ಬಸವರಾಜ ರಾಜಗುರು

ಬಸವರಾಜ ರಾಜಗುರು

ಪಂಡಿತ್ ಬಸವರಾಜ್ ರಾಜಗುರು (೨೪ ಆಗಸ್ಟ್ ೧೯೨೦ - ೧೯೯೧) ಕಿರಾನಾ ಘರಾನಾದಲ್ಲಿ (ಗಾಯನ ಶೈಲಿ) ಪ್ರಮುಖ ಭಾರತೀಯ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಗಾಯಕರಾಗಿದ್ದರು.

ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ ಮತ್ತು ತರಬೇತಿ

ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತದ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಕೇಂದ್ರವಾದ ಧಾರವಾಡದ ಉತ್ತರ ಕರ್ನಾಟಕ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಯಲಿವಾಲ್ ಎಂಬ ಹಳ್ಳಿಯಲ್ಲಿ ವಿದ್ವಾಂಸರು, ಜ್ಯೋತಿಷಿಗಳು ಮತ್ತು ಸಂಗೀತಗಾರರ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಬಸವರಾಜ್ ಜನಿಸಿದರು. ಅವರು ತಂಜಾವೂರಿನಲ್ಲಿ ತರಬೇತಿ ಪಡೆದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತಗಾರರಾಗಿದ್ದ ಅವರ ತಂದೆಯಿಂದ ಚಿಕ್ಕ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿಯೇ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತಕ್ಕೆ ದೀಕ್ಷೆ ನೀಡಿದರು.

ಬಸವರಾಜ್ ಅವರು ಚಿಕ್ಕಂದಿನಿಂದಲೂ ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ಒಲವು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಅವರು ತಮ್ಮ ನಾಟಕಗಳಲ್ಲಿ ಹಾಡಲು ನಾಟಕ ನಿರ್ಮಾಪಕರು ಮತ್ತು ನಟರನ್ನು ಮನವೊಲಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಿದ್ದರು ಮತ್ತು ವಾಮನರಾವ್ ಮಾಸ್ತರ್ ಅವರ ಸಂಚಾರಿ ನಾಟಕ ಕಂಪನಿಗೆ ಹಾಡುವಾಗ ಅವರು ಮೊದಲು ಪ್ರಸಿದ್ಧರಾದರು. ಅವರು ೧೩ ವರ್ಷದವರಾಗಿದ್ದಾಗ, ಅವರು ತಮ್ಮ ತಂದೆಯನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡರು. ಅವರ ಚಿಕ್ಕಪ್ಪ ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಅವರ ಭವಿಷ್ಯದ ಬಗ್ಗೆ ಕಾಳಜಿ ವಹಿಸಿದರು. ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಪಂಚಾಕ್ಷರಿ ಗವಾಯಿಗಳು ಬಸವರಾಜನನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿದರು ಮತ್ತು ಅವರನ್ನು ತಮ್ಮ ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕೆ ತೆಗೆದುಕೊಂಡರು.

೧೯೩೬ ರಲ್ಲಿ ಹಂಪಿಯಲ್ಲಿ ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ೬೦೦ ನೇ ವರ್ಷಾಚರಣೆಯಲ್ಲಿ, ಬಸವರಾಜ್ ಅವರು ತಮ್ಮ ಗುರು ಗವಾಯಿಗಳೊಂದಿಗೆ ತಮ್ಮ ಮೊದಲ ಸಂಗೀತ ಕಚೇರಿಯನ್ನು ನೀಡಿದರು.

೧೯೪೪ ರಲ್ಲಿ ಗವಾಯಿಗಳ ನಿಧನದ ನಂತರ, ಬಸವರಾಜ ಬಾಂಬೆಗೆ ತೆರಳಿದರು ಮತ್ತು ಕಿರಣ ಸಂಗೀತಗಾರ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಕ ಸವಾಯಿ ಗಂಧರ್ವರಿಂದ ಕಲಿಯುವ ಅವಕಾಶವನ್ನು ಪಡೆದರು. ಆದರೆ ಸವಾಯಿ ಗಂಧರ್ವ ಪಾರ್ಶ್ವವಾಯುವಿಗೆ ತುತ್ತಾಗಿದ್ದರಿಂದ ಬೊಂಬಾಯಿ ಬಿಡಬೇಕಾಗಿ ಬಂದಿದ್ದರಿಂದ ಮತ್ತೊಬ್ಬ ಕಿರಣ ವಾದಕ ಸುರೇಶಬಾಬು ಮಾನೆ ಅವರಿಗೆ ಬಸವರಾಜನಿಗೆ ಕಲಿಸಲು ಹೇಳಿದರು. ಅವರಿಂದ ಕಲಿತ ನಂತರ, ರಾಜಗುರು ಅವರ ಅನ್ವೇಷಣೆಯು ಅವರನ್ನು ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ವಾಯುವ್ಯಕ್ಕೆ ಕರೆದೊಯ್ಯಿತು, ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ಗವಾಯಿ ಅವರ ಗುರು ವಹೀದ್ ಖಾನ್ ಅವರಿಂದ ಕಲಿತರು. ಕರಾಚಿಯಲ್ಲಿ ಲತೀಫ್ ಖಾನ್ ಅವರಿಂದ ಆರು ತಿಂಗಳು ಕಲಿತರು.

ವೃತ್ತಿ

ಬಸವರಾಜ್ ಅವರ ಸಂಗ್ರಹವು ಶುದ್ಧ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ, ಖ್ಯಾಲ್, ವಚನಗಳು, ನಾಟ್ಯಗೀತೆ, ಠುಮ್ರಿ ಮತ್ತು ಗಜಲ್ (ಭಾರತೀಯ ಸಂಗೀತದ ವಿಭಿನ್ನ ಶೈಲಿಗಳು) ಎಂಟು ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ವ್ಯಾಪಿಸಿದೆ.

ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು

ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು ಅವರಿಗೆ ೧೯೭೫ ರಲ್ಲಿ ಪದ್ಮಶ್ರೀ ಮತ್ತು ೧೯೯೧ ರಲ್ಲಿ ಪದ್ಮಭೂಷಣ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ನೀಡಿತು. ಅವರಿಗೆ ಕೇಂದ್ರ ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರಗಳಿಂದ ಸಂಗೀತ ನಾಟಕ ಅಕಾಡೆಮಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳೂ ಲಭಿಸಿವೆ. ಕರ್ನಾಟಕ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ, ಧಾರವಾಡದಿಂದ ಗೌರವ ಡಾಕ್ಟರೇಟ್ ಪದವಿಯನ್ನೂ ನೀಡಿ ಗೌರವಿಸಲಾಯಿತು.

ಸಾವು

ಬಸವರಾಜರು ಜುಲೈ ೧೯೯೧ರಲ್ಲಿ ನಿಧನರಾದರು. ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಧಾರವಾಡದ ಮೂವರು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಸಂಗೀತಜ್ಞರ ಸಾವು ಸಂಭವಿಸಿತ್ತು (ಕುಮಾರ ಗಂಧರ್ವರು ಜನವರಿ ೧೯೯೨ರಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಮಲ್ಲಿಕಾರ್ಜುನ ಮಂಸೂರರು ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ ೧೯೯೨ರಲ್ಲಿ ನಿಧನರಾದರು).

ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು

• ಪದ್ಮಭೂಷಣ

ಪಂ.ಬಸವರಾಜ ರಾಜಗುರು ಸ್ಮಾರಕ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿ

ಮೊದಲ ಪಂಡಿತ ಬಸವರಾಜ ರಾಜಗುರು ಸ್ಮಾರಕ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿ, ೨೦೧೧ರ ಆಗಸ್ಟ್ ೨೩ರಂದು ಪಂಡಿತ ಬಸವರಾಜ ರಾಜಗುರು ಅವರ ೯೧ನೇ ಜನ್ಮದಿನಾಚರಣೆಯ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ಕೋಲ್ಕತ್ತಾದ ಖ್ಯಾತ ಗಾಯಕರಾದ ಪಂಡಿತ ಉಲ್ಲಾಸ್ ಕಶಾಲ್ಕರ್ ಅವರಿಗೆ ಪ್ರದಾನಿಸಲಾಯಿತು.

ಈ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯು ₹೧,೦೦,೦೦೦ ನಗದು ಬಹುಮಾನ ಮತ್ತು ಪ್ರಶಂಸಾಪತ್ರವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ, ಯುವ ಸಂಗೀತಗಾರರಾದ ಜಯತೀರ್ಥ ಮೆವುಂಡಿ ಮತ್ತು ಸಂಗೀತ ಕಟ್ಟಿ ಅವರಿಗೆ ಪಂಡಿತ ಬಸವರಾಜ ರಾಜಗುರು ಸ್ಮಾರಕ ಯುವ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಪ್ರದಾನ ಮಾಡಲಾಯಿತು, ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ತಲಾ ₹೨೫,೦೦೦ ನಗದು ಬಹುಮಾನ ಮತ್ತು ಪ್ರಶಂಸಾಪತ್ರವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು.

ಬಾಹ್ಯಕೊಂಡಿ

• Nachiketa Sharma
• Article on Basavraj Rajguru, with a foreword by Rajan Parrikar, posted on the newsgroup rec.music.indian.classical (RMIC) on 5 August 1996 as part of an ongoing series of articles on great masters of Indian music
• Pt. Basavraj Rajguru
• Dharwad Home Page Archived 2008-07-23 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ.
• Special issue with the Sunday Magazine From the publishers of THE HINDU MUSIC: 29 November 1998^[Usurped!]
• The Hindu Monday, 9 June 2003^[Usurped!]
• Pt. Basavaraj Rajguru Memorial National Award
• [೧]