ನಜ್ಮಾ ಹೆಪ್ತುಲ್ಲಾ

ನಜ್ಮಾ ಹೆಪ್ತುಲ್ಲಾ
ಅಧಿಕಾರದ ಅವಧಿ ೨೪ ಜುಲೈ ೨೦೧೯ – ೧೦ ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೨೧
ಪೂರ್ವಾಧಿಕಾರಿ	ಪದ್ಮನಾಭ ಆಚಾರ್ಯ
ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿ	ಗಂಗಾ ಪ್ರಸಾದ್ (ಸೆರ್ಪಡೆ ಚಾರ್ಜ್)
ಪೂರ್ವಾಧಿಕಾರಿ	ವಿ.ಷಣ್ಮುಗನಾಥನ್
ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿ	ಪದ್ಮನಾಭ ಆಚಾರ್ಯ
ಪ್ರಸಕ್ತ
ಅಧಿಕಾರ ಪ್ರಾರಂಭ ೨೬ ಮೇ ೨೦೧೭
ಪೂರ್ವಾಧಿಕಾರಿ	ಮೊಹಮ್ಮದ್ ಅಹ್ಮದ್ ಝೆಕಿ
ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿ	ಮುಫದ್ಜಲ್ ಸೈಪುದ್ದಿನ್
ಪೂರ್ವಾಧಿಕಾರಿ	ಕೆ.ರಾಮನ್ ಖಾನ್
ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿ	ಮುಖ್ತಾರ್ ಅಬ್ಬಾಸ್ ನೆಕ್ವಿ
ಪೂರ್ವಾಧಿಕಾರಿ	ಶ್ಯಾಮ್ ಲಾಲ್ ಯಾದವ್
ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿ	ಎಮ್.ಎಮ್ ಜೊಕೊಬ್
ಜನನ	(1940-04-13) ೧೩ ಏಪ್ರಿಲ್ ೧೯೪೦ ಭೋಪಾಲ್, ಭೋಪಾಲ್ ರಾಜ್ಯ, ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಭಾರತ
ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷ	ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷ (೨೦೦೪)
ಜೀವನಸಂಗಾತಿ	ಅಕ್ಬರ್ ಅಲಿ ಅಖ್ತರ್ ಹೆಪ್ತುಲ್ಲಾ (ವಿವಾಹ:1966) - d.

ನಜ್ಮಾ ಅಕ್ಬರ್ ಅಲಿ ಹೆಪ್ತುಲ್ಲಾ (ಜನನ ೧೩ ಏಪ್ರಿಲ್ ೧೯೪೦) ಇವರು ಭಾರತೀಯ ರಾಜಕಾರಣಿ. ಇವರು ೨೦೧೭ ರಿಂದ ಜಾಮಿಯಾ ಮಿಲಿಯಾ ಇಸ್ಲಾಮಿಯಾ ಚಾನ್ಸೆಲರ್ ಆಗಿದ್ದಾರೆ. ಇವರು ೧೯೮೦ ಮತ್ತು ೨೦೧೬ ರ ನಡುವೆ ಆರು ಬಾರಿ ಭಾರತೀಯ ಸಂಸತ್ತಿನ ಮೇಲ್ಮನೆಯಾದ ರಾಜ್ಯಸಭೆಯ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಅವರು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದಾಗ ಹದಿನಾರು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ರಾಜ್ಯಸಭೆಯ ಉಪಾಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದರು. ನಂತರ ಅವರು ೨೦೧೨ ರಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷದ (ಬಿಜೆಪಿ) ಉಪಾಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗೊಂಡರು ಮತ್ತು ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿಯವರ ಮೊದಲ ಸರ್ಕಾರದಲ್ಲಿ ಬಿಜೆಪಿ ಸದಸ್ಯರಾಗಿ ೨೦೧೪-೨೦೧೬ ರವರೆಗೆ ಸಚಿವರಾಗಿದ್ದರು. ೨೦೧೬ ರಿಂದ ೨೦೨೧ ರವರೆಗೆ ಇವರು ಮಣಿಪುರದ ೧೬ನೇ ರಾಜ್ಯಪಾಲರಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು.

ಇವರು ನಟ ಅಮೀರ್ ಖಾನ್‌‌ರ ಎರಡನೇ ಸೋದರಿ ಮತ್ತು ಮೌಲಾನಾ ಅಬುಲ್ ಕಲಾಂ ಆಜಾದ್ ಅವರ ಸೊಸೆ. ಇವರು ಆಗಸ್ಟ್ ೨೦೦೭ ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ೧೩ ನೇ ಉಪರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ಪರ್ಧಿಸಿದರು, ಆದರೆ ಹಮೀದ್ ಅನ್ಸಾರಿ ವಿರುದ್ಧ ೨೩೩ ಮತಗಳಿಂದ ಸೋತರು. ಅವರು ೨೬ ಮೇ ೨೦೧೪ ರಂದು ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿ ನೇತೃತ್ವದ ಸರ್ಕಾರದಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾಬಿನೆಟ್ ಸಚಿವರಾಗಿ ಪ್ರಮಾಣ ವಚನ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಜುಲೈ ೨೦೧೬ ರಲ್ಲಿ ಮುಖ್ತಾರ್ ಅಬ್ಬಾಸ್ ನಖ್ವಿ ಅವರನ್ನು ನೇಮಿಸಿದರು.

ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ ಮತ್ತು ಹಿನ್ನೆಲೆ

ನಜ್ಮಾ ಅವರು ಪ್ರಸ್ತುತ ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶದ ಭೋಪಾಲ್ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ೧೩ ಏಪ್ರಿಲ್ ೧೯೪೦ ರಂದು ಸಯ್ಯಿದ್ ಯೂಸುಫ್ ಬಿನ್ ಅಲಿ ಅಲ್ ಹಶ್ಮಿ ಮತ್ತು ಸಯ್ಯಿದಾ ಫಾತಿಮಾ ಬಿಂತ್ ಮಹಮೂದ್ ದಂಪತಿಗೆ ಸಯ್ಯಿದಾ ನಜ್ಮಾ ಬಿಂತ್ ಯೂಸುಫ್ ಆಗಿ ಜನಿಸಿದರು. ಇವರು ಅರಬ್ ಸಂತತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ದಾವೂದಿ ಬೊಹ್ರಾ ಇಸ್ಮಾಯಿಲಿ ಶಿಯಾ ಗುಜರಾತಿ ಮುಸ್ಲಿಂ ಆಗಿದ್ದು, ಅರೇಬಿಯನ್ ಪೆನಿನ್ಸುಲಾ ಮತ್ತು ಗುಜರಾತ್ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಅವರ ಪೂರ್ವಜರ ಬೇರುಗಳಿಂದ ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅವರು ಮೋತಿಲಾಲ್ ವಿಜ್ಞಾನ ಮಹಾವಿದ್ಯಾಲಯ (ಎಮ್ ವಿ ಎಮ್) ಭೋಪಾಲ್‌ನಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಶಾಲಾ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಪಡೆದರು ಮತ್ತು ಎಮ್.ಎಸ್ ಸಿ. ಪಡೆದರು. ಉಜ್ಜಯಿನಿಯ ವಿಕ್ರಮ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಿಂದ, ಪಿಎಚ್‌ಡಿ ಪಡೆದರು.

ಇವರು ೧೯೬೬ ರಲ್ಲಿ ಅಕ್ಬರ್ ಅಲಿ ಅಖ್ತರ್ ಹೆಪ್ತುಲ್ಲಾ ಅವರನ್ನು ವಿವಾಹವಾದರು ಮತ್ತು ಮೂರು ಹೆಣ್ಣು ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಜನ್ಮ ನೀಡಿದರು. ಇವರ ಪತಿ, ಮಾನವಶಕ್ತಿ ಸಲಹೆಗಾರರಾದ ಅಕ್ಬರ್ ಅಲಿ ಅಖ್ತರ್ ಹೆಪ್ತುಲ್ಲಾ ಇವರು ೧೯೬೦ ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಪೇಟ್ರಿಯಾಟ್ ಪತ್ರಿಕೆಯ ಸ್ಥಾಪನೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದ್ದರು. ಅವರು ೪ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೦೭ ರಂದು ನವದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ಮರಣ ಹೊಂದಿದರು.

ವೃತ್ತಿ

ಅವರು ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷದ ಮೂಲಕ ಮೇಲೇರಿದರು. ಪಕ್ಷದ ತಳಮಟ್ಟದ ಸಂಘಟನೆಗಳ ಹಲವಾರು ವಿಭಾಗಗಳ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರು ಅಖಿಲ ಭಾರತ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಸಮಿತಿ ಮತ್ತು ಎನ್.ಎಸ್.ಯು.ಐ ಯ ಯುವ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯೊಂದಿಗೆ ೧೯೮೬ ರಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ನ ಪ್ರಧಾನ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿಯಾಗಿದ್ದರು. ೧೯೮೦ ರಿಂದ, ಅವರು ನಾಲ್ಕು ಅವಧಿಗೆ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದಿಂದ ರಾಜ್ಯಸಭೆಯ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದರು. ೧೯೮೦,೧೯೮೬,೧೯೯೨,೧೯೯೮ ರಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಯಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. ನಜ್ಮಾ ಅವರು ಜನವರಿ ೧೯೮೫ ರಿಂದ ಜನವರಿ ೧೯೮೬ರವರೆಗೆ ಮತ್ತು ೧೯೮೮ ರಿಂದ ಜುಲೈ ೨೦೦೪ ರವರೆಗೆ ರಾಜ್ಯಸಭೆಯ ಉಪಾಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದರು.

ಹೆಪ್ತುಲ್ಲಾ ೨೦೦೪ ರಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಜನತಾ ಪಕ್ಷಕ್ಕೆ ಸೇರಿದರು. ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಅಧ್ಯಕ್ಷೆ ಸೋನಿಯಾ ಗಾಂಧಿ ಅವರೊಂದಿಗಿನ ಸಂಬಂಧದ ಒತ್ತಡದಿಂದಾಗಿ ಅವರು ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ತೊರೆದಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಮಾಧ್ಯಮ ಮೂಲಗಳು ವರದಿ ಮಾಡಿವೆ. ನಂತರ ಸೋನಿಯಾ ಗಾಂಧಿಯಿಂದ ತನಗೆ ವೈಯಕ್ತಿಕವಾಗಿ ಅವಮಾನವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಆರೋಪಿಸಿದರು. ಪಕ್ಷದ ನಾಯಕತ್ವದ ಸಮಸ್ಯೆಯಿಂದ ಪಕ್ಷ ತೊರೆಯುತ್ತಿರುವುದಾಗಿ ಅವರು ಘೋಷಿಸಿದ್ದಾರೆ. ೨೦೦೭ರಲ್ಲಿ, ಬಿಜೆಪಿ ನೇತೃತ್ವದ ಎನ್‌ಡಿಎ ಇವರನ್ನು ಭಾರತದ ಉಪರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಅಭ್ಯರ್ಥಿಯಾಗಿ ನಿಲ್ಲಿಸಿತು, ಇದನ್ನು ಹಮೀದ್ ಅನ್ಸಾರಿ ಗೆದ್ದರು.

ಇವರು ಜುಲೈ ೨೦೦೪ ರಿಂದ ಜುಲೈ ೨೦೧೦ ರವರೆಗೆ ಬಿಜೆಪಿಗಾಗಿ ರಾಜಸ್ಥಾನವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ರಾಜ್ಯಸಭಾ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದರು. ಇವರು ೨೦೧೨ ರಲ್ಲಿ ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶದಿಂದ ರಾಜ್ಯಸಭೆಗೆ ಬಿಜೆಪಿಯಿಂದ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗೊಂಡರು ಮತ್ತು ಚುನಾವಣೆಯ ನಂತರ ೨೪ ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೧೨ ರಂದು ತಮ್ಮ ಕಛೇರಿಯನ್ನು ವಹಿಸಿಕೊಂಡರು. ನಿತಿನ್ ಗಡ್ಕರಿ ಅವರು ಬಿಜೆಪಿ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ೨೦೧೦ ರಲ್ಲಿ ಬಿಜೆಪಿಯ ೧೩ ಉಪಾಧ್ಯಕ್ಷರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರಾದರು. ನಂತರ ರಾಜನಾಥ್ ಸಿಂಗ್ ಅಧಿಕಾರ ವಹಿಸಿಕೊಂಡಾಗ ಅವರನ್ನು ಪಕ್ಷದ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾರ್ಯಕಾರಿಣಿ ಸದಸ್ಯರನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಹೆಪ್ತುಲ್ಲಾ ಅವರು ೨೬ ಮೇ ೨೦೧೪ ರಿಂದ ಜುಲೈ ೨೦೧೬ ರವರೆಗೆ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿಯವರ ಸಂಪುಟದಲ್ಲಿ ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತ ವ್ಯವಹಾರಗಳ ಸಚಿವರಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ಭಾರತೀಯ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತರಿಗೆ ಸಮಾನವಾದ ವೇದಿಕೆಯ ಅಗತ್ಯವಿದೆ, ಆದರೆ ಮೀಸಲಾತಿಯು ಪರಿಹಾರವಲ್ಲ ಏಕೆಂದರೆ ಅದು ಸ್ಪರ್ಧೆಯ ಮನೋಭಾವವನ್ನು ಕೊಲ್ಲುತ್ತದೆ ಎಂದು ಇವರು ಹೇಳಿದರು.

ಇವರು ೨೦೧೬ ರಲ್ಲಿ ಮಣಿಪುರದ ರಾಜ್ಯಪಾಲರಾಗಿ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನಗೊಂಡಾಗ ತಮ್ಮ ಸಚಿವ ಸ್ಥಾನ ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯಸಭಾ ಸದಸ್ಯತ್ವಕ್ಕೆ ರಾಜೀನಾಮೆ ನೀಡಿದರು.

ಇಂಡಿಯನ್ ಕೌನ್ಸಿಲ್ ಫಾರ್ ಕಲ್ಚರಲ್ ರಿಲೇಶನ್ಸ್, ಐಸಿಸಿಆರ್ ಗೆ ಹೆಪ್ತುಲ್ಲಾ ಅವರನ್ನು ಮುಖ್ಯಸ್ಥರನ್ನಾಗಿ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಇವರು ೧೯೯೩ ರಲ್ಲಿ ಇಂಟರ್-ಪಾರ್ಲಿಮೆಂಟರಿ ಯೂನಿಯನ್‌ನ ಮಹಿಳಾ ಸಂಸದೀಯ ಗುಂಪಿನ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಅದೇ ವರ್ಷ ಮಾನವ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗಾಗಿ ಸಂಸದೀಯ ವೇದಿಕೆಯ ಸ್ಥಾಪಕ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾದರು. ೧೯೯೯ ರಲ್ಲಿ ಬರ್ಲಿನ್‌ನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಕೌನ್ಸಿಲ್‌ನ ೧೬೫ ನೇ ಅಧಿವೇಶನದಲ್ಲಿ ಜಿನೀವಾ ಮೂಲದ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸಂಸ್ಥೆಯಾದ ಇಂಟರ್-ಪಾರ್ಲಿಮೆಂಟರಿ ಯೂನಿಯನ್ (ಐಪಿಯು) ನ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿಯೂ ಅವರು ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. ಇವರು ೧೬ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೧೯೯೯ ರಿಂದ ೨೭ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೨೦೦೨ ರವರೆಗೆ ಹುದ್ದೆಯಲ್ಲಿದ್ದರು. ತರುವಾಯ, ೨೦೦೨ರಲ್ಲಿ, ಕೌನ್ಸಿಲ್‌ನ ೧೭೧ ನೇ ಅಧಿವೇಶನದಲ್ಲಿ, ಐಪಿಯು ಕೌನ್ಸಿಲ್‌ನ ಗೌರವ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. ಹೆಪ್ತುಲ್ಲಾರನ್ನು ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆಯ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವು ತನ್ನ ಮಾನವ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ರಾಯಭಾರಿಯಾಗಿ ನಾಮನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡಿದೆ. ಹೆಪ್ತುಲ್ಲಾ ಅವರು ೧೯೯೭ರಲ್ಲಿ ಮಹಿಳೆಯರ ಸ್ಥಿತಿಗತಿ ಕುರಿತ ಯುನ್ ಆಯೋಗದ ನಿಯೋಗವನ್ನು ಮುನ್ನಡೆಸಿದರು.

ಹೆಪ್ತುಲ್ಲಾ ಅವರು ಏಡ್ಸ್ ಕುರಿತು "ಏಡ್ಸ್: ಅಪ್ರೋಚಸ್ ಟು ಪ್ರಿವೆನ್ಷನ್" ಎಂಬ ಪುಸ್ತಕವನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಮಾನವ ಸಾಮಾಜಿಕ ಭದ್ರತೆ, ಸುಸ್ಥಿರ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ, ಪರಿಸರ, ಮಹಿಳೆಯರಿಗೆ ಸುಧಾರಣೆಗಳು ಮತ್ತು ಭಾರತ ಮತ್ತು ಪಶ್ಚಿಮ ಏಷ್ಯಾ ನಡುವಿನ ಸಂಬಂಧಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ.

ಇಂಡಿಯನ್ ಕೌನ್ಸಿಲ್ ಆಫ್ ಕಲ್ಚರಲ್ ರಿಲೇಶನ್ಸ್ ( ಐಸಿಸಿಆರ್) ಪ್ರಕಟಣೆಯಲ್ಲಿ ಮೌಲಾನಾ ಅಬುಲ್ ಕಲಾಂ ಆಜಾದ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ ತೋರಿಸಲು ೧೯೫೮ರ ಛಾಯಾಚಿತ್ರವನ್ನು ಮಾರ್ಫ್ ಮಾಡಿದ ಆರೋಪವನ್ನು ಹೆಪ್ತುಲ್ಲಾ ಎದುರಿಸಿದರು. ಖ್ಯಾತ ವಿದ್ವಾಂಸ ಮತ್ತು ದೇಶದ ಮೊದಲ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಚಿವ ಮೌಲಾನಾ ಆಜಾದ್ ಅವರ ಜೀವನದ ಕುರಿತು 'ಜರ್ನಿ ಆಫ್ ಎ ಲೆಜೆಂಡ್' ಎಂಬ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯ ಐಸಿಸಿಆರ್ ಪ್ರಕಟಣೆಯಲ್ಲಿ ವಿವಾದಾತ್ಮಕ ಛಾಯಾಚಿತ್ರವನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅವರು ಐಸಿಸಿಆರ್‌ನ ಮೊದಲ ಅಧ್ಯಕ್ಷರೂ ಆಗಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಕೌನ್ಸಿಲ್ ಹೆಪ್ತುಲ್ಲಾ ಅವರ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ಪ್ರಕಟಣೆ ಹೊರಬಂದಿತು. ಛಾಯಾಚಿತ್ರವು ಪರಿಚಯದೊಂದಿಗೆ ಬಂದಿತು ಮತ್ತು ಮೌಲಾನಾ ಜೊತೆ ಯುವ ಹೆಪ್ತುಲ್ಲಾರನ್ನು ತೋರಿಸಿತು. ಮೌಲಾನಾ ಫೆಬ್ರವರಿ ೨೨, ೧೯೫೮ ರಂದು ನಿಧನರಾದರು. ಆದರೆ ಅಧಿಕೃತ ವಿಚಾರಣೆಗಳು ನಂತರ ಮೇ ೧೯೫೮ರಲ್ಲಿ ಹೆಪ್ತುಲ್ಲಾ ಪದವಿ ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಿದ ಕಾರಣ ಇದು ಆಟವನ್ನು ಬಿಟ್ಟುಕೊಟ್ಟಿತು. ಪ್ರಕಟಣೆಯನ್ನು ನಂತರ ಐಸಿಸಿಆರ್ ಹಿಂತೆಗೆದುಕೊಂಡಿತು ಮತ್ತು ಅದರ ಪರಿಷ್ಕೃತ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ ಆದರೆ ವಿವಾದಾತ್ಮಕ ಇದರಲ್ಲಿ ಛಾಯಾಚಿತ್ರವಿಲ್ಲ. ಐಸಿಸಿಆರ್ ಎಂಪ್ಲಾಯೀಸ್ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್ ಅಧ್ಯಕ್ಷರು ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಹಿತಾಸಕ್ತಿ ಅರ್ಜಿಯ ಮೇರೆಗೆ ಪ್ರಕರಣದ ತನಿಖೆ ನಡೆಸುವಂತೆ ದೆಹಲಿ ಹೈಕೋರ್ಟ್ ಸಿಬಿಐಗೆ ಸೂಚಿಸಿತ್ತು.

ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಮನ್ನಣೆಗಳು

ಗೌರವ

• Russia:
  • ರೆಸಿಪಿಯೆಂಟ್ ಆಫ್ ದ ಆರ್ಡರ್ ಆಫ್ ಫ್ರೆಂಡ್‌ಶಿಪ್(೨೦೧೯)

ಪ್ರಶಸ್ತಿ

• ೨೦೧೩ ನೇ ಸಾಲಿನ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸಂಸದೀಯ ಪಟು ಪ್ರಶಸ್ತಿಗೆ ಭಾಜನರಾಗಿದ್ದಾರೆ.

ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು

• ವಿವರವಾದ ಪ್ರೊಫೈಲ್