾಮನ ಬಾಲ್ಯದಲ್ಲಿ ಕೈಕೇಯಿ ಭರತನಿಗಿಂತ ರಾಮನನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರೀತಿಸುತ್ತಿದ್ದಳು ಮತ್ತು ಅವನೊಂದಿಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಸಮಯ ಕಳೆದಳು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದರಿಂದ ಮಂಥರನಿಗೆ ರಾಮನ ಬಗ್ಗೆ ಅಸೂಯೆಯಾಯಿತು.
• ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ ಅಮಿಶ್ ತ್ರಿಪಾಠಿ ಅವರ ಕಾದಂಬರಿ ರಾಮ್: ಸಿಯಾನ್ ಆಫ್ ಇಕ್ಷ್ವಾಕು (ರಾಮ್ ಚಂದ್ರ ಸರಣಿಯ ಮೊದಲ ಪುಸ್ತಕ) ಮಂಥರ ಅವರನ್ನು ಸಪ್ತ ಸಿಂಧುನಲ್ಲಿ ಶ್ರೀಮಂತ ಮಹಿಳೆಯಾಗಿ ಚಿತ್ರಿಸಿದೆ.
• ರಮಾನಂದ ಸಾಗರ್ ಅವರ ದೂರದರ್ಶನ ಸರಣಿ ರಾಮಾಯಣದಲ್ಲಿ, ಮಂಥರನ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಹಿರಿಯ ನಟಿ ಲಲಿತಾ ಪವಾರ್ ನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಟಿವಿ ಸರಣಿಯಲ್ಲಿ, ರಾಮನು ವನವಾಸದ ನಂತರ ಅಯೋಧ್ಯೆಗೆ ಹಿಂದಿರುಗಿದಾಗ, ಕತ್ತಲೆ ಕೋಣೆಯಲ್ಲಿ ಬಂಧನಕ್ಕೊಳಗಾದ ಮಂಥರನನ್ನು ಭೇಟಿಯಾಗಲು ಹೋಗುತ್ತಾನೆ ಎಂದು ತೋರಿಸಲಾಗಿದೆ. ರಾಮನನ್ನು ನೋಡಿದ ಮಂಥರ ಅವನ ಕಾಲಿಗೆ ಬಿದ್ದು ತನ್ನ ಎಲ್ಲಾ ಪಾಪಗಳಿಗೆ ಕ್ಷಮೆಯಾಚಿಸುತ್ತಾಳೆ, ನಂತರ ರಾಮ ಅವಳನ್ನು ಕ್ಷಮಿಸುತ್ತಾನೆ.

ಉಲ್ಲೇಖಗಳು

ಗ್ರಂಥಸೂಚಿ

• Mani, Vettam (2015-01-01). Puranic Encyclopedia: A Comprehensive Work with Special Reference to the Epic and Puranic Literature (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Motilal Banarsidass. ISBN 978-81-208-0597-2.