ಭಾಗವತ ಸಂಪ್ರದಾಯ

ಭಾಗವತ

ಐತಿಹಾಸಿಕವಾಗಿ, ಭಾಗವತರು ವಾಸುದೇವ-ಕೃಷ್ಣರನ್ನು ಪೂಜಿಸಿದರು. . ೧೯೦-೧೮೦ ಬಿಸಿಇ, ಬ್ಯಾಕ್ಟೀರಿಯಾದ ಅಗಾಥೋಕ್ಲಿಸ್‌ನ ನಾಣ್ಯದ ಮೇಲೆ ವಾಸುದೇವ-ಕೃಷ್ಣನ ಆರಂಭಿಕ ಚಿತ್ರಣ.

ಭಾಗವತ (ಸಂಸ್ಕೃತ: भागवत) ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಭಾಗವತತ್ವ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಭಾಗವತರೆಂದರೆ ಮಥುರಾ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಮೂಲವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ ಪುರಾತನ ಧಾರ್ಮಿಕ ಪಂಥದ ಜನರು. ಅವರು ಅನುಸರಿಸುವ ಸಂಪ್ರದಾಯವೇ ಭಾಗವತತ್ವ. ಆರ್.ಸಿ ಮಜುಂದಾರ್ ರವರ ಪ್ರಕಾರ ವಿಷ್ಣುವಿನ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಸಂಪ್ರದಾಯದೊಂದಿಗೆ ಸಮನ್ವಯ ಹೊಂದಿದ ನಂತರ, ಭಾಗವತತ್ವವು ಎರಡನೇ ಶತಮಾನದ ಬಿಸಿಇ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಜನರು ಅನುಸರಿಸುವ ಸಂಪ್ರದಾಯವಾಯಿತು.

ಐತಿಹಾಸಿಕವಾಗಿ, ಭಾಗವತತ್ವವು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯ ಆಸ್ತಿಕ ಚಳುವಳಿಯ ಬೆಳವಣಿಗೆಗೆ ಅನುರೂಪವಾಗಿದೆ, ವೈದಿಕತೆಯು ಗಣ್ಯ ತ್ಯಾಗ ವಿಧಿಗಳಿಂದ ನಿರ್ಗಮಿಸುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಮಥುರಾ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ವೃಷ್ಣಿ ನಾಯಕ ವಾಸುದೇವನ ಆರಾಧನೆಯ ಮೇಲೆ ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ನಂತರ ನಾರಾಯಣನ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗೆ ಸೇರಿಕೊಂಡಿತು, ಅಲ್ಲಿ ಕೃಷ್ಣನನ್ನು ಸ್ವಯಂ ಭಗವಾನ್ ಎಂದು ಕಲ್ಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಕೆಲವು ಐತಿಹಾಸಿಕ ವಿದ್ವಾಂಸರ ಪ್ರಕಾರ, ಕೃಷ್ಣನ ಆರಾಧನೆಯು ಕ್ರಿಸ್ತಪೂರ್ವ ೧ ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿತು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ವೈಷ್ಣವ ಸಂಪ್ರದಾಯವಾದಿಗಳು ಇದನ್ನು ೪ನೇ ಶತಮಾನ ಬಿಸಿಇಯಲ್ಲಿ ಇರಿಸುತ್ತಾರೆ.ಹಿಂದಿನ ವೈದಿಕ ಮೂಲಗಳ ಸಾಪೇಕ್ಷ ಮೌನದ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ಭಗವದ್ಗೀತೆಯಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಿದಂತೆ ಭಾಗವತದ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಭಾಗವತ ಶಾಲೆಯ ಏಕದೇವೋಪಾಸನೆಯ ತತ್ವಗಳನ್ನು ವಾಸುದೇವ-ಕೃಷ್ಣರು ವೈದಿಕ ವಿಷ್ಣುವಿನ ಅವತಾರವಲ್ಲ ಆದರೆ ಅದಕ್ಕೂ ಮಿಗಿಲಾದ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಹೊಂದಿದವರು ಎಂಬ ನಂಬಿಕೆಗೆ ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿ ನೋಡಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಕೃಷ್ಣಧರ್ಮದ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ

ಸುಮಾರು ೧೦೦ ಬಿಸಿಇ ಇಂಡೋ-ಗ್ರೀಕ್ ರಾಜ ಆಂಟಿಯಾಲ್ಸಿಡಾಸ್ನ ಆಸ್ಥಾನದಿಂದ ಗ್ರೀಕ್ ರಾಯಭಾರಿಯಿಂದ ಸಮರ್ಪಿಸಲಾದ ಹೆಲಿಯೋಡೋರಸ್ ಸ್ತಂಭವು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಭಾಗವತ ಆರಾಧನೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಮೊದಲ ಶಾಸನವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.

ಒಂಬತ್ತನೇ ಶತಮಾನದ ಸಿಇಯಲ್ಲಿ ಭಾಗವತತ್ವವು ಕನಿಷ್ಠ ಒಂದು ಸಹಸ್ರಮಾನದಷ್ಟು ಹಳೆಯದಾಗಿತ್ತು ಮತ್ತು ಅನೇಕ ವಿಭಿನ್ನ ಗುಂಪುಗಳು, ಭಾಗವತ ಪುರಾಣವನ್ನು ಅನುಸರಿಸುವುದನ್ನು ಕಾಣಬಹುದಾಗಿತ್ತು. ಗೋಪಾಲ ಆರಾಧಕರ ವಿವಿಧ ವಂಶಗಳು ಗುರುತಿಸಬಹುದಾದ ಪಂಗಡಗಳಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದವು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ನಂಬಿಕೆ ಮತ್ತು ಆಚರಣೆಯಲ್ಲಿ ಈ ಗುಂಪುಗಳ ನಡುವೆ ಇರುವ ಏಕತೆ 'ಕೃಷ್ಣಧರ್ಮ' ಎಂಬ ಸಾಮಾನ್ಯ ಪದವನ್ನು ಹುಟ್ಟುಹಾಕಿದೆ. ಇಂದು ಈ ನಂಬಿಕೆಯು ಭಾರತದ ಹೊರಗೆ ಗಮನಾರ್ಹವಾದ ಅನುಯಾಯಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ವೃಂದಾವನದಂತಹ ಕೃಷ್ಣನಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಅನೇಕ ಸ್ಥಳಗಳು ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಲಕ್ಷಾಂತರ ಯಾತ್ರಿಕರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸುತ್ತವೆ, ಅವರು ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಿನ ಕೃಷ್ಣನ ಜೀವನದ ದೃಶ್ಯಗಳನ್ನು ಮರುಸೃಷ್ಟಿಸುವ ಧಾರ್ಮಿಕ ಉತ್ಸವಗಳಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸುತ್ತಾರೆ. ಆರಂಭಿಕ ಭಾಗವತತ್ವವು ಪ್ರಬಲವಾದ ಮತ್ತು ಜನಪ್ರಿಯವಾದ ಕೃಷ್ಣ ಸಂಪ್ರದಾಯದೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಬಲವಾದ "ಮಾನವ" ಅಂಶದೊಂದಿಗೆ ರೂಪಾಂತರಗೊಂಡಿದೆ ಎಂದು ಕೆಲವರು ನಂಬುತ್ತಾರೆ.

ಭಾಗವತ ಸಂಪ್ರದಾಯದ ಆರಂಭಿಕ ಇತಿಹಾಸ

ಭಾಗವತರು ಸಾಂಖ್ಯ ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರದಿಂದ ತಮ್ಮ ಏಕದೇವತಾ ದೇವತೆಯ ಗುಣಲಕ್ಷಣ ಅಥವಾ ಬಿರುದು ಪುರುಷವನ್ನು ಎರವಲು ಪಡೆದರು ಅಥವಾ ಹಂಚಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ೪ ನೇ ಶತಮಾನದ ಬಿಸಿಇ ಅಂತ್ಯದ ವೇಳೆಗೆ ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ರೂಪಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಸಮಯ ಕಳೆದಂತೆ ನಾರಾಯಣನಂತಹ ಇತರ ಹೆಸರುಗಳನ್ನು ಕೃಷ್ಣ-ವಾಸುದೇವರ ಮುಖ್ಯ ದೇವತೆಗೆ ಅನ್ವಯಿಸಲಾಯಿತು.

ಎರಡನೇ ಆರಂಭಿಕ ಹಂತ

ಹೆಲಿಯೊಡೋರಸ್ ಸ್ತಂಭದಲ್ಲಿ (೧೧೩ ಬಿಸಿಇ) "ದೇವದೇವ" ("ದೇವರ ದೇವರು") ವಾಸುದೇವನೊಂದಿಗೆ ಸೂರ್ಯ-ಪಕ್ಷಿ ಗರುಡನ ಸಂಬಂಧವು ಮಾನವ ದೇವತೆಗಳ ಭಗವತ್ ಆರಾಧನೆಯು ಪ್ರಾಚೀನ ವೈದಿಕ ದೇವತೆಯಾದ ಸೂರ್ಯ-ದೇವರು ವಿಷ್ಣುವನ್ನು ಈಗಾಗಲೇ ಹೀರಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯದ ನಂತರ, ನಾಗರಿ ಶಾಸನವು ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ದೇವತೆಯಾದ ನಾರಾಯಣನನ್ನು ಭಾಗವತತ್ವದ ನಾಯಕ-ಆರಾಧನೆಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸುವುದನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ.ವಿಷ್ಣುವು ಬಹಳ ನಂತರ ಈ ರಚನೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖನಾಗುತ್ತಾನೆ, ಆದ್ದರಿಂದ ೫ ನೇ ಶತಮಾನದ ಸಿಇ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ, ಗುಪ್ತರ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಈ ಆರಾಧನೆಯ ಅನುಯಾಯಿಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸಲು ವೈಷ್ಣವ ಎಂಬ ಪದದೊಂದಿಗೆ ಭಾಗವತ ಎಂಬ ಪದವನ್ನು ಬದಲಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ವಿಷ್ಣುಎಂಬುದು ಈಗ ವಾಸುದೇವ ಎಂಬ ಪದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿದೆ. ಭಾಗವತತ್ವವು ಚತುರ್-ವ್ಯೂಹಗಳ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸುತ್ತದೆ, ಇದರಲ್ಲಿ ನಾರಾಯಣನ ನಾಲ್ಕು ಐಹಿಕ ಹೊರಹೊಮ್ಮುವಿಕೆಯನ್ನು ವಾಸುದೇವ (ಕೃಷ್ಣ) ಸೃಷ್ಟಿಕರ್ತನಾಗಿ, ಸಂಕರ್ಷನ (ಬಲರಾಮ) ಸಂರಕ್ಷಕನಾಗಿ, ಪ್ರದ್ಯುಮ್ನನನ್ನು ವಿಧ್ವಂಸಕನಾಗಿ ಮತ್ತು ಅನಿರುದ್ಧ ಬುದ್ಧಿಶಕ್ತಿಯ ಅಂಶವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ.ವ್ಯೂಹಗಳ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯು ನಂತರ ಅವತಾರಗಳ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯಿಂದ ಆಕ್ರಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು, ಇದು ಭಾಗವತತ್ವವನ್ನು ವೈಷ್ಣವವಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸುವುದನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ.

ಭಾಗವತ ಸಂಪ್ರದಾಯದ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಎರಡನೇ ಹಂತದ ಲಕ್ಷಣವೆಂದು ಕೆಲವರು ಬ್ರಾಹ್ಮಣತ್ವದಿಂದ ಹೀರಿಕೊಳ್ಳುವಿಕೆಯನ್ನು ಸಂಬಂಧಿಸುತ್ತಾರೆ. ಈ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಕೃಷ್ಣ-ವಾಸುದೇವರು ವಿಷ್ಣುವಿನ ದೇವತೆಯೊಂದಿಗೆ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟರು ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ, ಕೆಲವರ ಪ್ರಕಾರ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಧರ್ಮದ ಪಂಥಾಹ್ವಾನಕ್ಕೆ ಸೇರಿದವರು.

ಚಂದ್ರಗುಪ್ತ II, ವಿಕ್ರಮಾದಿತ್ಯನ ನಂತರದ ಆಡಳಿತಗಾರರು ಪರಮ ಭಾಗವತರು ಅಥವಾ ಭಾಗವತ ವೈಷ್ಣವರು ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಭಾಗವತ ಪುರಾಣವು ಭಾಗವತ ಪಂಥದ ಸಂಪೂರ್ಣ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದ ತತ್ವಗಳು ಮತ್ತು ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಒಳಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ, ಅಲ್ಲಿ ಕೃಷ್ಣನು ವಾಸುದೇವನೊಂದಿಗೆ ಬೆಸೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ವೈದಿಕ ವಿಷ್ಣು ಮತ್ತು ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡ ಹರಿಯನ್ನು ಮೀರಿ ಭಕ್ತಿಯ ಅಂತಿಮ ವಸ್ತುವಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸುತ್ತಾನೆ.

ತಮಿಳಕಂನಲ್ಲಿ ಅನುಕರಣೆ

ಗುಪ್ತರ ಪತನದೊಂದಿಗೆ, ಉತ್ತರದಲ್ಲಿ ಭಾಗವತತ್ವವು ತನ್ನ ಪ್ರಾಧಾನ್ಯತೆಯನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿತು, ಹರ್ಷ ಮೊದಲಾದ ವರ್ಧನ ಸಾರ್ವಭೌಮರು ಭಾಗವತೇತರ ಪಂಥಗಳಿಗೆ ಬದ್ಧರಾಗಿದ್ದರು.ಭಾಗವತ ಧರ್ಮವು ಉತ್ತರದಲ್ಲಿ ಇನ್ನೂ ಪ್ರವರ್ಧಮಾನಕ್ಕೆ ಬಂದಿದ್ದರೂ, ಅದರ ಭದ್ರಕೋಟೆ ಈಗ ಗಂಗಾ ಅಥವಾ ಮಧ್ಯ ಭಾರತವಲ್ಲ, ಆದರೆ ತಮಿಳು ದೇಶವಾಗಿತ್ತು. ಅಲ್ಲಿ, ಆಳ್ವಾರರು ನೀಡಿದ ಬಲವಾದ ಪ್ರಚೋದನೆಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ನಂಬಿಕೆಯು ಪ್ರವರ್ಧಮಾನಕ್ಕೆ ಬಂದಿತು, "ತಮ್ಮ ತಮಿಳು ಹಾಡುಗಳಿಂದ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಭಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಕೃಷ್ಣಾರಾಧನೆಯನ್ನು ಬೆಳೆಸಿದರು". ಭಾಗವತತ್ವವು ದಖನ್‌ಗೆ ಕನಿಷ್ಠ ಮೊದಲ ಶತಮಾನದ ಬಿಸಿಇ ಯಷ್ಟು ಮುಂಚೆಯೇ ನುಸುಳಿತು. ಸಿಲಪ್ಪದಿಕಾರಂ ಮತ್ತು ಇತರ ಪ್ರಾಚೀನ ತಮಿಳು ಕಾವ್ಯಗಳು ಮಧುರಾ, ಕಾವೇರಿಪದ್ದಿನಂ ಮತ್ತು ಇತರ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಕೃಷ್ಣ ಮತ್ತು ಅವನ ಸಹೋದರನಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿತವಾದ ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತವೆ. ದೂರದ ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿ ಭಾಗವತತ್ವದ ವ್ಯಾಪಕವಾದ ಹರಡುವಿಕೆಗೆ ಭಾಗವತ ಪುರಾಣವು ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿದೆ, ಇದು ಕಲಿಯುಗದಲ್ಲಿ ನಾರಾಯಣನ ಭಕ್ತಾದಿಗಳು, ಕೆಲವು ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಅಪರೂಪವಾಗಿದ್ದರೂ, ದ್ರಾವಿಡ ದೇಶದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತಾರೆ. ತಾಮ್ರಪರ್ಣಲ್, ಕೃತಮಾಲಾ ನದಿಗಳು, ಪವಿತ್ರ ಕಾವೇರಿ ಮತ್ತು ಪಶ್ಚಿಮಕ್ಕೆ ಹರಿಯುವ ದೊಡ್ಡ ಸ್ಟ್ರೀಮ್ (ಪೆರಿಯಾರ್).ವಿಶಿಷ್ಟಾದ್ವೈತ ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರದ ತತ್ವಗಳನ್ನು ಹಾಕಿದ ಯಾಮುನಾಚಾರ್ಯರು, ಅವರ ಕೃತಿಗಳನ್ನು "ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾಗವತ, ಪಂಚರಾತ್ರ, ಅಥವಾ ಸಾತ್ವತ ಧರ್ಮದ ಸ್ವಲ್ಪ ಮಾರ್ಪಡಿಸಿದ ಮತ್ತು ಕ್ರಮಬದ್ಧ ರೂಪ" ಎಂದು ವಿವರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಆಳ್ವಾರರು ಭಕ್ತಿ ಆಂದೋಲನದ ಮೊದಲ ವೇಗವರ್ಧಕಗಳಲ್ಲಿ ಸೇರಿದ್ದಾರೆ, ಇದು ಹಿಂದೂ ಪುನರುಜ್ಜೀವನದ ಚಳುವಳಿಯಾಗಿದ್ದು ಅದು ಭಾಗವತ ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಅದರ ಮೂಲ ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ಮರಳಿ ಪರಿಚಯಿಸುತ್ತದೆ.

ಸಾಹಿತ್ಯ ಉಲ್ಲೇಖಗಳು

ವಾಸುದೇವನ ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಆರಂಭಿಕ ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿಯೂ ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ. ತೈತ್ತಿರೀಯ ಅರಣ್ಯಕ (X, i,೬) ಅವನನ್ನು ನಾರಾಯಣ ಮತ್ತು ವಿಷ್ಣು ಎಂದು ಗುರುತಿಸುತ್ತದೆ. ಸುಮಾರು ೪ ನೇ ಶತಮಾನ ಬಿಸಿಇಯಲ್ಲಿ ಪಾಣಿನಿ ತನ್ನ ಅಷ್ಟಾಧ್ಯಾಯಿಯಲ್ಲಿ "ವಾಸುದೇವಕ" ಎಂಬ ಪದವನ್ನು ವಾಸುದೇವನ ಭಕ್ತ (ಭಕ್ತ) ಎಂದು ವಿವರಿಸುತ್ತಾನೆ. ವೈದಿಕ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಹಂತದಲ್ಲಿ, ವಾಸುದೇವ ಮತ್ತು ಕೃಷ್ಣ ಒಂದೇ ದೇವತೆಯಾದರು ಅಥವಾ ಮೂರು ವಿಭಿನ್ನ ದೇವತೆಗಳಾದ ವಾಸುದೇವ-ಕೃಷ್ಣ, ಕೃಷ್ಣ-ಗೋಪಾಲ ಮತ್ತು ನಾರಾಯಣ, ಎಲ್ಲರೂ ವಿಷ್ಣುವಿನೊಂದಿಗೆ ಗುರುತಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಮಹಾಭಾರತದ ಪುನರಾವರ್ತನೆಯ ರಚನೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಇಂದಿಗೂ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ.

ಗುಪ್ತರ ಕಾಲದ ಸಂಶೋಧನೆಯು "ವಾಸುದೇವನನ್ನು ಒಂದು ಗುಂಪಿನ ಜನರ ಆರಾಧನೆಯ ವಿಶೇಷ ವಸ್ತು" ಎಂದು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದೆ, ಅವರನ್ನು ಭಾಗವತಗಳು ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಕೆಲವು ವಿದ್ವಾಂಸರ ಅಭಿಪ್ರಾಯದ ಪ್ರಕಾರ, ಪತಂಜಲಿಯ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಕೃಷ್ಣನನ್ನು ವಾಸುದೇವನೊಂದಿಗೆ ಗುರುತಿಸುವುದು ಸ್ಥಾಪಿತ ಸತ್ಯವಾಗಿದ್ದು, ಮಹಾಭಾಷ್ಯದ ಭಾಗದಿಂದ ಊಹಿಸಲಾಗಿದೆ - (ಜಘನ ಕಂಸಂ ಕಿಲ ವಾಸುದೇವಃ). ಈ "ಪ್ರಾಚೀನ ಹಂತವು ಆರನೇಯಿಂದ ಐದನೇ ಶತಮಾನದ ಬಿಸಿಇ ವರೆಗೆ ಕ್ರಿ.ಪೂ. ಆರನೇ ಶತಮಾನದಿಂದ ಸ್ಥಾಪಿತವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಭಾವಿಸಲಾಗಿದೆ, ಅವರು ತಮ್ಮ ಅಸ್ತಾಧ್ಯಾಯಿಯಲ್ಲಿ ವಾಸುದೇವಕ ಪದವನ್ನು ವಾಸುದೇವನ ಭಕ್ತ, ಭಕ್ತ, ಎಂದು ವಿವರಿಸಿದರು ಮತ್ತು ವಾಸುದೇವ ಕೃಷ್ಣನ ಆರಾಧನೆಯೊಂದಿಗೆ ಭಾಗವತ ಧರ್ಮವು ಭಾರತೀಯ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ವೈಷ್ಣವ ಧರ್ಮದ ಮೂಲದಲ್ಲಿದೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ.

ಇತರ ಅರ್ಥಗಳು

ಇತ್ತೀಚಿನ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ, ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪಶ್ಚಿಮ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ವೈಷ್ಣವರ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಪಂಥವನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ. ಅವರನ್ನು 'ಭಾಗವತ-ಸಂಪ್ರದಾಯ' ಎಂದೇ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ರಾಮಾನುಜಾಚಾರ್ಯ ಮತ್ತು ಇತರ ಯೋಗ ಪಂಥಗಳ ಅನುಯಾಯಿಗಳಲ್ಲಿ ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯ ಶುಭಾಶಯವಾಗಿದೆ.

ಇದು ಬೌದ್ಧ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಸಹ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಬಹುದು.