ಸದಸ್ಯ:ಜಯಲಕ್ಷ್ಮೀ ಭಟ್/ನನ್ನ ಪ್ರಯೋಗಪುಟ6

ಪಂಡಿತ್ ಶಿವಕುಮಾರ್ ಶರ್ಮ

ಪಂಡಿತ್ ಶಿವಕುಮಾರ್ ಶರ್ಮ ದೇಶದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಸಂತೂರ್ ವಾದನಕಾರರು ಮತ್ತು ಸಂಗೀತಗಾರರು. ಕಾಶ್ಮೀರದ ಜನಪದ ವಾದ್ಯವಾಗಿದ್ದ ಸಂತೂರ್ ವಾದ್ಯವನ್ನೇ ಶಿವಕುಮಾರ್ ಶರ್ಮ ಎಂದು ಕರೆಯುವಷ್ಟು ಮಟ್ಟಿಗೆ ಅಂತರರಾಷ್ತ್ರೀಯ ಮನ್ನಣೆ ತಂದುಕೊಟ್ಟವರು ಅವರು. ಇಂದು ಈ ಸಂತೂರ್ ಸಂತರು ೭೫ನೇ ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಕಾಲಿಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.

ಬಾಲ್ಯ ಮತ್ತು ಯವ್ವನ

ಪಂಡಿತ್ ಶಿವಕುಮಾರ್ ಶರ್ಮ ಜನವರಿ ೧೩, ೧೯೩೮ ರಂದು ಜಮ್ಮುವಿನಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. ಇವರ ತಂದೆ ಉಮಾ ದತ್ತ ಶರ್ಮ. ಅವರು ಜನವರಿ 13, 1938 ರಂದು ಜಮ್ಮು, ಬ್ರಿಟೀಷ್ ಇಂಡಿಯಾದಲ್ಲಿ (ಈಗ ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರ, ಭಾರತ) ಉಮಾ ದತ್ ಶರ್ಮಾ, ಗಾಯಕ ಮತ್ತು ಸಂಗೀತಗಾರರಾಗಿದ್ದು, ಬನಾರಸ್ ಘರಾನಾ ಮತ್ತು ಮಹಾರಾಜ ಪ್ರತಾಪ್ ಸಿಂಗ್ರ ನ್ಯಾಯಾಲಯದಲ್ಲಿ "ರಾಜ್ ಪಂಡಿತ್" ಸಂಪ್ರದಾಯದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು.ಅವರು ಐದನೆಯ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಸಂಗೀತ ಕಲಿಯಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಆರಂಭದಲ್ಲಿ, ಅವರು ತಬಲಾದ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಕಲಿತರು ಮತ್ತು ಅವರ ತಂದೆ ಮತ್ತು ಗುರುಗಳಿಂದ ಗಾಯಕರಾಗಿ ತರಬೇತಿ ಪಡೆದರು. ಅವರು 12 ವರ್ಷದವನಾಗಿದ್ದಾಗ, ಜಮ್ಮುವಿನ ಸ್ಥಳೀಯ ರೇಡಿಯೋ ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿ ಅವರು ಆಡಲಾರಂಭಿಸಿದರು. ಅವನ ತಂದೆಯು ಸಾಂಟೊರ್, ಸ್ಟ್ರಿಂಗ್ ಮ್ಯೂಸಿಕಲ್ ವಾದ್ಯಗಳ ಬಗ್ಗೆ ವ್ಯಾಪಕವಾದ ಸಂಶೋಧನೆ ಮಾಡಿದರು, ಮತ್ತು ಅದರ ಮಗನು ಅದರಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತವನ್ನು ನುಡಿಸುವ ಮೊದಲ ಸಂಗೀತಗಾರನಾಗಿದ್ದಾನೆಂದು ಕಂಡಿದ್ದರು. ಅವನು 13 ವರ್ಷದವನಿದ್ದಾಗ, ತನ್ನ ತಂದೆಯ ಕನಸನ್ನು ಪೂರೈಸಲು ಸ್ಯಾಂಟೋರ್ನನ್ನು ಕಲಿಯಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು.1955 ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಬಾಂಬೆಯಲ್ಲಿ (ಇಂದಿನ ಮುಂಬೈ) ತಮ್ಮ ಮೊದಲ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಪ್ರದರ್ಶನವನ್ನು ನೀಡಿದರು . ಕಾಲೇಜಿನಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ತಬಲಾ ವಾದನ ಸ್ಪರ್ಧೆಯಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಮೊದಲಸ್ಥಾನ ಪಡೆದವರು ಶಿವಕುಮಾರ್ ಶರ್ಮ. ಹೀಗೆ ಪ್ರಭುತ್ವ ಸಾಧಿಸಿದ್ದ ಜನಪ್ರಿಯ ವಾದ್ಯವನ್ನೂ ಬಿಟ್ಟು, ಅಷ್ಟೇನೂ ಜನಪ್ರಿಯವಲ್ಲದ ವಾದ್ಯದ ಹಿಂದೆ ಹೊರಟಾಗ ಹೀಗಳೆದವರೇ ಹೆಚ್ಚು. ಆದರೆ ಶಿವಕುಮಾರ್ ಶರ್ಮ ಅವರು ತಂದೆಯ ಆಶಯವನ್ನು ಸಾಕಾರಗೊಳಿಸುವ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಇಟ್ಟ ಹೆಜ್ಜೆಯನ್ನು ಹಿಂದಿಡಲಿಲ್ಲ. ==ಜೀವನ= ೧೯೫೫ರಲ್ಲಿ ಸ್ವಾಮಿ ಹರಿದಾಸ ಸಮ್ಮೇಳನದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯವಾಗಿ ಸಂತೂರ್ ವಾದನವನ್ನು ಪ್ರಸ್ತುತಗೊಳಿಸಿ ಸೈ ಎನಿಸಿಕೊಂಡರು. ನಂತರದ ೧೦ ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಸಂತೂರ್ ವಾದ್ಯವನ್ನು ನಾನಾ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಪರಿಷ್ಕರಿಸಿ, ಇದರಲ್ಲಿದ್ದ ನೂರು ತಂತಿಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವನ್ನು ಕಡಿತಗೊಳಿಸಿದರು.

ಸಂತೂರ್ ವಾದ್ಯ

ಸಿತಾರ್ ಸರೋದ್, ಸಾರಂಗಿ, ವೈಲಿನ್ ವೀಣೆಯಂಥ ತಂತಿವಾದ್ಯಗಳ ನಡುವೆ ತನ್ನದೇ ಆದ ಸುನಾದದಿಂದ ಮನಸೆಳೆಯುವ ವಾದ್ಯ ಸಂತೂರ್. ಕಾಶ್ಮೀರದಲ್ಲಿ ಉಗಮವಾದ ಈ ವಾದ್ಯಕ್ಕ್ತೆ ಶತತಂತ್ರಿ ವೀಣೆ ಎಂಬ ಹೆಸರೂ ಇತ್ತು. ಇದು ಸೂಫಿ ಹಾಗೂ ಜನಪದ ಸಂಗೀತಕ್ಕೆ ಸಾಥಿಯಾಗಿ ಬಳಕೆಯಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಈ ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಜಾನಪದ ವಾದ್ಯವನ್ನು ಕೊಂಚ ಮಾರ್ಪಡಿಸಿ ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯಗೊಳಿಸಿದವರು ಪಂ. ಶಿವಕುಮಾರ್ ಶರ್ಮ. ಅವರ ತಂದೆ ಪಂ.ಉಮಾದತ್ತ ಶರ್ಮ ಹೆಸರಾಂತ ಗಾಯಕರು. ಜೊತೆಗೆ ತಬಲಾ ಮತ್ತು ಹಾರ್ಮೋನಿಯಂ ವಾದಕರೂ ಆಗಿದ್ದರು. ಅವರು ಒಮ್ಮೆ ಕಾಶ್ಮೀರಕ್ಕೆ ಹೋದಾಗ ಅಲ್ಲಿ ಸಂತೂರ್ ವಾದ್ಯವನ್ನು ನೋಡಿದರು. ಅದನ್ನು ಹಿಂದೂಸ್ಥಾನಿ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತಕ್ಕೆ ಅಳವಡಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡಿದರು. ಇದರಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪಮಟ್ಟಿನ ಯಶಸ್ಸು ಸಿಕ್ಕಿದ್ದರಿಂದ ಸಂತೂರ್ ವಾದನವನ್ನು ತಮ್ಮ ಮಗನಿಗೂ ಕಲಿಸಿದರು.

ಸಂತೂರ್ ವಾದ್ಯದಲ್ಲಿ ತಿದ್ದುಪಡಿ

ಹಿಂದೂಸ್ಥಾನಿ ಸಂಗೀತಕ್ಕೆ ಅಗತ್ಯವಾದ ಗಮಕಗಳನ್ನು ನುಡಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಈ ವಾದ್ಯದಲ್ಲಿರಲಿಲ್ಲ. ವಾದ್ಯದ ರಚನೆಯ ಜೊತೆಗೆ ಅದನ್ನು ನುಡಿಸುವ ತಂತ್ರದಲ್ಲೂ ಕೆಲವು ಬದಲಾವಣೆಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದ ಶರ್ಮ, ಈ ವಾದ್ಯದಲ್ಲಿ ಗಮಕಗಳನ್ನು ನುಡಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನೂ ತಂದು, ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತದ ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಗೆ ಬರುವಂತೆ ಮಾಡಿದರು.

ವೃತ್ತಿ ಜೀವನ

ಅವರು 'ಜಾನಕ್ ಜಾನಕ್ ಪಯಾಲ್ ಬಜೆ' ಚಿತ್ರದ ಒಂದು ದೃಶ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಸಂಗೀತವನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸಿದರು. ಅವರ ಮೊದಲ ಏಕವ್ಯಕ್ತಿ ಆಲ್ಬಮ್ 1960 ರಲ್ಲಿ ದಾಖಲಾಯಿತು. 1967 ರಲ್ಲಿ, ಅವರು 'ಕಾಲ್ ಆಫ್ ದಿ ವ್ಯಾಲಿ' ಎಂಬ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯ ಆಲ್ಬಂ ಅನ್ನು ತಯಾರಿಸಲು ಫ್ಲೌಟಿಸ್ಟ್ ಹರಿಪ್ರಸಾದ್ ಚೌರಾಶಿಯಾ ಮತ್ತು ಸಂಗೀತಗಾರ ಬ್ರಿಜ್ ಭೂಷಣ್ ಕಬ್ರಾ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿಕೊಂಡರು. ಈ ಆಲ್ಬಂ ಭಾರತೀಯ ಕ್ಲಾಸಿಕಲ್ ಮ್ಯೂಸಿಕ್ನಲ್ಲಿ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಯಶಸ್ಸು ಗಳಿಸಿತು.ಅವರ ವೃತ್ತಿಜೀವನದುದ್ದಕ್ಕೂ, 'ದಿ ಗ್ಲೋರಿ ಆಫ್ ಸ್ಟ್ರಿಂಗ್ಸ್ - ಸ್ಯಾಂಟೋರ್' (1991), 'ವಾರ್ಷಾ-ಎ ಹೋಮೇಜ್ ಟು ದಿ ರೇನ್ ಗಾಡ್ಸ್' (1993), 'ಹಂಡ್ರೆಡ್ ಸ್ಟ್ರಿಂಗ್ಸ್ ಆಫ್ ಸ್ಯಾಂಟೋರ್' (1994) ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವಾರು ಸ್ಯಾಂಟೋರ್ ಸಂಗೀತಗಳಲ್ಲಿ ಅವರು ನವೀನ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಆಲ್ಬಂಗಳನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು. 'ಪಯೋನಿಯರ್ ಆಫ್ ಸ್ಯಾಂಟೋರ್ (1994)', 'ಸಂಪ್ರದಾಯ' (1999), 'ರಿಯಾಕಿಗೆ ವೈಬ್ರಂಟ್ ಮ್ಯೂಸಿಕ್' (2003), 'ಎಸೆನ್ಶಿಯಲ್ ಈವ್ನಿಂಗ್ ಚಾಂಟ್ಸ್' (2007) 'ದಿ ಲಾಸ್ಟ್ ವರ್ಡ್ ಇನ್ ಸ್ಯಾಂಟೋರ್' (2009) ಮತ್ತು ಸಂಗೀತ ಸರ್ತಾಜ್ (2011) ).2002 ರಲ್ಲಿ, 'ಜರ್ನಿ ವಿಥ್ ಎ ಹಂಡ್ರೆಡ್ ಸ್ಟ್ರಿಂಗ್ಸ್: ಮೈ ಲೈಫ್ ಇನ್ ಮ್ಯೂಸಿಕ್' ಶೀರ್ಷಿಕೆಯ ಅವರ ಆತ್ಮಚರಿತ್ರೆ ಪ್ರಕಟಿಸಿದರು. ಅವರು ಗುರು ಶಿಷ್ಯ ಸಂಪ್ರದಾಯದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಂದ ಶುಲ್ಕವನ್ನು ವಿಧಿಸದೆ ಇವರು ಭಾರತದ ಎಲ್ಲಾ ಮೂಲೆಗಳಿಂದ ಮತ್ತು ಜಪಾನ್, ಜರ್ಮನಿ, ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯಾ ಮತ್ತು ಅಮೆರಿಕಾ ನಂತಹ ವಿವಿಧ ಭಾಗಗಳಿಂದ ಬಂದರು.ಸದಾ ಹೊಸದರತ್ತ ತುಡಿಯುವವರು ಶಿವಕುಮಾರ್ ಶರ್ಮ. ಅವರಿಗೆ ಕಲೆಯ ಯಾವ ವಿಭಾಗಗಳೂ ವರ್ಜ್ಯವಲ್ಲ. ಹೀಗಾಗಿ ಹೆಸರಾಂತ ಕೊಳಲು ವಾದಕ ಪಂ. ಹರಿಪ್ರಸಾದ್ ಚೌರಾಸಿಯಾ ಅವರ ಜೊತೆಗೂಡಿ ‘ಶಿವ-ಹರಿ’ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ, ಸಿಲ್ ಸಿಲಾ, ಫಾಸ್ಲೆ, ಚಾಂದನಿ, ಲಮ್ಹೆ, ಡರ್ ಮುಂತಾದ ಸಿನಿಮಾಗಳಿಗೆ ಸಂಗೀತ ನೀಡಿದರು. ಚೌರಾಸಿಯಾ ಹಾಗೂ ಬ್ರಿಜ್ ಭೂಷಣ್ ಕಾಬ್ರಾ (ಕಾಬ್ರಾ, ಗಿಟಾರ್ ನಲ್ಲಿ ಹಿಂದೂಸ್ಥಾನಿ ಸಂಗೀತವನ್ನು ನುಡಿಸಿದ ಮೊದಲ ಕಲಾವಿದ) ಅವರ ಜೊತೆ ಸೇರಿ ಹೊರತಂದ ಮ್ಯೂಸಿಕ್ ಆಲ್ಬಂ ‘ಕಾಲ್ ಆಫ್ ದಿ ವ್ಯಾಲಿ’ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಮಾರಾಟವಾಗಿ ಪ್ಲಾಟಿನಂ ಡಿಸ್ಕ್ ಮನ್ನಣೆಯನ್ನೂ ಪಡೆಯಿತು. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ ಅವರು ದೇಶವಿದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ನೀಡಿದ ಕಚೇರಿಗಳು, ಹೊರತಂದ ಆಲ್ಬಂಗಳು ಅಸಂಖ್ಯ. ಕಳೆದ ೫೦ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಸಂತೂರ್ಗಾಗಿಯೇ ತಮ್ಮ ಸಂಗೀತ ಜೀವನ ಮೀಸಲಿಟ್ಟ ಶಿವಕುಮಾರ್ ಶರ್ಮ, ಅದನ್ನು ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಟ್ಟಕ್ಕೆ ಕೊಂಡೊಯ್ದರು. ಅವರ ಮೂಲಕ ಮನ್ನಣೆ ಪಡೆದ ಸಂತೂರ್ ವಾದನ ಪರಂಪರೆ ಅವರ ಶಿಷ್ಯರಾದ ಸತೀಶ್ ವ್ಯಾಸ್, ಉಲ್ಲಾಸ್ ಬಾಪಟ್, ಧನಂಜಯ್ ದೈತಣ್ಕರ್, ರಾಹುಲ್ ಶರ್ಮ, ಶ್ರುತಿ ಅಧಿಕಾರಿ ಮುಂತಾದವರಿಂದ ಮುಂದುವರೆಯುತ್ತಿದೆ.

ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು

ಪಂಡಿತ್ ಶಿವಕುಮಾರ್ ಶರ್ಮರನ್ನು ಅರಸಿಕೊಂಡು ಬಂದ ಮನ್ನಣೆಗಳು ಹಲವಾರು. ಕೇಂದ್ರ ಸಂಗೀತ ನಾಟಕ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ಪದ್ಮಶ್ರೀ, ಪದ್ಮವಿಭೂಷಣ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ಅಮೆರಿಕದ ಬಾಲ್ಟಿಮೋರ್ ನಗರದ ಗೌರವಪ್ರಜೆಯಾಗಿ ದೊರೆತ ಸನ್ಮಾನ, ಜಮ್ಮು ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಗೌರವ ಡಾಕ್ಟರೇಟ್, ತಾನ್ ಸೇನ್ ಸನ್ಮಾನ, ವಿಶ್ವಬ್ಯಾಂಕ್ ನ ಅಂತರರಾಷ್ತ್ರೀಯ ರಾಯಭಾರಿ ಗೌರವ ಇವು ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖವಾದವು.