ರುಕ್ಮಿಣಿ

Altar deities of ರುಕ್ಮಿಣಿ and ಕೃಷ್ಣ at a temple in Los Angeles

ಕೃಷ್ಣ with ರುಕ್ಮಿಣಿ, Tirumala Venkateswara Temple

ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ, ರುಕ್ಮಿಣಿ ಕೃಷ್ಣನ ಮೊದಲನೆಯ ಪತ್ನಿ ಹಾಗು ದ್ವಾರಕ ನಗರದ ರಾಣಿ. ಕೃಷ್ಣ ಧೀರತನದಿಂದ ರುಕ್ಮಿಣಿಯನ್ನು ಅವಳ ಬೇಡಿಕೆ ಮೇಲೆ, ಅವಳ ಇಚ್ಛೆ ವಿರುದ್ದವಾಗಿ ನಡೆಯುತಿದ್ದ ಅವಳ ಮದುವೆಯಿಂದ ಅಪಹರಿಸುತ್ತಾನೆ (ಭಾಗವತ ಪುರಾಣದಲ್ಲಿ ಇದರ ವರ್ಣನೆ ಇದೆ). ಕೃಷ್ಣನ ೧೬,೧೦೮ ರಾಣಿಯರಲ್ಲಿ, ರುಕ್ಮಿಣಿ ಮೊದಲನೇ ಹಾಗು ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖ. ರುಕ್ಮಿಣಿಯನ್ನು ಲಕ್ಷ್ಮಿಯ ಅವತಾರ ಎಂದು ಭಾವಿಸಲಾಗಿದೆ. ದೇವಿಯನ್ನು ವಿವಿಧ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಕೃಷ್ಣನ ಮುಖ್ಯ ಅಥವಾ ಪ್ರಧಾನ ಪತ್ನಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ವಾರಕರಿ ಮತ್ತು ಹರಿದಾಸ ಸಂಪ್ರದಾಯದಲ್ಲಿ ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಶ್ರೀ ವೈಷ್ಣವ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಲಕ್ಷ್ಮಿ-ನಾರಾಯಣರನ್ನು ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ರುಕ್ಮಿಣಿಯನ್ನು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಜನರು ಅವಳನ್ನು ವಿಠ್ಠಲನೊಂದಿಗೆ (ಕೃಷ್ಣನ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ರೂಪ) ಪೂಜಿಸುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಅವಳನ್ನು ರಖುಮಾಯಿ ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ.ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ, ಅವಳನ್ನು ಕೃಷ್ಣ ಮತ್ತು ಅವನ ಇನ್ನೋರ್ವ ಮುಖ್ಯ ಪತ್ನಿ ಸತ್ಯಭಾಮಾ ಜೊತೆಗೆ ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ ಮತ್ತು ವಿಶೇಷಣಗಳು

ರುಕ್ಮಿಣಿ ಎಂಬ ಹೆಸರು ಸಂಸ್ಕೃತ ಪದ ರುಕ್ಮಾದಿಂದ ಬಂದಿದೆ, ಇದರರ್ಥ 'ವಿಕಿರಣ', 'ಸ್ಪಷ್ಟ' ಅಥವಾ 'ಪ್ರಕಾಶಮಾನ'. ಈ ಹೆಸರು 'ಚಿನ್ನದ ಆಭರಣಗಳಿಂದ ಅಲಂಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ' ಎಂದೂ ಅರ್ಥೈಸಬಹುದು. ಇತರ ಹೆಸರುಗಳು ಮತ್ತು ವಿಶೇಷಣಗಳು ಹೀಗಿವೆ:

• ಶ್ರೀ - ಲಕ್ಷ್ಮಿ, ಅದೃಷ್ಟದ ದೇವತೆ
• ವೈದರ್ಭಿ - ವಿದರ್ಭ ರಾಜ್ಯದಿಂದ ಬಂದವಳು.
• ಭೈಷ್ಮಿ - ಭೀಷ್ಮಕನ ಮಗಳು.
• ರಖುಮಾಯಿ - ತಾಯಿ ರುಕ್ಮಿಣಿ
• ಚಿರ್ಯೌವನ - ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಯುವತಿ.
• ಪ್ರದ್ಯುಮ್ನ ಜನನಿ - ಪ್ರದ್ಯುಮ್ನನ ತಾಯಿ.

ಪ್ರತಿಮಾಶಾಸ್ತ್ರ

ವೈಖಾನಸಾಗಮದ ಪ್ರಕಾರ, ಕೃಷ್ಣನ ಬಲಭಾಗದಲ್ಲಿ ರುಕ್ಮಿಣಿಯನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸಬೇಕು.ಅವಳ ಚಿತ್ರ ಚಿನ್ನದ ಹಳದಿ ಮೈಬಣ್ಣ. ಅವಳ ಕೂದಲನ್ನು ಹೂವುಗಳಿಂದ ಅಲಂಕರಿಸಬೇಕು.ಆಕೆಯ ಬಲಗೈ ಕೆಳಗೆ ಇರಬೇಕು ಮತ್ತು ಎಡಗೈಯಲ್ಲಿ ಕಮಲವನ್ನು ಹಿಡಿದಿರಬೇಕು. ಅವಳು ವಿವಿಧ ಆಭರಣಗಳಿಂದ ಅಲಂಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದಾಳೆ. ತನ್ನ ಸ್ವಯಂವರದಲ್ಲಿ ತನ್ನೊಂದಿಗೆ ಓಡಿಹೋಗುವಂತೆ ಕೃಷ್ಣನನ್ನು ವಿನಂತಿಸಲು ರುಕ್ಮಿಣಿಯು ಬ್ರಾಹ್ಮಣನನ್ನು ಕಳುಹಿಸಿದಳು. ಆ ಬ್ರಾಹ್ಮಣನು ರಾಜಕುಮಾರಿಯನ್ನು ಸುಂದರವಾದ ಕೈಗಳು, ಹೆಣೆಯಲ್ಪಟ್ಟ ವಸ್ತ್ರಗಳು ಮತ್ತು ಚಂದ್ರನನ್ನು ಹೋಲುವ ಮುಖವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವಂತೆ ಕಾವ್ಯಾತ್ಮಕವಾಗಿ ವಿವರಿಸುತ್ತಾನೆ.ಇತರ ಕಾವ್ಯಗಳಲ್ಲೂ ಅವಳು ಸುಂದರಿ ಎಂದು ಸ್ಥಿರವಾಗಿ ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ.

ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಪ್ರತಿಮಾಶಾಸ್ತ್ರದ ಸಂಪ್ರದಾಯದಲ್ಲಿ, ರುಕ್ಮಿಣಿ, ಸತ್ಯಭಾಮಾ ಕೃಷ್ಣನ ಜೊತೆಗೆ, ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಪತ್ನಿಯರಾಗಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ.

ದಂತಕಥೆ

ಮಹಾಕಾವ್ಯ ಮಹಾಭಾರತ ಮತ್ತು ಇತರ ಪುರಾಣ ಗ್ರಂಥಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ರಾಜಕುಮಾರಿ ರುಕ್ಮಿಣಿಯು ವಿದರ್ಭ ರಾಜ್ಯದ ರಾಜನಾದ ಭೀಷ್ಮಕನಿಗೆ ಜನಿಸಿದಳು ಮತ್ತು ರುಕ್ಮಿ, ರುಕ್ಮರಥ, ರುಕ್ಮಬಾಹು, ರುಕ್ಮಕೇಶ ಮತ್ತು ರುಕ್ಮನೇತ್ರ ಎಂಬ ಐವರು ಅಣ್ಣಂದಿರನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಳು.ವಿಷ್ಣು ಪುರಾಣ, ಭಾಗವತ ಪುರಾಣ, ಮತ್ತು ಪದ್ಮ ಪುರಾಣದಂತಹ ಅನೇಕ ಪುರಾಣಗಳು ಆಕೆಯನ್ನು ವಿಷ್ಣು ದೇವರ ಪತ್ನಿಯಾದ ಲಕ್ಷ್ಮಿ ದೇವಿಯ ಅವತಾರವೆಂದು ಹೊಗಳುತ್ತವೆ.

ವಿವಾಹ

ರುಕ್ಮಿಣಿಯು ಒಮ್ಮೆ ಕೃಷ್ಣನ ಬಗ್ಗೆ ಮತ್ತು ಅವನ ವೀರ ಕಾರ್ಯಗಳಾದ ಕ್ರೂರ ರಾಜ ಕಂಸನನ್ನು ವಧಿಸಿದ ಮತ್ತು ದುಷ್ಟ ರಾಜ ಜರಾಸಂಧನನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿದ ಬಗ್ಗೆ ಕೇಳಿದಳು ಎಂದು ಭಾಗವತ ಪುರಾಣ ಹೇಳುತ್ತದೆ. ಅವಳು ಅವನನ್ನು ಪ್ರೀತಿಸುತ್ತಿದ್ದಳು ಮತ್ತು ಅವನನ್ನು ಮದುವೆಯಾಗಲು ಬಯಸಿದ್ದಳು.ರುಕ್ಮಿಣಿ ಕಲ್ಯಾಣದ ಪ್ರಸಂಗ, ಮತ್ತು ರುಕ್ಮಿಣಿ ತನ್ನ ಅಪೇಕ್ಷಿತ ಪತಿಗೆ ತೋರುವ ಭಕ್ತಿಯನ್ನು ಶುಕ ಋಷಿ ರಾಜ ಪರೀಕ್ಷಿತನಿಗೆ ವಿವರಿಸುತ್ತಾನೆ.

ರುಕ್ಮಿಣಿಯ ಪೋಷಕರು ಸಂತೋಷಪಟ್ಟರು ಮತ್ತು ಅವರ ಅನುಮತಿಯನ್ನು ನೀಡಿದರು, ಆದರೆ ಜರಾಸಂಧನ ಮಿತ್ರನಾಗಿದ್ದ ರುಕ್ಮಿ ಅದನ್ನು ಬಲವಾಗಿ ವಿರೋಧಿಸಿದನು. ಬದಲಾಗಿ, ಅವನು ತನ್ನ ಸ್ನೇಹಿತ, ಚೇದಿ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಪಟ್ಟದ ರಾಜಕುಮಾರ ಮತ್ತು ಕೃಷ್ಣನ ಸೋದರಸಂಬಂಧಿಯಾದ ಶಿಶುಪಾಲನನ್ನು ಮದುವೆಯಾಗಲು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿದನು. ಭೀಷ್ಮಕನು ಇದಕ್ಕೆ ಸಮ್ಮತಿಸಿದನು ಮತ್ತು ದುಃಖಿತಳಾದ ರುಕ್ಮಿಣಿಯು ತಕ್ಷಣವೇ ನಂಬಿಗಸ್ತ ಬ್ರಾಹ್ಮಣನನ್ನು ಕರೆದು ಕೃಷ್ಣನಿಗೆ ಸಂದೇಶವನ್ನು ತಲುಪಿಸಲು ಕೇಳಿಕೊಂಡಳು. ಸಂದೇಶದಲ್ಲಿ, ಅವಳು ತನ್ನ ಪ್ರೀತಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಕೃಷ್ಣನಿಗೆ ಬರೆದಳು ಮತ್ತು ತನ್ನ ಮದುವೆಗೆ ಮೊದಲು ಅಂಬಿಕಾ (ಪಾರ್ವತಿ) ದೇವಿಯ ದೇವಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದಾಗ ತನ್ನನ್ನು ಅಪಹರಿಸಲು ಕೇಳಿಕೊಂಡಳು. ದ್ವಾರಕೆಯಲ್ಲಿ ಸಂದೇಶವನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ ಕೃಷ್ಣ, ರುಕ್ಮಿಣಿಯ ಪತ್ರವನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದೆ ಮತ್ತು ಅವಳನ್ನು ತನ್ನ ಹೆಂಡತಿಯನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಬರುವುದಾಗಿ ತಿಳಿಸಲು ಬ್ರಾಹ್ಮಣನಿಗೆ ಹೇಳಿದನು. ಕೃಷ್ಣನು ತಕ್ಷಣವೇ ತನ್ನ ಅಣ್ಣನಾದ ಬಲರಾಮನೊಂದಿಗೆ ವಿದರ್ಭಕ್ಕೆ ಹೊರಟನು.

ಈ ಮಧ್ಯೆ ವಿದರ್ಭದ ರಾಜಧಾನಿ ಕುಂಡಿನದಲ್ಲಿ ಭೀಷ್ಮಕನು ರುಕ್ಮಿಣಿಯ ವಿವಾಹಕ್ಕೆ ಸಿದ್ಧತೆ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದನು.ರುಕ್ಮಿಣಿಯು ರಾಜರ ಆತಿಥೇಯವನ್ನು ಗಮನಿಸುತ್ತಾ ಚಿಂತಿತಳಾದಳು, ತಾನು ಕಳುಹಿಸಿದ ಬ್ರಾಹ್ಮಣನು ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿ ತಲುಪಲಿಲ್ಲವೋ ಅಥವಾ ಮತ್ತು ಸರ್ವೇಶ್ವರ ತನ್ನ ಪ್ರಯತ್ನಗಳಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡುವನೋ ಇಲ್ಲವೋ ಎಂದು ಆಶ್ಚರ್ಯಪಟ್ಟಳು.ಕೃಷ್ಣನು ತನ್ನನ್ನು ಮದುವೆಯಾಗಲು ಇನ್ನೂ ಬಂದಿಲ್ಲ ಎಂಬ ಅವಳ ದುಃಖವು ಎಷ್ಟು ಅಗಾಧವಾಗಿತ್ತು ಎಂದರೆ ಅವಳು ತಿನ್ನಲು ನಿರಾಕರಿಸಿದಳು, ತನ್ನ ಗಿಣಿಗೆ ಹಾಡಲು ನಿರಾಕರಿಸಿದಳು.ಶಿಶುಪಾಲ, ಜರಾಸಂಧ ಸೇರಿದಂತೆ ಮಿತ್ರರು ಆಗಮಿಸಿದ್ದರು. ಕೃಷ್ಣ ಮತ್ತು ಬಲರಾಮ ಕೂಡ ಆಗಮಿಸಿದ್ದರು, ಮತ್ತು ಭೀಷ್ಮಕ ಅವರನ್ನು ಸ್ವಾಗತಿಸಿದರು. ರುಕ್ಮಿಣಿಯು ಎಲ್ಲಾ ಭರವಸೆಯನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿದ್ದಳು, ಆದರೆ ಸಂದೇಶವಾಹಕನು ತನ್ನ ಕೋರಿಕೆಯನ್ನು ಕೃಷ್ಣನು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಿದ್ದಾನೆ ಎಂದು ತಿಳಿಸಿದರು.ಮರುದಿನ, ಅವಳು ಅಂಬಿಕಾ ದೇವಿಗೆ ಪ್ರಾರ್ಥನೆ ಸಲ್ಲಿಸಲು ದೇವಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಹೋದಳು. ಅವಳು ಮದುವೆಯ ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ಹೋದಾಗ, ಅವಳು ಕೃಷ್ಣನನ್ನು ನೋಡಿದಳು ಮತ್ತು ಅವನು ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೇ ಅವಳನ್ನು ಅವನೊಂದಿಗೆ ತನ್ನ ರಥಕ್ಕೆ ಕರೆದುಕೊಂಡು ಹೋದನು. ಜರಾಸಂಧನ ಎಲ್ಲಾ ಪಡೆಗಳು ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಅವರನ್ನು ಬೆನ್ನಟ್ಟಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದವು, ಆದರೆ ಅವರು ಬಲರಾಮ ಮತ್ತು ಅವನ ಸೈನ್ಯದಿಂದ ಹಿಮ್ಮೆಟ್ಟಿಸಿದರು. ರುಕ್ಮಿ ಕೃಷ್ಣ ಮತ್ತು ರುಕ್ಮಿಣಿಯನ್ನು ಬೆನ್ನಟ್ಟಿದನು.ಅವರು ಕೃಷ್ಣನಿಗೆ ಹೋರಾಟಕ್ಕೆ ಸವಾಲು ಹಾಕಿದನು, ಆದರೆ ಮೊದಲಿನಿಂದ ಸುಲಭವಾಗಿ ಸೋಲಿಸಲ್ಪಟ್ಟನು. ರುಕ್ಮಿಣಿಯು ತನ್ನ ಸಹೋದರನ ಪ್ರಾಣವನ್ನು ಉಳಿಸುವಂತೆ ಕೃಷ್ಣನನ್ನು ಬೇಡಿಕೊಂಡಳು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಅವನು ಶಿಕ್ಷೆಯ ಗುರುತಾಗಿ ರುಕ್ಮಿಯ ಕೂದಲು ಮತ್ತು ಮೀಸೆಯನ್ನು ಬೋಳಿಸಿದನು ಮತ್ತು ಅವನನ್ನು ಮುಕ್ತಗೊಳಿಸಿದನು.ಕೃಷ್ಣ ಮತ್ತು ರುಕ್ಮಿಣಿಯವರು ದ್ವಾರಕಾವನ್ನು ತಲುಪಿದರು, ಅಲ್ಲಿ ಅವರನ್ನು ಬಹಳ ವೈಭವ ಮತ್ತು ಸಮಾರಂಭದಿಂದ ಸ್ವಾಗತಿಸಲಾಯಿತು, ನಂತರ ಮದುವೆಯಾಯಿತು.

ಕೃಷ್ಣನ ಉಪಾಯ

ಭಾಗವತ ಪುರಾಣವು ಶುಕ ಋಷಿಯ ಮೂಲಕ ಒಂದು ಪ್ರಸಂಗವನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ, ಅಲ್ಲಿ ಇನ್ನೂ ಅವಿವಾಹಿತ ರುಕ್ಮಿಣಿ ರತ್ನದ ಬೀಸಣಿಗೆಯಿಂದ ಗಾಳಿ ಹಾಕುತ್ತಾ, ತನ್ನ ನಿರೀಕ್ಷಿತ ಪತಿ ಕೃಷ್ಣನಿಗೆ ದುಬಾರಿ ಕವಚ ಮತ್ತು ಬೆರಗುಗೊಳಿಸುವ ಹಾರವನ್ನು ಧರಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುತ್ತಾಳೆ. ಕೃಷ್ಣನು ಸಂತೋಷಪಟ್ಟರೂ ಸಹ, ಅವನು ರಾಜಕುಮಾರಿಯನ್ನು ಹಲವಾರು ಸುಂದರ ಮತ್ತು ಶಕ್ತಿಯುತ ರಾಜರು ಬಯಸಿದ್ದರು ಎಂಬ ಅಂಶವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ಅವನು ಅವರಿಗೆ ಸಮಾನನಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ಅವಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಅವನು ತನ್ನ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿದ್ದನು.ತನ್ನ ವರನನ್ನಾಗಿ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡುವಲ್ಲಿ ಅವಳು ದೂರದೃಷ್ಟಿ ಹೊಂದಿರಲಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಈಗ ಅವಳು ತನ್ನಂತಹ ಕ್ಷತ್ರಿಯನನ್ನು ಆರಿಸಬೇಕಾಯಿತು ಎಂದು ಅವನು ಟೀಕಿಸುತ್ತಾನೆ.ರುಕ್ಮಿಣಿಯ ಹೃದಯವು ನಡುಗಿತು, ಅವಳ ಕೆಂಪು ಉಗುರುಗಳು ನೆಲವನ್ನು ಗೀಚಿದವು ಮತ್ತು ಅವಳ ಕಣ್ಣುಗಳಿಂದ ಕಣ್ಣೀರು ಹರಿಯಿತು. ಅವಳು ನೆಲದ ಮೇಲೆ ಬಿದ್ದಳು, ಅವಳ ಕೂದಲು ಚದುರಿತು.ಕೃಷ್ಣನು ಅವಳನ್ನು ಬೇಗನೆ ಅವಳ ಮೇಲಕ್ಕೆತ್ತಿದನು ಮತ್ತು ಅವನು ಕೇವಲ ತಮಾಷೆ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾನೆ ಎಂದು ಅವಳಿಗೆ ಭರವಸೆ ನೀಡಿದನು.ಅವಳ ಪರಿತ್ಯಾಗದ ಭಯವು ಅವಳಿಂದ ದೂರ ಹೋಗುತ್ತಿದೆ, ರಾಜಕುಮಾರಿ ಅವನನ್ನು ಶ್ಲಾಘಿಸುತ್ತಾಳೆ, ಅವನ ವೈಭವಗಳನ್ನು ಹೊಗಳುತ್ತಾಳೆ ಮತ್ತು ಅವನನ್ನು ತನ್ನ ಆತ್ಮ, ಅವಳ ಸ್ವಯಂ ಪ್ರಜ್ಞೆ ಎಂದು ಸಂಬೋಧಿಸುತ್ತಾಳೆ.

ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು

• Srimad-ಭಾಗವತm: ಕೃಷ್ಣ kidnaps ರುಕ್ಮಿಣಿ Archived 2013-01-18 at the Wayback Machine.