ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯ ಇತಿಹಾಸ

ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯು ದೇವರುಗಳು ಅಮರವಾಗಿರುವಂತೆಯೇ ತನ್ನ ಅಪಾರ ಸಾಹಿತ್ಯ, ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಯ ಮನೋಭಾವ, ವಿವಿಧ ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ಮತ್ತು ಪೂರ್ವಪ್ರತ್ಯಯಗಳ ಮೂಲಕ ಹೊಸ ಪದಗಳನ್ನು ರಚಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಇತ್ಯಾದಿಗಳಿಂದ ಅಮರವಾಗಿದೆ.

ಸಂಸ್ಕೃತ

ಆಧುನಿಕ ವಿದ್ವಾಂಸರ ಪ್ರಕಾರ, ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯ ನಿರಂತರ ಹರಿವು ಐದು ಸಾವಿರ ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಹರಿಯುತ್ತಿದೆ. ಇದು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಯ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖ, ಸಮಗ್ರ ಮತ್ತು ಶ್ರೀಮಂತ ರೂಪವಾಗಿದೆ. ಈ ಮೂಲಕ ಭಾರತದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಮನಸ್ಸು, ಪ್ರತಿಭೆ, ಬೆಲೆಕಟ್ಟಲಾಗದ ಚಿಂತನೆ, ಚಿಂತನಶೀಲತೆ, ವಿವೇಚನೆ, ಸೃಜನಶೀಲ, ಸೃಜನಶೀಲ ಮತ್ತು ವೈಚಾರಿಕ ಬುದ್ಧಿವಂತಿಕೆಯನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇಂದಿಗೂ, ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ, ಈ ಭಾಷೆಯ ಮೂಲಕ ಪಠ್ಯ ರಚನೆಯ ದುರ್ಬಲ ಪ್ರವಾಹವು ಅಡೆತಡೆಯಿಲ್ಲದೆ ಉಳಿದಿದೆ. ಇಂದಿಗೂ ಈ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಬಹಳ ಸೀಮಿತ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ. ಇದರಲ್ಲಿ ಉಪನ್ಯಾಸಗಳು ನಡೆಯುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಭಾರತದ ವಿವಿಧ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಭಾಷೆ ಮಾತನಾಡುವ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಇದನ್ನು ಪರಸ್ಪರ ಸಂಭಾಷಣೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ಇದನ್ನು ಇಂದಿಗೂ ಹಿಂದೂಗಳ ಆಚರಣೆಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಹೆಸರಿಸುವಿಕೆ ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ

ರಿಕ್ಸಂಹಿತೆಯ ಭಾಷೆಯು ಸಂಸ್ಕೃತದ ಆರಂಭಿಕ ಲಭ್ಯವಿರುವ ರೂಪವೆಂದು ಹೇಳಬಹುದು. ಋಕ್ಸಂಹಿತೆಯ ಮೊದಲ ಮತ್ತು ಹತ್ತು ಮಂಡಲಗಳ ಭಾಷೆಯು ಹಳೆಯದು ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಕೆಲವು ವಿದ್ವಾಂಸರು ಪ್ರಾಚೀನ ವೈದಿಕ ಭಾಷೆಯು ನಂತರದ ಪಾಣಿನಿಯ (ಕಾಸ್ಮಿಕ್) ಸಂಸ್ಕೃತಕ್ಕಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಈ ಅಂಶವು ಭ್ರಮೆಯಾಗಿದೆ. ವೈದಿಕ ಭಾಷೆಯು ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯ ಆರಂಭಿಕ ಲಭ್ಯವಿರುವ ರೂಪವಾಗಿದೆ. ಪಾಣಿನಿಯು ವ್ಯಾಕರಣವನ್ನು ಬರೆದ ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯು ಎರಡು ಭಾಗಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ -

(೧) ಅಷ್ಟಾಧ್ಯಾಯಿಯಲ್ಲಿ "ಛಂದಪ್" ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ, ಮತ್ತು

(೨) ಭಾಷೆ (ದೇಶೀಯ ಅಥವಾ ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ).

ವೈದಿಕ ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಲೌಕಿಕ ಭಾಷೆಯ ಪದಗಳನ್ನು ಆಚಾರ್ಯ ಪತಂಜಲಿಯ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಪದ ಶಿಸ್ತಿನ " ವ್ಯಾಕರಣ ಮಹಾಭಾಷ್ಯ" ಎಂಬ ಪದದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ. "ಸಂಸ್ಕೃತ ನಾಮ್ ದೈನ್ವಿ ವಾಗನ್ವಾಖ್ಯಾತ ಮಹರ್ಷಿಭಿಃ" ಎಂಬ ವಾಕ್ಯದಲ್ಲಿ ದೇವಭಾಷಾ ಅಥವಾ 'ಸಂಸ್ಕೃತ' ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವುದು ಬಹುಶಃ ಯಾಸಕ್, ಪಾಣಿನಿ, ಕಾತ್ಯಾಯನ ಮತ್ತು ಪತಂಜಲಿಯ ಕಾಲದವರೆಗೆ "ಛಂದೋಭಾಷಾ" (ವೈದಿಕ ಭಾಷೆ) ಮತ್ತು "ಲೋಕಭಾಷಾ" ಎಂಬ ಎರಡು ಹೆಸರುಗಳು, ಮಟ್ಟಗಳು ಮತ್ತು ರೂಪಗಳಲ್ಲಿದೆ. ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಲಾಯಿತು.

ವಾಲ್ಮೀಕಿ ರಾಮಾಯಣದ ಸುಂದರಕಾಂಡದಲ್ಲಿ (೩೦ ಕ್ಯಾಂಟೋಗಳು) ಹನುಮಾನ್‌ನಿಂದ ಭಾಷೆಗೆ "ಸಂಸ್ಕೃತ" ಎಂಬ ಪದವನ್ನು ಮೊದಲು ವಿಶೇಷಣವಾಗಿ ( ಸಂಸ್ಕೃತ ವಾಕ್ ) ಬಳಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಅನೇಕ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಅಭಿಪ್ರಾಯಪಟ್ಟಿದ್ದಾರೆ.

ಭಾರತೀಯ ಸಂಪ್ರದಾಯದ ದಂತಕಥೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಹಿಂದೆ ಪರಿಶೀಲಿಸಲಾಗಿಲ್ಲ, ಅಂದರೆ, ಅದರ ಸ್ವರೂಪ ಮತ್ತು ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರದ ಬಗ್ಗೆ ಯಾವುದೇ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಚರ್ಚೆ ಇರಲಿಲ್ಲ. ದೇವರಾಜ್ ಇಂದ್ರ, ದೇವರುಗಳ ಕೋರಿಕೆಯ ಮೇರೆಗೆ, ಪ್ರಕೃತಿಯ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಮತ್ತು ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯ ಪರಿಹಾರ ವಿಧಾನ, ಪ್ರತ್ಯಯ ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಿದರು. ಈ "ಸಂಸ್ಕಾರ" ಶಾಸನದಿಂದಾಗಿ, ಭಾರತದ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ಆರ್ಯ ಭಾಷೆಯ ಹೆಸರು "ಸಂಸ್ಕೃತ". ಋಕ್ಷಮಹಿತಾ ಕಾಲದಲ್ಲಿ 'ಬ್ರಾಹ್ಮಣ', 'ಆರಣ್ಯಕ' ಮತ್ತು 'ದಶೋಪನಿಷದ್' ಹೆಸರಿನ ಪಠ್ಯಗಳ ಸಾಹಿತ್ಯಿಕ "ವೈದಿಕ ಭಾಷೆ" ಯ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದ ರೂಪವನ್ನು "ಲಸಿಕ್ ಸಂಸ್ಕೃತ" ಅಥವಾ "ಪಾಣಿನಿಯನ್ ಸಂಸ್ಕೃತ" ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಭಾಷೆಯನ್ನು "ಸಂಸ್ಕೃತ", "ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆ" ಅಥವಾ "ಸಾಹಿತ್ಯ ಸಂಸ್ಕೃತ" ಎಂಬ ಹೆಸರುಗಳಿಂದ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.

ದೇಶ-ಕಾಲದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ, ಹಿಂದಿನ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತದ ಎಲ್ಲಾ ರೂಪಗಳ ಅಡಿಪಾಯವು ಉಡಿಚ್ಯ, ಮಧ್ಯದೇಶಿ ಮತ್ತು ಆರ್ಯವರ್ತಿಯ ಉಪಭಾಷೆಗಳು. ಪಾಣಿನಿಸೂತ್ರಗಳಲ್ಲಿ, "ವಿಭಾಷಾ" ಅಥವಾ "ಉಡಿಚಮ್" ಪದಗಳು ಈ ಉಪಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲದೆ, ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ "ಓರಿಯೆಂಟಲ್" ನಂತಹ ಉಪಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಸಹ ಮಾತನಾಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಆದರೆ ಪಾಣಿನಿ ನಿಯಮಿತ ವ್ಯಾಕರಣದ ಮೂಲಕ ಭಾಷೆಗೆ ಪರಿಷ್ಕೃತ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಾಗಿ ಬಳಸಬಹುದಾದ ರೂಪವನ್ನು ನೀಡಿದರು. ಕ್ರಮೇಣ, ಪಾನಿನಿಸ್ಮಾತ್ ಭಾಷೆಯ ಬಳಕೆ ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಬಹುತೇಕ ಶಾಶ್ವತವಾಯಿತು. ಪತಂಜಲಿಯ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಸಂಸ್ಕೃತವು ಆರ್ಯಾವರ್ತದ (ಆರ್ಯನಿವಾಸ) ಶ್ರೀಮಂತ ಜನರಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮಾತನಾಡುವ ಭಾಷೆಯಾಯಿತು.

ಸಮಯ ವಿಭಾಗ

ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಮಟ್ಟವನ್ನು ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿಟ್ಟುಕೊಂಡು, ಅನೇಕ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಅದರ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಅವಧಿಯನ್ನು ಹಲವು ವಿಧಗಳಲ್ಲಿ ವಿಂಗಡಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಸಾಮಾನ್ಯ ಅನುಕೂಲತೆಯ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ, ಈ ಕೆಳಗಿನ ವಿಭಾಗವನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಮಾನ್ಯವಾಗಿ ನೀಡಲಾಗಿದೆ -

(೧) ಆದಿಕಾಲ (ವೇದಸಂಹಿತೆಗಳು ಮತ್ತು ವಾಮಾಯನ - ೪೫೦ BC ಯಿಂದ ೧೦ BC ವರೆಗೆ)

(೨) ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಅವಧಿ (ಕ್ರಿ.ಪೂ. ೧೦ ರಿಂದ ಕ್ರಿ.ಶ. ೪೫೦ ರವರೆಗೆ, ಇದರಲ್ಲಿ ಧರ್ಮಗ್ರಂಥಗಳು, ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ, ವೇದಾಂಗ ಪಠ್ಯಗಳು, ಕಾವ್ಯ ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಸಾಹಿತ್ಯ ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ರಚಿಸಲಾಗಿದೆ)

(3) ನಂತರದ ಅವಧಿ (ಕ್ರಿ.ಶ. ೪೫೦ ರಿಂದ ಕ್ರಿ.ಶ. ೧೪೦೦ ಅಥವಾ ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ಆಧುನಿಕ ಕಾಲ)

ಈ ಯುಗದಲ್ಲಿ ಕಾವ್ಯ, ನಾಟಕ, ಸಾಹಿತ್ಯ, ತಂತ್ರಶಾಸ್ತ್ರ, ಶಿಲ್ಪಶಾಸ್ತ್ರ ಇತ್ಯಾದಿ ಪಠ್ಯಗಳ ರಚನೆಯ ಜೊತೆಗೆ, ವಿವರಣಾತ್ಮಕ, ಮೂಲ ಗ್ರಂಥಗಳ ಕೃತಿಗಳ ಪ್ರಮುಖ ರಚನೆ ಕಂಡುಬಂದಿದೆ. ಭಾಷ್ಯ, ಭಾಷ್ಯ, ವರ್ಣನೆ, ಉಪನ್ಯಾಸ ಇತ್ಯಾದಿ ರೂಪದಲ್ಲಿ ರೂಪುಗೊಂಡ ಸಾವಿರಾರು ಗ್ರಂಥಗಳಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಭಾಷ್ಯ, ಭಾಷ್ಯಗಳ ಪ್ರತಿಷ್ಠೆ, ಮನ್ನಣೆ, ಕೀರ್ತಿ ಮೂಲ ಗ್ರಂಥಗಳಿಗಿಂತಲೂ ಮಿಗಿಲಾದವು.

ಅಧಿಕೃತತೆಯ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ, ಈ ಭಾಷೆಯ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಾಚೀನ ಲಭ್ಯವಿರುವ ವ್ಯಾಕರಣವೆಂದರೆ ಪಾಣಿನಿಯ ಅಷ್ಟಾಧ್ಯಾಯಿ . ಕನಿಷ್ಠ ೬೦೦ ಕ್ರಿ.ಪೂ ಇಂದಿಗೂ ಈ ಪುಸ್ತಕವು ಇಡೀ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಒಂದು ಅನುಪಮ ವ್ಯಾಕರಣವಾಗಿದೆ . ಪ್ರಪಂಚದ ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಅಮೆರಿಕದ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಇನ್ನೂ ಸಾಂಸ್ಥಿಕ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ ಅಷ್ಟಾಧ್ಯಾಯಿಯನ್ನು ವಿಶ್ವದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಪುಸ್ತಕವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ. "ಬ್ರೂಮ್ಫೀಲ್ಡ್" ತನ್ನ "ಭಾಷೆ" ಮತ್ತು ಇತರ ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಸತ್ಯವನ್ನು ದೃಢವಾಗಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಪಾಣಿನಿಯ ಮೊದಲು, ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆ ಖಂಡಿತವಾಗಿಯೂ ವೈದಿಕ ಜನರ ಸಭ್ಯ ಮತ್ತು ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಭಾಷೆಯಾಗಿತ್ತು. ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತೇತರ ಜನರಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಉಪಭಾಷೆಗಳು ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿದ್ದಿರಬೇಕು. ಆದರೆ ಆಧುನಿಕ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರಿಗೆ ಈ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವು ಸ್ವೀಕಾರಾರ್ಹವಲ್ಲ. ಸಂಸ್ಕೃತ ಎಂದಿಗೂ ಪ್ರಾಯೋಗಿಕ ಭಾಷೆಯಾಗಿರಲಿಲ್ಲ ಎಂದು ಅವರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಜನರ ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಾಕೃತ ಎಂದು ಕರೆಯಬಹುದು. ದೇವಭಾಷಾ ಮೂಲಭೂತವಾಗಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಪಂಡಿತರ ಭಾಷೆಯಾಗಿದ್ದು ಕೃತಕ ಅಥವಾ ಸಂಸ್ಕಾರಗಳಿಂದ ರಚಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ, ಆದರೆ ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷೆಯಲ್ಲ. ಆದರೆ ಈ ದೃಷ್ಟಿಕೋನವು ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಲ್ಲ. ಪಾಣಿನಿಯಿಂದ ಪತಂಜಲಿಯವರೆಗೆ ಎಲ್ಲರೂ ಸಂಸ್ಕೃತವನ್ನು ಜನರ ಭಾಷೆ, ಲೌಕಿಕ ಭಾಷೆ ಎಂದು ಕರೆದಿದ್ದಾರೆ. ವೈದಿಕ ಮತ್ತು ವೇದೋತ್ತರ ಪೂರ್ವ ಪಾಣಿನಿಕ ಕಾಲದಲ್ಲಿ "ಸಂಸ್ಕೃತ" ಭಾಷಾ ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಮಾತನಾಡುವ ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ ಎಂದು ನೂರಾರು ಇತರ ಪುರಾವೆಗಳು ಸಾಬೀತುಪಡಿಸುತ್ತವೆ. ಅದು ದೇಶ, ಕಾಲ ಮತ್ತು ಸಮಾಜದ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ತನ್ನದೇ ಆದ ಮಿತಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರಬೇಕು. ಮುಂದೆ ಅದು ಓದುಗ ಸಮಾಜದ ಸಾಹಿತ್ಯಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಭಾಷೆಯಾಯಿತು. ತರುವಾಯ, ಇದು ಎಲ್ಲಾ ಪಂಡಿತರ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಭಾಷೆಯಾಯಿತು, ಅವರು ಆರ್ಯರು ಅಥವಾ ಆರ್ಯೇತರ ಜಾತಿಗಳು, ಮತ್ತು ಆಸೇತುಹಿಮಾಚಲವು ಅದರ ಹರಡುವಿಕೆ, ಗೌರವ ಮತ್ತು ಪ್ರಚಾರ ಮತ್ತು ಇಂದಿಗೂ ಹಾಗೆಯೇ ಉಳಿದಿದೆ. ಸುಮಾರು ಹದಿನೇಳನೆಯ ಶತಮಾನದ ಮೊದಲಾರ್ಧದಲ್ಲಿ, ಯುರೋಪ್ ಮತ್ತು ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ದೇಶಗಳ ಮಿಷನರಿಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಸಂಸ್ಕೃತದ ಪರಿಚಯವನ್ನು ಪಡೆದರು. ಕ್ರಮೇಣ ಸಂಸ್ಕೃತವು ಪಶ್ಚಿಮದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತ ಹರಡಿತು. ಅನೇಕ ಸಣ್ಣ ಮತ್ತು ದೊಡ್ಡ ದೇಶಗಳ ನಿವಾಸಿ ಜರ್ಮನ್, ಇಂಗ್ಲಿಷ್, ಫ್ರೆಂಚ್, ಅಮೇರಿಕನ್ ಮತ್ತು ಯುರೋಪಿಯನ್ ವಿದ್ವಾಂಸರು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಆಧುನಿಕ ವಿದ್ವಾಂಸರಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತದ ಅಧ್ಯಯನವನ್ನು ಜನಪ್ರಿಯಗೊಳಿಸಿದರು. ಆಧುನಿಕ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಮತ್ತು ಅನುಯಾಯಿಗಳ ಅಭಿಪ್ರಾಯದ ಪ್ರಕಾರ, ಪ್ರಪಂಚದ ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತವು ಅತ್ಯಂತ ವ್ಯವಸ್ಥಿತ, ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮತ್ತು ಶ್ರೀಮಂತ ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ. ಇಂದು ಅದು ಭಾರತೀಯ ಭಾಷೆ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ. ಬಹುಶಃ ಸಂಸ್ಕೃತದ ಭಾಷೆಯು ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಿನ ಪ್ರಯತ್ನ-ಭಾಷೆ-ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ವಿಶಾಲವಾದ, ಸಮಗ್ರ, ಚತುರ್ಭುಜ ಮತ್ತು ಶ್ರೀಮಂತವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಬಹುದು. ಇಂದು ಪ್ರಪಂಚದ ಎಲ್ಲಾ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದ ಮತ್ತು ಬಹುತೇಕ ಎಲ್ಲಾ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಶೀಲ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತಿದೆ ಮತ್ತು ಕಲಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ.

ಈ ಭಾಷೆಯ ಪರಿಚಯದಿಂದ ಮಾತ್ರ, ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಆರ್ಯ ಜನಾಂಗ, ಅದರ ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ಜೀವನ ಮತ್ತು ಮೂಲ ಮೂಲ-ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ವಿಷಯಗಳ ಅಧ್ಯಯನಕ್ಕೆ ದೃಢವಾದ ಆಧಾರವನ್ನು ಪಡೆದರು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗಿದೆ. ಪ್ರಾಚೀನ ಗ್ರೀಕ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್, ಅವಸ್ತಾ ಮತ್ತು ರಿಕ್ಸಂಸ್ಕೃತ ಇತ್ಯಾದಿಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ, ಮೂಲ ಮೂಲ-ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಯ ಧ್ವನಿ, ವ್ಯಾಕರಣ ಮತ್ತು ರೂಪವನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸಬಹುದು, ಅದರಲ್ಲಿ ರಿಕ್ಸಂಸ್ಕೃತದ ಕೊಡುಗೆ ಅತ್ಯಂತ ಮಹತ್ವದ್ದಾಗಿದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತವು ಗ್ರೀಕ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಪ್ರತ್ನಾಗಥಿಕ್ ಮುಂತಾದ ಭಾಷೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಕುಟುಂಬ ಮತ್ತು ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಆದರೆ ಇಂಡೋ-ಇರಾನಿಯನ್-ವರ್ಗದ ಭಾಷೆಗಳೊಂದಿಗೆ ( ಅವಸ್ತಾ, ಪಹ್ಲವಿ, ಪರ್ಷಿಯನ್, ಇರಾನಿಯನ್, ಪಾಷ್ಟೋ ಮುಂತಾದ ಹಲವು ಪ್ರಾಚೀನ ಹೊಸ ಭಾಷೆಗಳಿವೆ.) ಸಂಸ್ಕೃತವು ಹೆಚ್ಚು ನಿಕಟ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದೆ. ಭಾರತದ ಎಲ್ಲಾ ಮೂಲ, ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಮತ್ತು ಆಧುನಿಕ ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗಳ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ, ಋಗ್ವೇದ ಮತ್ತು ನಂತರದ ಸಂಸ್ಕೃತದ ಮೂಲಭೂತ ಮತ್ತು ಔಪಚಾರಿಕ ಕೊಡುಗೆ ಇದೆ. ಆಧುನಿಕ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಮಾತನಾಡುವ ಮತ್ತು ಮಾತನಾಡುವ ಪ್ರಾಕೃತ ಭಾಷೆಗಳು ಋಗ್ವೇದದ ಕಾಲದಿಂದಲೂ ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರಲ್ಲಿ ಪ್ರಚಲಿತದಲ್ಲಿದ್ದಿರಬೇಕು ಎಂದು ನಂಬುತ್ತಾರೆ. ಅವರಿಂದ ಪಾಲಿ, ಪ್ರಾಕೃತ, ಅಪಭ್ರಂಶ ಮತ್ತು ನಂತರ ಆರ್ಯ ಭಾಷೆಗಳು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೊಂಡವು. ಆದರೆ ಈ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆ ಹೆಚ್ಚು ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚಿನ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯು ಭಾರತದ ವಿವಿಧ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರದೇಶಗಳ ಆರ್ಯೇತರ ಭಾಷೆಗಳ ಮೇಲೆ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದೆ ಮತ್ತು ಅವುಗಳಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತವಾಗಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ನೆನಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು; ಅವರು ಆ ಭಾಷೆಗಳ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯದ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದ್ದು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಅವರ ಭಾಷಣಕಾರರು, ಅವರ ಭಾಷೆಗಳು, ನಿಘಂಟು, ಅವರ ಧ್ವನಿ ಮತ್ತು ಲಿಪಿ, ಅವರ ಕೊಡುಗೆಯಿಂದ ಪ್ರಯೋಜನ ಪಡೆದರು. ಭಾರತದ ಎರಡು ಪ್ರಾಚೀನ ಲಿಪಿಗಳಿದ್ದವು- (1) ಬ್ರಾಹ್ಮಿ (ಎಡದಿಂದ ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ) ಮತ್ತು (2) ಖರೋಷ್ಟಿ (ಬಲದಿಂದ ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ). ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಿಯನ್ನು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಸಂಸ್ಕೃತ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ.

ಭಾಷೆಯ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ, ಸಂಸ್ಕೃತದ ಧ್ವನಿ ಶ್ರೇಣಿಯು ಸಾಕಷ್ಟು ಶ್ರೀಮಂತವಾಗಿದೆ. ಸ್ವರಗಳ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ, ಗ್ರೀಕ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಇತ್ಯಾದಿಗಳಿಗೆ ವಿಶೇಷ ಸ್ಥಾನವಿದೆಯಾದರೂ, ಸಂಸ್ಕೃತದ ಸ್ವರಮಾಲಾವು ಅದರ ವಿಸ್ತೀರ್ಣದ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಸಾಕಷ್ಟು ಮತ್ತು ಭಾಷಿಕವಾಗಿದೆ. ತಿನಿಸು ಬಹಳ ಶ್ರೀಮಂತವಾಗಿದೆ. ಸಾವಿರಾರು ವರ್ಷಗಳಿಂದ, ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ನರ ಮೂಲ-ಸಾಹಿತ್ಯದ ಬೋಧನೆಯು ಗುರುಗಳ ಶಿಷ್ಯರಿಂದ ಮೌಖಿಕ ಸಂಪ್ರದಾಯವಾಗಿ ಮುಂದುವರೆಯಿತು, ಏಕೆಂದರೆ ಬಹುಶಃ ಆ ಯುಗದಲ್ಲಿ (ಆಧುನಿಕ ಇತಿಹಾಸಕಾರರು ಲೇಖಕರು ಪರಿಗಣಿಸಿದಂತೆ), ಗ್ರಂಥದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಿಲ್ಲ. ಸ್ಥಳ. ಪ್ರಾಯಶಃ ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯದ ಮೊದಲು ಅಥವಾ ನಂತರ ಪಾಣಿನಿಯ ಲಿಪಿಯನ್ನು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ " ಬ್ರಾಹ್ಮಿ " ಅನ್ನು ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯ ವಾಹನವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಈ ಬ್ರಾಹ್ಮಿಯು ಹೆಚ್ಚಿನ ಆರ್ಯ ಮತ್ತು ಆರ್ಯೇತರ ಲಿಪಿಗಳ ವರ್ಣಮಾಲೆ ಮತ್ತು ವರ್ಣಮಾಲೆಯ ಮೇಲೂ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿತು. ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ನಾನಾ ಭಾರತೀಯ ದ್ರಾವಿಡ ಭಾಷೆಗಳು ಮತ್ತು ತಮಿಳು, ತೆಲುಗು ಇತ್ಯಾದಿಗಳ ವರ್ಣಮಾಲೆಗಳ ಮೇಲೆ ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಬ್ರಾಹ್ಮಿ ಲಿಪಿಯ ಗಣನೀಯ ಪ್ರಭಾವವಿದ್ದರೆ. ಫೋನಿಕ್ಸ್ ಮತ್ತು ಫೋನೆಟಿಕ್ಸ್ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ, ಪಾಣಿನಿಕಾಲದಿಂದಲೂ ಪ್ರಚಲಿತದಲ್ಲಿರುವ ಸಂಸ್ಕೃತ ವರ್ಣಮಾಲೆಯು ಪ್ರಾಯಶಃ ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿ ಇಂದಿಗೂ ಅತ್ಯಂತ ವೈಜ್ಞಾನಿಕ ಮತ್ತು ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ವರ್ಣಮಾಲೆಯಾಗಿದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯ ಜೊತೆಗೆ, ಇದು ನೇರ ಅಥವಾ ರೋಮನ್ ಅಮೌಖಿಕ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಇಂದು ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತ ಪ್ರಚಾರಗೊಂಡಿದೆ.

ಭಾಷಾ ವರ್ಗೀಕರಣ

ಐತಿಹಾಸಿಕ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ, ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಆರ್ಯಭಾಷಾ ಕುಟುಂಬದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಇರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆರ್ಯರು ಹೊರಗಿನಿಂದ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಬಂದರು ಅಥವಾ ಇಲ್ಲಿ ಅವರ ನಿವಾಸವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು - ಇತ್ಯಾದಿ ಅನಗತ್ಯ ಎಂಬ ಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಆಧುನಿಕ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರದ ವಿದ್ವಾಂಸರ ಮನ್ನಣೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಇಂಡೋ-ಯುರೋಪಿಯನ್ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರ ಅನೇಕ ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾಷೆಗಳು, (ವೈದಿಕ ಸಂಸ್ಕೃತ, ಅವಾಸ್ತ ಅಂದರೆ ಹಳೆಯ ಜೊರಾಸ್ಟ್ರಿಯನ್ ಗ್ರೀಕ್, ಪ್ರಾಚೀನ ಗೋಥಿಕ್ ಮತ್ತು ಹಳೆಯ ಜರ್ಮನ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್, ಹಳೆಯ ಐರಿಶ್ ಮತ್ತು ನಾನಾ ವೆಲ್ಟ್ ಉಪಭಾಷೆಗಳು, ಹಳೆಯದು ಸ್ಲಾವಿಕ್ ಮತ್ತು ಬಾಲ್ಟಿಕ್ ಭಾಷೆಗಳು, ಅರ್ಮೇನಿಯನ್, ಹಿಟ್ಟೈಟ್, ಬುಖಾರಿ ಇತ್ಯಾದಿ), ಅವು ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷೆಯ ವಿಭಿನ್ನ ಶಾಖೆಗಳಾಗಿವೆ (ಇದನ್ನು ಮೂಲ ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆ, ಪ್ರೊಟೊ ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆ, ಇಂಡೋಜರ್ಮಾನಿಕ್ ಭಾಷೆ, ಪ್ರೊಟೊ-ಇಂಡೋ-ಯುರೋಪಿಯನ್ ಭಾಷೆ, ಪಿತೃ ಭಾಷೆ ಇತ್ಯಾದಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.) ಇವರೆಲ್ಲರ ಮೂಲ ಭಾಷೆ ಅಥವಾ ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷೆಗೆ ಆದಿ ಆರ್ಯಭಾಷಾ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಕೆಲವು ವಿದ್ವಾಂಸರ ಅಭಿಪ್ರಾಯದಲ್ಲಿ - ವೀರ-ಮುಲ್ನಿವಾಸ್ಥಾನದ ಜನರು "ವಿರೋಸ್" ಅಥವಾ ವೀರಸ್ (ವಿರಾ:) ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಆರ್ಯರು ಮಾತ್ರ ಸಂಘಟಿತರಾಗಿದ್ದರು.

ವೀರೋಸ್ (ವಿರೋ) ಪದದಿಂದ ಸೂಚಿಸಲಾದ ವಿವಿಧ ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರನ್ನು ವೀರಸ್ (ಸಾನ್ವಿರಾ:) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಂದರೆ, ಎಲ್ಲಾ ಭಾಷೆಗಳು ಕುಟುಂಬದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ ಆರ್ಯನ್ ಕುಟುಂಬದ ಭಾಷೆಗಳು. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತವು ಎರಡನೇ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿದೆ. "ಕೆಂಟಮ್" ಮತ್ತು "ಶತಮ್" (ಎರಡೂ ಶತಮಾನದ ಪದಗಳು) ಹೇಳಲಾದ ಕುಟುಂಬದ ಎರಡು ಪ್ರಮುಖ ಶಾಖೆಗಳಾಗಿವೆ. ಮೊದಲನೆಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಗ್ರೀಕ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಇತ್ಯಾದಿ ಬರುತ್ತದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತದ ಸ್ಥಾನವನ್ನು "ಶತಮ್" ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಇಂಡೋ-ಇರಾನಿಯನ್ ಶಾಖೆಯಲ್ಲಿ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆರ್ಯನ್ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಹಿರಿಯರು, ಹಿರಿಯರು ಮತ್ತು ಹಿರಿಯರು ಯಾರು ಎಂಬುದು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಖಚಿತವಾಗಿಲ್ಲ. ಅದೇನೇ ಇದ್ದರೂ, ಹೆಚ್ಚಿನ ಆಧುನಿಕ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಗ್ರೀಕ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ಮೂಲ-ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಯ ಹಿರಿಯ ಸಂತತಿ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತವನ್ನು ತಮ್ಮ ಕಿರಿಯ ಸಹೋದರಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ. ಇದು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ, ಇಂಡೋ-ಇರಾನಿಯನ್ ಶಾಖೆಯ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ರಾಜ್ಯವು ಸಂಸ್ಕೃತಕ್ಕಿಂತ ಹಳೆಯದು ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ಅನೇಕ ಭಾರತೀಯ ವಿದ್ವಾಂಸರು "ಜಿಂದಾ-ಅವಾಸ್ತ" ದ ಅವಾಸ್ತದ ರೂಪವು ರಿಕ್ಭಾಷಾಗಿಂತ ಹೊಸದು ಎಂದು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ. ಅದೇನೇ ಇರಲಿ, ಋಕ್ಸಂಹಿತೆಯೇ ಸ್ಮೃತಿ ಸ್ವರೂಪದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಪುರಾತನವಾದದ್ದು ಮತ್ತು ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ಆ ಭಾಷೆಯು ತನ್ನ ಸಾಧನೆಯಲ್ಲಿಯೂ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯದು ಎಂಬುದು ಖಚಿತವಾಗಿದೆ. ಅವರ ವೈದಿಕ ಸಂಹಿತೆಗಳ ದೊಡ್ಡ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯವೆಂದರೆ, ಸಾವಿರಾರು ವರ್ಷಗಳಿಂದ, ಲಿಪಿ ಕಲೆಯು ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳದಿದ್ದರೂ, ವೈದಿಕ ಸಂಹಿತೆಗಳು ಮೌಖಿಕ ಮತ್ತು ಮೌಖಿಕ ಪರಂಪರೆಯ ಮೂಲಕ ಗುರುಶಿಷ್ಯರ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ನಿರಂತರ ಪ್ರವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದವು. ಉಚ್ಚಾರಣೆಯ ನಿಖರತೆಯನ್ನು ಎಷ್ಟು ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿರಿಸಲಾಯಿತು ಎಂದರೆ ಧ್ವನಿ ಮತ್ತು ಪ್ರಮಾಣಗಳು ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ಸಾವಿರಾರು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದಿನ ವೇದ ಮಂತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಇಂದಿನವರೆಗೆ ಯಾವುದೇ ಪಠ್ಯ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಿಲ್ಲ. ಉತ್ಕೃಷ್ಟವಾದ ಅನುದತ್ತಾದಿ ಸ್ವರಗಳ ಉಚ್ಚಾರಣೆಯು ಅದರ ಶುದ್ಧ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ವಿರೂಪಗೊಂಡಿತು. ಆಧುನಿಕ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಗ್ರೀಕ್, ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಇತ್ಯಾದಿಗಳ "ಕೆಂಟಮ್" ವರ್ಗದ ಭಾಷೆಗಳು ಸ್ವರಗಳ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಶ್ರೀಮಂತವಾಗಿವೆ ಮತ್ತು ಮೂಲ ಅಥವಾ ಪ್ರೊಟೊ-ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಹತ್ತಿರದಲ್ಲಿವೆ ಎಂದು ನಂಬುತ್ತಾರೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದ ಭಾಷೆಯ ಸ್ವರ ಗುಣವು ಹೆಚ್ಚು ಭದ್ರವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ವ್ಯಂಜನವು ಹೆಚ್ಚು ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿದೆ. ಭಾಷೆಯ ಸಂಯೋಜನೆ ಅಥವಾ ರೂಪವಿಜ್ಞಾನದ ಕಲ್ಪನೆಯ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ, ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯನ್ನು ವಿಭಕ್ತಿ ಅಥವಾ "ಸ್ಲಿಟ್ಭಾಷಾ" (ಒಟ್ಟು ಭಾಷೆ) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಇದನ್ನು ಸಹ ನೋಡಿ

• ಪ್ರಾಚೀನ ಇಂಡೋ-ಯುರೋಪಿಯನ್ ಭಾಷೆ
• ವೈದಿಕ ಸಂಸ್ಕೃತ
• ಸಂಸ್ಕೃತ ಪಠ್ಯಗಳ ಪಟ್ಟಿ
• ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಾಹಿತ್ಯ
• ಸಂಸ್ಕೃತ ವ್ಯಾಕರಣದ ಇತಿಹಾಸ

ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು

• ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಇತಿಹಾಸ (ಡಾ. ಕೀತ್, 1967)
• ಸಂಸ್ಕೃತ ಶಾಸ್ತ್ರಗಳ ಇತಿಹಾಸ (ಆಚಾರ್ಯ ಬಲದೇವ್ ಉಪಾಧ್ಯಾಯ) , ಸಂಸ್ಕೃತದ ಶತಶಾಸ್ತ್ರಗಳ ಅಧಿಕೃತ ಇತಿಹಾಸ - ಆಯುರ್ವೇದ, ಜ್ಯೋತಿಷ್ಯ, ಸಾಹಿತ್ಯ-ಶಾಸ್ತ್ರ, ಹುಸಿ-ವಿಜ್ಞಾನ, ನಿಘಂಟು ಮತ್ತು ವ್ಯಾಕರಣ ಶಾಖೆ
• ಸಂಸ್ಕೃತ ಗ್ರಂಥಗಳು ಮತ್ತು ಲೇಖಕರು
• ಸಂಸ್ಕೃತದ ಅದ್ಭುತ