ಅಂಚೆ ಸೂಚ್ಯಂಕ ಸಂಖ್ಯೆ (ಪಿನ್ ಕೋಡ್)

ಅಂಚೆ ಸೂಚ್ಯಂಕ ಸಂಖ್ಯೆ (ಪಿನ್ ಕೋಡ್) ಎಂಬುದು ಆಂಗ್ಲ ಭಾಷೆಯ ಪೋಸ್ಟಲ್ ಇಂಡೆಕ್ಸ್ ನಂಬರ್ (Postal Index Number) ಎಂಬುದರ ಪಾರಿಭಾಷಿಕ ಪದ. ಅದು ಅಂಚೆ ಕಛೇರಿಗಳಿಗೆ ಭಾರತೀಯ ಅಂಚೆ ಇಲಾಖೆಯ ಆಡಳಿತವು ಬಳಸುವ ಸಂಖ್ಯಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆ. ಅದು ಆರು ಅಂಕೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ೧೫ ಆಗಸ್ಟ್ ೧೯೭೨ ರಂದು ಜಾರಿಗೆ ತರಲಾಯಿತು.

ಎಂಟು ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ವಲಯಗಳು ಮತ್ತು ಭಾರತೀಯ ಸೇನೆಗಾಗಿಯೇ ಒಂದು ಸಕ್ರಿಯವಾದ ವಲಯ ಸೇರಿದಂತೆ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಒಂಬತ್ತು ಪಿನ್ ಕೋಡ್ ವಲಯಗಳು ಇವೆ. ಪಿನ್ ಕೋಡ್ ಮೊದಲ ಅಂಕಿಯು "ವಲಯ"ವನ್ನೂ, ಎರಡನೇ ಅಂಕಿಯ "ಉಪವಲಯ"ವನ್ನೂ, ಮೂರನೇ ಅಂಕಿಯು ಅಂಚೆ-ವಿಂಗಡಣೆಯ "ಜಿಲ್ಲೆ"ಯನ್ನೂ ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ. ಕೊನೆಯ ಮೂರು ಅಂಕೆಗಳ ಗುಂಪು "ಅಂಚೆ ಕಛೇರಿ"ಯನ್ನು ನಿರ್ದೇಶಿಸುತ್ತದೆ.

ಇತಿಹಾಸ

ಪಿನ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ೧೫ ಆಗಸ್ಟ್ ೧೯೭೨ ರಂದು ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ಸಂವಹನ ಸಚಿವಾಲಯದ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿ ಶ್ರೀರಾಮ್ ಭಿಕಾಜಿ ವೆಲಂಕರ್ ಪರಿಚಯಿಸಿದರು. ತಪ್ಪಾದ ವಿಳಾಸಗಳು, ಒಂದೇ ರೀತಿಯ ಸ್ಥಳದ ಹೆಸರುಗಳು ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕರು ಬಳಸುವ ವಿವಿಧ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಗೊಂದಲವನ್ನು ನಿವಾರಿಸಲು, ಹಸ್ತಚಾಲಿತ ವಿಂಗಡಣೆ ಮತ್ತು ಅಂಚೆ ವಿತರಣೆಯನ್ನು ಸರಳಗೊಳಿಸುವ ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಲಾಯಿತು.

ಪಿನ್‌ನ ರಚನೆ

ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿರುವ ಉಜ್ಜಯಿನಿ ಅಂಚೆ ಸೂಚ್ಯಂಕ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಉದಾಹರಣೆ. ೪' ಪಶ್ಚಿಮ ಅಂಚೆ ವಲಯ, ೫' ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶದ ಪೋಸ್ಟಲ್ ಉಪ ವಲಯ, ೬' ಉಜ್ಜಯಿನಿ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ವಿಂಗಡಣೆ ಜಿಲ್ಲೆ, ೦' ಉಜ್ಜಯಿನಿ ಕೋರ್ ಏರಿಯಾ ಸೇವಾ ಮಾರ್ಗ, ೦೧' ಉಜ್ಜಯಿನಿ ಮುಖ್ಯ ಕಛೇರಿಯನ್ನು ವಿತರಣಾ ಕಚೇರಿ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ.

ಪಿನ್‌ನ ಮೊದಲ ಅಂಕೆಯು ವಲಯವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ, ಎರಡನೆಯದು ಉಪ-ವಲಯವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಮೂರನೆಯದು, ಮೊದಲ ಎರಡರೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿ, ಆ ವಲಯದೊಳಗಿನ ವಿಂಗಡಣೆ ಜಿಲ್ಲೆಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಅಂತಿಮ ಮೂರು ಅಂಕೆಗಳನ್ನು, ವಿಂಗಡಿಸುವ ಜಿಲ್ಲೆಯೊಳಗಿನ ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಅಂಚೆ ಕಚೇರಿಗಳಿಗೆ ನಿಗದಿಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಅಂಚೆ ವಲಯಗಳು

ಎಂಟು ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ವಲಯಗಳು ಮತ್ತು ಒಂದು ಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕ ವಲಯ (ಭಾರತೀಯ ಸೇನೆಗೆ) ಸೇರಿದಂತೆ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಒಂಬತ್ತು ಅಂಚೆ ವಲಯಗಳಿವೆ. ಪಿನ್‌ನ ಮೊದಲ ಅಂಕಿಯು ವಲಯವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಈ ಕೆಳಗಿನಂತೆ 9 ವಲಯಗಳಿಗೆ ಅದನ್ನು ಹಂಚಲಾಗಿದೆ:

ಪಿನ್‌ನ ಮೊದಲನೇ ಅಂಕೆ	ವಲಯ	ರಾಜ್ಯಗಳು ಅಥವಾ ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶಗಳು
೧	ಉತ್ತರ	ದೆಹಲಿಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ರಾಜಧಾನಿ ಪ್ರದೇಶ ಹರಿಯಾಣ ರಾಜ್ಯ ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶ ರಾಜ್ಯ ಪಂಜಾಬ್ ರಾಜ್ಯ ಚಂಡೀಗಢದ ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶ ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರದ ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶ ಲಡಾಖ್ ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶ
೨		ಉತ್ತರಾಖಂಡ ರಾಜ್ಯ ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ ರಾಜ್ಯ
೩	ಪಶ್ಚಿಮ	ಗುಜರಾತ್ ರಾಜ್ಯ ರಾಜಸ್ಥಾನ ರಾಜ್ಯ ದಾದ್ರಾ, ನಗರ ಹವೇಲಿ, ದಮನ್ ಮತ್ತು ದಿಯು ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶ
೪		ಛತ್ತೀಸ್‌ಗಢ ರಾಜ್ಯ ಗೋವಾ ರಾಜ್ಯ ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ ರಾಜ್ಯ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ
೫	ದಕ್ಷಿಣ	ಆಂಧ್ರ ಪ್ರದೇಶ ರಾಜ್ಯ ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯ ತೆಲಂಗಾಣ ರಾಜ್ಯ
೬		ಕೇರಳ ರಾಜ್ಯ ತಮಿಳುನಾಡು ರಾಜ್ಯ ಯುನಿಯನ್ ಟೆರಿಟರಿ ಆಫ್ ಪುದುಚೇರಿ ಲಕ್ಷದ್ವೀಪದ ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶ
೭	ಪೂರ್ವ	ಅರುಣಾಚಲ ಪ್ರದೇಶ ರಾಜ್ಯ ಅಸ್ಸಾಂ ರಾಜ್ಯ ಮಣಿಪುರ ರಾಜ್ಯ ಮೇಘಾಲಯ ರಾಜ್ಯ ಮಿಜೋರಾಂ ರಾಜ್ಯ ನಾಗಾಲ್ಯಾಂಡ್ ರಾಜ್ಯ ಒಡಿಶಾ ರಾಜ್ಯ ಸಿಕ್ಕಿಂ ರಾಜ್ಯ ತ್ರಿಪುರಾ ರಾಜ್ಯ ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ ರಾಜ್ಯ ಅಂಡಮಾನ್ ಮತ್ತು ನಿಕೋಬಾರ್ ದ್ವೀಪಗಳ ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶ
೮		ಬಿಹಾರ ರಾಜ್ಯ ಜಾರ್ಖಂಡ್ ರಾಜ್ಯ
೯	ಎಪಿಎಸ್	ಸೇನಾ ಅಂಚೆ ಸೇವೆ (APS) ಫೀಲ್ಡ್ ಪೋಸ್ಟ್ ಆಫೀಸ್ (FPO)

ಜಿಲ್ಲೆಗಳ ವಿಂಗಡಣೆ

ಭಾರತದಲ್ಲಿ ೨-ಅಂಕಿಯ ಪೋಸ್ಟ್‌ಕೋಡ್ ಪ್ರದೇಶಗಳು (ಮೊದಲ ಎರಡು ಪಿನ್ ಅಂಕಿಗಳ ಮೂಲಕ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಲಾಗಿದೆ)

ಪಿನ್‌ನ ಮೂರನೇ ಅಂಕಿಯು, ಮೊದಲ ಎರಡು ಅಂಕೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿ, ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಭೌಗೋಳಿಕ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ (ಸೈನ್ಯಕ್ಕೆ ಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕ ವಲಯವನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ) ಮತ್ತು ಇದು ವಿಂಗಡಣೆಗೊಂಡ ಜಿಲ್ಲೆ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಇದು ದೊಡ್ಡ ನಗರದ ಮುಖ್ಯ ಅಂಚೆ ಕಚೇರಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಕಛೇರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ವಿಂಗಡಿಸುವ ಕಚೇರಿ ಎಂದು ಇದನ್ನು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ನಿರ್ವಹಿಸಲಾದ ಅಂಚೆಯ ಪರಿಮಾಣವನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿ ರಾಜ್ಯವು ಒಂದು ಅಥವಾ ಹೆಚ್ಚಿನ ವಿಂಗಡಣೆ ಜಿಲ್ಲೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರಬಹುದು.

ಪಿನ್‌ನ ಪೂರ್ವಪ್ರತ್ಯಯ	ಅಂಚೆ ಸಂಕ್ಷೇಪಣ	ಪ್ರದೇಶ
೧೧	ಡಿಎಲ್	ದೆಹಲಿ
೧೨-೧೩	ಎಚ್‌ಆರ್	ಹರಿಯಾಣ
೧೪-೧೫	ಪಿಬಿ	ಪಂಜಾಬ್
೧೬	ಸಿಎಚ್	ಚಂಢೀಗಢ
೧೭	ಎಚ್‌ಪಿ	ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶ
೧೮-೧೯	ಜೆಕೆ, ಎಲ್‌ಎ	ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರ, ಲಢಾಖ್
೨೦-೧೮	ಯುಪಿ, ಯುಟಿ	ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ, ಉತ್ತರಾಖಂಡ
೩೦-೩೪	ಆರ್‌ಜೆ	ರಾಜಸ್ಥಾನ
೩೬-೩೯ (೩೯೬ ಅನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ)	ಜಿಜೆ	ಗುಜರಾತ್
೩೯೬	ಡಿಎಚ್	ದಾದ್ರಾ ಮತ್ತು ನಗರ ಹವೇಲಿ ಮತ್ತು ದಮನ್ ಮತ್ತು ದಿಯು
೪೦-೪೪ (೪೦೩ ಅನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ)	ಎಂ‌ಎಚ್	ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ
೪೦೩	ಜಿಎ	ಗೋವಾ
೪೫-೪೮	ಎಂ‌ಪಿ	ಮಧ್ಯ ಪ್ರದೇಶ
೪೯	ಸಿಟಿ	ಛತ್ತೀಸ್‌ಘಢ
೫೦	ಟಿಜಿ	ತೆಲಂಗಾಣ
೫೧-೫೩	ಎಪಿ	ಆಂಧ್ರ ಪ್ರದೇಶ
೫೬-೫೯	ಕೆ‌ಎ	ಕರ್ನಾಟಕ
೬೦-೬೬	ಟಿಎನ್	ತಮಿಳುನಾಡು
೬೫	ಪಿವೈ	ಪುದುಚೆರಿ
೬೭-೬೯ (೬೮೨ ಅನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ)	ಕೆ‌ಎಲ್	ಕೇರಳ
೬೮೨	ಎಲ್‌ಡಿ	ಲಕ್ಷದ್ವೀಪ
೭೦-೭೪ (೭೩೭ ಮತ್ತು ೭೪೪ ಅನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ)	ಡಬ್ಲೂ ಬಿ	ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ
೭೩೭	ಎಸ್‌ಕೆ	ಸಿಕ್ಕಿಂ
೭೪೪	ಎ‌ಎನ್	ಅಂಡಮಾನ್ ಮತ್ತು ನಿಕೋಬರ್ ಲಕ್ಷದ್ವೀಪ
೭೫-೭೭	ಒಆರ್	ಒಡಿಶಾ
೭೮	ಎ‌ಎಸ್	ಅಸ್ಸಾಂ
೭೯೦-೭೯೨	ಎ‌ಆರ್	ಅರುಣಾಚಲ ಪ್ರದೇಶ
೭೯೩-೭೯೪	ಎಂ‌ಎಲ್	ಮೇಘಾಲಯ
೭೯೫	ಎಂಎನ್	ಮಣಿಪುರ
೭೯೬	ಎಮ್‌ಜ಼ಡ್	ಮಿಜೋರಾಂ
೭೯೭-೭೯೮	ಎನ್‌ಎಲ್	ನಾಗಾಲ್ಯಾಂಡ್
೭೯೯	ಟಿ‌ಆರ್	ತ್ರಿಪುರ
೮೦-೮೫	ಬಿಆರ್, ಜೆಎಚ್	ಬಿಹಾರ, ಜಾರ್ಖಂಡ
೯೦-೯೯	ಎಪಿಎಸ್	ಸೇನಾ ಅಂಚೆ ಸೇವೆ

ಸೇವಾ ಮಾರ್ಗ

ನಾಲ್ಕನೇ ಅಂಕಿಯು ವಿಂಗಡಣೆಯ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ವಿತರಣಾ ಕಛೇರಿ ಇರುವ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ. ವಿಂಗಡಣೆ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿನ ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿರುವ ಕಚೇರಿಗಳಿಗೆ ಇದು "೦" ಆಗಿರುತ್ತದೆ.

ವಿತರಣಾ ಕಚೇರಿ

ಅಂಚೆ ಪೆಟ್ಟಿಗೆಯ ಮೇಲೆ ಅದರ ಪಿನ್ ಅನ್ನು ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ

ಕೊನೆಯ ಎರಡು ಅಂಕೆಗಳು "೦೧" ನಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುವ ವಿಂಗಡಣೆ ಜಿಲ್ಲೆಯೊಳಗಿನ ವಿತರಣಾ ಕಚೇರಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತವೆ. ಅದು ಜನರಲ್ ಪೋಸ್ಟ್ ಆಫೀಸ್ (ಜಿಪಿಒ) ಅಥವಾ ಹೆಡ್ ಆಫೀಸ್ (ಎಚ್‌ಒ) ಆಗಿರುತ್ತದೆ. ಹೊಸ ವಿತರಣಾ ಕಚೇರಿಗಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಗಳನ್ನು ನಿಗದಿಪಡಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ ವಿತರಣಾ ಕಚೇರಿಯ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಕಾಲಾನುಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ವಿತರಣಾ ಕಚೇರಿಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ವಹಿಸಲಾದ ಅಂಚೆಯ ಪ್ರಮಾಣವು ತುಂಬಾ ದೊಡ್ಡದಾಗಿದ್ದರೆ, ಹೊಸ ವಿತರಣಾ ಕಚೇರಿಯನ್ನು ರಚಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅದಕ್ಕೆ ಮುಂದಿನ ಲಭ್ಯವಿರುವ ಪಿನ್ ಅನ್ನು ನಿಯೋಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಹೀಗಾಗಿ, ಅಕ್ಕಪಕ್ಕದಲ್ಲಿರುವ ಎರಡು ವಿತರಣಾ ಕಛೇರಿಗಳ ಮೊದಲ ನಾಲ್ಕು ಅಂಕೆಗಳು ಮಾತ್ರ ಒಂದೇ ತೆರನಾಗಿರುತ್ತದೆ.

ದಕ್ಷಿಣ ಗಂಗೋತ್ರಿ

ಅಂಟಾರ್ಟಿಕಾದಲ್ಲಿರುವ ದಕ್ಷಿಣ ಗಂಗೋತ್ರಿಯ ಪಿನ್ ಕೋಡ್ ೪೦೩೦೦೧ ಆಗಿದೆ. ಇದು ಗೋವಾದ ಪಣಜಿಯಲ್ಲಿರುವ ವಾಸ್ಕೋ ಡ ಗಾಮಾ ಅಂಚೆ ಕಛೇರಿಯ ಪಿನ್ ಕೋಡ್ ಆಗಿದೆ.

ವಿತರಣಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆ

ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಪಿನ್ ಅನ್ನು ಒಂದೊಂದು ವಿತರಣಾ ಅಂಚೆ ಕಛೇರಿಗೆ ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅದು ತನ್ನ ಅಧಿಕಾರ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯೊಳಗೆ ಬರುವ ಕಚೇರಿಗಳಿಗೆ ತಲುಪಿಸಬೇಕಾದ ಎಲ್ಲಾ ಅಂಚೆಯನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತದೆ, ಇವೆಲ್ಲವೂ ಒಂದೇ ಕೋಡ್ ಅನ್ನು ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ವಿತರಣಾ ಕಚೇರಿಯು ಸಾಮಾನ್ಯ ಅಂಚೆ ಕಚೇರಿ (ಜಿಪಿ‌ಒ), ಪ್ರಧಾನ ಕಚೇರಿ (ಎಚ್‌ಒ), ಅಥವಾ ಉಪ-ಕಚೇರಿ (ಎಸ್‌ಒ) ಆಗಿರಬಹುದು. ಇವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ನಗರ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿರುತ್ತವೆ. ವಿತರಣಾ ಕಛೇರಿಯಿಂದ ಪೋಸ್ಟ್ ಅನ್ನು ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಪಿನ್‌ ಇದ್ದರೆ ಇತರ ವಿತರಣಾ ಕಚೇರಿಗಳಿಗೆ ಅಥವಾ ಅದೇ ಪಿನ್‌ ಇದ್ದರೆ ಸಂಬಂಧಿತ ಉಪ-ಕಚೇರಿಗಳು ಅಥವಾ ಶಾಖಾ ಕಛೇರಿಗಳಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಶಾಖೆ ಕಚೇರಿಗಳು (ಬಿಒ) ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅವು ಸೀಮಿತ ಅಂಚೆ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ.

ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು

• IndiaPost - ಭಾರತೀಯ ಅಂಚೆ ಸೇವೆ Archived 2013-04-27 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ.
• ಪಿನ್ ಕೋಡ್ ಹುಡುಕಾಟ Archived 2012-05-20 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ.
• ಭಾರತೀಯ ಅಂಚೆ ಸೇವೆ Archived 2011-08-10 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ.