ಅಮೃತ ಉದ್ಯಾನ
_main_building.jpg)
ಅಮೃತ್ ಉದ್ಯಾನ್ ಹಿಂದೆ ಮೊಘಲ್ ಉದ್ಯಾನ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತು ಅದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ ಅದು ಮೊಘಲರು ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಉದ್ಯಾನವಾಗಿದೆ . ಈ ಶೈಲಿಯು ಪರ್ಷಿಯನ್ ಉದ್ಯಾನಗಳಿಂದ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಚಾರ್ಬಾಗ್ ರಚನೆಯಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತವಾಗಿದೆ, [೧] ಇದು ಐಹಿಕ ರಾಮರಾಜ್ಯದ ಪ್ರಾತಿನಿಧ್ಯವನ್ನು ರಚಿಸಲು ಉದ್ದೇಶಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಮಾನವರು ಪ್ರಕೃತಿಯ ಎಲ್ಲಾ ಅಂಶಗಳೊಂದಿಗೆ ಪರಿಪೂರ್ಣ ಸಾಮರಸ್ಯದಿಂದ ಸಹ-ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ. [೨]
ರೆಕ್ಟಿಲಿನಿಯರ್ ಲೇಔಟ್ಗಳ ಗಮನಾರ್ಹ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಗೋಡೆಯ ಆವರಣಗಳಲ್ಲಿ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕೆಲವು ವಿಶಿಷ್ಟ ಲಕ್ಷಣಗಳಲ್ಲಿ ಪೂಲ್‌ಗಳು, ಕಾರಂಜಿಗಳು ಮತ್ತು ಉದ್ಯಾನಗಳ ಒಳಗೆ ಕಾಲುವೆಗಳು ಸೇರಿವೆ. ಅಫ್ಘಾನಿಸ್ತಾನ, ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ ಮತ್ತು ಭಾರತವು ಅತ್ಯಂತ ಶಿಸ್ತಿನ ರೇಖಾಗಣಿತ ಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ತಮ್ಮ ಮಧ್ಯ ಏಷ್ಯಾದ ಪೂರ್ವವರ್ತಿಗಳಿಗಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿರುವ ಹಲವಾರು ಉದ್ಯಾನಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ.
ಇತಿಹಾಸ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ಮೊಘಲ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಸಂಸ್ಥಾಪಕ ಬಾಬರ್ ತನ್ನ ನೆಚ್ಚಿನ ಉದ್ಯಾನವನ್ನು ಚಾರ್ಬಾಗ್ ಎಂದು ವಿವರಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಉದ್ಯಾನಕ್ಕೆ ಬಾಗ್, ಬಗೀಚಾ ಅಥವಾ ಬಾಗಿಚಾ ಎಂಬ ಪದವನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಪದವು ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಅರ್ಥವನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿತು ಏಕೆಂದರೆ ಈ ಪ್ರದೇಶವು ಮಧ್ಯ ಏಷ್ಯಾದ ಚಾರ್‌ಬಾಗ್‌ಗೆ ಅಗತ್ಯವಿರುವ ವೇಗವಾಗಿ ಹರಿಯುವ ತೊರೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿಲ್ಲ. ಆಗ್ರಾದ ಅರಾಮ್ ಬಾಗ್ ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾದ ಮೊದಲ ಚಾರ್ಬಾಗ್ ಎಂದು ಭಾವಿಸಲಾಗಿದೆ.
ಮೊಘಲ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಆರಂಭದಿಂದಲೂ ಉದ್ಯಾನಗಳ ನಿರ್ಮಾಣವು ಒಂದು ಪ್ರೀತಿಯ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ಕಾಲಕ್ಷೇಪವಾಗಿತ್ತು. [೩] ಬಾಬರ್ ಮೊದಲ ಮೊಘಲ್ ವಿಜಯಶಾಲಿ-ರಾಜ ಲಾಹೋರ್ ಮತ್ತು ಧೋಲ್ಪುರದಲ್ಲಿ ಉದ್ಯಾನಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದನು. ಅವನ ಮಗನಾದ ಹುಮಾಯೂನ್‌ಗೆ ಕಟ್ಟಡ ನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚು ಸಮಯ ಸಿಕ್ಕಿಲ್ಲವೆಂದು ತೋರುತ್ತದೆ-ಅವನು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಪುನಃ ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚಿಸುವಲ್ಲಿ ನಿರತನಾಗಿದ್ದನು-ಆದರೆ ಅವನು ತನ್ನ ತಂದೆಯ ತೋಟಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಮಯವನ್ನು ಕಳೆದಿದ್ದಾನೆ ಎಂದು ತಿಳಿದುಬಂದಿದೆ. [೪] ಅಕ್ಬರ್ ಮೊದಲು ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಉದ್ಯಾನಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದನು. [೫] ನಂತರ ಅಕ್ಬರನ ಹೊಸ ರಾಜಧಾನಿಯಾದ ಆಗ್ರಾದಲ್ಲಿ.[೬] ಅವನ ಪೂರ್ವಜರು ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಕೋಟೆಯ ಉದ್ಯಾನಗಳಿಗಿಂತ ಇವುಗಳು ನದಿಯ ಮುಂಭಾಗದ ಉದ್ಯಾನಗಳಾಗಿವೆ. ಕೋಟೆಯ ಉದ್ಯಾನಗಳಿಗಿಂತ ನದಿಯ ಮುಂಭಾಗವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವುದು ನಂತರದ ಮೊಘಲ್ ಉದ್ಯಾನದ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿತು ಇದನ್ನು ಈಗ ಅಮೃತ್ ಉದ್ಯಾನ್ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ .
ಅಕ್ಬರನ ಮಗ ಜಹಾಂಗೀರ್ ಅಷ್ಟು ನಿರ್ಮಿಸಲಿಲ್ಲ ಆದರೆ ಅವನು ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ಶಾಲಿಮಾರ್ ಉದ್ಯಾನವನ್ನು ಹಾಕಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದನು ಮತ್ತು ಹೂವುಗಳ ಮೇಲಿನ ಅಪಾರ ಪ್ರೀತಿಗೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದ್ದನು. [೭] ಕಾಶ್ಮೀರಕ್ಕೆ ಅವರ ಪ್ರವಾಸಗಳು ನೈಸರ್ಗಿಕವಾದ ಮತ್ತು ಹೇರಳವಾದ ಹೂವಿನ ವಿನ್ಯಾಸಕ್ಕಾಗಿ ಫ್ಯಾಷನ್ ಅನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದವು ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. [೮]
ಜಹಾಂಗೀರನ ಮಗ ಷಹಜಹಾನ್ ಮೊಘಲ್ ಉದ್ಯಾನದ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಮತ್ತು ಹೂವಿನ ವಿನ್ಯಾಸದ ಉತ್ತುಂಗವನ್ನು ಗುರುತಿಸುತ್ತಾನೆ. ಅವರ ಪತ್ನಿ ಮುಮ್ತಾಜ್ ಮಹಲ್ ಅವರ ನೆನಪಿಗಾಗಿ ತಾಜ್ ಮಹಲ್ ನಿರ್ಮಾಣ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. [೯] ಅವರು ದೆಹಲಿಯ ಕೆಂಪು ಕೋಟೆ ಮತ್ತು ಆಗ್ರಾದಲ್ಲಿ ಯಮುನಾ ನದಿಗೆ ಅಡ್ಡಲಾಗಿ ತಾಜ್ ಎದುರು ಇರುವ ರಾತ್ರಿ-ಹೂಬಿಡುವ ಮಲ್ಲಿಗೆ ಮತ್ತು ಇತರ ತಿಳಿ ಹೂವುಗಳಿಂದ ತುಂಬಿದ ಮಹತಾಬ್ ಉದ್ಯಾನವನ ನಿರ್ಮಿಸಿದ್ದಾರೆ [೧೦] ಒಳಗಿನ ಮಂಟಪಗಳು ಚಂದ್ರನ ಬೆಳಕಿನಲ್ಲಿ ಹೊಳೆಯಲು ಬಿಳಿ ಅಮೃತಶಿಲೆಯಿಂದ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ. ಇದು ಮತ್ತು ತಾಜ್‌ಮಹಲ್‌ನ ಅಮೃತಶಿಲೆಯು ಸ್ಕ್ರೋಲಿಂಗ್, ನೈಸರ್ಗಿಕ ಹೂವಿನ ಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುವ ಅರೆಬೆಲೆಯ ಕಲ್ಲಿನಿಂದ ಕೆತ್ತಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಮುಖವಾದ ಟುಲಿಪ್ ಅನ್ನು ಷಾ ಜಹಾನ್ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಸಂಕೇತವಾಗಿ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡರು. [೧೧]
ಗೋಲ್ ಬಾಗ್ ಭಾರತೀಯ ಉಪಖಂಡದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ದಾಖಲಿತ ಉದ್ಯಾನವಾಗಿದೆ ಲಾಹೋರ್ ಪಟ್ಟಣವನ್ನು ಐದು-ಮೈಲಿಗಳ ಹಸಿರು ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಇದು ೧೯೪೭ ರವರೆಗೂ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿತ್ತು. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮೊಘಲ್ ಉದ್ಯಾನಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ ಜಹೀರುದ್ದೀನ್ ಬಾಬರ್ ಅವರು ತಮ್ಮ ಆರಂಭಿಕ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಮಧ್ಯ ಏಷ್ಯಾದ ತೈಮುರಿಡ್ ಉದ್ಯಾನಗಳ ಸೌಂದರ್ಯವನ್ನು ವೀಕ್ಷಿಸಿದರು. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬಾಬರ್ ಉದ್ಯಾನಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ವ್ಯವಸ್ಥಿತವಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಿದನು. ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಮೊಘಲ್ ಉದ್ಯಾನಗಳು ಸುತ್ತುವರಿದ ಪಟ್ಟಣಗಳಲ್ಲಿ ನೀರಿನ ಕಾಲುವೆಗಳು, ಕ್ಯಾಸ್ಕೇಡ್‍ಗಳು, ನೀರಿನ ಟ್ಯಾಂಕ್ಗಳು ಮತ್ತು ಕಾರಂಜಿಗಳು ಇತ್ಯಾದಿಗಳಿಗೆ ಸಮ್ಮಿತೀಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಸೌಧಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ಹೀಗಾಗಿ ಮೊಘಲರು ನಾಲ್ಕು ಪಟ್ಟು (ಚಹರ್‌ಬಾಗ್)-ಸಮ್ಮಿತೀಯ ಉದ್ಯಾನವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವ ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡರು. ಅದಾಗ್ಯೂ ಬಾಬರ್ ಚಾಹರ್ಬಾಗ್ ಎಂಬ ಪದವನ್ನು ಅದರ ವಿಶಾಲವಾದ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಅನ್ವಯಿಸಿದನು ಇದರಲ್ಲಿ ಪರ್ವತ ಇಳಿಜಾರುಗಳಲ್ಲಿನ ತಾರಸಿ ತೋಟಗಳು ಮತ್ತು ಅವನ ಅತಿರಂಜಿತ ರಾಕ್ ಕಟ್ ಗಾರ್ಡನ್, ಧೋಲ್‌ಪುರದ ಬಾಗ್-ಐ ನಿಲುಫರ್ ಸೇರಿವೆ.
ಬಾಬರ್ ನಂತರ ಷಹಜಹಾನ್ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಚಾಹರ್ಬಾಗ್ ಅನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವ ಸಂಪ್ರದಾಯವು ಅದರ ಉತ್ತುಂಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿತು. ಆ ಕಾರಣದಿಂದ ಆಧುನಿಕ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಮೊಘಲ್ ಉದ್ಯಾನಗಳ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನದಲ್ಲಿ ಚಾಹರ್ಬಾಗ್ ಎಂಬ ಪದದ ಅತಿಯಾದ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಈಗ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಪ್ರಶ್ನಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ ಏಕೆಂದರೆ ಅದು ಯಾವಾಗಲೂ ಸಮ್ಮಿತೀಯವಾಗಿಲ್ಲ. ಈ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವು ಪುರಾತತ್ತ್ವ ಶಾಸ್ತ್ರದ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ಸಹ ಕಂಡುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ವಾಹ್ ನಲ್ಲಿ ಉತ್ಖನನ ಮಾಡಿದ ಮೊಘಲ್ ಉದ್ಯಾನ (೧೨ಕಿಮೀ ಪಶ್ಚಿಮ ತಕ್ಷಿಲಾ) ಹಸನ್ ಅಬ್ದಲ್ ಬಳಿ ಮೊಘಲ್ ಚಕ್ರವರ್ತಿಗಳಾದ ಅಕ್ಬರ್, ಜಹಾಂಗೀರ್ ಮತ್ತು ಷಹಜಹಾನ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದ್ದು ಮೊದಲ ಮತ್ತು ಎರಡನೆಯ ಟೆರೇಸ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಮಾದರಿ ಮತ್ತು ಒಟ್ಟಾರೆ ವಿನ್ಯಾಸವು ಸಮ್ಮಿತೀಯವಾಗಿಲ್ಲ ಎಂದು ತಿಳಿಸುತ್ತದೆ.
ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಮೊಘಲ್ ಚಕ್ರವರ್ತಿಗಳು ಅತ್ಯುತ್ತಮವಾದ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಸೌಂದರ್ಯದ ಸ್ಥಳಗಳನ್ನು ಆಯ್ಕೆಮಾಡುವಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ನಿರ್ದಿಷ್ಟರಾಗಿದ್ದರು. ಆಗಾಗ್ಗೆ ಅವರು ಲೇಔಟ್ ಉದ್ಯಾನವನಗಳಿಗೆ ಹರಿಯುವ ನೀರಿನಿಂದ ಪರ್ವತದ ಇಳಿಜಾರುಗಳನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ ಕಾಶ್ಮೀರದ ಬಾಗ್-ಐ ಶಾಲಿಮಾರ್ ಮತ್ತು ಬಾಗ್-ಐ ನಿಶಾತ್ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿದೆ.
ಬಹುತೇಕ ಎಲ್ಲಾ ಮೊಘಲ್ ಉದ್ಯಾನಗಳು ವಸತಿ ಅರಮನೆಗಳು, ಕೋಟೆಗಳು, ಸಮಾಧಿಗಳು ಮತ್ತು ಮಸೀದಿಗಳಂತಹ ಕಟ್ಟಡಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ. ಉದ್ಯಾನಗಳು ಪ್ರತಿಯೊಂದು ರೀತಿಯ ಮೊಘಲ್ ಸ್ಮಾರಕಗಳ ಅತ್ಯಗತ್ಯ ಲಕ್ಷಣವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಈ ಸ್ಮಾರಕಗಳಿಗೆ ಪರಸ್ಪರ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದ್ದು ಇವುಗಳನ್ನು ವರ್ಗೀಕರಿಸಬಹುದು: (i) ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ಅರಮನೆಗಳು, ಕೋಟೆಗಳು ಮತ್ತು ಉದ್ಯಾನವನಗಳು ಶ್ರೀಮಂತರ ಖಾಸಗಿ ವಸತಿ ಕಟ್ಟಡಗಳನ್ನು ಸುಂದರಗೊಳಿಸಿದವು (ii) ಧಾರ್ಮಿಕ ಮತ್ತು ಪವಿತ್ರ ರಚನೆಗಳು ಅಂದರೆ ಉದ್ಯಾನಗಳಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಗೋರಿಗಳು ಮತ್ತು ಮಸೀದಿಗಳು ಮತ್ತು (iii) ಆನಂದ ತೋಟಗಳಲ್ಲಿ ರೆಸಾರ್ಟ್ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಕಟ್ಟಡ.
ಪರ್ಷಿಯನ್ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯ ಏಷ್ಯಾದ ಉದ್ಯಾನಗಳಂತೆ, ನೀರು ಮೊಘಲ್ ಉದ್ಯಾನಗಳ ಕೇಂದ್ರ ಮತ್ತು ಸಂಪರ್ಕಿಸುವ ವಿಷಯವಾಯಿತು. ಬಾಬರನ ಕಾಲದಿಂದಲೂ ಮೊಘಲ್ ಉದ್ಯಾನಗಳಲ್ಲಿ ನೀರು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸಿದೆ. ಅವರು ಚರ್ಚಿನ ಪ್ರಿಸ್ಕ್ರಿಪ್ಷನ್‌ಗಿಂತ ಸೌಂದರ್ಯದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಆಸಕ್ತಿ ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಬಾಬರ್ನ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಚಹರ್‌ಬಾಗ್‌ನ ಸೌಂದರ್ಯವು ಕೇಂದ್ರ ಜಲಮೂಲ ಮತ್ತು ಅದರ ಹರಿಯುವ ನೀರು. ಈ ಉದ್ಯಾನಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನವುಗಳನ್ನು ಗುರುತ್ವಾಕರ್ಷಣೆಯ ಒತ್ತಡದಲ್ಲಿ ನೀರನ್ನು ಸಾಗಿಸಲು ನೀರಿನ ಕಾಲುವೆಗಳು ಮತ್ತು ಮಾರ್ಗಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಎರಡು ಅಕ್ಷದ ಮೂಲಕ ನಾಲ್ಕು ಚತುರ್ಭುಜಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಪ್ರತಿ ಛೇದಕ ಬಿಂದುವಿನಲ್ಲಿ, ಒಂದು ಟ್ಯಾಂಕ್ ಇತ್ತು. ಭಾರತದಲ್ಲಿ, ಆರಂಭಿಕ ತೋಟಗಳು ಬಾವಿಗಳು ಅಥವಾ ತೊಟ್ಟಿಗಳಿಂದ ನೀರಾವರಿ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟವು, ಆದರೆ ಮೊಘಲರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಕಾಲುವೆಗಳ ನಿರ್ಮಾಣ ಅಥವಾ ಉದ್ಯಾನಗಳಿಗೆ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಕಾಲುವೆಗಳ ಬಳಕೆಯು ಹೆಚ್ಚು ಸಮರ್ಪಕ ಮತ್ತು ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹ ನೀರಿನ ಪೂರೈಕೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸಿತು. ಹೀಗಾಗಿ, ಉದ್ಯಾನಗಳ ಜಲಮಂಡಳಿಯ ಪ್ರಮುಖ ಅಂಶವೆಂದರೆ ನೀರಿನ ಪೂರೈಕೆಯ ಶಾಶ್ವತ ಮೂಲವಾಗಿದೆ. ಹೈಡ್ರಾಲಿಕ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಸ್ವರ್ಗದ ಮೊಘಲ್ ಉದ್ಯಾನಗಳಲ್ಲಿ 'ಹೊರಗಿನ ನೀರಿನ ಮೂಲ' ಮತ್ತು 'ನೀರಿನ ಒಳಗಿನ ವಿತರಣೆ' ಕುರಿತು ವಿಚಾರಣೆಯ ಅಗತ್ಯವಿದೆ. ಮೊಘಲ್ ಉದ್ಯಾನಗಳಿಗೆ ನೀರಿನ ಪ್ರಮುಖ ಮೂಲಗಳೆಂದರೆ: (i) ಸರೋವರಗಳು ಅಥವಾ ಟ್ಯಾಂಕ್ಗಳು (ii) ಬಾವಿಗಳು ಅಥವಾ ಮೆಟ್ಟಿಲು ಬಾವಿಗಳು (iii) ಕಾಲುವೆಗಳು, ನದಿಗಳಿಂದ ಸಜ್ಜುಗೊಂಡಿವೆ, ಮತ್ತು (iv) ನೈಸರ್ಗಿಕ ಬುಗ್ಗೆಗಳು.
ಕಾರಂಜಿಯು ಜೀವನ ಚಕ್ರದ ಸಂಕೇತವಾಗಿತ್ತು ಅದು ಏರುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ವಿಲೀನಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಮತ್ತೆ ಏರುತ್ತದೆ. ಸ್ವರ್ಗವು ಎರಡು ಕಾರಂಜಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಸಲ್ಸಾಬಿಲ್ ಮತ್ತು ಯುಯುನ್. ೧೩೧ ಲಾಹೋರ್‌ನ ಸ್ಥಳೀಯರಾದ ಸಾಲಿಹ್ ಕಂಬುಹ್ ಅವರು ಲಾಹೋರ್‌ನ ಶಾಲಮಾರ್ ಉದ್ಯಾನದಲ್ಲಿ ನೀರಿನ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮತ್ತು ಅದರ ಸಾಂಕೇತಿಕ ಅರ್ಥವನ್ನು ಬಹಳ ಕಲಾತ್ಮಕವಾಗಿ ವಿವರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಐಹಿಕ ಸ್ವರ್ಗದ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಪವಿತ್ರ ಸ್ಟ್ರೀಮ್ ತನ್ನ ಸಂಪೂರ್ಣ ಸೊಬಗು ಮತ್ತು ಪಠಣ ಆಕರ್ಷಕ ಮತ್ತು ಉಲ್ಲಾಸಕರ ಸ್ವಭಾವದೊಂದಿಗೆ ಹರಿಯುತ್ತದೆ. ಮತ್ತು ಹೂವಿನ ಹಾಸಿಗೆಗಳನ್ನು ನೀರಾವರಿ ಮಾಡುವ ಉದ್ಯಾನಗಳ ಮೂಲಕ ಹಾದುಹೋಗುತ್ತದೆ. ಅದರ ನೀರು ಹಸಿರಿನಷ್ಟೇ ಸುಂದರ. ವಿಶಾಲವಾದ ಸ್ಟ್ರೀಮ್ ಮೋಡಗಳು ಮಳೆಯನ್ನು ಸುರಿಸುವಂತೆ ಮತ್ತು ದೈವಿಕ ಕರುಣೆಯ ಬಾಗಿಲುಗಳನ್ನು ತೆರೆಯುತ್ತದೆ. ಇದರ ಚೆವ್ರಾನ್ ಮಾದರಿಗಳು (ಅಬ್ಶರ್) ಭಕ್ತರ ಹೃದಯಗಳನ್ನು ಪ್ರಬುದ್ಧಗೊಳಿಸುವ ಪೂಜಾ ಸಂಸ್ಥೆಯಂತೆ. ಮೊಘಲರು ಪರ್ಷಿಯನ್ ಚಕ್ರವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ನೀರನ್ನು ಎತ್ತುವ ಮೂಲಕ ಹೈಡ್ರಾಲಿಕ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಉದ್ಯಾನಗಳಿಗೆ ಅಗತ್ಯವಾದ ಸಾಕಷ್ಟು ಒತ್ತಡವನ್ನು ಪಡೆದರು. ನದಿಯ ದಡದಲ್ಲಿ ಉದ್ಯಾನಗಳ ಸ್ಥಳದ ಹಿಂದಿನ ಮುಖ್ಯ ಕಾರಣವೆಂದರೆ, ಪರ್ಷಿಯನ್ ವ್ಹೀಲ್ ದಡದಲ್ಲಿ ನಿಂತಿರುವ ಮೂಲಕ ಆವರಣದ ಗೋಡೆಯ ಮಟ್ಟಕ್ಕೆ ನೀರನ್ನು ಏರಿಸಲಾಯಿತು, ಅಲ್ಲಿಂದ ಅದನ್ನು ಜಲಚರಗಳ ಮೂಲಕ ನಡೆಸಲಾಯಿತು. ಕಾರಂಜಿಗಳನ್ನು ಕೆಲಸ ಮಾಡಲು ಅಗತ್ಯವಾದ ಸಾಕಷ್ಟು ಒತ್ತಡವನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡಿದ ಟೆರಾ-ಕೋಟಾ ಪೈಪ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಗೋಡೆ. [೧೨]
ವಿನ್ಯಾಸ ಮತ್ತು ಸಂಕೇತ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ಮೊಘಲ್ ಉದ್ಯಾನಗಳ ವಿನ್ಯಾಸವು ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಉದ್ಯಾನದಿಂದ ಬಂದಿದೆ ಹಾಗೂ ಮೊಘಲರ ಟರ್ಕಿಶ್-ಮಂಗೋಲಿಯನ್ ಪೂರ್ವಜರಿಂದ ಬಂದ ಅಲೆಮಾರಿ ಪ್ರಭಾವಗಳಿವೆ. ಜೂಲಿ ಸ್ಕಾಟ್ ಮೈಸಾಮಿ ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಉದ್ಯಾನವನ್ನು ಹೊರ್ಟಸ್ ಮುಕ್ತಾಯ ಗೋಡೆಯಿಂದ ಸುತ್ತುವರಿದ ಮತ್ತು ಹೊರಗಿನ ಪ್ರಪಂಚದಿಂದ ರಕ್ಷಿಸಲಾಗಿದೆ. ಒಳಗೆ ಅದರ ವಿನ್ಯಾಸವು ಕಟ್ಟುನಿಟ್ಟಾಗಿ ಔಪಚಾರಿಕವಾಗಿತ್ತು ಮತ್ತು ಅದರ ಆಂತರಿಕ ಸ್ಥಳವು ಪ್ರಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಮನುಷ್ಯನು ಹೆಚ್ಚು ಆಹ್ಲಾದಕರವೆಂದು ಕಂಡುಕೊಳ್ಳುವ ಅಂಶಗಳಿಂದ ತುಂಬಿತ್ತು. ಅದರ ಅಗತ್ಯ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಹರಿಯುವ ನೀರು (ಬಹುಶಃ ಪ್ರಮುಖ ಅಂಶ) ಮತ್ತು ಆಕಾಶ ಮತ್ತು ಉದ್ಯಾನದ ಸೌಂದರ್ಯಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸಲು ಒಂದು ಕೊಳ ವಿವಿಧ ರೀತಿಯ ಮರಗಳು, ಕೆಲವು ಕೇವಲ ನೆರಳು ನೀಡಲು, ಮತ್ತು ಇತರರು ಹಣ್ಣುಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸಲು; ಹೂವುಗಳು, ವರ್ಣರಂಜಿತ ಮತ್ತು ಸಿಹಿ ವಾಸನೆ; ಹುಲ್ಲು, ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮರಗಳ ಕೆಳಗೆ ಕಾಡು ಬೆಳೆಯುತ್ತದೆ. ಇಡೀ ಉದ್ಯಾನವು ಹಕ್ಕಿಗಳ ಕಲರವ ಮತ್ತು ತಂಪಾದ ಗಾಳಿಯಿಂದ ತುಂಬಿದೆ.
ಉದ್ಯಾನವು ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿ ಎತ್ತರದ ಗುಡ್ಡವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರಬಹುದು ವಿಶ್ವಶಾಸ್ತ್ರದ ವಿವರಣೆಯಲ್ಲಿ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಪರ್ವತವನ್ನು ನೆನಪಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮಂಟಪ ಅಥವಾ ಅರಮನೆಯಿಂದ ಆಕ್ರಮಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. [೧೪] ಮೊಘಲ್ ಉದ್ಯಾನದ ಟರ್ಕಿಶ್-ಮಂಗೋಲಿಯನ್ ಅಂಶಗಳು ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ಅಲೆಮಾರಿ ಬೇರುಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುವ ಡೇರೆಗಳು, ರತ್ನಗಂಬಳಿಗಳು ಮತ್ತು ಮೇಲಾವರಣಗಳ ಸೇರ್ಪಡೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿವೆ. ಡೇರೆಗಳು ಈ ಸಮಾಜಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ ಆದ್ದರಿಂದ ಸಂಪತ್ತು ಮತ್ತು ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಬಟ್ಟೆಗಳ ಶ್ರೀಮಂತಿಕೆಯ ಮೂಲಕ ಮತ್ತು ಗಾತ್ರ ಮತ್ತು ಸಂಖ್ಯೆಯ ಮೂಲಕ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. [೧೫]
ಕಾರಂಜಿ ಮತ್ತು ಹರಿಯುವ ನೀರು ಮೊಘಲ್ ಉದ್ಯಾನ ವಿನ್ಯಾಸದ ಪ್ರಮುಖ ಲಕ್ಷಣವಾಗಿತ್ತು. ನೀರು ಎತ್ತುವ ಸಾಧನಗಳಾದ ಸಜ್ಜಾದ ಪರ್ಷಿಯನ್ ಚಕ್ರಗಳು ( ಸಕಿಯಾ) ನೀರಾವರಿಗಾಗಿ ಮತ್ತು ದೆಹಲಿಯ ಹುಮಾಯೂನ್ ಸಮಾಧಿ, ಸಿಕಂದ್ರದ ಅಕ್ಬರ್ ಗಾರ್ಡನ್ಸ್ ಮತ್ತು ಫತೇಪುರ್ ಸಿಖ್ರಿ, ಧೋಲ್ಪುರ್ನ ಬಾಬರ್ನ ಲೋಟಸ್ ಗಾರ್ಡನ್ ಮತ್ತು ಶ್ರೀನಗರದ ಶಾಲಿಮಾರ್ ಬಾಗ್ನಲ್ಲಿ ನೀರಿನ ಹರಿವುಗಳನ್ನು ಪೋಷಿಸಲು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ರಾಜ ಕಾಲುವೆಗಳನ್ನು ನದಿಗಳಿಂದ ದೆಹಲಿ, ಫತೇಪುರ್ ಸಿಖ್ರಿ ಮತ್ತು ಲಾಹೋರ್‌ಗೆ ನೀರು ಹರಿಸಲು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು. ಮೊಘಲ್ ಉದ್ಯಾನಗಳ ಕಾರಂಜಿಗಳು ಮತ್ತು ನೀರಿನ ಚ್ಯೂಟ್‌ಗಳು ಜೀವನದ ಪುನರುತ್ಥಾನ ಮತ್ತು ಪುನರುತ್ಥಾನವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತವೆ ಜೊತೆಗೆ ಮಧ್ಯ ಏಷ್ಯಾ ಮತ್ತು ಅಫ್ಘಾನಿಸ್ತಾನದ ತಂಪಾದ, ಪರ್ವತದ ತೊರೆಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತವೆ. ಕಾರಂಜಿಗಳ ಮೇಲೆ ಸಾಕಷ್ಟು ಒತ್ತಡವನ್ನು ಪರ್ಷಿಯನ್ ಚಕ್ರಗಳು ಅಥವಾ ಟೆರ್ರಾ-ಕೋಟಾ ಪೈಪ್‌ಗಳ ಮೂಲಕ ನೀರು-ಚೂಟ್‌ಗಳು ಅಥವಾ ಟೆರೇಸ್‌ಗಳ ಮೇಲೆ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಗುರುತ್ವಾಕರ್ಷಣೆಯ ಹರಿವಿನ ಚಲನೆಯಿಂದ ರಚಿಸಲಾದ ಹೈಡ್ರಾಲಿಕ್ ಒತ್ತಡದ ಮೂಲಕ ಅನ್ವಯಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಲಾಹೋರ್‌ನ ಶಾಲಿಮಾರ್ ಬಾಗ್ನಲ್ಲಿ ೪೫೦ ಕಾರಂಜಿಗಳಿವೆ ಎಂದು ದಾಖಲಿಸಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಒತ್ತಡವು ತುಂಬಾ ಹೆಚ್ಚಿದ್ದು ನೀರನ್ನು ೧೨ ಅಡಿಗಳಷ್ಟು ಗಾಳಿಯಲ್ಲಿ ಎತ್ತರಕಕೆ ಹಾರಿಸಬಹುದು. ನೀರಿನ ಮೇಲ್ಮೈಯಲ್ಲಿ ಅಲೆಗಳ ರೀತಿ ಪರಿಣಾಮವನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡಲು ಮತ್ತೆ ಕೆಳಗೆ ಬೀಳುತ್ತದೆ.
ಮೊಘಲರು ಚಿಹ್ನೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಗೀಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ತಮ್ಮ ತೋಟಗಳಲ್ಲಿ ಹಲವು ವಿಧಗಳಲ್ಲಿ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡರು. ಸ್ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಪ್ರಮಾಣಿತ ಕುರಾನ್ ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ, ವಿನ್ಯಾಸ ಮತ್ತು ಸಸ್ಯ ಜೀವನದ ಆಯ್ಕೆಯಲ್ಲಿವೆ; ಆದರೆ ಕುಟುಂಬದ ಇತಿಹಾಸ ಅಥವಾ ಇತರ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಸಂಖ್ಯಾಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಮತ್ತು ರಾಶಿಚಕ್ರದ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಂತೆ ಹೆಚ್ಚು ಜಾತ್ಯತೀತ ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಜೋಡಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ. ಎಂಟು ಮತ್ತು ಒಂಬತ್ತು ಸಂಖ್ಯೆಗಳನ್ನು ಮೊಘಲರು ಮಂಗಳಕರವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿದ್ದಾರೆ ಮತ್ತು ಟೆರೇಸ್‌ಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಅಷ್ಟಭುಜಾಕೃತಿಯ ಪೂಲ್‌ಗಳಂತಹ ಉದ್ಯಾನ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದಲ್ಲಿ ಕಾಣಬಹುದು. [೧೬] ಗಾರ್ಡನ್ ಫ್ಲೋರಾ ಸಹ ಸಾಂಕೇತಿಕ ಅರ್ಥಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು. ಸೈಪ್ರೆಸ್ ಮರಗಳು ಶಾಶ್ವತತೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಹೂಬಿಡುವ ಹಣ್ಣಿನ ಮರಗಳು ನವೀಕರಣವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತವೆ.
ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಸಂಶೋಧನೆ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ಮೊಘಲ್ ಉದ್ಯಾನಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಆರಂಭಿಕ ಪಠ್ಯ ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ಬಾಬರ್, ಹುಮಾಯೂನ್ ಮತ್ತು ಅಕ್ಬರ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಮೊಘಲ್ ಚಕ್ರವರ್ತಿಗಳ ಆತ್ಮಚರಿತ್ರೆ ಮತ್ತು ಜೀವನಚರಿತ್ರೆಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ. ನಂತರದ ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ವಿವಿಧ ಯುರೋಪಿಯನ್ ಪ್ರಯಾಣಿಕರು ಬರೆದ ಭಾರತದ ಖಾತೆಗಳಿಂದ ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ (ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಬರ್ನಿಯರ್). ಮೊಘಲ್ ಉದ್ಯಾನಗಳ ಮೊದಲ ಗಂಭೀರವಾದ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಅಧ್ಯಯನವನ್ನು ಕಾನ್ಸ್ಟನ್ಸ್ ವಿಲಿಯರ್ಸ್-ಸ್ಟುವರ್ಟ್ ಅವರು ಗಾರ್ಡನ್ಸ್ ಆಫ್ ದಿ ಗ್ರೇಟ್ ಮೊಘಲ್ ಎಂಬ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯೊಂದಿಗೆ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ (1913). [೧೭] ಆಕೆಯನ್ನು ಎಡ್ವಿನ್ ಲುಟ್ಯೆನ್ಸ್ ಸಮಾಲೋಚಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಇದು ೧೯೧೨ ರಲ್ಲಿ ವೈಸರಾಯ್ ಗಾರ್ಡನ್‌ಗಾಗಿ ಮೊಘಲ್ ಶೈಲಿಯ ಆಯ್ಕೆಯ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿರಬಹುದು.
ಸೈಟ್ಗಳು[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ಅಫ್ಘಾನಿಸ್ತಾನ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
- ಬಾಗ್-ಎ ಬಾಬರ್, ಕಾಬೂಲ್
ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
- ಲಾಲ್ಬಾಗ್ ಕೋಟೆ
ಭಾರತ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ದೆಹಲಿ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
- ಹುಮಾಯೂನ್ ಸಮಾಧಿ, ನಿಜಾಮುದ್ದೀನ್ ಪೂರ್ವ
- ಕುದ್ಸಿಯಾ ಬಾಗ್
- ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ಭವನ (ನವ-ಮೊಘಲ್)
- ಕೆಂಪು ಕೋಟೆ
- ರೋಶನಾರಾ ಬಾಗ್
- ಸಫ್ದರ್ಜಂಗ್ ಸಮಾಧಿ
- ಶಾಲಿಮಾರ್ ಬಾಗ್, ದೆಹಲಿ
ಹರಿಯಾಣ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
- ಪಿಂಜೋರ್ ಗಾರ್ಡನ್ಸ್
ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
- ನಸೀಮ್ ಬಾಗ್
- ಅಚಾಬಲ್ ಗಾರ್ಡನ್ಸ್
- ಚಶ್ಮಾ ಶಾಹಿ
- ನಿಶಾತ್ ಬಾಗ್
- ಪರಿ ಮಹಲ್
- ಶಾಲಿಮಾರ್ ಬಾಗ್, ಶ್ರೀನಗರ
- ವೆರಿನಾಗ್
ಕರ್ನಾಟಕ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
- ಲಾಲ್ ಬಾಗ್, ಮೈಸೂರು -ಯುಗದ ಮೊಘಲ್ ಶೈಲಿಯ ಉದ್ಯಾನಗಳು
- ಬೃಂದಾವನ್ ಗಾರ್ಡನ್ಸ್ (ನವ-ಮೊಘಲ್)
ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
- ಬೀಬಿ ಕಾ ಮಕ್ಬರಾ, ಔರಂಗಾಬಾದ್
ಪಂಜಾಬ್[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
- ಆಮ್ ಖಾಸ್ ಬಾಗ್
ರಹಸ್ತಾನ್[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
- ಅನಾ ಸಾಗರ್ ಸರೋವರದಲ್ಲಿ ಜಹಾಂಗೀರ್ ಅವರ ಉದ್ಯಾನಗಳು
ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
- ಆಗ್ರಾ ಕೋಟೆ
- ಅಕ್ಬರನ ಸಮಾಧಿ
- ಖುಸ್ರೋ ಬಾಗ್, ಅಲಹಾಬಾದ್
- ಮೆಹತಾಬ್ ಬಾಗ್, ಆಗ್ರಾ
- ತಾಜ್ಮಹಲ್
- ಇತಿಮಾದ್-ಉದ್-ದೌಲಾ ಸಮಾಧಿ
- ಮರಿಯಮ್-ಉಜ್-ಜಮಾನಿ ಸಮಾಧಿ
- ಫತೇಪುರ್ ಸಿಕ್ರಿಯಲ್ಲಿ ಜೆನಾನಾ ಉದ್ಯಾನಗಳು
ಪಾಕಿಸ್ತಾನ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
- ಚೌಬುರ್ಜಿ
- ಗುಲಾಬಿ ಬಾಗ್
- ಹಜುರಿ ಬಾಗ್, ಸಿಖ್ -ಯುಗದ ಚಾರ್ಬಾಗ್ ಶೈಲಿಯ ಉದ್ಯಾನಗಳು
- ಹಿರಾನ್ ಮಿನಾರ್, ಶೇಖಪುರ
- ಲಾಹೋರ್ ಕೋಟೆಯಲ್ಲಿ ಕ್ವಾಡ್ರಾಂಗಲ್ ಗಾರ್ಡನ್ಸ್
- ಶಾಹದಾರ ಬಾಗ್
- ಶಾಲಿಮಾರ್ ಗಾರ್ಡನ್ಸ್, ಲಾಹೋರ್
- ಆಸಿಫ್ ಖಾನ್ ಸಮಾಧಿ
- ಜಹಾಂಗೀರನ ಸಮಾಧಿ
- ವಾಹ್ ಗಾರ್ಡನ್ಸ್
ಸಹ ನೋಡಿ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
- ಇಂಡೋ-ಪರ್ಷಿಯನ್ ಸಂಸ್ಕೃತಿ
ಉಲ್ಲೇಖಗಳು[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
- ↑ Penelope Hobhouse; Erica Hunningher; Jerry Harpur (2004). Gardens of Persia. Kales Press. pp. 7–13. ISBN 9780967007663.
- ↑ REHMAN, ABDUL (2009). "Changing Concepts of Garden Design in Lahore from Mughal to Contemporary Times". Garden History. 37 (2): 205–217. ISSN 0307-1243. JSTOR 27821596.
- ↑ Jellicoe, Susan. "The Development of the Mughal Garden", MacDougall, Elisabeth B.; Ettinghausen, Richard. The Islamic Garden, Dumbarton Oaks, Trustees for Harvard University, Washington D.C. (1976). p109
- ↑ Hussain, Mahmood; Rehman, Abdul; Wescoat, James L. Jr. The Mughal Garden: Interpretation, Conservation and Implications, Ferozsons Ltd., Lahore (1996). p 207
- ↑ Neeru Misra and Tanay Misra, Garden Tomb of Humayun: An Abode in Paradise, Aryan Books International, Delhi, 2003
- ↑ Koch, Ebba. "The Char Bagh Conquers the Citadel: an Outline of the Development if the Mughal Palace Garden," Hussain, Mahmood; Rehman, Abdul; Wescoat, James L. Jr. The Mughal Garden: Interpretation, Conservation and Implications, Ferozsons Ltd., Lahore (1996). p. 55
- ↑ With his son Shah Jahan. Jellicoe, Susan "The Development of the Mughal Garden" MacDougall, Elisabeth B.; Ettinghausen, Richard. The Islamic Garden, Dumbarton Oaks, Trustees for Harvard University, Washington D.C. (1976). p 115
- ↑ Moynihan, Elizabeth B. Paradise as Garden in Persia and Mughal India, Scholar Press, London (1982)p 121-123.
- ↑ Villiers-Stuart, C. M. (1913). The Gardens of the Great Mughals. Adam and Charles Black, London. p. 53.
- ↑ Jellicoe, Susan "The Development of the Mughal Garden" MacDougall, Elisabeth B.; Ettinghausen, Richard. The Islamic Garden, Dumbarton Oaks, Trustees for Harvard University, Washington D.C. (1976). p 121
- ↑ Tulips are metaphorically considered to be "branded by love" in Persian poetry. Meisami, Julie Scott. "Allegorical Gardens in the Persian Poetic Tradition: Nezami, Rumi, Hafez", International Journal of Middle East Studies, Vol. 17, No. 2 (May, 1985), p. 242
- ↑ "History Of Mughal Gardens".
- ↑ Brown, Rebecca (2015). A Companion to Asian Art and Architecture. John Wiley & Sons. ISBN 9781119019534. Retrieved 20 May 2017.
- ↑ Meisami, Julie Scott. "Allegorical Gardens in the Persian Poetic Tradition: Nezami, Rumi, Hafez," International Journal of Middle East Studies, Vol. 17, No. 2 (May, 1985), p. 231; The Old Persian word pairideaza (transliterated to English as paradise) means "walled garden". Moynihan, Elizabeth B. Paradise as Garden in Persia and Mughal India, Scholar Press, London (1982), p. 1.
- ↑ Allsen, Thomas T. Commodity and Exchange n the Mongol Empire: A Cultural History of Islamic Textiles, Cambridge University Press (1997). p 12-26
- ↑ Moynihan, Elizabeth B. Paradise as Garden in Persia and Mughal India, Scholar Press, London (1982). p100-101
- ↑ Villiers-Stuart, Constance Mary (1913). Gardens of the great Mughals. A. & C. Black.
ಮೂಲಗಳು[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
- Dar, Saifur Rahman (1982). Historical Gardens of Lahore.
- Dickie, James (1985). "The Mughal Garden". In Grabar, Oleg (ed.). Muqarnas: An Annual on Islamic Art and Architecture. Vol. 3. Leiden: E. J. Brill. ISBN 9004076115.
ಹೆಚ್ಚಿನ ಓದುವಿಕೆ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
- Crowe, Sylvia (2006). The gardens of Mughul India: a history and a guide. Jay Kay Book Shop. ISBN 978-8-187-22109-8.
- Lehrman, Jonas Benzion (1980). Earthly paradise: garden and courtyard in Islam. University of California Press. ISBN 0-520-04363-4.
- Ruggles, D. Fairchild (2008). Islamic Gardens and Landscapes. University of Pennsylvania Press. ISBN 0-8122-4025-1.
- Wescoat, James L.; Wolschke-Bulmahn, Joachim (1996). Mughal gardens: sources, places, representations, and prospects. Dumbarton Oaks. ISBN 978-0-884-02235-0.