ಮಂಡ್ಯ

ಮಂಡ್ಯ ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯದ ಒಂದು ನಗರ. ಇದು ಮಂಡ್ಯ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿಯಾಗಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಸಕ್ಕರೆ ಕಾರ್ಖಾನೆಗಳು ಪ್ರಮುಖ ಆರ್ಥಿಕ ಉತ್ಪಾದನೆಗೆ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡುತ್ತವೆ. ಕಬ್ಬು ಇಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯುವ ಪ್ರಮುಖ ಬೆಳೆಯಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಇದನ್ನು ಸಕ್ಕರೆ ನಗರ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ನಗರವನ್ನು ಮಂಡ್ಯ ನಗರಸಭೆಯ ೩೫ ವಾರ್ಡ್‌ಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಇತಿಹಾಸ

೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ ಮಂಡ್ಯವು ತನ್ನ ೭೫ ನೇ ವಾರ್ಷಿಕೋತ್ಸವವನ್ನು (ಅಮೃತ ಮಹೋತ್ಸವ) ಆಚರಿಸಿತು. ಕೆಆರ್‌ಎಸ್ ಅಣೆಕಟ್ಟನ್ನು ನಾಲ್ವಡಿ ಕೃಷ್ಣರಾಜ ಒಡೆಯರ್ ಅವರು ಮಂಡ್ಯದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಿದ್ದು ಇದನ್ನು ೧೯೩೨ ರಲ್ಲಿ ತೆರೆಯಲಾಗಿದೆ. ಮಂಡ್ಯವು ಹಲವಾರು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಪ್ರಮುಖ ತಾಣಗಳಿಗೆ ನೆಲೆಯಾಗಿದೆ. ೨೦೧೬ ರಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಪುರಾತತ್ವ ಸಮೀಕ್ಷೆ (ಎಎಸ್ಐ) ಜೈನರಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಪೂಜ್ಯ ವ್ಯಕ್ತಿಯಾದ ಬಾಹುಬಲಿಯ ಮತ್ತೊಂದು ೧೩ ಅಡಿ (೪.೦ ಮೀ) ಪ್ರತಿಮೆಯನ್ನು ಉತ್ಖನನ ಮಾಡಿತು. ಅವರು ಜೈನ ಧರ್ಮದ ಮೊದಲ ತೀರ್ಥಂಕರರಾದ ಆದಿನಾಥರ ಮಗ ಮತ್ತು ಮಂಡ್ಯ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಆರ್ತಿಪುರದಲ್ಲಿ ೩-೯ ನೇ ಶತಮಾನಗಳೊಂದಿಗೆ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಭರತ ಚಕ್ರವರ್ತಿಯ ಕಿರಿಯ ಸಹೋದರ. ಉತ್ಖನನವು ೨೦೧೮ ರ ವೇಳೆಗೆ ಪೂರ್ಣಗೊಂಡಿದೆ.^[೧] ಭಾರತೀಯ ಪುರಾತತ್ವ ಸರ್ವೇಕ್ಷಣಾ ಇಲಾಖೆಯು ಕರ್ನಾಟಕದ ಮಂಡ್ಯದ ಮದ್ದೂರಿನ ಆರ್ತಿಪುರದಲ್ಲಿ ೮ ನೇ ಶತಮಾನದ ಬಾಹುಬಲಿಯ ಪ್ರತಿಮೆಯನ್ನು ಉತ್ಖನನ ಮಾಡಿದ್ದು ಇದು ೩ ಅಡಿ (೦.೯೧ ಮೀ) ಅಗಲ ಮತ್ತು ೩.೫ ಅಡಿ (೧.೧ ಮೀ) ಎತ್ತರವಿದೆ.^[೨]

ಮಂಡ್ಯ ಆರ್‌ಟಿಒ ಕೋಡ್ ಕೆಎ೧೧ ಆಗಿದೆ.^[೩]

ಪ್ರಮುಖ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು

ಬಿ.ಎಂ.ಶ್ರೀಕಂಠಯ್ಯ - ಕವಿ
ತ್ರಿವೇಣಿ - ಕಾದಂಬರಿಗಾರ್ತಿ
ಅಂಬರೀಷ್ - ನಟ, ರಾಜಕಾರಣಿ
ಎ.ಎನ್.ಮೂತಿ೯ರಾವ್ - ಸಾಹಿತಿ
ಕೆ.ಎಸ್.ನರಸಿಂಹಸ್ವಾಮಿ - ಕವಿ
ಬಿ.ಎಸ್.ಯಡಿಯೂರಪ್ಪ - ರಾಜಕಾರಣಿ
ಜಿ. ಮಾದೇಗೌಡ- ಕಾವೇರಿ ಚಳುವಳಿ ಹೋರಾಟಗಾರ
ಮಂಡ್ಯ ರಮೇಶ್ - ಚಿತ್ರ ನಟ
ಚಂದಗಾಲು ಬೋರಪ್ಪ - ತತ್ವಪದ ಗಾಯಕ, ಜನಪದ ಕಲಾವಿದ
ಹ. ಕ. ರಾಜೇಗೌಡ - ಜಾನಪದ ಸಂಶೋಧಕ
ಜಯಲಕ್ಷ್ಮಿ ಸೀತಾಪುರ - ಜಾನಪದ ವಿದ್ವಾಂಸೆ, ಲೇಖಕಿ
ಟಿ. ಸತೀಶ್ ಜವರೇಗೌಡ - ಕವಿ, ಸಂಘಟಕ
ಕೆ. ಎಸ್. ಎಲ್. ಸ್ವಾಮಿ - ಚಲನಚಿತ್ರ ನಿರ್ದೇಶಕರು
ಪು. ತಿ. ನರಸಿಂಹಾಚಾರ್ - ಕವಿ
ರಮ್ಯಾ - ನಟಿ
ಡಾ. ಶೆಲ್ವಪ್ಪಿಳ್ಳೆ ಅಯ್ಯಂಗಾರ್ - ಇತಿಹಾಸ ತಜ್ಞ

ಸಾರಿಗೆ

ಮಂಡ್ಯ ರೈಲ್ವೆ ನಿಲ್ದಾಣವು ನಗರ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿದ್ದು, ಮೈಸೂರು ಮತ್ತು ಬೆಂಗಳೂರಿಗೆ ಉತ್ತಮ ಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದಿದೆ. ಚೆನ್ನೈ, ಹೈದರಾಬಾದ್, ಕೊಚುವೇಲಿ, ಮಂಗಳೂರು, ಬೆಳಗಾವಿ, ಬಾಗಲಕೋಟೆ, ಹುಬ್ಬಳ್ಳಿ ಮತ್ತು ಬಳ್ಳಾರಿಗೆ ದೈನಂದಿನ ರೈಲು ಸೇವೆಗಳು ಹಾಗೂ ವಾರಣಾಸಿ, ದರ್ಭಂಗಾ, ಜೈಪುರ ಮತ್ತು ಅಜ್ಮೀರ್‌ಗೆ ಸಾಪ್ತಾಹಿಕ ರೈಲುಗಳಿವೆ. ನಗರವು ಕೆಎಸ್ಆರ್‌ಟಿಸಿ ಬಸ್ ನಿಲ್ದಾಣವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಬೆಂಗಳೂರು ಮತ್ತು ಮೈಸೂರಿಗೆ ಆಗಾಗ್ಗೆ ಬಸ್ಸುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಎನ್ಎಚ್-೨೭೫/ಎಸ್ಎಚ್-೮೮ ನಗರದ ಮೂಲಕ ಹಾದುಹೋಗುವ ಪ್ರಮುಖ ಹೆದ್ದಾರಿಯಾಗಿದೆ.

ಭೂಗೋಳಶಾಸ್ತ್ರ

ಮಂಡ್ಯವು ೧೨.೫೨°ಉತ್ತರ ೭೬.೯°ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿದೆ.^[೪] ಇದು ಸರಾಸರಿ ೬೭೮ ಮೀಟರ್ (೨,೨೨೪ ಅಡಿ) ಎತ್ತರದಲ್ಲಿದೆ.

ಜನಸಂಖ್ಯಾಶಾಸ್ತ್ರ

೨೦೧೧ ರ ಭಾರತದ ಜನಗಣತಿಯ ಪ್ರಕಾರ ಮಂಡ್ಯವು ೧೩೭,೩೫೮ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು.^[೫] ಲಿಂಗಾನುಪಾತವು ೧೦೦೦ ಪುರುಷರಿಗೆ ೧೦೦೦ ಮಹಿಳೆಯರು, ಇದು ರಾಜ್ಯದ ಸರಾಸರಿ ೯೭೩ ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ. ಮಂಡ್ಯದ ಸರಾಸರಿ ಸಾಕ್ಷರತಾ ಪ್ರಮಾಣವು ೮೫.೩೨% ರಷ್ಟಿದ್ದು ಇದು ರಾಜ್ಯದ ಸರಾಸರಿ ೭೫.೩೬% ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ: ಪುರುಷ ಸಾಕ್ಷರತೆ ೮೯.೩೯% ಮತ್ತು ಮಹಿಳಾ ಸಾಕ್ಷರತೆ ೮೧.೨೯%. ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ೧೦.೧೪% ರಷ್ಟು ೬ ವರ್ಷಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆ ವಯಸ್ಸಿನವರು.

ಮಂಡ್ಯದಲ್ಲಿ ಧರ್ಮ (೨೦೧೧)
ಧರ್ಮ		ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಶೇಕಡಾವಾರು
ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ	78.55%
ಇಸ್ಲಾಂ	17.71%
ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಧರ್ಮ	2.20%
ಜೈನ ಧರ್ಮ	1.44%
ಸಿಖ್ ಧರ್ಮ	0.05%
ಇತರ	0.04%
ಧರ್ಮ ಇಲ್ಲ	0.02%