ಮಹಾದೇವ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಇಟಗಿ
ಮಹಾದೇವ ದೇವಸ್ಥಾನ
ಇಟಗಿ ಇಟ್ಟಗಿ | |
|---|---|
ಗ್ರಾಮ | |
 ಇಟಗಿಯ ಮಹಾದೇವ ದೇವಸ್ಥಾನ (ಕ್ರಿ.ಶ ೧೧೧೨) | |
  ಮಹಾದೇವ ದೇವಸ್ಥಾನ Location in Karnataka, India | |
| Coordinates: 15°29′24″N 75°59′42″E / 15.49°N 75.995°E | |
| ದೇಶ |  ಭಾರತ |
| ರಾಜ್ಯ | ಕರ್ನಾಟಕ |
| ಜಿಲ್ಲೆಗಳು | ಕೊಪ್ಪಳ |
| Government | |
| • Type | ಪಂಚಾಯತ್ ರಾಜ್ |
| ಭಾಷೆಗಳು | |
| • ಅಧಿಕೃತ | ಕನ್ನಡ |
| Time zone | UTC+5:30 (IST) |
| ISO 3166 code | IN-KA |
| Vehicle registration | ೩೭ |
| ಹತ್ತಿರದ ನಗರ | ಕೂಕನೂರ |
| Website | karnataka |
ಮಹಾದೇವ ದೇವಾಲಯವು ಭಾರತದ ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯದ ಕೊಪ್ಪಳ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಯಲಬುರ್ಗಾ ತಾಲೂಕಿನ ಇಟಗಿ ಪಟ್ಟಣದಲ್ಲಿದೆ. ಇದು ಕುಕನೂರಿನಿಂದ ಸುಮಾರು ೭ ಕಿ. ಮೀ. (೪ ಮೈಲಿ) ಮತ್ತು ಲಕ್ಕುಂಡಿಯಿಂದ ಸುಮಾರು ೨೦ ಕಿ. ಮೀ. (೧೨ ಮೈಲಿ) ದೂರದಲ್ಲಿದೆ.
ಮಹಾದೇವ ದೇವಸ್ಥಾನ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ಮಹಾದೇವ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಅಣ್ಣಿಗೇರಿಯಲ್ಲಿರುವ ಅಮೃತೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯದ ಸಾಮಾನ್ಯ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ (ಮೂಲಮಾದರಿಯಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗಿದೆ). ಮಹಾದೇವ ದೇವಾಲಯವು ಒಂದೇ ರೀತಿಯ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ; ಆದರೆ ಅದರ ಉಚ್ಚಾರಣೆಯಲ್ಲಿ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಿದೆ.
ಪಶ್ಚಿಮ ಚಾಲುಕ್ಯ ರಾಜ ವಿಕ್ರಮಾದಿತ್ಯ ೬ ಅವರ ಸೈನ್ಯದಲ್ಲಿದ್ದ ದಂಡನಾಯಕ ಮಹಾದೇವ ಅವರು ಸುಮಾರು ಕ್ರಿ.ಶ ೧೧೧೨ ಯಲ್ಲಿ ಇಟಗಿಯಲ್ಲಿನ ಮಹಾದೇವ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದರು. ಇಟಗಿಯು ಗದಗದ ಪೂರ್ವಕ್ಕೆ ಸುಮಾರು ೨೨ ಮೈಲಿ (೩೫ ಕಿ. ಮೀ) ಮತ್ತು ಹಂಪಿಯ ಪಶ್ಚಿಮಕ್ಕೆ ಸುಮಾರು ೪೦ ಮೈಲಿ (೬೪ ಕಿ. ಮೀ) ದೂರದಲ್ಲಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವು ಹಿಂದೂ ದೇವರಾದ ಶಿವನಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿತವಾಗಿದೆ. ಉತ್ತಮವಾಗಿ ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಲಾದ ಶಿಲ್ಪಗಳು, ಗೋಡೆಗಳು, ಕಂಬಗಳು ಮತ್ತು ಗೋಪುರದ ಮೇಲೆ ಉತ್ತಮವಾಗಿ ರಚಿಸಲಾದ ಕೆತ್ತನೆಗಳು ಚಾಲುಕ್ಯ ಕುಶಲಕರ್ಮಿಗಳ ಅಭಿರುಚಿಯ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತನಾಡುವ ಸಂಪೂರ್ಣ ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ಚಾಲುಕ್ಯ ಕಲೆಯ ಉತ್ತಮ ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿದೆ. ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಕ್ರಿ. ಶ ೧೧೧೨ ದಿನಾಂಕದ ಶಾಸನವು ಇದನ್ನು "ದೇವಾಲಯಗಳ ನಡುವೆ ಚಕ್ರವರ್ತಿ" ( ದೇವಾಲಯ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ) ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತದೆ. [೧] [೨] [೩] ಕಲಾ ಇತಿಹಾಸಕಾರ ಹೆನ್ರಿ ಕೂಸೆನ್ಸ್ ಈ ಸ್ಮಾರಕವನ್ನು"ಹಳೇಬೀಡು ನಂತರ ಕನ್ನಡ ದೇಶದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ" ಎಂದು ಕರೆದರು. [೨] [೪] ಈ ಪಶ್ಚಿಮ ಚಾಲುಕ್ಯ ಸ್ಮಾರಕಗಳು, ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ದ್ರಾವಿಡ (ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತೀಯ) ದೇವಾಲಯಗಳ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ರೂಪಾಂತರಗಳು, ಕರ್ನಾಟ ದ್ರಾವಿಡ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುತ್ತವೆ. [೫] ಮಹಾದೇವ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಭಾರತೀಯ ಪುರಾತತ್ವ ಇಲಾಖೆಯು ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸ್ಮಾರಕವಾಗಿ ರಕ್ಷಿಸಿದೆ. [೩]
ವಿವರಗಳು[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ದೇವಾಲಯದ ಯೋಜನೆ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ದೇವಾಲಯದ ಯೋಜನೆಯು ಒಂದು ದೇಗುಲವನ್ನು (ಕೋಶ) ಒಳಗೊಂಡಿದೆ, ಇದು ಮುಚ್ಚಿದ ಮಂಟಪಕ್ಕೆ (ಸಭಾಂಗಣ) ವೆಸ್ಟಿಬುಲ್ (ಮುಂಭಾಗ) ಮೂಲಕ ಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದಿದೆ. ಮುಚ್ಚಿದ ಮಂಟಪವು ತೆರೆದ ಸ್ತಂಭದ ಮಂಟಪಕ್ಕೆ ಮುನ್ನಡೆಸುತ್ತದೆ, ಹಾಗೂ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಪೂರ್ವಕ್ಕೆ ಮುಖಮಾಡಿದೆ. ದೇವಾಲಯದ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳು, ಉದಾಹರಣೆಗೆ ತೆರೆದ ಮಂಟಪದ ಛಾವಣಿಯ ಹೊರ ಅಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ಕಾರ್ನಿಸ್ ಮತ್ತು ಪ್ಯಾರಪೆಟ್ ಕಾಣೆಯಾಗಿದೆ. [೬] ಗರ್ಭಗುಡಿಯಲ್ಲಿ ಲಿಂಗವನ್ನು (ಶಿವನ ಚಿಹ್ನೆ) ಹೊಂದಿರುವ ಮುಖ್ಯ ದೇವಾಲಯವು [೬] ಹದಿಮೂರು ಸಣ್ಣ ದೇವಾಲಯಗಳಿಂದ ಆವೃತವಾಗಿದೆ, ಪ್ರತಿಯೊಂದೂ ತನ್ನದೇ ಆದ ಲಿಂಗವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಪಿಸಿದ ಚಾಲುಕ್ಯ ಕಮಾಂಡರ್ ಮಹಾದೇವನ ಪೋಷಕರಾದ ಮೂರ್ತಿನಾರಾಯಣ ಮತ್ತು ಚಂದ್ರಲೇಶ್ವರಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿತವಾದ ಎರಡು ದೇವಾಲಯಗಳು ಇವೆ. [೭]
ಮುಚ್ಚಿದ ಮಂಟಪವು ಪ್ರತಿ ಬದಿಯಲ್ಲಿ ದ್ವಾರವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಪೂರ್ವ ದ್ವಾರವು ತೆರೆದ ಮಂಟಪಕ್ಕೆ ಮತ್ತು ಪಶ್ಚಿಮ ದ್ವಾರವು ಗರ್ಭಗುಡಿಗೆ ದಾರಿ ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ಬಾಗಿಲು ಫಲಕಗಳನ್ನು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಮೆತುಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಮುಖಮಂಟಪಗಳ ಚಾವಣಿಗಳಲ್ಲಿ ಪಕ್ಕೆಲುಬಿನ ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನು ನೋಡಬಹುದು. ಹೊರಗಿನ ಗೋಡೆಗಳ ಅಲಂಕಾರವು ದೇಗುಲದ ಮಾದರಿಯಲ್ಲಿಯೇ ಇದೆ. [೬] ದೊಡ್ಡ ತೆರೆದ ಮಂಟಪವು ೬೪ ಕಂಬಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ೨೪ ಪೂರ್ಣ ಕಂಬಗಳು ನೆಲದಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯ ಚಾವಣಿಯನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುತ್ತವೆ. ಉಳಿದವು ಅರ್ಧ ಕಂಬಗಳು (ಅಥವಾ ಕುಬ್ಜ ಕಂಬಗಳು) ಮಂಟಪವನ್ನು ಸುತ್ತುವರೆದಿರುವ ಬೆಂಚ್ (ಪ್ಯಾರಪೆಟ್ ಗೋಡೆ) ನಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಇಳಿಜಾರಾದ ಸೂರುಗಳನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುತ್ತವೆ. ಈ ಸಭಾಂಗಣದಲ್ಲಿರುವ ಕಂಬಗಳು ಡಂಬಳದಲ್ಲಿರುವ ದೊಡ್ಡ ಬಸಪ್ಪ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಮುಖಮಂಟಪದ ಕಂಬಗಳಿಗೆ ಮತ್ತು ಲಕ್ಕುಂಡಿಯ ಕಾಶಿವಿಶ್ವೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಲೇತ್ ತಿರುಗಿದ ಕಂಬಗಳಿಗೆ (ಅವುಗಳ ದುಂಡಾದ ಭಾಗಗಳು ಕಡಚಲು ಯಂತ್ರದಲ್ಲಿ ತಯಾರಿಸಿದವು) ಹೋಲಿಕೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. [೧]
ನಾಲ್ಕು ಕೇಂದ್ರ ಸ್ತಂಭಗಳಿಂದ ಬೆಂಬಲಿತವಾಗಿರುವ ತೆರೆದ ಮಂಟಪದ ಚೌಕಾಕಾರದ ಚಾವಣಿಯು ಆಸಕ್ತಿದಾಯಕವಾದ ಕಲ್ಲಿನ ಕೆಲಸವನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲಿನ ಮೇಲ್ಛಾವಣಿಯಲ್ಲಿ ಅಲಂಕಾರಿಕ ಅರಬ್ಬಿ ಎಲೆಗಳು ಮತ್ತು ಮಕರದ (ಪೌರಾಣಿಕ ಮೃಗಗಳ) ಕೆತ್ತನೆಗಳಿವೆ, ಇದು ಕೀರ್ತಿಮುಖ (ಗಾರ್ಗೋಯ್ಲ್ ಅಥವಾ ರಾಕ್ಷಸ ಮುಖ) ಬಾಯಿಯಿಂದ ಹರಿಯುತ್ತದೆ. ಈ ರೀತಿಯ ಕಲ್ಲಿನ ಕೆಲಸವನ್ನು ಉತ್ತಮ ಗುಣಮಟ್ಟದ್ದೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. [೧] ಇದಕ್ಕೆ ತದ್ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ, ಮುಚ್ಚಿದ ಮಂಟಪ ಮತ್ತು ಗರ್ಭಗುಡಿಯ ಒಳಭಾಗವು ಸರಳವಾಗಿದೆ. ಒಂದು ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಹೊರಗಿನ ಕಂಬಗಳನ್ನು ಅಲಂಕರಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಆವರಣದ ಆಕೃತಿಗಳು ಈಗ ಕಾಣೆಯಾಗಿವೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಈ ಮುಂದಕ್ಕೆ ವಾಲುವ ಆವರಣದ ಆಕೃತಿಗಳು ( ಶಿಲಾಬಾಲಿಕೆ ), ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವಿವಿಧ ಭಂಗಿಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ತ್ರೀ ರೂಪಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ (ಉದಾಹರಣೆಗೆ ನೃತ್ಯ ಅಥವಾ ತಮ್ಮನ್ನು ಅಲಂಕರಿಸುವುದು) ಮತ್ತು ಇದು ಕಂಬಗಳ ಶಾಫ್ಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಸಣ್ಣ ಬ್ಲಾಕ್‌ಗಳ ಮೇಲೆ ಇದೆ. [೮]
ಛಾಯಾಂಕಣ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
-
ವಿಮಾನದ ಮೇಲ್ವಿನ್ಯಾಸದ ಮೇಲೆ ಕೀರ್ತಿಮುಖ -
ಮಹಾದೇವ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಕಡಚಲು ಯಂತ್ರದಲ್ಲಿ ತಯಾರಿಸಿದ ಕಂಬಗಳ ಮಂಟಪ (ಸಭಾಂಗಣ). -
ಮಹಾದೇವ ದೇವಸ್ಥಾನದ ವಿಮಾನವು ಅಲಂಕಾರದೊಂದಿಗೆ -
ಕರ್ನಾಟಕದ ಕೊಪ್ಪಳ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಇಟಗಿಯಲ್ಲಿ (ಅಥವಾ ಇಟ್ಟಗಿ) ಮಹಾದೇವ ದೇವಾಲಯ -
ಇಟಗಿಯ ಮಹಾದೇವ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಅಲಂಕೃತ ಸ್ತಂಭಗಳು ಮತ್ತು ಗೋಳಾಕಾರದ ಚಾವಣಿಯೊಂದಿಗೆ ಮುಖಮಂಟಪ ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರ -
ಹಳೆಯ ಕನ್ನಡ ಶಾಸನ (ಕ್ರಿ.ಶ ೧೧೧೨) ಈ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ದೇವಾಲಯಗಳ ನಡುವೆ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಎಂದು ಗೌರವಿಸುತ್ತದೆ -
ಮಹಾದೇವ ದೇವಾಲಯದ ಮುಖಮಂಟಪದಲ್ಲಿ ದ್ವಾರದ ನಿಲುವಿನ ಅಲಂಕಾರ -
ಇಟಗಿಯ ಮಹಾದೇವ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಮುಚ್ಚಿದ ಮಂಟಪದೊಳಗೆ ಚಿಕ್ಕ ದೇಗುಲ -
ಇಟಗಿಯ ಮಹಾದೇವ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಪಾರ್ಶ್ವದ ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರದಲ್ಲಿ ಗೋಳಾಕಾರದ ಚಾವಣಿಯೊಂದಿಗೆ ಅಲಂಕಾರಿಕ ದಾರವಂದಪಟ್ಟಿ ಮತ್ತು ಬಾಗಿಲ ನಿಲುವುಗಳು -
ಇಟಗಿಯ ಮಹಾದೇವ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಗರ್ಭಗುಡಿಯ ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರದ ಮೇಲೆ ಅಲಂಕಾರಿಕ ಬಾಗಿಲ ನಿಲುವುಗಳು ಮತ್ತು ದಾರವಂದಪಟ್ಟಿ -
ಇಟಗಿಯ ಮಹಾದೇವ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಗರ್ಭಗುಡಿಯ ಪ್ರವೇಶದ ಮೇಲೆ ದಾರವಂದಪಟ್ಟಿಯ ಉಬ್ಬುಕೆತ್ತನೆ -
ಇಟಗಿಯ ಮಹಾದೇವ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಸಭಾಂಗಣದ ಕಂಬದ ಪೀಠದ ಉಬ್ಬುಕೆತ್ತನೆ -
ಇಟಗಿಯ ಮಹಾದೇವ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ವೇಸರ ಗೋಪುರ ಮತ್ತು ದೇಗುಲದ ವಿವರ -
ಇಟಗಿಯ ಮಹಾದೇವ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಗೋಡೆಯ ಉಬ್ಬರದ ವಿವರ
_of_King_Vikramaditya_VI_in_the_Mahadeva_temple_at_Itagi.jpg)
ಸಹ ನೋಡಿ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
- ↑ ೧.೦ ೧.೧ ೧.೨ Cousens (1926), p. 101
- ↑ ೨.೦ ೨.೧ Kamath (2001), pp. 117–118
- ↑ ೩.೦ ೩.೧ Rao, Kishan. "Emperor of Temples crying for attention". The Hindu, June 10, 2002. The Hindu. Archived from the original on 28 November 2007. Retrieved 10 November 2006.
- ↑ Quote:"A title it fully deserves, for it is probably the finest temple in Kanarese districts, after Halebidu" (Cousens 1926, p101)
- ↑ Hardy (1995), pp. 6–7
- ↑ ೬.೦ ೬.೧ ೬.೨ Cousens (1926), p. 100
- ↑ Rao, Kishan (10 June 2002). "Emperor of Temples' crying for attention". The Hindu. Archived from the original on 28 November 2007. Retrieved 9 November 2007.
- ↑ Cousens (1926), p. 102
ಉಲ್ಲೇಖಗಳು[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
- Cousens, Henry (1996) [1926]. The Chalukyan Architecture of Kanarese Districts. New Delhi: Archaeological Survey of India. OCLC 37526233.
- Rao, Kishan. "Emperor among Temples crying for attention". Southern States – Karnataka. The Hindu. Archived from the original on 28 November 2007. Retrieved 10 November 2006.
- Hardy, Adam. "Indian Temple Architecture: Form and Transformation, the Karnata Dravida Tradition, 7th to 13th Centuries". Artibus Asiae. JSTOR 3250027.
- Hardy, Adam (1995) [1995]. Indian Temple Architecture: Form and Transformation-The Karnata Dravida Tradition 7th to 13th Centuries. Abhinav Publications. ISBN 81-7017-312-4.
- Kamath, Suryanath U. (2001) [1980]. A concise history of Karnataka : from pre-historic times to the present. Bangalore: Jupiter books. LCCN 80905179. OCLC 7796041.