ಕಾಶಿವಿಶ್ವೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯ, ಲಕ್ಕುಂಡಿ

ಲಕ್ಕುಂಡಿಯ ಕವಟಲೇಶ್ವರ, ಕಾಶಿವಿಶ್ವರ ಅಥವಾ ಕಾಶಿ ವಿಶ್ವನಾಥ ದೇವಾಲಯ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಕಾಶಿವಿಶ್ವೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯ ಭಾರತದ ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯದ ಗದಗ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿದೆ. ಇದು ಗದಗ ನಗರದಿಂದ ಹಂಪಿ ಮತ್ತು ಗೋವಾ ನಡುವೆ ಸುಮಾರು ೧೨ ಕಿಲೋಮೀಟರ್ (೭.೫ ಮೈಲಿ) ದೂರದಲ್ಲಿದೆ. ಕಾಶಿವಿಶ್ವೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯವು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದ ಕಲ್ಯಾಣ ಚಾಲುಕ್ಯ ಶೈಲಿಯ ಹಿಂದೂ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಉದಾಹರಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ.

ಕಾಶಿವಿಶ್ವೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯವು ಎರಡು ಗರ್ಭಗುಡಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಪರಸ್ಪರ ಎದುರಾಗಿ ಮಂಟಪವನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಂಡಿದೆ. ದೊಡ್ಡ ಗರ್ಭಗುಡಿಯು ಶಿವನಿಗೆ, ಇನ್ನೊಂದು ಸೂರ್ಯನಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿತವಾಗಿದೆ. ಇದು ಮೂರು ಆಯಾಮದ ಕಿರುಚಿತ್ರಗಳು ಮತ್ತು ಅದರ ಕಲಾಕೃತಿಗಳ ಉತ್ತಮ ವಿವರಗಳಿಗೆ ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿದೆ. ಹಿಂದೂ ದೇವಾಲಯ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಎಲ್ಲಾ ಮೂರು ಪ್ರಮುಖ ಶೈಲಿಗಳಾದ ನಾಗರ, ವೇಸರ ಮತ್ತು ದ್ರಾವಿಡವನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಈ ದೇವಾಲಯವು ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಜೇಮ್ಸ್ ಹಾರ್ಲೆ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.

ಸ್ಥಾನ

ಲಕ್ಕುಂಡಿಯು ಗದಗ-ಬೆಟಗೇರಿ ಅವಳಿ ನಗರದಿಂದ ಸುಮಾರು ೧೨ ಕಿಲೋಮೀಟರ್ ದೂರದಲ್ಲಿ ಹಂಪಿ ಮತ್ತು ಗೋವಾ ನಡುವೆ ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಹೆದ್ದಾರಿ ೬೭ ರಿಂದ ಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದಿದೆ. ಐತಿಹಾಸಿಕ ಹಿಂದೂ ಮತ್ತು ಜೈನ ದೇವಾಲಯಗಳ ಹಲವಾರು ಅವಶೇಷಗಳ ನೆಲೆಯಾಗಿರುವ ಲಕ್ಕುಂಡಿಯು ಭೌಗೋಳಿಕವಾಗಿ ಕಲಚುರಿಗಳು, ಚಾಲುಕ್ಯರು, ಯಾದವರು-ಸೇವುಣರು, ಹೊಯ್ಸಳರು ಮತ್ತು ವಿಜಯನಗರ ಯುಗದ ಅನೇಕ ಪ್ರಮುಖ ದೇವಾಲಯ ಗುಂಪುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಇದು ಡಂಬಳ, ಕುಕ್ಕನೂರು, ಗದಗ, ಅಣ್ಣಿಗೇರಿ, ಮುಳಗುಂದ, ಹರ್ತಿ, ಲಕ್ಷ್ಮೇಶ್ವರ, ಕಲ್ಕೇರಿ, ಸವದಿ, ಹೂಲಿ, ರೋಣ, ಸೂಡಿ, ಕೊಪ್ಪಳ ಮತ್ತು ಇಟಗಿಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಐತಿಹಾಸಿಕ ದೇವಾಲಯಗಳಿಗೆ ಹತ್ತಿರದಲ್ಲಿದೆ. ಹತ್ತಿರದ ರೈಲು ನಿಲ್ದಾಣವು ಗದಗ ನಗರದಲ್ಲಿದೆ. ಕಾಶಿವಿಶ್ವೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯವು ಗ್ರಾಮದ ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕಿದೆ.

ಇತಿಹಾಸ

ಲಕ್ಕುಂಡಿಯು ಐತಿಹಾಸಿಕ ನಗರವಾದ ಲೊಕ್ಕಿಗುಂಡಿಯ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತ ಹೆಸರು. ಇದು ಹಳ್ಳಿಯ ಶಾಸನಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಕರ್ನಾಟಕ ಹಾಗೂ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಸಾಕಷ್ಟು ದೂರದಲ್ಲಿರುವ ಹೆಸರುಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಉಳಿದಿರುವ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಾಚೀನ ಶಾಸನವನ್ನು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಪುರಾತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಕನ್ನೇರ್ ಭಾನ್ವಿ ಬಳಿಯ ಕಲ್ಲಿನ ಹಲಗೆಯ ಮೇಲೆ ಕಂಡುಹಿಡಿದರು - ಇದು ಲಕ್ಕುಂಡಿಯ ಒಂದು ಮೆಟ್ಟಿಲು ಬಾವಿ. ಕೆತ್ತನೆ ಮಾಡಿದ ಕಲ್ಲಿನ ಚಪ್ಪಡಿಯನ್ನು ಸ್ಥಳೀಯ ಧೋಬಿಗಳು (ಅಗಸರು) ಮೆಟ್ಟಿಲು ಬಾವಿಯಲ್ಲಿ ಬಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಒಗೆಯಲು ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಇದರ ಮೇಲಿನ ಶಾಸನವು ಸಾ.ಶ. ೭೯೦ ಕ್ಕೆ ಸೇರಿದೆ. ಈ ಶಾಸನವು ಲಕ್ಕುಂಡಿ ಆಗಲೇ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿತ್ತು ಮತ್ತು ೮ ನೇ ಶತಮಾನದ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಶಾಸನಕ್ಕೆ ಸಾಕಷ್ಟು ಮಹತ್ವದ್ದಾಗಿತ್ತು ಎಂದು ದೃಢಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಪುರಾತತ್ವ ಮತ್ತು ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಅಧ್ಯಯನಗಳಿಗೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾದ ೧೯ ನೇ ಶತಮಾನದ ಸ್ಕಾಟಿಷ್ ಇತಿಹಾಸಕಾರ ಜೇಮ್ಸ್ ಫರ್ಗುಸನ್ ಲಕ್ಕುಂಡಿಯಿಂದ ಇನ್ನೂ ೩೦ ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಶಾಸನಗಳನ್ನು ಕನ್ನಡ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ವರದಿ ಮಾಡಿದ್ದು ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನವು ೧೧ ಮತ್ತು ೧೨ ನೇ ಶತಮಾನದ ನಡುವೆ ಇವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಜೈನ ಮತ್ತು ಹಿಂದೂ ದೇವಾಲಯಗಳ ಶಿಲಾಶಾಸನಗಳು, ಮತ್ತೆ ಕೆಲವು ವಿವಿಧ ದೇವಾಲಯಗಳಿಗೆ, ಮಹಾ ಅಗ್ರಹಾರಕ್ಕೆ, ಹಿರೇಮಠ (ಈಗ ಕಳೆದುಹೋದ)ದಂತಹ ಮಠಗಳಿಗೆ, ಸಾರ್ವಜನಿಕರಿಗೆ ಮತ್ತು ಯಾತ್ರಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ಮೆಟ್ಟಿಲು ಬಾವಿಗಳನ್ನು ದಾನ ಮಾಡಲು ಮತ್ತು ಇತರ ಉದ್ದೇಶಗಳಿಗೆ ಕಾಣಿಕೆಗಳಾಗಿವೆ. ಹಾನಿಗೊಳಗಾಗಿದ್ದರೂ ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಅನೇಕವು ಶಾಸನದ ಶಕ ವರ್ಷವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ. ಈ ಶಾಸನಗಳ ಹೇರಳತೆಯು ಹಿಂದೂ ಮತ್ತು ಜೈನ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳೆರಡಕ್ಕೂ ಲಕ್ಕುಂಡಿಯು ಐತಿಹಾಸಿಕ ನಗರವಾಗಿ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯನ್ನು ದೃಢಪಡಿಸುತ್ತದೆ.

ಲೊಕ್ಕುಗುಂಡಿಯನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುವ ಕಲ್ಲು ಮತ್ತು ತಾಮ್ರದ ಫಲಕಗಳ ಮೇಲೆ ಇನ್ನೂ ಅನೇಕ ಶಾಸನಗಳು ಲಕ್ಕುಂಡಿಯಿಂದ ದೂರದಲ್ಲಿ ಪತ್ತೆಯಾಗಿವೆ. ಪ್ರಾಚೀನ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಕರ್ನಾಟಕದ ಈ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಲೊಕ್ಕುಗುಂಡಿ ಹೆಚ್ಚು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾದ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ೧೮೮೪ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಸಾ.ಶ ೯ ಮತ್ತು ೧೩ನೇ ಶತಮಾನದ ನಡುವಿನ ಸುಮಾರು ಮೂವತ್ತೈದು ಹಿಂದೂ ಮತ್ತು ಜೈನ ಶಾಸನಗಳು ಲೊಕ್ಕುಗುಂಡಿಯನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತವೆ. ೧ ನೇ ಸಹಸ್ರಮಾನದ ದ್ವಿತೀಯಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ಲಕ್ಕುಂಡಿ ಒಂದು ಸ್ಥಾಪಿತ ಪಟ್ಟಣವಾಗಿದ್ದರೂ ಸಾ.ಶ ೯೭೩ರ ನಂತರ ವಾತಾಪಿ ವಂಶಸ್ಥರ ಚಾಲುಕ್ಯ ಮತ್ತು ಸಾ.ಶ ೯೬೫ ರಲ್ಲಿ ನೇಮಕಗೊಂಡ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ ಎರಡನೇ ತೈಲನು ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟ ರಾಜವಂಶದ ಎರಡನೇ ಕರ್ಕನ ವಿರುದ್ಧ ಯಶಸ್ವಿ ದಂಗೆಯನ್ನು ಸಂಘಟಿಸಿದಾಗ ಅದರ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಮತ್ತು ಸಂಪತ್ತು ಬಂದಿತು. ಸಾ.ಶ. ೯೯೭ ಅಥವಾ ೯೯೮ ರಲ್ಲಿ ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಬಂದ ಎರಡನೇ ತೈಲನ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿ ಮತ್ತು ಮಗನಾದ ಶಿವ-ಸಂಪ್ರದಾಯದ ಹಿಂದೂ ರಾಜ ಸತ್ಯಶ್ರಯ ಇರುವಬೇಡಂಗನೊಂದಿಗೆ ಲಕ್ಕುಂಡಿ ಬೆಳೆಯಿತು. ಇದನ್ನು ೧೧ ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಜೈನ ಮತ್ತು ಹಿಂದೂ ಶಾಸನಗಳು ದೃಢೀಕರಿಸುತ್ತವೆ.

ವಿವರಣೆ

ಲಕ್ಕುಂಡಿ ದೇವಾಲಯಗಳು ಕೃಷ್ಣಾ ನದಿಯ ಉತ್ತರ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಉಪನದಿಗಳ ನಡುವಿನ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಮಲಪ್ರಭಾ ಮತ್ತು ತುಂಗಭದ್ರಾ ನದಿಗಳ ನಡುವಿನ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಮತ್ತು ಕಲೆಗಳಲ್ಲಿ (ವಾಸ್ತು ಶಾಸ್ತ್ರ, ಶಿಲ್ಪ ಶಾಸ್ತ್ರ) ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರಯೋಗಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸುತ್ತವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಉಳಿದಿರುವ ಉದಾಹರಣೆಗಳು ಐಹೊಳೆ, ಪಟ್ಟದಕಲ್ಲುಗಳಿಂದ ಆಲಂಪುರ, ಶ್ರೀಶೈಲಂ ಮತ್ತು ಬಿಕ್ಕವೊಲು ಪ್ರದೇಶಗಳ (ಉತ್ತರ ಕರ್ನಾಟಕ, ಆಂಧ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ತೆಲಂಗಾಣ) ವರೆಗೆ ವ್ಯಾಪಿಸಿವೆ. ಇವು ಭಾರತೀಯ ಉಪಖಂಡದ ವಿವಿಧ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳ ಕುಶಲಕರ್ಮಿಗಳು ಮತ್ತು ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಿಗಳು ಆಲೋಚನೆಗಳನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು, ಹೊಸ ದೇವಾಲಯದ ವಿನ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ರಚಿಸುವುದನ್ನು ಮತ್ತು ಆವಿಷ್ಕರಿಸುವುದನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲಿ ಗರ್ಭಗುಡಿಗಳ ಮೇಲಿನ ಎತ್ತರದ ಸೂಪರ್ ಸ್ಟ್ರಕ್ಚರ್ ಸೇರಿದಂತೆ ದೇವಾಲಯದ ವಿಭಾಗಗಳು ಉತ್ತರ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ವಿನ್ಯಾಸಗಳನ್ನು (ಗೋಪುರ, ಶಿಖರ, ವಿಮಾನ) ಸಂಯೋಜಿಸಿ ಸುಧಾರಿಸುತ್ತವೆ. ಪ್ರಾಚೀನ ಲಕ್ಕುಂಡಿ ದೇವಾಲಯ, ಬ್ರಹ್ಮ ಜಿನಾಲಯ ಜೈನ ದೇವಾಲಯವು ಕುಕ್ಕನೂರು ಹಿಂದೂ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ನಿರಂತರತೆಯನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ಕಾಶಿವಿಶ್ವೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯವು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ಶೈಲಿಗಳ ತ್ವರಿತ, ದಿಟ್ಟ ಮತ್ತು ವಿಸ್ತಾರವಾದ ಸಂಯೋಜನೆಯ ಹಂತವನ್ನು ದೃಢೀಕರಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ೧೧ ನೇ ಶತಮಾನದ ಪ್ರಮುಖ ಆವಿಷ್ಕಾರವಾದ ವೆಸಾರಾ ಶೈಲಿಯ ಹಿಂದೂ ದೇವಾಲಯ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಕ್ಕೆ ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿದೆ.

ಸೂಪರ್ ಸ್ಟ್ರಕ್ಚರ್

ದೊಡ್ಡ ದೇವಾಲಯವು ಮೂರು ಅಂತಸ್ತಿನ (ತ್ರಿತಲ) ವಿಮಾನವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ಸುಂದರವಾಗಿ ನಿರೂಪಿಸಲಾದ ಗೋಡೆ-ಪಿಲಾಸ್ಟರ್‌ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಒಂದು ಮೇಲ್ಭಾಗದಲ್ಲಿ ದ್ವಿಮುಖ ಪಲ್ಲವಿ ಮತ್ತು ಭರಪುತ್ರಕ ವಿಗ್ರಹಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಕರ್ಣ ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಕರ್ಣದ ನಡುವೆ ಸಣ್ಣ ಕುಟಸ್ತಂಭಗಳನ್ನು ಕೆತ್ತಲಾಗಿದ್ದು ಇದು ವಿಸ್ತಾರವಾದ ಮತ್ತು ಶ್ರೀಮಂತ ತೋರಣಗಳಿಂದ ಆವೃತವಾಗಿದೆ. ಈ ಕುಟಸ್ತಂಭಗಳು ಮತ್ತು ತೋರಣಗಳಲ್ಲಿನ ಕಲಾಕೃತಿಗಳು ಸೂಪರ್ ಸ್ಟ್ರಕ್ಚರ್ ಸುತ್ತಲಿನ ವಿವರಗಳಲ್ಲಿ ವಿಶಿಷ್ಟವಾಗಿವೆ. ಹೀಗಾಗಿ ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನು ಪ್ರದಕ್ಷಿಣೆ ಹಾಕುವಾಗ ಪ್ರತಿ ಸಾಲಿಲಾಂಟರ-ಕುಸಿತದ ನಡುವೆ ಫ್ರೇಮ್ ಮಾಡಲಾದ ಜಾಗವನ್ನು ಜೀವಂತಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ. ಕರ್ಣನ ಗೂಡುಗಳು ಆರಂಭಿಕ ಸಂಸ್ಕೃತ ಗ್ರಂಥಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಭೀಮಜ, ವೇಸರ ಮತ್ತು ದ್ರಾವಿಡ ವಿನ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸುತ್ತವೆ.

ಹೊರ ಗೋಡೆಗಳು

ಹೊರ ಗೋಡೆಗಳ ತುಂಗಭದ್ರಾ ಭಾಗಗಳು ಅಷ್ಟೇ ನವೀನವಾಗಿವೆ. ಪ್ರಕೃತಿಯ ವಿಷಯಗಳಿಂದ ಪಡೆದ ಅಲಂಕಾರಿಕ ಅಂಶಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಅವು ಹಿಂದೂ ದಂತಕಥೆಗಳ ನಿರೂಪಣಾ ದೃಶ್ಯಗಳಿಂದ ತುಂಬಿವೆ. ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಮಹಾಭಾರತ, ರಾಮಾಯಣ ಮತ್ತು ಶಿವ ಪುರಾಣಗಳಿಂದ ಆನೆ-ವಿಷಯದ ದಂತಕಥೆಗಳನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ, ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಗಜಂತಕ, ಕೈಲಾಸಹರಣ ಮತ್ತು ತಾರಕಾಸುರ-ವಧಾ ದಂತಕಥೆಗಳು.

ಭದ್ರಾ ನದಿಯ ಖಟ್ಟಕ-ಗೂಡುಗಳಲ್ಲಿ ಹಿಂದೂ ದೇವರುಗಳು ಮತ್ತು ದೇವತೆಗಳ ಕುರುಹುಗಳಿವೆ. ದೇವತೆಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಇವು ತುಂಬಾ ವಿರೂಪಗೊಂಡಿವೆ. ಹಾನಿಯು ಉದ್ದೇಶಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ತೋರುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಸವೆತದಿಂದಲ್ಲ ಏಕೆಂದರೆ ಗೂಡಿನ ಸುತ್ತಲಿನ ಅಲಂಕಾರವು ಮೂಲ ರೂಪದಲ್ಲಿದೆ ಮತ್ತು ಆಕಾರಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಬಹುದು. ಈ ಗೂಡುಗಳು ಉತ್ತರ ಭಾರತದ ನಾಗರ-ಶಿಕಾರಗಳನ್ನು ಮೇಲ್ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಆಳವಾದ ತ್ರಿಮುಖ ಕಮಾನು ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ತಳದಲ್ಲಿ ಅಂಡಕಗಳನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತವೆ. ಈ ಅಂಶವು ಫ್ರಾಕ್ಟಲ್‌ಗಳಂತೆ ಲಂಬವಾಗಿ ಪುನರಾವರ್ತನೆಯಾಗುತ್ತದೆ, ಅನುಪಾತದಲ್ಲಿ ಕಡಿಮೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಮಾದರಿಗಳ ಮೇಲ್ಭಾಗದಲ್ಲಿ ನಾಗರ-ಘಂಟಾಗಳು ಮತ್ತು ಮಕರ-ಮಾಲೆಗಳನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ, ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಉಳಿದಿರುವ ಉತ್ತರ ಭಾರತದ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಸೂಪರ್ ಸ್ಟ್ರಕ್ಚರ್‌ನ ಮೇಲ್ಭಾಗವು ಕಾಣೆಯಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಶಿಲ್ಪಿಗಳು ಈ ಸಂಶ್ಲೇಷಣೆಯನ್ನು ಮೇಲ್ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಹೇಗೆ ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಿದರು ಎಂಬುದು ಅಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿದೆ.

ಗುಧ ಮಂಟಪ

ಶಿವ ಮತ್ತು ಸೂರ್ಯ ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸುವ ಗುಧ-ಮಂಟಪದಲ್ಲಿನ ಗೋಡೆಗಳು ಮತ್ತು ಸ್ತಂಭಗಳು ಮಂಟಪವು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಛಾವಣಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಮೇಲ್ಛಾವಣಿಯು ನಂತರದ ಶತಮಾನಗಳಲ್ಲಿ ಹಾನಿಗೀಡಾಯಿತು ಮತ್ತು ಕಳೆದುಹೋಯಿತು. ಈ ಸ್ಥಳ ಮತ್ತು ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪವು ತುಲನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಸರಳವಾಗಿತ್ತು, ಏಕರೂಪದ ಅಲಂಕಾರದ ಯೋಜನೆಯೊಂದಿಗೆ ಮತ್ತು ಅಲಂಕಾರದ ಕೊರತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು ಎಂದು ಮಂಟಪ ಮತ್ತು ಅದರ ಗೋಡೆಗಳು ತೋರಿಸುತ್ತವೆ.

ಗುಧ-ಮಂಟಪದ ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರಗಳಲ್ಲಿನ ಬಾಗಿಲುಗಳು "ಅತ್ಯಂತ ಅಲಂಕೃತ" ಕಲಾಕೃತಿಯಿಂದ ಅಲಂಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ ಎಂದು ಧಾಕಿ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಅವು ವಾಸ್ತು ಶಾಸ್ತ್ರಗಳಲ್ಲಿನ ಬೋಧನೆಗಳಿಗೆ ಅನುರೂಪವಾಗಿದ್ದು ಸಾರ್ವಭೌಮ ರಾಜನು ನಿರ್ಮಿಸಿದ ದೇವಾಲಯಗಳಿಗೆ ಕಾಯ್ದಿರಿಸಿದ ದ್ವಾರಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತವೆ. ದ್ವಾರಗಳು ಕಾಂಪೌಂಡ್ ಸಂಯೋಜನೆಯಾಗಿದ್ದು ಸೂರ್ಯನಿಗೆ ಆಂತರಿಕ ಸತ್ಸಖ ಮತ್ತು ಶಿವನಿಗೆ ಸಪ್ತಸಖ, ಹೊರಗಿನ ತ್ರಿಶಾಖದಿಂದ ಸುತ್ತಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ. ಇವು ವಿಸ್ತಾರವಾದ ಕೆತ್ತನೆಗಳ ಸಮಾನಾಂತರ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತ ಬ್ಯಾಂಡ್‌ಗಳಾಗಿವೆ. ಅವರು ರತ್ನ (ಆಭರಣ ಪದರ), ಅರ್ಥ (ಜನರ ವಿಷಯ), ಕಾಮದ ಎರಡು ಬ್ಯಾಂಡ್‌ಗಳು (ಮಿಥುನ, ಕಾಮಪ್ರಚೋದಕ ದಂಪತಿಗಳು, ಎರೋಸ್), ಸ್ತಂಭ, ವ್ಯಾಲ, ವಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಪದ್ಮಾ ಬ್ಯಾಂಡ್‌ಗಳನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಕೌಸೆನ್ಸ್, ಕ್ಯಾಂಪ್ಬೆಲ್, ಧಾಕಿಯಂತಹ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಇವುಗಳನ್ನು "ಸೊಗಸಾಗಿ ಕೆತ್ತಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಎಚ್ಚರಿಕೆಯಿಂದ ಮುಗಿಸಲಾಗಿದೆ" ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ೧೧ ನೇ ಶತಮಾನದ ಕಲಾವಿದರು ಕಲ್ಲಿನ ಮೇಲೆ "ಕಂಚಿನ ಮತ್ತು ಬೆಳ್ಳಿ" ಮೇಲೆ ನಿರೀಕ್ಷಿಸುವ ಕರಕುಶಲತೆಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಿದರು. ಕೌಸೆನ್ಸ್ ಹೇಳುವಂತೆ ಇದು "ರಂಧ್ರಯುಕ್ತ ಫಿಲಿಗ್ರೀಯ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಕೆಲಸವಾಗಿದ್ದು, ಅಸಂಖ್ಯಾತ ಮಧ್ಯಸ್ಥಿಕೆಗಳು ನೈಸರ್ಗಿಕ ನೆರಳನ್ನು ಬೀರುವಂತೆ ಪೂರ್ಣಗೊಂಡಿದೆ." ಈ ನೆರಳಿನ ಕಪ್ಪು ಕಲ್ಲಿನ ಮೇಲಿನ ಕಲಾಕೃತಿಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತದೆ; ಕಲಾವಿದರು ತಮ್ಮ ಉಪಕರಣಗಳನ್ನು ಹೇಗೆ ಬಳಸಿದರು ಮತ್ತು ಈ ಸಣ್ಣ ರಂಧ್ರಗಳು ಮತ್ತು ರೂಪಗಳನ್ನು ಹೇಗೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು ಎಂಬುದು "ಅದ್ಭುತ" ಎಂದು ಕೌಸೆನ್ಸ್ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.

ರಂಗಮಂಟಪ

ಶಿವ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿರುವ ರಂಗ-ಮಂಟಪವು ಚೌಕಾಕಾರವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಸುಂದರವಾದ ಲೇತ್-ಕೆತ್ತನೆಯ ಕಂಬಗಳಿಂದ ಬೆಂಬಲಿತವಾಗಿದೆ, ಅವುಗಳನ್ನು ಹೊಳಪುಗೊಳಿಸಿ ಜೋಡಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ತೋರುತ್ತದೆ. ಬೃಹತ್ ಕಲ್ಲಿನ ಸ್ತಂಭದಲ್ಲಿ ಸಾಧಿಸಿದ ನಯತೆ ಮತ್ತು ಸಮ್ಮಿತಿಯನ್ನು ದಂತ ಅಥವಾ ಬೆಳ್ಳಿಯಿಂದ ಮಾಡಿದ ಸ್ತಂಭದಿಂದ ನಿರೀಕ್ಷಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಕೌಸೆನ್ಸ್ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಸ್ತಂಭಗಳ ಕೆಳಭಾಗವನ್ನು ಮೂರು ಆಯಾಮಗಳಲ್ಲಿ ಕೆತ್ತಲಾಗಿದ್ದು (ಹಾನಿಗೊಳಗಾದ) ಚೌಕಟ್ಟಿನ ವಿಭಾಗಗಳು ಹಿಂದೂ ಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಎತ್ತಿ ತೋರಿಸುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಮಹಾಕಾವ್ಯದ ದಂತಕಥೆಗಳನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುತ್ತವೆ. ರಾಜಧಾನಿಗಳ ಮೇಲಿರುವ ಬ್ರಾಕೆಟ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಕೀರ್ತಿಮುಖಗಳೊಳಗೆ ಪುಟ್ಟ ಸಿಂಹಗಳಿವೆ. ಪೇಪಲ್ ಎಲೆಯ ಸ್ಕ್ರಾಲ್‌ಗಳು ನಯವಾದ ಮೇಲ್ಮೈಯನ್ನು ಎತ್ತಿ ತೋರಿಸುತ್ತವೆ. ರಂಗಮಂಟಪದ ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕೆ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಮೆಟ್ಟಿಲುಗಳಿವೆ.

ಗರ್ಭಗುಡಿ

ಶಿವ ದೇವಾಲಯದ ಗರ್ಭಗುಡಿಯ ದ್ವಾರವು ಎರಡು ಬ್ರಹ್ಮಕಾಂತ ಪಿಲಾಸ್ಟರ್‌ಗಳಿಂದ ಸುತ್ತುವರೆದಿದೆ, ಇವೆರಡೂ ಸಮೃದ್ಧವಾಗಿ ಕೆತ್ತಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ. ಇದಲ್ಲದೆ ವಿಸ್ತಾರವಾಗಿ ಕೆತ್ತಲಾದ ಸಮಾನಾಂತರ ಸಖಾಗಳಿವೆ, ಆದರೆ ಜನರ ಅರ್ಥ ದೃಶ್ಯಗಳ ಬದಲು ನೃತ್ಯ ಮತ್ತು ಉಲ್ಲಾಸಭರಿತ ಅಪ್ಸರೆಗಳು ಮತ್ತು ದೇವರುಗಳನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತವೆ. ಇತರ ಪದರಗಳು ಪ್ರಕೃತಿಯನ್ನು (ಹೂಬಿಡುವ ಬಳ್ಳಿಗಳು, ಪಕ್ಷಿಗಳು, ನವಿಲುಗಳು, ಆನೆಗಳು), ಮಿಥುನ (ಪ್ರೇಮ ದಂಪತಿಗಳು ಮುದ್ದಾಡುವುದು, ಪ್ರೇಮ ದೃಶ್ಯಗಳು) ಮತ್ತು ಪದ್ಮಮಾಲಾವನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತವೆ. ಶೈವ ಸಾಧುಗಳ ಫಲಕಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಗಜ-ಲಕ್ಷ್ಮಿ ಬ್ಲಾಕ್ ಇದೆ. ದೊಡ್ಡ ಮೂರು ಫಲಕಗಳು ಬ್ರಹ್ಮ, ವಿಷ್ಣು ಮತ್ತು ಶಿವನನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತಿದ್ದು ಶಿವನು ಕೇಂದ್ರ ವೇದಿಕೆಯನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. ಸೂರ್ಯ ದೇವಾಲಯದ ಗರ್ಭಗುಡಿಯ ದ್ವಾರವು ಸಮೃದ್ಧವಾಗಿ ಕೆತ್ತಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ ಆದರೆ ಸ್ವಲ್ಪ ಚಿಕ್ಕದಾಗಿದೆ, ವಿಭಿನ್ನ ವಿವರಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತವಾಗಿದೆ. ಗರ್ಭಗುಡಿಯ ಬಾಗಿಲಿನ ಮೇಲಿರುವ ಫಲಕದಲ್ಲಿ ಸೂರ್ಯನು ಏಳು ಕುದುರೆಗಳ ರಥವನ್ನು ಸವಾರಿ ಮಾಡುತ್ತಿರುವುದನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ಅವುಗಳ ಸುತ್ತಲೂ ಸಣ್ಣ ಉಷಾ ಮತ್ತು ಛಾಯಾ ದೇವತೆಗಳಿವೆ. ಸಮ್ಮಿತಿ ಮತ್ತು ಅನುಪಾತಗಳು ಸೂರ್ಯ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಮುಖ್ಯ ದೇವಾಲಯಕ್ಕಿಂತ "ಸುಂದರವಾಗಿ" ಕಾಣುವಂತೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ ಎಂದು ಧಾಕಿ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.

ಶಿವ ದೇವಾಲಯದ ಒಳಗೆ ಮೂರು ಅಡಿ ಲಿಂಗವಿದೆ, ಆದರೆ ಸೂರ್ಯ ದೇವಾಲಯದೊಳಗಿನ ವಿಗ್ರಹವು ಬಹಳ ಹಿಂದೆಯೇ ಕಳೆದುಹೋಗಿದೆ ಮತ್ತು ಖಾಲಿಯಾಗಿದೆ.

ಗ್ಯಾಲರಿ

• 
  ಸೂರ್ಯ ದೇಗುಲದ ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾಗಿ ಕೆತ್ತಲಾದ ಪಂಚಸಖ ಗರ್ಭಗುಡಿಯ ಬಾಗಿಲು; ಲಲಿತಾ-ಬಿಂಬವು ಸೂರ್ಯನನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ.
• 
  ದೇವಾಲಯದ ತೊಲೆಯ ಮೇಲೆ ಆರನೇ ವಿಕ್ರಮಾದಿತ್ಯರ ಹಳೆಯ ಕನ್ನಡ ಶಾಸನ.
• 
  ಕೀರ್ತಿಮುಖ (ರಾಕ್ಷಸ ಮುಖ) ಚಿಕಣಿ ಗೋಪುರದ ಅಲಂಕಾರಿಕ ಕಮಾನು ಸಂಯೋಜನೆಯೊಂದಿಗೆ ದೇಗುಲದ ಮೇಲ್ವಿನ್ಯಾಸವು ಮೇಲಕ್ಕೆ ಹೋಗುತ್ತದೆ.
• 
  ಮಂಟಪದಲ್ಲಿ ಕಂಬಗಳು
• 
  ಮಿನಿಯೇಚರ್ ಪ್ರತಿಮಾಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ಉತ್ತಮ ವಿವರಗಳು
• 
  ಬಾಗಿಲ ಬಳಿ ಕಲಾಕೃತಿ
• 
  ಚಾವಣಿಯ ಕೆತ್ತನೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು
• 
  ಸಂಗೀತಗಾರರು ಮತ್ತು ನೃತ್ಯಗಾರರು, ನಂತರದವರು ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಭಾರತೀಯ ನಾಟ್ಯ (ನೃತ್ಯ) ಮುದ್ರೆಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತಾರೆ.
• 
  ಫಲಕಗಳು ರಾಮಾಯಣ ಮತ್ತು ಮಹಾಭಾರತದ ದೃಶ್ಯಗಳನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತವೆ, ಆದರೆ ಹೆಚ್ಚಿನದನ್ನು ವಿರೂಪಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ.