ಕಪಾಲ್ ಮೋಚನ್

ಕಪಾಲ್ ಮೋಚನ್ ಸರೋವರ ಮತ್ತು ಗೌ-ಬಚಾ ದೇವಾಲಯ

ಯಮುನಾನಗರ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಬಿಲಾಸ್‌ಪುರ ರಸ್ತೆಯಲ್ಲಿರುವ ಜಗಧಾರಿ ಪಟ್ಟಣದ ಈಶಾನ್ಯಕ್ಕೆ ೧೭ ಕಿಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿರುವ ಕಪಾಲ್ ಮೋಚನ್ ಹಿಂದೂಗಳು ಮತ್ತು ಸಿಖ್ಖರ ಪುರಾತನ ಯಾತ್ರಾಸ್ಥಳವಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು ಗೋಪಾಲ್ ಮೋಚನ್ ಮತ್ತು ಸೋಮ್ಸರ್ ಮೋಚನ್ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ದಂತಕಥೆಯ ಪ್ರಕಾರ ಬ್ರಾಹ್ಮಣನ ಹತ್ಯೆಯನ್ನು ಅಂದರೆ ಬ್ರಾಹ್ಮಣನನ್ನು ಕೊಲ್ಲುವುದು ದೊಡ್ಡ ಪಾಪವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ, ಆದರೆ ಒಬ್ಬ ಬ್ರಾಹ್ಮಣನನ್ನು ಕೊಂದು ಇಲ್ಲಿ ಸ್ನಾನ ಮಾಡಿದರೆ ಅವನ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಹತ್ಯಾ ಪಾಪಗಳು ತೊಳೆಯಲ್ಪಡುತ್ತವೆ. ಹರಿಯಾಣದ ಬಿಲಾಸ್‌ಪುರದ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿ ( ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶದ ಬಿಲಾಸ್‌ಪುರದೊಂದಿಗೆ ಗೊಂದಲಕ್ಕೀಡಾಗಬಾರದು) ಯಮುನಾ ನಗರ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ "ವ್ಯಾಸ ಪುರಿ" ಯ ಭ್ರಷ್ಟ ರೂಪದಿಂದ ತನ್ನ ಹೆಸರನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿದೆ. ಇದು ವೇದವ್ಯಾಸ ಋಷಿಗಳ ಆಶ್ರಮವಾಗಿದ್ದು, ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ಸರಸ್ವತಿ ತೀರದಲ್ಲಿ ಮಹಾಭಾರತವನ್ನು ಬರೆದರು. ಸರಸ್ವತಿ ನದಿಯು ಹಿಮಾಲಯದಿಂದ ಹೊರಟು ಬಯಲು ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸುವ ಆದಿ ಬದರಿ ಬಳಿಯ ನದಿ.

ಇದು ಕುರುಕ್ಷೇತ್ರ ಮತ್ತು ಧೋಸಿ ಬೆಟ್ಟದ ೪೮ ಕೋಸ್ ಪರಿಕ್ರಮದ ಜೊತೆಗೆ ಹರಿಯಾಣದ ಅತ್ಯಂತ ಪುರಾತನ ವೈದಿಕ ಧಾರ್ಮಿಕ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ.

ಜನಸಂಖ್ಯಾಶಾಸ್ತ್ರ

ಭಾರತದ ಜನಗಣತಿಯಂತೆ ಬಿಲಾಸ್‌ಪುರವು ೯೬೨೦ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು ಅದರಲ್ಲಿ ಪುರುಷರು ೫೩% ಮತ್ತು ಮಹಿಳೆಯರು ೪೭% ರಷ್ಟಿದ್ದಾರೆ. ಬಿಲಾಸ್ಪುರ್ ಸರಾಸರಿ ೬೫% ಸಾಕ್ಷರತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಇದು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸರಾಸರಿ ೫೯.೫% ಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ; ಪುರುಷರ ಸಾಕ್ಷರತೆ ೬೯% ಮತ್ತು ಮಹಿಳಾ ಸಾಕ್ಷರತೆ ೬೧%. ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ೧೪% ೬ ವರ್ಷಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆ ವಯಸ್ಸಿನವರು.

ಕಪಾಲ್ ಮೋಚನ್ ತೀರ್ಥ ಮೇಳ

ಈ ಸ್ಥಳವು ಪುರಾಣಗಳು ಮತ್ತು ಮಹಾಭಾರತದಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖವನ್ನು ಕಂಡುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಮಹಾದೇವ, ರಾಮ ಮತ್ತು ಪಾಂಡವರು ಇಲ್ಲಿ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದ್ದಾರೆ.

ಇಲ್ಲಿ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಮಹಾದೇವ ದೇವಾಲಯ, ಗೌ ಬಾಚಾ ದೇವಾಲಯ ಮತ್ತು ಪುರಾತನ ಕೊಳದೊಂದಿಗೆ ಗುರುದ್ವಾರವಿದೆ. ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ನವೆಂಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ವಾರ್ಷಿಕ "ಕಪಾಲ್ ಮೋಚನ್ ಮೇಳ " ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ಐದು ಲಕ್ಷ ಯಾತ್ರಿಕರು ಈ ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡುತ್ತಾರೆ.

ಜನವರಿ ೨೦೧೯ ರಲ್ಲಿ ಘೋಷಿಸಲಾದ ಐಎನ್‌ಆರ್೧೨೦೦ ಕೋಟಿ ಮೋರ್ನಿಯಿಂದ ಕಲೇಸರ್ ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಯೋಜನೆಯ ಭಾಗವಾಗಿ, ಹರಿಯಾಣ ಸರ್ಕಾರವು ಪವಿತ್ರ ಕೊಳದ ಸುತ್ತಲೂ ಕಪಾಲ್ ಮೋಚನ್ ತೀರ್ಥವನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸುತ್ತಿದೆ ಜೊತೆಗೆ ಕಲೇಸರ್ ಮಹಾದೇವ ದೇವಾಲಯ, ಬಸತಿಯಾವಾಲಾದ ಪಂಚಮುಖಿ ಹನುಮಾನ್ ದೇವಾಲಯ, ಚೋಟ್ಟಾ ತ್ರಿಲೋಕಪುರದ ಶಾರದಾ ಮಾತಾ ದೇವಾಲಯ ಮತ್ತು ಲೋಹ್ಗರ್ಹ್ಪುರ ಬಂದಾ ಸಿಂಗ್ ಬಹದ್ದೂರ್ ನ ಕೋಟೆಯ ರಾಜಧಾನಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸುತ್ತಿದೆ

ಇತಿಹಾಸ

ಮಹದೇವ್ ಭೇಟಿ

ಮಹಾದೇವ ದೇವಾಲಯ

ಬ್ರಹ್ಮಾಜಿಯನ್ನು ಕೊಂದ ನಂತರ ಮಹಾದೇವ ಕೂಡ ಈ ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದ್ದರು.

ಶ್ರೀರಾಮನ ದರ್ಶನ

ಸ್ಥಳೀಯ ದಂತಕಥೆಯ ಪ್ರಕಾರ ತ್ರೇತಾಯುಗದಲ್ಲಿ (ವಯಸ್ಸು) ಭಗವಾನ್ ರಾಮನು ರಾವಣನನ್ನು (ತನ್ನ ತಂದೆಯ ಕಡೆಯಿಂದ ಒಬ್ಬ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ) ಕೊಂದ ನಂತರ ತನ್ನ ಪುಷ್ಪಕ ವಿಮಾನದಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದನು. ಅಂದಿನಿಂದ ಈ ಕೊಳವನ್ನು ಸೂರ್ಯ ಕುಂಡ ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ

ಗುರುನಾನಕ್ ಭೇಟಿ

ಗುರುದ್ವಾರ ಕಪಾಲ್ ಮೋಚನ್, ನಾನಕ್ ಮತ್ತು ಗೋಬಿಂದ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರ ಭೇಟಿಯನ್ನು ನೆನಪಿಸುತ್ತದೆ

ಗುರುನಾನಕ್ ಅವರು ೧೫೮೪ ರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಉದಾಸಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲಿ ನಿಲ್ಲಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಸೂತಕ್ (ನವಜಾತ ಶಿಶುವು ಅಶುದ್ಧವಾಗಿ ಹುಟ್ಟುತ್ತದೆ ಎಂಬ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ) ಆಚರಣೆಯನ್ನು ವಿವಾದಿಸಿ ದೊಡ್ಡ ಸಭೆಯೊಂದರಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡಿದರು. ನಾನಕ್ ಪ್ರಕಾರ ದುರ್ಗುಣಗಳಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಹಾಕಿಕೊಂಡಾಗ ಸೂತಕ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿರುತ್ತದೆ. ಆದಿ ಗ್ರಂಥವು ಹೇಳುತ್ತದೆ: ಮನ್ ಕಾ ಸೂತು ಲೋಭು ಹೈ ಜಿಹವಾ ಸೂತುಕು ॥ ಅಖಿ ಸೂತ್ಕು ವೇಖನಾ ಪರ ತ್ರಿಯಾ ಪರ ಧನ ರೂಪು ॥ ಕರಣಿ ಸೂತಕು ಕರಣಿ ಪೈ ಲೈತಬಾರಿ ಖಾಹಿ ॥. ಅವರ ಭೇಟಿಯನ್ನು ನೆನಪಿಸುವ ದೇವಾಲಯದೊಂದಿಗೆ ಗುರುದ್ವಾರವಿದೆ .

ಗುರು ಗೋಬಿಂದ್ ಸಿಂಗ್ ಭೇಟಿ

ಗುರು ಗೋಬಿಂದ್ ಸಿಂಗ್ ೧೬೮೮ ರಲ್ಲಿ ಭಂಗಾನಿ ಕದನದ ನಂತರ ಕಪಾಲ್ ಮೋಚನ್‌ಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದರು ಮತ್ತು ಹಿಲ್ ಆಡಳಿತಗಾರರ ವಿರುದ್ಧ ಈ ವಿಜಯಶಾಲಿ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಹೋರಾಡಿದ ಸೈನಿಕರಿಗೆ ಗೌರವದ ನಿಲುವಂಗಿಯನ್ನು (ಟರ್ಬನ್) ನೀಡಿದರು ಮತ್ತು ದೇವಸ್ಥಾನದ ಅರ್ಚಕರೊಂದಿಗೆ ದುರ್ಗೆಯ ಕುರಿತು ಪ್ರವಚನವನ್ನೂ ನಡೆಸಿದರು. ಅವರು ದೇವಾಲಯದ ಅರ್ಚಕರಿಗೆ ಹುಕಮ್ನಾಮವನ್ನು ನೀಡಿ ಅದನ್ನು ಅವರು ಇಂದಿಗೂ ಸಂರಕ್ಷಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅಲ್ಲದೆ ಗುರು ಗೋಬಿಂದ್ ಸಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಅವರ ಸೈನಿಕರು ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತಾರೆ, ಕೊಳದ ನೀರನ್ನು ಕಲುಷಿತಗೊಳಿಸುವ ಜನರನ್ನು ತೊಡೆದುಹಾಕಿ ಕೊಳಗಳಿಂದ ಕಡಿಮೆ ದೂರದಲ್ಲಿ ಶೌಚಾಲಯಗಳನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ದಸಂ ಗ್ರಂಥದಲ್ಲಿ ಖಾಲ್ಸಾ ಮಹಿಮಾ (ಖಾಲ್ಸಾದ ಹೊಗಳಿಕೆ) ಮತ್ತು ಚರಿತಾರ್ ೭೧ ಕಪಾಲ್ ಮೋಚನ್‌ನಲ್ಲಿ ಗೋಬಿಂದ್ ಸಿಂಗ್ ತಂಗಿದ್ದಾಗ ನಡೆದ ಕೆಲವು ಘಟನೆಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ.

ಸಮೀಪದ ಆಕರ್ಷಣೆಗಳು

ಹರಿಯಾಣದ ಬಿಲಾಸ್‌ಪುರದ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿ ( ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶದ ಬಿಲಾಸ್‌ಪುರದೊಂದಿಗೆ ಗೊಂದಲಕ್ಕೀಡಾಗಬಾರದು) ಯಮುನಾ ನಗರ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ "ವ್ಯಾಸ ಪುರಿ" ಯ ಭ್ರಷ್ಟ ರೂಪದಿಂದ ತನ್ನ ಹೆಸರನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿದೆ, ಇದುವೇದವ್ಯಾಸ ಋಷಿಗಳ ಆಶ್ರಮವಾಗಿದ್ದು, ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ಸರಸ್ವತಿ ತೀರದಲ್ಲಿ ಮಹಾಭಾರತವನ್ನು ಬರೆದರು. ಸರಸ್ವತಿ ನದಿಯು ಹಿಮಾಲಯದಿಂದ ಹೊರಟು ಬಯಲು ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸುವ ಆದಿ ಬದರಿ ಬಳಿಯ ನದಿ. ಜಗಧಾರಿ ರಸ್ತೆಯಲ್ಲಿ ಕಪಾಲ್ ಮೋಚನ್‌ನ ಮತ್ತೊಂದು ಜನಪ್ರಿಯ ಧಾರ್ಮಿಕ ಸ್ಥಳವಿದೆ.

ಆದಿ ಬದ್ರಿ, ಅಮದಲ್ಪುರ್, ಬುರಿಯಾ, ಛಚ್ರೌಲಿ, ಚನೇತಿ ಬೌದ್ಧ ಸ್ತೂಪ ಮತ್ತು ಸುಗ್ ಪ್ರಾಚೀನ ದಿಬ್ಬಗಳು ಇತರ ಪ್ರಾಚೀನ ತಾಣಗಳಾಗಿವೆ.