ಕೊಂಕಣಿ ಭಾ‌‍ಷಾ ಆಂದೋಲನ

ಕೊಂಕಣಿ ಭಾಷೆಯ ಆಂದೋಲನಗಳು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಅನಿಶ್ಚಿತ ಭವಿಷ್ಯ ಮತ್ತು ಕೊಂಕಣಿ ಭಾಷೆಯ ಅಧಿಕೃತ ಸ್ಥಾನಮಾನದ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರತಿಭಟನೆಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರದರ್ಶನಗಳ ಸರಣಿಗಳಾಗಿವೆ. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಗೋವಾ, ದಿಯು ದಾಮಾನ್ ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರವಾದಿ ಗೋಮಾಂತಕ್ ಪಕ್ಷವು ಆಡಳಿತ ನಡೆಸುತ್ತಿತ್ತಿತ್ತು. ಆಂದೋಲನಗಳು ನಾಗರಿಕ ಪತ್ರಿಕೋದ್ಯಮ, ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳ ಚಟುವಟಿಕೆ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದ್ದವು.

ಇತಿಹಾಸ

ಪೂರ್ವ ಪೋರ್ಚುಗೀಸ್ ಗೋವಾ

ಐತಿಹಾಸಿಕವಾಗಿ, ಕೊಂಕಣಿಯು ಪೋರ್ಚುಗೀಸ್ ಪೂರ್ವದ ಆಡಳಿತಗಾರರ ಅಧಿಕೃತ ಅಥವಾ ಆಡಳಿತ ಭಾಷೆಯಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಕದಂಬರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ (ಕ್ರಿ.ಶ. ೯೬೦ - ೧೩೧೦) ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆಯು ದರ್ಬಾರಿನ ಭಾಷೆಯಾಗಿತ್ತು. ಮುಸ್ಲಿಂ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿದ್ದಾಗ (೧೩೧೨-೧೩೭೦ ಮತ್ತು ೧೪೬೯-೧೫೧೦), ಅಧಿಕೃತ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಭಾಷೆ ಪರ್ಷಿಯನ್ ಆಗಿತ್ತು. ಪುರಾತತ್ವ ವಸ್ತುಸಂಗ್ರಹಾಲಯ ಮತ್ತು ಭಾವಚಿತ್ರ ಗ್ಯಾಲರಿಯಲ್ಲಿನ ವಿವಿಧ ಕಲ್ಲುಗಳನ್ನು ಕನ್ನಡ ಮತ್ತು ಪರ್ಷಿಯನ್ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಕೆತ್ತಲಾಗಿದೆ. ಮುಸ್ಲಿಂ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಎರಡು ಅವಧಿಗಳ ನಡುವಿನ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ರಾಜ್ಯದ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಕನ್ನಡ ಮತ್ತು ತೆಲುಗು ಭಾಷೆಯ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಕಡ್ಡಾಯಗೊಳಿಸಿತು.

ಪೋರ್ಚುಗೀಸ್ ಗೋವಾ

೧೬ ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಸಂವಹನ ಮಾಧ್ಯಮವಾಗಿ ಕೊಂಕಣಿ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿ ರೋಮನ್ ಕೊಂಕಣಿಯನ್ನು ಗೋವಾದಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾಥೋಲಿಕ್ ಮಿಷನರಿಗಳು ಪ್ರಚಾರ ಮಾಡಿದರು (ಉದಾ. ಥಾಮಸ್ ಸ್ಟೀಫನ್ಸ್). ೧೭ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಗೋವಾದ ಮೇಲೆ ಪುನರಾವರ್ತಿತ ದಾಳಿಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಳೀಯ ಕ್ಯಾಥೋಲಿಕರ ಮೇಲಿನ ದಾಳಿಗಳು ಮತ್ತು ಸ್ಥಳೀಯ ಚರ್ಚುಗಳ ಧ್ವಂಸದಿಂದ ಮರಾಠರ ಬೆದರಿಕೆಯು ಹೆಚ್ಚಾಯಿತು. ಇದು ಪೋರ್ಚುಗೀಸ್ ಸರ್ಕಾರವು ಗೋವಾದಲ್ಲಿ ಕೊಂಕಣಿಯನ್ನು ನಿಗ್ರಹಿಸಲು ಧನಾತ್ಮಕ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲು ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಸ್ಥಳೀಯ ಕ್ಯಾಥೋಲಿಕ್ ಗೋವಾನ್ನರು ಪೋರ್ಚುಗೀಸ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದೊಂದಿಗೆ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಮಾಡಲು ಇದು ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, ಪೋರ್ಚುಗೀಸರ ಜಾರಿಯಿಂದ ಕೊಂಕಣಿಯನ್ನು ಗೋವಾದಲ್ಲಿ ನಿಗ್ರಹಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಅನಧಿಕೃತಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು. ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್ಕನ್ನರಿಂದ ಒತ್ತಾಯಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಪೋರ್ಚುಗೀಸ್ ವೈಸರಾಯ್ ೨೭ ಜೂನ್ ೧೬೮೪ ರಂದು ಕೊಂಕಣಿಯ ಬಳಕೆಯನ್ನು ನಿಷೇಧಿಸಿದನು ಮತ್ತು ಮೂರು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸ್ಥಳೀಯ ಜನರು ಪೋರ್ಚುಗೀಸ್ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಪೋರ್ಚುಗೀಸ್ ಪ್ರಾಂತ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಮಾಡಿದ ಎಲ್ಲಾ ಸಂಪರ್ಕಗಳು ಮತ್ತು ಒಪ್ಪಂದಗಳಲ್ಲಿ ಅದನ್ನು ಬಳಸಬೇಕು ಎಂದು ಅಪ್ಪಣೆ ಹೊರಡಿಸಿದನು. ಉಲ್ಲಂಘನೆಗಾಗಿ ದಂಡ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷೆ ಎಂದು ಆಜ್ಞೆ ಮಾಡಿದನು. ಆಂಟೋನಿಯೊ ಅಮರಲ್ ಕೌಟಿನ್ಹೋ ಬರೆದ ಪತ್ರದ ಪ್ರಕಾರ, ಈ ಕಠಿಣ ಕ್ರಮಗಳು ವಿಫಲವಾದವು.

೧೭೩೯ ರಲ್ಲಿ "ಉತ್ತರ ಪ್ರಾಂತ್ಯದ" (ಇದರಲ್ಲಿ ಬಸ್ಸೇನ್, ಚೌಲ್ ಮತ್ತು ಸಾಲ್ಸೆಟ್ಟೆ ಸೇರಿದೆ) ಪತನವು ಕೊಂಕಣಿಯ ನಿಗ್ರಹಕ್ಕೆ ಹೊಸ ಬಲವನ್ನು ಗಳಿಸಲು ಕಾರಣವಾಯಿತು. ೨೧ ನವೆಂಬರ್ ೧೭೪೫ ರಂದು, ಗೋವಾದ ಆರ್ಚ್‌ಬಿಷಪ್, ಲೌರೆಂಕೋ ಡಿ ಸಾಂಟಾ ಮಾರಿಯಾ ಇ ಮೆಲೊ (OFM), ಗೋವಾದ ಅರ್ಜಿದಾರರಿಗೆ ಪೌರೋಹಿತ್ಯಕ್ಕೆ ಪೋರ್ಚುಗೀಸ್ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ನಿರರ್ಗಳತೆ ಕಡ್ಡಾಯವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಅವರ ಎಲ್ಲಾ ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧಿಗಳಿಗೆ (ಪುರುಷರು ಮತ್ತು ಮಹಿಳೆಯರು) ಕಡ್ಡಾಯವಾಗಿದೆ. ಈ ಭಾಷಾ ನಿರರ್ಗಳತೆಯನ್ನು ದೀಕ್ಷೆ ಪಡೆದ ಪುರೋಹಿತರು ಕಠಿಣ ಪರೀಕ್ಷೆಗಳ ಮೂಲಕ ದೃಢೀಕರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇದಲ್ಲದೆ, ಬಾಮೊನ್ಸ್ ಮತ್ತು ಚಾರ್ಡೋಸ್ ಆರು ತಿಂಗಳೊಳಗೆ ಪೋರ್ಚುಗೀಸ್ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಕಲಿಯಬೇಕಾಗಿತ್ತು, ಅದು ವಿಫಲವಾದರೆ ಅವರು ಮದುವೆಯ ಹಕ್ಕನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಐತಿಹಾಸಿಕವಾಗಿ ಕೊಂಕಣಿಯ ಶ್ರೇಷ್ಠ ವಕೀಲರಾಗಿದ್ದ ಜೆಸ್ಯೂಟ್‌ಗಳನ್ನು ೧೭೫೯ ರಲ್ಲಿ ಪೊಂಬಲ್‌ನ ಮಾರ್ಕ್ವಿಸ್ ಗೋವಾದಿಂದ ಹೊರಹಾಕಿದರು. ೧೮೧೨ ರಲ್ಲಿ, ಆರ್ಚ್ಬಿಷಪ್ ಮಕ್ಕಳು ಕೊಂಕಣಿ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಮಾತನಾಡುವುದನ್ನು ನಿಷೇಧಿಸಬೇಕೆಂದು ತೀರ್ಪು ನೀಡಿದರು. ೧೮೪೭ ರಲ್ಲಿ, ಈ ನಿಯಮವನ್ನು ಸೆಮಿನರಿಗಳಿಗೆ ವಿಸ್ತರಿಸಲಾಯಿತು. ೧೮೬೯ರಲ್ಲಿ, ಕೊಂಕಣಿಯನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ನಿಷೇಧಿಸಲಾಯಿತು.

ಈ ಭಾಷಿಕ ಸ್ಥಳಾಂತರದ ಪರಿಣಾಮವೆಂದರೆ ಹಿಂದೂ ಮತ್ತು ಕ್ಯಾಥೋಲಿಕ್ ಗಣ್ಯರು ಕ್ರಮವಾಗಿ ಮರಾಠಿ ಮತ್ತು ಪೋರ್ಚುಗೀಸ್‌ಗೆ ಬದಲಾದರು. ಗೋವಾದಲ್ಲಿನ ಕೊಂಕಣಿಯು ಲಿಂಗ್ವಾ ಡಿ ಕ್ರಿಯಾಡೋಸ್ (ಸೇವಕರ ಭಾಷೆ) ಆಯಿತು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಪೋರ್ಚುಗೀಸ್ ಸರ್ಕಾರಿ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವರು ಕೊಂಕಣಿಗೆ ಸ್ವಲ್ಪ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿದರು. ಜೊವಾಕ್ವಿಮ್ ಡ ಕುನ್ಹಾ ರಿವರ ಅವನು ಪೋರ್ಚುಗೀಸ್ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಸ್ಥಳೀಯ ಕೊಂಕಣಿ ಮತ್ತು ಮರಾಠಿ ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಗೋವಾದಲ್ಲಿ ಹಬ್ಬಿಸಬಹುದು ಎಂದು ನಂಬಿದ್ದನು. ಅವನು ಗೋವಾಕ್ಕೆ ಆಗಮಿಸಿದ ನಂತರ, ೧ ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೧೮೫೬ರಂದು ನೋವಾ ಗೋವಾದ (ಪಂಜಿಮ್ ) ಎಸ್ಕೊಲಾ ನಾರ್ಮಲ್‌ನ ಉದ್ಘಾಟನಾ ಸಮ್ಮೇಳನದಲ್ಲಿ ಈ ನಂಬಿಕೆಯನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದನು. ಈ ಭಾಷಣದ ಪಠ್ಯವನ್ನು ಬೊಲೆಟಿಮ್ ಡೊ ಗವರ್ನೊ, ಎನ್.º ೭೮ರಲ್ಲಿ ಕಾಣಬಹುದು.

ಭಾರತದ ಸ್ವಾಧೀನದ ನಂತರ ಗೋವಾ

೧೯೬೧ ರಲ್ಲಿ ಗೋವಾ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡ ನಂತರ ಪೋರ್ಚುಗೀಸ್ ಅವನತಿ ಮತ್ತು ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ಉದ್ದೇಶಗಳಿಗಾಗಿ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಉದಯಿಸಿತು. ಕ್ರಿಶ್ಚಿಯನ್ ಮತ್ತು ಹಿಂದೂಗಳಿಬ್ಬರೂ ತಮ್ಮ ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಮಾಧ್ಯಮ ಶಾಲೆಗಳಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಮರಾಠಿ ಮಾಧ್ಯಮ ಶಾಲೆಗಳು ಹಿಂದೂಗಳಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿತ್ತು. ಅವರು ಸಂಸ್ಕೃತದಿಂದ ಅನುವಾದಿಸಲಾದ ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಬಹುದಾದ ಭಾಷೆಯಾಗಿ ಮರಾಠಿಯನ್ನು ಗೌರವದಿಂದ ನೋಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಕೊಂಕಣಿಯು ಮರಾಠಿಯ ಉಪಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಕೊಂಕಣಿ ಮಾತನಾಡುವವರು ಮರಾಠಿಗಳು ಎಂಬ ವಾದವು ರೂಪುಗೊಂಡಿತು. ಕೊಂಕಣಿಯು ಫೋನೆಟಿಕ್ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಹಳೆಯ ಹಂತವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರೂ, ಪ್ರಮಾಣಿತ ಮರಾಠಿಗಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಮೌಖಿಕ ರೂಪಗಳನ್ನು ತೋರಿಸಿದೆ, ಭಾರತೀಯ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರಾದ ಪ್ರೊ. ಅನಂತ್ ಕಾಕಬಾ ಪ್ರಿಯೋಲ್ಕರ್ ಮತ್ತು ಜಾನ್ ಲೇಡನ್ ರಂತಹ ಯುರೋಪಿಯನ್ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಕೊಂಕಣಿಯನ್ನು ಮರಾಠಿ ಉಪಭಾಷೆಯಾಗಿ ನೋಡಿದರು, ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯ ಪ್ರಾಕೃತ ಪೋಷಕರಿಂದ ಕವಲೊಡೆಯಿತು.

೧೯೫೮ ರ ನಂತರ ಕೊಂಕಣಿ ಪರವಾದ ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಶಿಬಿರದ ಜನನವನ್ನು ಕಂಡಿತು, ವಿವಿಧ ಸಮಯಗಳಲ್ಲಿ, ಜೋಕ್ವಿಮ್ ಹೆಲಿಯೊಡೊರೊ ಡಾ ಕುನ್ಹಾ ರಿವಾರಾ ಅವರನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು, ಕೊಂಕಣಿ ಓ ಎನ್ಸೈಯೊ ಹಿಸ್ಟೋರಿಕೊ ಡಾ ಲಿಂಗುವಾ ಕೊಂಕನಿ ಅವರ ಪ್ರಬಂಧವು ಪೋರ್ಚುಗೀಸ್ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಮೊದಲ ಮುನ್ನೂರು ವರ್ಷಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಭಾಷೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಸಾಕಷ್ಟು ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ.

ಶೆಣೈ ಗೋಂಬಾಬ್

ಕೊಂಕಣಿಯು ಅಪಾಯದಲ್ಲಿದೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿ, ವಾಮನ್ ವರ್ದೆ ಶೆಣೈ ವಾಳಾವಳಿಕರ್, ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿ ಶೆಣೈ ಗೋಯಬಾಬ್ (ಅಥವಾ ಶೆಣೈ ಗೊಯೆಂಬಾಬ್) ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವವರು, ೨೦ ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಕೊಂಕಣಿಯ ಪುನರುಜ್ಜೀವನಕ್ಕಾಗಿ ಸ್ಪಷ್ಟವಾದ ಕರೆಯನ್ನು ನೀಡಿದರು. ಅವರ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನದಲ್ಲಿ, ಕೊಂಕಣಿ ಜನರಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಗುರುತನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವ ಮೂಲಕ ಕೊಂಕಣಿ ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಪರಂಪರೆಯನ್ನು ಪುನರುಜ್ಜೀವನಗೊಳಿಸಲು ಸ್ಥಿರವಾದ ಚಳುವಳಿಯನ್ನು ಮಾಡಲಾಯಿತು.

ಕೊಂಕಣಿ ಮತ್ತು ಮರಾಠಿ

ಕೊಂಕಣಿ ಭಾಷಾ ಆಂದೋಲನದ ಮೂಲವು ಕೊಂಕಣಿಯನ್ನು ಸ್ವತಂತ್ರ ಭಾಷೆಯಾಗಿ ನಿರಾಕರಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಗೋವಾವನ್ನು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿ ವಿಲೀನಗೊಳಿಸುವುದ ವಿರೋಧದಲ್ಲಿ ಇದೆ. ಕೆಲವು ದಿಗ್ಗಜರನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಕೊಂಕಣಿಯನ್ನು ಸಂಭಾವ್ಯ ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಯಾಗಿ ಗಂಭೀರವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ೧೯೬೦ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ, ಕೊಂಕಣಿ ಪರ ಮತ್ತು ಮರಾಠಿ ಪರ ಗುಂಪುಗಳು ಕರಪತ್ರಗಳನ್ನು ಹಂಚುವ ಮೂಲಕ ಪ್ರಚಾರದ ಯುದ್ಧವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದವು. ೧೯೬೨ ರಲ್ಲಿ, ಅಖಿಲ ಭಾರತ ಕೊಂಕಣಿ ಪರಿಷತ್ತು ತನ್ನ ಎಂಟನೇ ಅಧಿವೇಶನವನ್ನು ವಿಮೋಚನೆಯ ನಂತರದ ಗೋವಾದಲ್ಲಿ ಮಾಗ್ಗಾವ್ (ಮಾರ್ಗೋವ್) ನಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ನಡೆಸಿತು ಮತ್ತು ಕೊಂಕಣಿಯನ್ನು ಗುರುತಿಸಲು ಕೇಂದ್ರ ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಕಾಡೆಮಿಯನ್ನು ಒತ್ತಾಯಿಸುವ ನಿರ್ಣಯವನ್ನು ಅಂಗೀಕರಿಸಿತು. ಅದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ೧೯೬೭ ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಜನಾಭಿಪ್ರಾಯ ಸಂಗ್ರಹವು ಗೋವಾವನ್ನು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿ ವಿಲೀನಗೊಳಿಸುವುದನ್ನು ತಡೆಯಿತು ಮತ್ತು ಭಾರತದ ಒಕ್ಕೂಟದಲ್ಲಿ ಅದರ ರಾಜ್ಯತ್ವಕ್ಕೆ ದಾರಿ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಗೋವಾದ ರಾಜ್ಯತ್ವ ಕೊಂಕಣಿ ಪರವಾದ ಶಿಬಿರಕ್ಕೆ ಮತ್ತಷ್ಟು ಉತ್ತೇಜನ ನೀಡಿತು.

ಇದಕ್ಕೂ ಮೊದಲು ೧೯೬೬ ರಲ್ಲಿ ಅಂದಿನ ಗೋವಾದ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ ದಯಾನಂದ ಬಾಂದೋಡ್ಕರ್ ಅವರು ಮರಾಠಿಯನ್ನು ಗೋವಾದ ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಯಾಗಿ ಘೋಷಿಸುವ ಕಾರ್ಯಸಾಧ್ಯತೆಯನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಲು ಸಮಿತಿಯನ್ನು ನೇಮಿಸಿದರು. ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದಲ್ಲಿ ವಿಲೀನವನ್ನು ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸುವ ಜನಾಭಿಪ್ರಾಯ ಸಂಗ್ರಹಣೆಯ ಮೊದಲು ರಚಿಸಲಾದ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರವಾದಿ ಗೋಮಾಂತಕ್ ಪಾರ್ಟಿಯ ಕೆಲವು ಸದಸ್ಯರು ಮತ್ತು ೧೯೬೬ ರಲ್ಲಿ ಗೋವಾ, ದಿಯು, ದಾಮನ್ ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷಾ ಮಸೂದೆಯನ್ನು ಅಂಗೀಕರಿಸಲು ಛಿದ್ರಗೊಂಡ ಗುಂಪು ಪ್ರಯತ್ನಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದರು, ಅದನ್ನು ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ ವಿಫಲಗೊಳಿಸಿದರು. ೨೨ ಆಗಸ್ಟ್ ೧೯೭೦ ರಂದು, ಬಂದೋಡ್ಕರ್ ಮರಾಠಿ ಜೊತೆಗೆ ಗೋವಾದ ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಯಾಗಿ ದೇವನಾಗರಿ ಲಿಪಿಯಲ್ಲಿ ಬರೆಯಲ್ಪಟ್ಟ ಕೊಂಕಣಿಯನ್ನು ಘೋಷಿಸಿದರು.

೧೯೭೩ರಲ್ಲಿ ಗೋವಾದ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ ದಯಾನಂದ್ ಬಂದೋಡ್ಕರ್ ನಿಧನರಾದರು ಮತ್ತು ಅವರ ಪುತ್ರಿ ಶಶಿಕಲಾ ಕಾಕೋಡ್ಕರ್ ಅವರು ಆ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಏರಿದರು. ಕಾಕೋಡ್ಕರ್ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ, ಮರಾಠಿಯ ಪರವಾಗಿ ಸರ್ಕಾರದ ನೀತಿಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸಲಾಯಿತು. ಆಂಗ್ಲ ಮಾಧ್ಯಮ ಶಾಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಮರಾಠಿಯನ್ನು ಕಡ್ಡಾಯಗೊಳಿಸಲಾಗಿದ್ದು, ಕೊಂಕಣಿಯನ್ನು ಹೊರಗಿಡಲಾಯಿತು. ಈ ನೀತಿಯು ಗೋವಾ ಮತ್ತು ಹೊರಗಿನ ಕೊಂಕಣಿ ಸಂಘಟನೆಗಳಿಂದ ತೀವ್ರ ಟೀಕೆಗೆ ಗುರಿಯಾಯಿತು. ೧೯೭೭ ರಲ್ಲಿ ಕಾಕೋಡ್ಕರ್ ಮತ್ತು ನಂತರ ೧೯೮೦ ರಲ್ಲಿ ಆಗಿನ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ ಪ್ರತಾಪ್ ಸಿಂಹ ರಾಣೆ ಅವರು ಕೊಂಕಣಿಯನ್ನು ಮರಾಠಿಗೆ ಸಮಾನವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸುವ ಭರವಸೆಗಳನ್ನು ನೀಡಿದ್ದರೂ, ಈ ವಿಷಯವನ್ನು ೧೯೮೬ ರವರೆಗೆ ತಡೆಹಿಡಿಯಲಾಯಿತು.

ಕೊಂಕಣಿ ಪ್ರಜೆತ್ಸೊ ಅವಾಜ್

ತಮ್ಮ ಚುನಾವಣಾ ಪ್ರಣಾಳಿಕೆಯಲ್ಲಿ, ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಪಕ್ಷವು ರಾಜ್ಯತ್ವವನ್ನು ಸಾಧಿಸಿದ ನಂತರ ಕೊಂಕಣಿಯನ್ನು ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಯಾಗಿ ಗುರುತಿಸಲಾಗುವುದು ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ಭಾರತೀಯ ಸಂವಿಧಾನದ ಎಂಟನೇ ಶೆಡ್ಯೂಲ್‌ಗೆ ಸೇರಿಸಲು ಬೇಡಿಕೆಗಳನ್ನು ಮಾಡಲಾಗುವುದು ಎಂದು ಹೇಳಿತ್ತು. ೧೯೮೦ರಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ ಪ್ರತಾಪ್ಸಿಂಗ್ ರಾಣೆ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಬಂದಿತು. ಭರವಸೆ ನೀಡಿದರೂ ರಾಣೆ ಈ ವಿಚಾರದಲ್ಲಿ ಕಾಲಹರಣ ಮಾಡಿದರು. ಇದು ೧೯೮೬ರಲ್ಲಿ ಕೊಂಕಣಿ ಪ್ರಜೆತ್ಸೋ ಆವಾಜ್ (ಕೊಂಕಣಿ ಜನರ ಧ್ವನಿ) ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಬೀದಿಗಳಲ್ಲಿ ಆಂದೋಲನಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಗೋವಾ ಇದುವರೆಗಿನ ಅತ್ಯಂತ ರಕ್ತಸಿಕ್ತ ಆಂದೋಲನಕ್ಕೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿದೆ, ಭಾಷಾ ಆಂದೋಲನ, ಇದರಲ್ಲಿ ಏಳು ಕೊಂಕಣಿ ಪರ ಚಳವಳಿಗಾರರು ತಮ್ಮ ಪ್ರಾಣ ಕಳೆದುಕೊಂಡರು ಮತ್ತು ಹಲವರು ಗಾಯಗೊಂಡರು. ಗೋವಾ, ದಿಯು ಮತ್ತು ದಾಮನ್ ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷಾ ಮಸೂದೆಯನ್ನು ಶಾಸಕಾಂಗ ಸಭೆಗೆ ಮಂಡಿಸಿದಾಗ ನಾಗರಿಕ ಅಸಹಕಾರವು ಸ್ಥಗಿತಗೊಂಡಿತು.

ಸರ್ಕಾರದ ಕ್ರಮ

೧೯೮೬ರಲ್ಲಿ ಶಾಸಕಾಂಗ ಸಭೆಗೆ ಮಂಡಿಸಿದ ಗೋವಾ, ದಾಮನ್ ಮತ್ತು ದಿಯು ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷಾ ಮಸೂದೆಯನ್ನು ೪ ಫೆಬ್ರವರಿ ೧೯೮೭ರಂದು ಅಂಗೀಕರಿಸಲಾಯಿತು. ಕೊಂಕಣಿಯನ್ನು ಗೋವಾ, ದಾಮನ್ ಮತ್ತು ದಿಯು ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶದ ಏಕೈಕ ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಯಾಗಿ ಘೋಷಿಸಲಾಯಿತು. ೩೦ ಮೇ ೧೯೮೭ರಂದು ಕೊಂಕಣಿಯನ್ನು ಏಕೈಕ ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಯಾಗಿ ಗೋವಾ ರಾಜ್ಯತ್ವವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿತು. ಕೇಂದ್ರ ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಕಾಡೆಮಿಯು ಕೊಂಕಣಿಯನ್ನು ದೇವನಾಗರಿ ಲಿಪಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ವತಂತ್ರ ಭಾಷೆಯಾಗಿ ೨೬ ಫೆಬ್ರವರಿ ೧೯೭೫ರಂದು ಗುರುತಿಸಿತು. ಇದು ಭಾರತದ ಸಂವಿಧಾನದ ಎಂಟನೇ ಶೆಡ್ಯೂಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಕೊಂಕಣಿಯನ್ನು ಸೇರಿಸುವ ನಿರ್ಧಾರಕ್ಕೆ ದಾರಿ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು, ಕೊಂಕಣಿಯನ್ನು ಭಾರತದ ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿ ಮಾಡಿದೆ.

ಕರ್ನಾಟಕ ಮತ್ತು ಕೇರಳ

ಗೋವಾದಲ್ಲಿ ಕೊಂಕಣಿ ಹೋರಾಟ, ಕೆನರಾ ಮತ್ತು ತಿರುವಾಂಕೂರಿನಲ್ಲಿ ಗಮನಕ್ಕೆ ಬಾರದಿರಲಿಲ್ಲ. ಕೆನರಾ (ಪ್ರಸ್ತುತ ಉತ್ತರ ಕನ್ನಡ, ಉಡುಪಿ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ) ಮತ್ತು ತಿರುವಾಂಕೂರು (ಪ್ರಸ್ತುತ ಕೊಚ್ಚಿನ್ ಮತ್ತು ಎರ್ನಾಕುಲಂ) ಪ್ರಾಂತದ ಕೊಂಕಣಿ ಭಾಷಿಗರು ಶೆಣೈ ಗೊಯೆಂಬಾಬ್ ಅವರ ಬರಹಗಳಿಂದ ಪ್ರೇರಿತರಾಗಿ ಮಾತೃಭಾಷೆಯ ವಿಷಯದ ಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಜಾಗೃತರಾದರು.

ಮೊದಲ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಪರ ಕೊಂಕಣಿ ಸಭೆಯು ಗೋವಾದ ಹೊರಗೆ ಗೋವಾದೇತರ ಕೊಂಕಣಿಗಳಿಂದ ನಡೆಯಿತು. ೧೯೩೯ ರಲ್ಲಿ, ಮಂಜುನಾಥ್ ಶಾನಭಾಗರ ಪ್ರಯತ್ನದಿಂದ ಅಖಿಲ ಭಾರತ ಕೊಂಕಣಿ ಪರಿಷತ್ತು ಸ್ಥಾಪನೆಯಾಯಿತು ಮತ್ತು ಮೊದಲ ಅಧಿವೇಶನ ನಡೆಯಿತು. ಇದರ ನಂತರ ಉಡುಪಿಯಲ್ಲಿ ಡಾ.ಟಿ.ಎಂ.ಎ ಪೈ ಆಯೋಜಿಸಿದ್ದ ಎರಡನೇ ಅಧಿವೇಶನ ನಡೆಯಿತು. ಗೋವಾದ ವಿಮೋಚನೆ ಮತ್ತು ನಂತರದ ರಾಜ್ಯತ್ವವು ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಕೊಂಕಣಿಯ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿತು. ೧೯೬೨ ರಲ್ಲಿ, ಕೊಂಕಣಿ ಭಾಷಾ ಪ್ರಚಾರ ಸಭೆ, ಕೊಚ್ಚಿನ್, ಕೊಂಕಣಿಯನ್ನು ಎಂಟನೇ ಶೆಡ್ಯೂಲ್‌ಗೆ ಸೇರಿಸುವ ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರ ಮತ್ತು ಭಾಷಾ ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತರ ಆಯೋಗದೊಂದಿಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿತು. ೧೯೭೬ರಲ್ಲಿ, ಮಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ಕೊಂಕಣಿ ಭಾಷಾ ಮಂಡಳಿಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ೧೯೯೪ ರಲ್ಲಿ, ಕರ್ನಾಟಕ ಸರ್ಕಾರವು ಕೊಂಕಣಿ ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಪ್ರಚಾರ ಮಾಡಲು ಮಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ಕರ್ನಾಟಕ ಕೊಂಕಣಿ ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಕಾಡೆಮಿಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿತು. ಮೊದಲ ವಿಶ್ವ ಕೊಂಕಣಿ ಸಮ್ಮೇಳನವು ೧೯೯೫ ರಲ್ಲಿ ಮಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ನಡೆಯಿತು. ಇದರಲ್ಲಿ ಭಾರತ, ಮಧ್ಯಪ್ರಾಚ್ಯ, ಯುಎಸ್, ಯುಕೆ ಇತ್ಯಾದಿಗಳಿಂದ ೭೫ ಕೇಂದ್ರಗಳಿಂದ ೫,೦೦೦ ಪ್ರತಿನಿಧಿಗಳು ಭಾಗವಹಿಸಿದ್ದರು.

೨೦೦೫ರಲ್ಲಿ, ಜಾಗತಿಕ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಕೊಂಕಣಿಯ ಕಾರಣವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ವಿಶ್ವ ಕೊಂಕಣಿ ಕೇಂದ್ರಕ್ಕೆ ಅಡಿಪಾಯ ಹಾಕಲಾಯಿತು. ೨೦೦೭-೨೦೦೮ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ವರ್ಷದಿಂದ ಕೊಂಕಣಿ ಕರ್ನಾಟಕದ ಶಾಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಐಚ್ಛಿಕ ವಿಷಯವಾಗಿದೆ.