ಶ್ರೀ ಅನಂತ ಶಯನ ದೇವಸ್ಥಾನ

ಶ್ರೀ ಅನಂತ ಶಯನ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಕರ್ನಾಟಕದ ಉಡುಪಿ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಕಾರ್ಕಳದಲ್ಲಿರುವ ಪುರಾತನ ದೇವಾಲಯವಾಗಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವು ಶ್ರೀ ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿನ ಇನ್ನೊಂದು ರೂಪವಾದ ಭಗವಾನ್ ಅನಂತಪದ್ಮನಾಭನಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿತವಾಗಿದೆ.

ಇತಿಹಾಸ

ಕಾರ್ಕಳವು ಒಮ್ಮೆ ತುಳುನಾಡಿನ ಭಾಗವಾಗಿ ರೂಪುಗೊಂಡಿತು. ಸಾಂತರ ವಂಶಸ್ಥರಾದ ಕಾರ್ಕಳದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಅವರು ಶಿವಮೊಗ್ಗ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಹುಮ್ಚಾದಿಂದ ಬಂದವರು ಮತ್ತು ಬೈರರಸರು ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಟ್ಟರು. ಅವರು ೧೪ ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಿಂದಲೂ ಈ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಆಳ್ವಿಕೆ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ೧೫೬೭ ರಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಅನಂತಪದ್ಮನಾಭ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಶೇಷಶಾಯಿ ಅನಂತೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಉತ್ತರಾಭಿಮುಖವಾಗಿರುವ ದೇವಾಲಯವು ಸಂಧರಾಗಿದ್ದು, ಸಾಮ-ಚತುರಸ ಮಾದರಿಯ ಗರ್ಭಗೃಹವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಸುಕನಾಸಿಯಿಲ್ಲದಿದ್ದರೂ ನಾಲ್ಕು ಕಂಬಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ತೀರ್ಥಮಂಟಪದಿಂದ ಮುಂಭಾಗದಲ್ಲಿದೆ. ಗರ್ಭಗೃಹದ ಮೇಲ್ಛಾವಣಿ ಹಾಗೂ ತೀರ್ಥಮಂಟಪ ಎರಡು ಹಂತವಾಗಿದೆ. ಗರ್ಭಗೃಹದ ಮೇಲಿನ ಛಾವಣಿಯು ತಾಮ್ರದ ಹಾಳೆಗಳಿಂದ ಮುಚ್ಚಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ ಮತ್ತು ಮೇಲಿನ ಹಂತದ ಎತ್ತರದ ಕುತ್ತಿಗೆ ಭಾಗವು ಮರದಿಂದ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ದೇವರು ಮತ್ತು ದೇವತೆಗಳನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುವ ಉಬ್ಬುಶಿಲ್ಪಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ತೀರ್ಥಮಂಟಪದ ಛಾವಣಿಯ ಮೇಲೆ ಮತ್ತು ಗರ್ಭಗೃಹದ ಸುತ್ತಲೂ ಸಮತಲವಾದ ಕಲ್ಲಿನ ಚಪ್ಪಡಿಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇಡೀ ಸಂಕೀರ್ಣವು ಉತ್ತರದಿಂದ ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರದಿಂದ ಚುಚ್ಚಿದ ಸ್ತಂಭದ ಕ್ಲೋಸ್ಟರ್ನಿಂದ ಸುತ್ತುವರಿದಿದೆ. ಆಧುನಿಕ ದೇವಾಲಯವು ದಕ್ಷಿಣದ ಗೋಡೆಗೆ ತಾಗಿಕೊಂಡಿದೆ. ಆದಿಶೇಷನ ಸುರುಳಿಯ ಮೇಲೆ ವಿಶ್ರಮಿಸುತ್ತಿರುವ ವಿಷ್ಣು ಮುಖ್ಯ ದೇವರು. ಈ ಚಿತ್ರವು ಗರ್ಭಗುಡಿಯ ಗೂಡುಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಕರ್ಷಣ, ಪ್ರದ್ಯುಮ್ನ ಮತ್ತು ಅನಿರುದ್ಧರಿಂದ ಸುತ್ತುವರಿದಿದೆ. ವಿಷ್ಣುವಿನ ಹೊಕ್ಕುಳದಿಂದ ಹೊರಬರುವ ಕಮಲದ ಮೇಲೆ ಬ್ರಹ್ಮ ನಿಂತಿದ್ದಾನೆ ಮತ್ತು ಲಕ್ಷ್ಮಿಯು ವಿಷ್ಣುವಿನ ಪಾದಗಳ ಬಳಿ ಹಾಜರಾಗುತ್ತಾಳೆ.

ದಂತಕಥೆ

ವೈಷ್ಣವ ನಾಮ ಸಂಪ್ರದಾಯದ ಹೊಯ್ಸಳ ಶಿಲ್ಪದ ಮಾದರಿ ದೇವಾಲಯ. ಪ್ರಧಾನ ಬಲಿಪೀಠ, ಧ್ವಜಸ್ತಂಭ, ನವರಂಗ, ಸುಖನಾಸಿ ಮತ್ತು ಗರ್ಭಗೃಹಗಳು ಇಲ್ಲಿನ ಮುಖ್ಯ ಅಂಗಗಳು. ಈ ದೇವಾಲಯವು ಮೂಲತಃ ೧೫ ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಜೈನ ಬಸದಿಯಾಗಿತ್ತು. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಶೃಂಗೇರಿ ಜಗದ್ಗುರು ಶ್ರೀ ನರಸಿಂಹ ಭಾರತೀ ಸ್ವಾಮೀಜಿಯವರು ಕಾರ್ಕಳಕ್ಕೆ ಆಗಮಿಸಿದ್ದು, ಜೈನ ರಾಜರು ಅವರನ್ನು ಆತ್ಮೀಯವಾಗಿ ಸ್ವಾಗತಿಸಿದರು. ಆದರೆ ವಿಷ್ಣು ದೇಗುಲವಿದ್ದರೆ ಮಾತ್ರ ವಾಸ್ತವ್ಯ ಮಾಡುವುದಾಗಿ ಸ್ವಾಮೀಜಿ ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ರಾಜನು ಒಪ್ಪಿದನು ಆದರೆ ಭಗವಂತನ ವಿಗ್ರಹವನ್ನು ಹೊಂದಿರಲಿಲ್ಲ. ನಂತರ ಸ್ವಾಮಿಜಿಯು ನೆಲ್ಲಿಕಾರ್‌ನ ಸಣ್ಣ ನದಿಯಲ್ಲಿ ಭಗವಾನ್ ಅನಂತ ಪದ್ಮನಾಭ ಸ್ವಾಮಿಯ ವಿಗ್ರಹವಿದೆ ಎಂದು ರಾಜನಿಗೆ ತಿಳಿಸಿದರು. ರಾಜನಿಗೆ ಆಶ್ಚರ್ಯವಾಗುವಂತೆ ವಿಗ್ರಹವು ನದಿಯಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬಂದಿತು ಮತ್ತು ನಂತರ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಪನೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಅದರಂತೆ ರಾಜನು ತನ್ನ ಬಸದಿಯನ್ನು ಪರಮಪೂಜ್ಯ ಶೃಂಗೇರಿ ಸ್ವಾಮೀಜಿಗೆ ನೀಡಿ ಭವ್ಯವಾದ ಕೆತ್ತನೆಯಿಂದ ಕೂಡಿದ ಭಗವಾನ್ ವಿಷ್ಣುವಿನ ಕಲ್ಲಿನ ವಿಗ್ರಹವನ್ನು ಮಲಗುವ ಭಂಗಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದನು. ಭಗವಾನ್ ವಿಷ್ಣುವಿನ ಭವ್ಯವಾದ ವಿಗ್ರಹವನ್ನು ಒಂದೇ ಕಪ್ಪು ಕಲ್ಲಿನಿಂದ ಕೆತ್ತಲಾಗಿದೆ. ವಿಷ್ಣುವಿನ ಹೊಕ್ಕುಳಿನಿಂದ ಬ್ರಹ್ಮ ದೇವರು ಹೊರಬರುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ಅವನ ಪತ್ನಿಯರಾದ ಶ್ರೀದೇವಿ ಮತ್ತು ಭೂದೇವಿ ಅವನ ಪಾದಗಳಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವು ಭಾರತೀಯ ಪುರಾತತ್ವ ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ರಕ್ಷಣೆಯಲ್ಲಿದೆ. ಐದು ದಿನಗಳ ವಾರ್ಷಿಕ ಉತ್ಸವವು ಲಕ್ಷದೀಪೋತ್ಸವ ಮತ್ತು ಅನಂತಪದ್ಮನಾಭ ವ್ರತವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ನೋಂಪು ಎಂಬುದು ಸ್ಥಳೀಯ ಅರ್ಥ. ರಥಸಪ್ತಮಿಯು ವೈಭವ ಆಚರಿಸಲಾಗುವ ಕೆಲವು ವಿಶೇಷ ಸಂದರ್ಭಗಳಾಗಿವೆ.