ವಿಷಯಕ್ಕೆ ಹೋಗು

ವರ್ಣಮ್

ವಿಕಿಪೀಡಿಯದಿಂದ, ಇದು ಮುಕ್ತ ಹಾಗೂ ಸ್ವತಂತ್ರ ವಿಶ್ವಕೋಶ

 

ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತ
ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗಳು

ಶ್ರುತಿಸ್ವರರಾಗತಾಳ ಮೇಳಕರ್ತಅಸಂಪೂರ್ಣ ಮೇಳಕರ್ತ

ಸಂಗೀತ ರಚನೆಗಳು

ವರ್ಣಮ್ಕೃತಿಗೀತಂಸ್ವರಜತಿರಾಗಂ ತಾನಂ ಪಲ್ಲವಿತಿಲ್ಲಾನ

ಸಂಗೀತೋಪಕರಣಗಳು

ಮಾಧುರ್ಯ: ಸರಸ್ವತಿ ವೀಣೆವೇಣು ಪಿಟೀಲುಚಿತ್ರ ವೀಣನಾದಸ್ವರಮ್ಯಾಂಡೊಲಿನ್

ತಾಳ: ಮೃದಂಗಘಟಂಮೋರ್ಸಿಂಗ್ಕಂಜೀರತವಿಲ್

ಝೇಂಕಾರ: ತಂಬೂರಶ್ರುತಿ ಪಟ್ಟಿಗೆ

ಸಂಗೀತಕಾರರು

ಟೆಂಪ್ಲೇಟು:ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತ - ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಸಂಗೀತಗಾರರು

ವರ್ಣಂ ಎಂಬುದು ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿನ ಒಂದು ವಿಧದ ಸಂಯೋಜನೆಯಾಗಿದ್ದು ಅದು ರಾಗದ ಪ್ರಮುಖ ಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ ಮತ್ತು ಕಲಿಕೆಯ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ಮೂಲಭೂತ ಅಂಶವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ವರ್ಣಗಳು ರಾಗದ ಸಾರವನ್ನು ಬಳಸಿದ ವಿಶಿಷ್ಟ ಸ್ವರ ಮಾದರಿಗಳು, ವಿಶೇಷ ಪ್ರಯೋಗಗಳು, ಮುಖ್ಯ ಸ್ವರಗಳನ್ನು (ಜೀವ ಸ್ವರಗಳು) ಎತ್ತಿ ಹಿಡಿಯುತ್ತವೆ. ಇದು ರಾಗದ ಆಲಾಪನ, ಕಲ್ಪನಾ ಸ್ವರಗಳು ಮತ್ತು ನೆರವಲ್ ರೂಪದಲ್ಲಿ ರಾಗದ ಸೃಜನಶೀಲ ಪ್ರಸ್ತುತಿಗೆ (ಮನೋಧರ್ಮ) ಆಧಾರವಾಗಿದೆ.

ವರ್ಣಂಗಳು ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಮೂಲಭೂತ ರೂಪವಾಗಿದೆ. [] ಎಲ್ಲಾ ವರ್ಣಗಳು ಸಾಹಿತ್ಯ, [] ಜೊತೆಗೆ <i id="mwFw">ಸ್ವರ</i> ಭಾಗಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತವೆ, ಪಲ್ಲವಿ, ಅನುಪಲ್ಲವಿ, ಮುಕ್ತಾಯೀ ಸ್ವರಗಳು, ಚರಣಂ ಮತ್ತು ಚಿತ್ತ ಸ್ವರಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ . ತಾನ ವರ್ಣಂ, ಪದ ವರ್ಣಂ, ದಾರು ವರ್ಣಂ ಮತ್ತು ರಾಗಮಾಲಿಕಾ ವರ್ಣಂಗಳಂತಹ ವಿವಿಧ ರೀತಿಯ ವರ್ಣಂಗಳಿವೆ. ಅವು ವಿಭಿನ್ನ ತಾಳಗಳಲ್ಲಿ ಬರುತ್ತವೆ. ಹೆಚ್ಚು ಜನಪ್ರಿಯವಾದ ವರ್ಣಗಳು ಆದಿ ಮತ್ತು ಆಟ ತಾಳಗಳಲ್ಲಿದ್ದರೂ, ಇತರ ತಾಳಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಹಲವಾರು ವರ್ಣಗಳಿವೆ (ಉದಾ, ಜಂಪ ತಾಳ, ತ್ರಿಪುಟ ತಾಳ, ಮತ್ಯಾ ತಾಳ, ರೂಪಕ ತಾಳ, ಇತ್ಯಾದಿ).

ವರ್ಣಮ್ ಅನ್ನು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತ ಕಛೇರಿಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಗೀತಗಾರರು ಆರಂಭಿಕ ಘಟಕವಾಗಿ ಅಥವಾ ಭರತನಾಟ್ಯ ನೃತ್ಯ ಕಚೇರಿಗಳಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯ ಭಾಗವಾಗಿ ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತಕ್ಕೆ ಅಡಿಪಾಯವಾಗಿ, [] ವರ್ಣಗಳನ್ನು ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತದ ಪ್ರದರ್ಶಕರು ಗಾಯನ ವ್ಯಾಯಾಮಗಳಾಗಿ ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ, ಧ್ವನಿ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲು, ಲಯದ ಸರಿಯಾದ ಪಿಚ್ ಮತ್ತು ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು ಸಹಾಯವಾಗುತ್ತದೆ. ವರ್ಣಂನಲ್ಲಿನ ಮಧುರ ಮಾದರಿಗಳನ್ನು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ರಾಗದ ವಿಶಿಷ್ಟ ಮಾದರಿಗಳೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಪಲ್ಲವಿ|ತಾನಂ -ರೀತಿಯ ಲಯಬದ್ಧ ಗುಣಗಳು, ತಾನ ವರ್ಣಗಳು ಪಲ್ಲವಿ, ಅನುಪಲ್ಲವಿ ಮತ್ತು ಚರಣಂ ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಮಾತ್ರ ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. []

ಪದದಂತಹ ಲಯಬದ್ಧ ಅಂಶಗಳೊಂದಿಗೆ, ಭರತನಾಟ್ಯ ಸೇರಿದಂತೆ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತೀಯ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ನೃತ್ಯದ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ಪದ ವರ್ಣಗಳನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಹಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. [] ಪಲ್ಲವಿ, ಅನುಪಲ್ಲವಿ ಮತ್ತು ಚರಣಂ ಮತ್ತು ಸ್ವರಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ತಾನ ವರ್ಣಂಗಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿ, ಪದ ವರ್ಣಂ ವರ್ಣಂನ ಮುಕ್ತಾಯಿ ಮತ್ತು ಚಿತ್ತ ಸ್ವರಗಳಿಗೆ ಅನುಗುಣವಾದ ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.ಆದ್ದರಿಂದ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ, ಪದ ವರ್ಣಗಳು ತಾನ ವರ್ಣಕ್ಕಿಂತ ವಿಷಯ, ಹೆಚ್ಚು ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತವೆ.. [] ಈ ರೀತಿಯ ವರ್ಣಂನಲ್ಲಿನ ಸ್ವರಗಳು ಸಂಕೀರ್ಣವಾದ ಪಾದ ಚಲನೆಗಳಿಗೆ ಸೂಕ್ತವಾಗಿವೆ. [] ಪದಜಾತಿ ವರ್ಣಗಳು ಸರಳವಾಗಿ ಪದ ವರ್ಣಗಳಾಗಿದ್ದು, ಅವು ಜತಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತವೆ, ಅವುಗಳು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ನೃತ್ಯಕ್ಕೆ ಮತ್ತೆ ಹೆಚ್ಚು ಸೂಕ್ತವಾಗಿಸುತ್ತದೆ. []

ವರ್ಣಂನ ವಿಷಯಾಗಗಳು

[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

ಈ ಪ್ರಕಾರದ ಸಂಯೋಜನೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ವರ ಅಕ್ಷರಗಳು ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿರುವುದರಿಂದ ಈ ಪ್ರಕಾರದ ಹಾಡಿಗೆ ವರ್ಣಂ (ಅಕ್ಷರ ಎಂಬ ಅರ್ಥ) ಎಂಬ ಹೆಸರು ಬಂದಿರಬಹುದು. []

ವರ್ಣಂಗಳ ಭಾವಗೀತಾತ್ಮಕ ವಿಷಯವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಭಕ್ತಿ ಅಥವಾ ರಸಿಕವಾಗಿರುತ್ತದೆ. []

ವರ್ಣಂ ಎರಡು ಭಾಗಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ: ಪೂರ್ವಾರ್ಧ (ಮೊದಲಾರ್ಧ) - ಪಲ್ಲವಿ, ಅನುಪಲ್ಲವಿ ಮತ್ತು ಮುಕ್ತಾಯೀ ಸ್ವರಂ ಮತ್ತು ಉತ್ತರಾರ್ಧ (ದ್ವಿತೀಯಾರ್ಧ) - ಚರಣಂ ಮತ್ತು ಚರಣ ಸ್ವರಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಕೆಲವು ಹಳೆಯ ಸಂಯೋಜನೆಗಳು ಇದನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿ "ಅನುಬಂಧಂ" ಎಂಬ ಭಾಗವನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ.

  • ಪಲ್ಲವಿ : ವರ್ಣಂನ ಮೊದಲ ವಿಭಾಗ, ಸಾಹಿತ್ಯದೊಂದಿಗೆ ಹಾಡಲಾಗಿದೆ (ಸಾಹಿತ್ಯ).
  • ಅನುಪಲ್ಲವಿ : ಎರಡನೇ ವಿಭಾಗ, ಸಾಹಿತ್ಯ (ಸಾಹಿತ್ಯ) ಸಹ ಹಾಡಲಾಗಿದೆ.
  • ಮುಕ್ತಾಯೀ ಸ್ವರಂ (ಚಿತ್ತ ಸ್ವರಂ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ) : ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಸ್ವರಗಳೊಂದಿಗೆ ಹಾಡಲಾಗಿದೆ. ಪದ ವರ್ಣಂಗಳಲ್ಲಿ, ಅನುಗುಣವಾದ ಸಾಹಿತ್ಯಗಳು ಇರುತ್ತವೆ, ಸ್ವರಗಳನ್ನು ಹಾಡಿದ ನಂತರ ಅದನ್ನು ಹಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ.
  • ಚರಣಂ ಅಥವಾ ಎತ್ತುಗಡ ಪಲ್ಲವಿ : ಸಾಹಿತ್ಯದೊಂದಿಗೆ ಹಾಡಲಾಗಿದೆ
  • ಚಿತ್ತ ಸ್ವರಂ ಅಥವಾ ಎತ್ತುಗಡೆ ಸ್ವರಂ : ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಹಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಪದ ವರ್ಣದಲ್ಲಿ, ಚರಣಂ ಸ್ವರಗಳಿಗೆ ಅನುಗುಣವಾದ ಸಾಹಿತ್ಯವಿದೆ. ಸ್ವರಗಳು ಹಲವಾರು ಗುಂಪುಗಳು ಅಥವಾ ಚರಣಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ.
  • ಅನುಬಂಧಂ : ವರ್ಣದ ಉಪಸಂಹಾರ. ಕೆಲವು ವರ್ಣಗಳು ಸಾಹಿತ್ಯದೊಂದಿಗೆ ( ಸಾಹಿತ್ಯ ) ಹಾಡುವ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಭಾಗವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಮುಕ್ತಾಯಿ ( ಚಿತ್ತ ) ಸ್ವರ ಅಥವಾ ಮೊದಲ ಪಲ್ಲವಿ ಸಾಲಿಗೆ ಹಿಂತಿರುಗಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ವರ್ಣಂಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಹೊಸ ವರ್ಣಗಳಲ್ಲಿ ಇದು ಕಡಿಮೆ ಪ್ರಚಲಿತವಾಗಿದೆ. ಆಧುನಿಕ ಕಾಲದಲ್ಲಿ, ಪ್ರದರ್ಶಕರು ಅನುಬಂಧವನ್ನು ಅಪರೂಪವಾಗಿ ಹಾಡುತ್ತಾರೆ (ಅಂದರೆ, ಚರಣ ಸ್ವರಗಳ ನಂತರ ನಿರೂಪಣೆಯನ್ನು ಮುಕ್ತಾಯಗೊಳಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇದು ಚರಣಕ್ಕೆ ಹಿಂತಿರುಗುತ್ತದೆ).

ವರ್ಣಂಗಳನ್ನು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ಪಲ್ಲವಿ, ಅನುಪಲ್ಲವಿ ಮತ್ತು ಚಿತ್ತ ಸ್ವರಂ ( ಮುಕ್ತಾಯಿ ಸ್ವರಂ ) ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಒಂದು ಸ್ವರೂಪದಲ್ಲಿ ನಿರೂಪಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ತುಲನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ನಿಧಾನಗತಿಯಲ್ಲಿ ಮೊದಲು ಹಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ನಂತರ ತಕ್ಷಣವೇ ದ್ವಿಗುಣ ವೇಗದಲ್ಲಿ ಪುನರಾವರ್ತಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಉಳಿದ ಸಂಯೋಜನೆಯನ್ನು ( ಚರಣಂ ಮುಂದಕ್ಕೆ) ಮಧ್ಯಕಾಲದಲ್ಲಿ ಹಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ ಅಥವಾ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಬಳಸಿದ ವೇಗಕ್ಕಿಂತ ಸರಿಸುಮಾರು 1.5 ಪಟ್ಟು ಹೆಚ್ಚುವೇಗದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ಸ್ವರ ಭಾಗವನ್ನು ಹಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ, ನಂತರ ಚರಣಂ ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಹಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕೆಲವು ಪ್ರದರ್ಶಕರು ಇದನ್ನು ಅನುಸರಿಸುವುದಿಲ್ಲ, ಆದಾಗ್ಯೂ, ಸಂಪೂರ್ಣ ಸಂಯೋಜನೆಯನ್ನು ಮಧ್ಯಮ ಕಲಾ ಅಥವಾ ತುಲನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ವೇಗದಲ್ಲಿ ಹಾಡಲು ಆದ್ಯತೆ ನೀಡುತ್ತಾರೆ.

ವರ್ಣಂಗಳನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಎರಡು ವಿಧದ <i id="mwgw">ತಾಳಗಳು</i> ಅಥವಾ ಮೀಟರ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಹಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ, ಆದಿ ತಾಳ (ಎಂಟು-ಬೀಟ್ ಸೈಕಲ್) ಮತ್ತು ಅಟಾ ತಾಲಾ (ಹದಿನಾಲ್ಕು-ಬೀಟ್ ಸೈಕಲ್), ಅಲ್ಲಿ ಅಟಾ ತಾಳ ವರ್ಣಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಹೆಚ್ಚು ಸಂಕೀರ್ಣ ಮತ್ತು ಮುಂದುವರಿದವು. ಹೆಚ್ಚಿನ ಆದಿ ತಾಳ ವರ್ಣಂಗಳಲ್ಲಿ, ತಾಳವನ್ನು ಎರಡು- ಕಲೈ ಆವೃತ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಇರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಆದ್ದರಿಂದ, ಪ್ರತಿ ಬೀಟ್ ಮತ್ತು ಬೆರಳಿನ ಎಣಿಕೆಯನ್ನು ಎರಡು ಬಾರಿ ಇರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಪ್ರಸಿದ್ಧ ವರ್ಣಗಳು

[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

ಆದಿ ತಾಳ ವರ್ಣಗಳು ಸೇರಿವೆ:

  • ತೆಲುಗಿನಲ್ಲಿ ಕರೂರ್ ದೇವುಡು ಅಯ್ಯರ್ ರಚಿಸಿದ ಶ್ರೀ ರಾಗಂನಲ್ಲಿ "ಸಾಮಿ ನಿನ್ನೆ"
  • ತೆಲುಗಿನಲ್ಲಿ ಪೂಚಿ ಶ್ರೀನಿವಾಸ ಅಯ್ಯಂಗಾರ್ ಅವರ ಮೋಹನಂ ರಾಗದಲ್ಲಿ "ನಿನ್ನುಕೋರಿ"
  • ತೆಲುಗಿನಲ್ಲಿ ಪಟ್ನಂ ಸುಬ್ರಮಣ್ಯ ಅಯ್ಯರ್ ಅವರ ಅಭೋಗಿ ರಾಗದಲ್ಲಿ "ಎವ್ವರಿ ಬೋಧನಾ"
  • ತೆಲುಗಿನಲ್ಲಿ ಪಟ್ನಂ ಸುಬ್ರಮಣ್ಯ ಅಯ್ಯರ್ ಅವರ ತೋಡಿ ರಾಗಂನಲ್ಲಿ "ಎರ ನಾಪೈ"

ಅಟಾ ತಾಲ ವರ್ಣಗಳು ಸೇರಿವೆ:

  • ತೆಲುಗಿನಲ್ಲಿ ಪಚ್ಚಿಮಿರಿಯಮ್ ಆದಿಯಪ್ಪ ಅವರ ಭೈರವಿ ರಾಗದಲ್ಲಿ "ವಿರಿಬೋನಿ"
  • ತೆಲುಗಿನಲ್ಲಿ ಪೂಚಿ ಶ್ರೀನಿವಾಸ ಅಯ್ಯಂಗಾರ್ ಅವರ ಕಾಣದ ರಾಗಂನಲ್ಲಿ "ನೇರ ನಮ್ಮಿತಿ"
  • ತೆಲುಗಿನಲ್ಲಿ ಸ್ವಾತಿ ತಿರುನಾಳ್ ಅವರ ಶಂಕರಾಭರಣಂನಲ್ಲಿ "ಚಲಮೇಲಾ"

ಅರಭಿ ರಾಗದ ವರ್ಣಂ ಜನ್ತಯಿ ಮತ್ತು ಧಾತು ಪ್ರಯೋಗಗಳೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಾಯಶ: ಅತ್ಯಂತ ಉದ್ದವಾದ ವರ್ಣಂ ಆಗಿದೆ.

ಹರಿಕೇಶನಲ್ಲೂರು ಮುತ್ತಯ್ಯ ಭಾಗವತರು ರಚಿಸಿದ "ಮಾತೆ ಮಲಯಧ್ವಜ" ಒಂದು ವಿಶಿಷ್ಟ ವರ್ಣವಾಗಿದೆ ಏಕೆಂದರೆ ಚಿತ್ತಸ್ವರವು ಅದರ ಪ್ರಕಾರ ಎರಡು ವಿಭಿನ್ನ ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಮೊದಲನೆಯದು ರಾಜನನ್ನು ವಿವರಿಸುವ ಲಯಬದ್ಧ ಕಾವ್ಯವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ರಾಜ ಮುದ್ರೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಮತ್ತು ಎರಡನೆಯದು ಭರತನಾಟ್ಯ ನೃತ್ಯಗಾರರಿಂದ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಸಾಕಾರಗೊಂಡಿರುವ ಸೋಲ್ಕಟ್ಟು ಸ್ವರವಾಗಿದೆ.

ಸಹ ನೋಡಿ

[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
  • ನವರಾಗಮಾಲಿಕಾ

ಉಲ್ಲೇಖಗಳು

[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
  1. ೧.೦ ೧.೧ Bradnock (1992), p631
  2. Panchapakesa Iyer (1989), p57
  3. Royal Carpet: Glossary of Carnatic Terms T
  4. ೪.೦ ೪.೧ ೪.೨ ೪.೩ Royal Carpet: Glossary of Carnatic Terms P
  5. ೫.೦ ೫.೧ Parthasarathy, T. S. (1997). "More Light on Swati Tirunal". The Journal of the Music Academy, Madras. Music Academy. LXVIII: 114. ಉಲ್ಲೇಖ ದೋಷ: Invalid <ref> tag; name "MA1997SADAS" defined multiple times with different content

ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು

[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
"https://kn.wikipedia.org/w/index.php?title=ವರ್ಣಮ್&oldid=1176145" ಇಂದ ಪಡೆಯಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ