ಪೈಕಾ ಬಂಡಾಯ

ಕಾಲ:	ಮೇ 1817- ಡಿಸೆಂಬರ್ 1818
ಸ್ಥಳ:	ಆಧುನಿಕ ರಾಜ್ಯ ಒಡಿಶಾ ಮತ್ತು ನೆರೆಯ ಪ್ರದೇಶಗಳು
ಪರಿಣಾಮ:	ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಂಪನಿ ಗೆಲುವು ಪೈಕಾ ಆಡಳಿತದ ಔಪಚಾರಿಕ ಅಂತ್ಯ.; ಪೈಕಾಗಳು ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಂಪನಿಯ ಆಳ್ವಿಕೆಗೆ ಒಳಪಟ್ಟಿವೆ.; ಗಜಪತಿ ಮತ್ತು ಗರ್ಜತ್ ರಾಜರು ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಂಪನಿಯ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಉಳಿಸಿಕೊಂಡರು.; ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಂಪನಿಯಿಂದ ಒಡಿಶಾದ ಮೇಲೆ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗಿದೆ;

ಪೈಕಾ ಬಂಡಾಯ
	; ಬಕ್ಷಿ ಜಗಬಂಧು
ಕಾಲ:	ಮೇ 1817- ಡಿಸೆಂಬರ್ 1818
ಸ್ಥಳ:	ಆಧುನಿಕ ರಾಜ್ಯ ಒಡಿಶಾ ಮತ್ತು ನೆರೆಯ ಪ್ರದೇಶಗಳು
ಪರಿಣಾಮ:	ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಂಪನಿ ಗೆಲುವು ಪೈಕಾ ಆಡಳಿತದ ಔಪಚಾರಿಕ ಅಂತ್ಯ.; ಪೈಕಾಗಳು ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಂಪನಿಯ ಆಳ್ವಿಕೆಗೆ ಒಳಪಟ್ಟಿವೆ.; ಗಜಪತಿ ಮತ್ತು ಗರ್ಜತ್ ರಾಜರು ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಂಪನಿಯ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಉಳಿಸಿಕೊಂಡರು.; ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಂಪನಿಯಿಂದ ಒಡಿಶಾದ ಮೇಲೆ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗಿದೆ;
ಕದನಕಾರರು
* ಭೋಯಿ ರಾಜವಂಶ	* ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಂಪನಿ ಬಂಗಾಳ ಪ್ರೆಸಿಡೆನ್ಸಿ;
ಸೇನಾಧಿಪತಿಗಳು
* ಬಕ್ಷಿ ಜಗಬಂಧು	* ಥಾಮಸ್ ಹಿಸ್ಲೋಪ್
ಬಲ
10,000 ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು	10,000 ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು

ಪೈಕಾ ಬಂಡಾಯವನ್ನು ಪೈಕಾ ಬಿದ್ರೋಹ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಇದು 1817 ರಲ್ಲಿ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕಂಪನಿ ಆಡಳಿತದ ವಿರುದ್ಧ ಸಶಸ್ತ್ರ ದಂಗೆಯಾಗಿತ್ತು. ಪೈಕಾಗಳು ತಮ್ಮ ನಾಯಕ ಬಕ್ಷಿ ಜಗಬಂಧು ಅವರ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ದಂಗೆ ಎದ್ದರು ಮತ್ತು ಒಡಿಯಾ ಏಕತೆಯ ಸಂಕೇತವಾಗಿ ಜಗನ್ನಾಥನನ್ನು ಬಿಂಬಿಸಿದರು, ದಂಗೆಯು ಕಂಪನಿಯ ಪಡೆಗಳಿಂದ ಹೊಡೆದುರುಳಿಸುವ ಮೊದಲು ಒಡಿಶಾದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಹರಡಿತು.^[೧]

ಪೈಕಾಗಳು

ಎಡದಿಂದ ಬಲಕ್ಕೆ: ಕೃತಿಬಾಸ್ ಪಟ್ಸಾನಿ, ಮಾಧಬ್ ಚಂದ್ರ ರೌತ್ರಾಯ್, ಬಕ್ಷಿ ಜಗಬಂಧು, ಜಯಿ ರಾಜಗುರು ಮತ್ತು ಪಿಂಡಿಕಿ ಬಾಹುಬಲೇಂದ್ರ .

ಪೈಕಾಗಳು ಒಡಿಶಾದ ಗಜಪತಿ ದೊರೆಗಳ ರೈತ ಸೈನಿಕರಾಗಿದ್ದರು, ಅವರು ಶಾಂತಿಕಾಲದಲ್ಲಿ ಕೃಷಿಯನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವಾಗ ರಾಜರಿಗೆ ಮಿಲಿಟರಿ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ನೀಡಿದರು.^[೨] ಪೈಕಾಗಳನ್ನು ಅವರ ಉದ್ಯೋಗ ಮತ್ತು ಅವರು ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದ ಆಯುಧಗಳಿಂದ ಗುರುತಿಸಿ ಮೂರು ಶ್ರೇಣಿಗಳಾಗಿ ಸಂಘಟಿಸಲಾಯಿತು. ಇವರು ಪಹಾರಿಗಳು, ಗುರಾಣಿಗಳು ಮತ್ತು ಖಡ್ಗವನ್ನು ಹೊತ್ತವರು, ದೂರದ ದಂಡಯಾತ್ರೆಗಳನ್ನು ಮುನ್ನಡೆಸುವ ಮತ್ತು ಬೆಂಕಿಕಡ್ಡಿಗಳನ್ನು ಬಳಸಿದ ಬನುವಾಸ್ ಮತ್ತು ಒಡಿಶಾ ಸೈನ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ಕರ್ತವ್ಯಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಿದ ಧೆಂಕಿಯಾಗಳು - ಬಿಲ್ಲುಗಾರರು .^[೩] 1803 ರಲ್ಲಿ ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಂಪನಿಯಿಂದ ಒಡಿಶಾವನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದರೊಂದಿಗೆ ಮತ್ತು ಖುರ್ದದ ರಾಜ (ರಾಜ) ಪದಚ್ಯುತಗೊಳಿಸುವಿಕೆಯೊಂದಿಗೆ, ಪೈಕಾಗಳ ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಷ್ಠೆ ಕುಸಿಯಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ಪೈಕಾಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಕಂಪನಿಯ ವರ್ತನೆಯನ್ನು ವಾಲ್ಟರ್ ಎವರ್ ಅವರು ದಂಗೆಯ ಕಾರಣಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸುವ ಆಯೋಗದಲ್ಲಿ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ್ದಾರೆ, "ಈಗ ಖುರ್ದಾದಲ್ಲಿ ಪೈಕಾಗಳ ಸಹಾಯದ ಅಗತ್ಯವಿಲ್ಲ. ಅವರನ್ನು ಪ್ರೆಸಿಡೆನ್ಸಿ ಸೈನ್ಯದಲ್ಲಿ ಇಡುವುದು ಅಪಾಯಕಾರಿ. ಹೀಗಾಗಿ ಅವರನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯ ರೈಟ್ಸ್ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿ ವ್ಯವಹರಿಸಬೇಕು ಮತ್ತು ಅವರಿಂದ ಭೂಕಂದಾಯ ಮತ್ತು ಇತರ ತೆರಿಗೆಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಬೇಕು. ಅವರ ಹಿಂದಿನ ಜಾಗೀರ್ ಭೂಮಿಯಿಂದ ವಂಚಿತರಾಗಬೇಕು. ಅಲ್ಪಾವಧಿಯಲ್ಲಿ ಪೈಕಾ ಹೆಸರು ಈಗಾಗಲೇ ಮರೆತುಹೋಗಿದೆ. ಆದರೆ ಈಗಲೂ ಪೈಕಾಗಳು ವಾಸಿಸುತ್ತಿರುವ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಅವರು ತಮ್ಮ ಹಿಂದಿನ ಆಕ್ರಮಣಕಾರಿ ಸ್ವಭಾವವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಅವರ ವಿಷಕಾರಿ ಹಲ್ಲುಗಳನ್ನು ಮುರಿಯಲು, ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಪೊಲೀಸ್ ಪಡೆಗಳು ಪೈಕಾಗಳನ್ನು ತಮ್ಮ ನಿಯಂತ್ರಣದಲ್ಲಿ ಬಹಳ ಸಮಯದವರೆಗೆ ಇರಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಹೆಚ್ಚು ಜಾಗರೂಕರಾಗಿರಬೇಕು, ಪೈಕಾ ಸಮುದಾಯವನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ನಾಶಪಡಿಸದ ಹೊರತು ಕಂಪನಿಯ ಆಡಳಿತವು ಸುಗಮವಾಗಿ ನಡೆಯಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ.^[೪]^[೫]

ದಂಗೆಯ ಕಾರಣಗಳು

ಪೈಕಾ ದಂಗೆಯ ಮೂಲವು ಹಲವಾರು ಸಾಮಾಜಿಕ, ಆರ್ಥಿಕ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಕಾರಣಗಳಲ್ಲಿದೆ. ಒಡಿಶಾವು ವ್ಯಾಪಾರಕ್ಕಾಗಿ ನಾಲ್ಕು ಬಂದರುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು, ಈ ಪ್ರದೇಶದ ಜಾಲಗಳು ಲಕ್ಷಾಂತರ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಂಪನಿ, ತಮ್ಮದೇ ಆದ ಏಕಸ್ವಾಮ್ಯವನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು, ವ್ಯಾಪಾರಕ್ಕಾಗಿ ಈ ಬಂದರುಗಳನ್ನು ಮುಚ್ಚಿತು, ಸ್ಥಳೀಯ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ದೊಡ್ಡ ಭಾಗವನ್ನು ದೂರವಿಟ್ಟಿತು. ವಿದ್ಯಾವಂತರೂ ಶ್ರೀಮಂತರೂ ಆದ ಸ್ಥಳೀಯ ಆಡಳಿತಗಾರರಾದ ಪೈಕಾಗಳನ್ನು ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಂಪನಿ ಆಡಳಿತದಿಂದ ದೂರವಿಟ್ಟರು, ಖುರ್ದಾ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡ ನಂತರ ಅವರಿಗೆ ನೀಡಲಾದ ಪಾರಂಪರಿಕ ಬಾಡಿಗೆ ರಹಿತ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡರು. ಪೈಕಾಗಳು ಕಂಪನಿ ಆಡಳಿತ ಮತ್ತು ಅದರ ಸೇವಕರಿಂದ ಸುಲಿಗೆಗೆ ಒಳಗಾಗಿದ್ದರು. ಕಂಪನಿಯ ಭೂಕಂದಾಯ ನೀತಿಯು ರೈತರು ಮತ್ತು ಜಮೀನ್ದಾರರ ಮೇಲೆ ಸಮಾನವಾಗಿ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರಿತು. ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರಿಗೆ ಹೆಚ್ಚು ದಿಗ್ಭ್ರಮೆಯ ಮೂಲವೆಂದರೆ ಕಂಪನಿಯ ಆಡಳಿತವು ಅದರ ಮೇಲೆ ವಿಧಿಸಿದ ತೆರಿಗೆಗಳಿಂದ ಉಪ್ಪಿನ ಬೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಏರಿಕೆಯಾಗಿದೆ. ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಂಪನಿಯು ತನ್ನ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೊದಲು ಒಡಿಶಾದಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿದ್ದ ಕೌರಿ ಕರೆನ್ಸಿಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ರದ್ದುಗೊಳಿಸಿತು ಮತ್ತು ಎಲ್ಲಾ ತೆರಿಗೆಗಳನ್ನು ಈಗ ಬೆಳ್ಳಿಯಲ್ಲಿ ಪಾವತಿಸಬೇಕು. ಇದು ಹೆಚ್ಚು ಜನಪ್ರಿಯ ತೊಂದರೆ ಮತ್ತು ಅಸಮಾಧಾನಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. 1804 ರಲ್ಲಿ ಖುರ್ದಾ ರಾಜನು ಪೈಕಾಗಳೊಂದಿಗೆ ಮೈತ್ರಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಕಂಪನಿಯ ವಿರುದ್ಧ ದಂಗೆಯನ್ನು ಯೋಜಿಸಿದನು, ಆದರೆ ಕಥಾವಸ್ತುವನ್ನು ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೇ ಕಂಡುಹಿಡಿಯಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ರಾಜನ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು.^[೬]^[೭]

ನಾಯಕರು ಮತ್ತು ಭಾಗವಹಿಸುವವರು

ಪೈಕಾ ದಂಗೆಯನ್ನು ಬಕ್ಷಿ ಜಗಬಂಧು ನೇತೃತ್ವ ವಹಿಸಿದ್ದರು, ಮಾಜಿ ಬಕ್ಷಿ ಅಥವಾ ಖುರ್ದಾ ರಾಜನ ಪಡೆಗಳ ಕಮಾಂಡರ್. ಜಗಬಂಧು ಅವರ ಕೌಟುಂಬಿಕ ಎಸ್ಟೇಟ್ ಕಿಲ್ಲಾ ರೊರಾಂಗ್ ಅನ್ನು 1814 ರಲ್ಲಿ ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಂಪನಿಯು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು, ಇದು ಅವನನ್ನು ದಂಡನೆಗೆ ಇಳಿಸಿತು. ಮಾರ್ಚ್ 1817 ರಲ್ಲಿ ದಂಗೆ ಭುಗಿಲೆದ್ದಾಗ, ಪೈಕಾಗಳು ಅವರ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಒಗ್ಗೂಡಿದರು. ಖುರ್ದದ ಕೊನೆಯ ರಾಜ ರಾಜಾ ಮುಕುಂದ ದೇವ ಪೈಕಾ ಬಂಡುಕೋರರ ಇನ್ನೊಬ್ಬ ನಾಯಕ. ಒರಿಯಾ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಊಳಿಗಮಾನ್ಯ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರು, ಪೈಕ್ರಾಯಿಗಳ ಜಮೀನ್ದಾರರು ಮತ್ತು ಒಡಿಶಾದ ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರು ಭಾಗವಹಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ ದಂಗೆಯು ವ್ಯಾಪಕ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿತು. ಕರಿಪುರ, ಮೃಚ್‌ಪುರ, ಗೊಲ್ರಾ, ಬಲರಾಮ್‌ಪುರ, ಬುಡ್ನಕೇರಾ ಮತ್ತು ರೂಪಾಸಾದ ಜಮೀನ್ದಾರರು ಪೈಕಾಗಳನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಿದರು. ದಂಗೆಯು ಬಾನಾಪುರ ಮತ್ತು ಖುರ್ದಾದಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾದಾಗ, ಅದು ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಒಡಿಶಾದ ಇತರ ಭಾಗಗಳಾದ ಪುರಿ, ಪಿಪಿಲಿ ಮತ್ತು ಕಟಕ್ ಮತ್ತು ಕನಿಕಾ, ಕುಜಾಂಗ್ ಮತ್ತು ಪಟ್ಟಮುಂಡೈ ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವಾರು ದೂರದ ಹಳ್ಳಿಗಳಿಗೆ ಹರಡಿತು. ಕನಿಕಾ, ಕುಜಾಂಗ್, ನಯಾಗರ್ ಮತ್ತು ಘುಮುಸುರ್ ರಾಜರು ಜಗಬಂಧುಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದರು ಮತ್ತು ಜಾದುಪುರದ ದಲಬೆಹೆರಾ ಮಿರ್ಹೈದರ್ ಅಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಮುಸ್ಲಿಂ ಬಂಡಾಯಗಾರರಾಗಿದ್ದರು.^[೮]

ದಂಗೆಯ ಪ್ರಸಾರ

ಕಂಪನಿಯ ನೀತಿಗಳ ಮೇಲಿನ ಅಸಮಾಧಾನವು ಒಡಿಶಾದಲ್ಲಿ, ಮಾರ್ಚ್ 1817 ರಲ್ಲಿ, 400-ಬಲವಾದ ಕಂದಸ್ ಪಕ್ಷವು ಘುಮ್ಸೂರ್ ರಾಜ್ಯದಿಂದ ಖುರ್ದಾಗೆ ದಾಟಿದಾಗ, ಕಂಪನಿಯ ಆಡಳಿತದ ವಿರುದ್ಧ ತಮ್ಮ ದಂಗೆಯನ್ನು ಬಹಿರಂಗವಾಗಿ ಘೋಷಿಸಿತು. ಜಗಬಂಧು ನೇತೃತ್ವದ ಪೈಕಾಗಳು ಅವರೊಂದಿಗೆ ಸೇರಿಕೊಂಡರು, ಲೂಟಿ ಮಾಡಿದರು ಮತ್ತು ಬಾನ್‌ಪುರದಲ್ಲಿ ಪೊಲೀಸ್ ಠಾಣೆ ಮತ್ತು ಅಂಚೆ ಕಚೇರಿಗೆ ಬೆಂಕಿ ಹಚ್ಚಿದರು. ನಂತರ ಬಂಡುಕೋರರು ಖುರ್ದಾಗೆ ಮೆರವಣಿಗೆ ನಡೆಸಿದರು, ಅದನ್ನು ಕಂಪನಿಯು ಕೈಬಿಟ್ಟಿತು, ಅಲ್ಲಿನ ಆಡಳಿತ ಕಟ್ಟಡಗಳು ಮತ್ತು ಖಜಾನೆಯನ್ನು ವಜಾಗೊಳಿಸಿತು. ಬಂಡುಕೋರರ ಮತ್ತೊಂದು ದೇಹವು ಪರಗಾನಾ ಲೆಂಬೈ ಅನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು, ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ಕಂಪನಿಯ ಭಾರತೀಯ ಅಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನು ಕೊಂದರು.^[೪] ^[೯]

ಕಟಕ್‌ನಲ್ಲಿ ಮ್ಯಾಜಿಸ್ಟ್ರೇಟ್ ಆಗಿದ್ದ ಇ. ಇಂಪಿ ನೇತೃತ್ವದ ಕಂಪನಿ ಸರ್ಕಾರವು ದಂಗೆಯನ್ನು ಹತ್ತಿಕ್ಕಲು ಲೆಫ್ಟಿನೆಂಟ್ ಪ್ರೈಡೆರ್ ಖುರ್ದಾ ಮತ್ತು ಲೆಫ್ಟಿನೆಂಟ್ ಫಾರಿಸ್ ಅವರನ್ನು ಏಪ್ರಿಲ್ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಪಿಪ್ಲಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಿತು. ಇವು ಪೈಕಾಗಳಿಂದ ನಿರಂತರ ದಾಳಿಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸಿದವು, ಕಟಕ್‌ಗೆ ಹಿಮ್ಮೆಟ್ಟುವಂತೆ ಒತ್ತಾಯಿಸಿದರು, ಭಾರೀ ನಷ್ಟವನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಫಾರಿಸ್ ಸ್ವತಃ ಪೈಕಾಗಳಿಂದ ಕೊಲ್ಲಲ್ಪಟ್ಟರು. ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್ ವೆಲ್ಲಿಂಗ್ಟನ್ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಪುರಿಗೆ ಕಳುಹಿಸಲಾದ ಮತ್ತೊಂದು ಪಡೆ ಸ್ವಲ್ಪ ವಿರೋಧವನ್ನು ಎದುರಿಸಿತು ಮತ್ತು ಏಪ್ರಿಲ್ 9 ರಂದು 550 ಜನರ ಪಡೆಯನ್ನು ಖುರ್ದಾಗೆ ಕಳುಹಿಸಲಾಯಿತು. ಮೂರು ದಿನಗಳ ನಂತರ ಅವರು ಖುರ್ದಾವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಖುರ್ದಾ ಪ್ರಾಂತ್ಯದಲ್ಲಿ ಸಮರ ಕಾನೂನನ್ನು ಘೋಷಿಸಿದರು.^[೪]^[೯]

ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಂಪನಿಯು ಖುರ್ದಾವನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾದಾಗ, ಪುರಿ ಸ್ವತಃ ಬಕ್ಷಿ ಜಗಬಂಧು ನೇತೃತ್ವದ ದಂಗೆಕೋರರ ವಶವಾಯಿತು, ಮತ್ತು ಕಂಪನಿಯ ಪಡೆಗಳು ಏಪ್ರಿಲ್ 18 ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಕಟಕ್‌ಗೆ ಹಿಮ್ಮೆಟ್ಟುವಂತೆ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟವು. ಕಟಕ್ ಈಗ ದಕ್ಷಿಣ ಒಡಿಶಾದ ಬಂಡುಕೋರರ ಹಿಡಿತದಲ್ಲಿರುವ ಭಾಗಗಳಿಂದ ಕಡಿತಗೊಂಡಿತು ಮತ್ತು ಆದ್ದರಿಂದ ಕಂಪನಿಯ ಆಡಳಿತವು ಖುರ್ದಾಗೆ ರವಾನಿಸಿದ ಪಡೆಯ ಭವಿಷ್ಯದ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿದಿರಲಿಲ್ಲ. ಖುರ್ದಾದಲ್ಲಿ ಪಡೆಯ ಯಶಸ್ಸುಗಳು ಕಮಾಂಡಿಂಗ್ ಆಫೀಸರ್ ಕ್ಯಾಪ್ಟನ್ ಲೆ ಫೀವೆರೆಗೆ ದಂಗೆಕೋರರನ್ನು ಪುರಿಯೊಳಗೆ ಹಿಂಬಾಲಿಸಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟಿತು. ಈ ಪಕ್ಷವು ಪುರಿಗೆ ತೆರಳುತ್ತಿದ್ದಾಗ ಪೈಕಾಗಳ ಸಾವಿರ-ಬಲವಾದ ಆದರೆ ಸುಸಜ್ಜಿತ ಪಡೆಯನ್ನು ಸೋಲಿಸಿತು, ಮತ್ತು ಅವರು ಪಟ್ಟಣದಿಂದ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೊದಲು ಅವರು ಪುರಿಯನ್ನು ಮರಳಿ ಪಡೆದರು ಮತ್ತು ರಾಜನನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡರು.^[೪] ^[೯]

ದಂಗೆಯು ಒಡಿಶಾದಾದ್ಯಂತ ವೇಗವಾಗಿ ಹರಡಿತು ಮತ್ತು ಕಟಕ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಕಂಪನಿಯ ಪಡೆಗಳು ಮತ್ತು ಪೈಕ್ ಪಡೆಗಳ ನಡುವೆ ಹಲವಾರು ಎನ್‌ಕೌಂಟರ್‌ಗಳು ನಡೆದವು, ಅಲ್ಲಿ ನಂತರದವರು ಶೀಘ್ರವಾಗಿ ಸೋಲಿಸಲ್ಪಟ್ಟರು. ಮೇ 1817 ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ, ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಂಪನಿಯು ಇಡೀ ಪ್ರಾಂತ್ಯದ ಮೇಲೆ ತಮ್ಮ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಮರುಸ್ಥಾಪಿಸುವಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾಯಿತು, ಆದರೆ ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಈ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಶಾಂತಿ ಮರಳುವ ಮೊದಲು ಇದು ಗಮನಾರ್ಹ ಅವಧಿಯಾಗಿದೆ.^[೪] ^[೯]

ಪರಿಣಾಮಗಳು

ಮೇ 1817 ರಲ್ಲಿ, ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಂಪನಿಯು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡ ಬಂಡುಕೋರರಿಗೆ ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಲು ಖುರ್ದಾಗೆ ನ್ಯಾಯಾಧೀಶರನ್ನು ನೇಮಿಸಿತು. ನೀಡಲಾದ ಶಿಕ್ಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಮರಣದಂಡನೆ, ದಂಡದ ಸಾಗಣೆ ಮತ್ತು ಸೆರೆವಾಸ ಸೇರಿವೆ. 1818 ಮತ್ತು 1826 ರ ನಡುವೆ, ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಬಂಡುಕೋರರನ್ನು ಸೆರೆಹಿಡಿಯಲು ಅಥವಾ ಕೊಲ್ಲಲು ಕಂಪನಿಯ ಪಡೆಗಳು ಖುರ್ದಾ ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಂಡವು. ಉಳಿದ ದಂಗೆಕೋರರ ತಂಡದ ನಾಯಕ ಜಗಬಂಧು 1825 ರಲ್ಲಿ ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಂಪನಿಗೆ ಶರಣಾದರು ಮತ್ತು 1829 ರವರೆಗೆ ಅವರು ಸಾಯುವವರೆಗೂ ಕಟಕ್‌ನಲ್ಲಿ ಅವರ ಕೈದಿಯಾಗಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ^[೧೦] ಪುರಿಯನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡ ನಂತರ, ಜಗಬಂಧು ರಾಜಾ ಮುಕುಂದ ದೇವನನ್ನು ಮರುಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಮುಂದಾದರು - ಅವರನ್ನು ಕಂಪನಿಯು 1804 ರಲ್ಲಿ ಪದಚ್ಯುತಗೊಳಿಸಿತು ಮತ್ತು ಪುರಿಗೆ ಗಡಿಪಾರು ಮಾಡಿತು - ಖುರ್ದಾ ರಾಜನಾಗಿ. ಅವರು ಈ ಪ್ರಸ್ತಾಪವನ್ನು ತಿರಸ್ಕರಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಕಂಪನಿಯಿಂದ ಸಹಾಯವನ್ನು ಕೇಳಿದರು, ಕಂಪನಿಯ ಪಡೆಗಳು ಪಟ್ಟಣವನ್ನು ಮರಳಿ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡಾಗ ಅವರನ್ನು ಬಂಧಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಕಟಕ್‌ನಲ್ಲಿ ಬಂಧಿಸಲಾಯಿತು. ನವೆಂಬರ್ 1817 ರಲ್ಲಿ ರಾಜಾ ಕಂಪನಿಯ ಕೈದಿಯಾಗಿ ನಿಧನರಾದರು.^{[ಸಾಕ್ಷ್ಯಾಧಾರ ಬೇಕಾಗಿದೆ]}

ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಂಪನಿಯು ದಂಗೆಯ ಕಾರಣಗಳನ್ನು ತನಿಖೆ ಮಾಡಲು ಆಯೋಗವನ್ನು ನೇಮಿಸಿತು. ಅಂತಹ ದಂಗೆಯು ಪುನರಾವರ್ತನೆಯಾಗದಂತೆ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಕಟಕ್‌ನ ಹೊಸದಾಗಿ ನೇಮಕಗೊಂಡ ಕಮಿಷನರ್ ರಾಬರ್ಟ್ ಕೆರ್ ಅವರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಕಂಪನಿಯು ತಮ್ಮ ಆಡಳಿತವನ್ನು ಮರುಹೊಂದಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ಕಂಪನಿಯ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಒಡಿಶಾವನ್ನು ತಮ್ಮ ಮದ್ರಾಸ್ ಮತ್ತು ಬಂಗಾಳದ ಪ್ರೆಸಿಡೆನ್ಸಿಗಳ ನಡುವೆ ಅನುಕೂಲಕರವಾದ ಭೂ-ಆಧಾರಿತ ಕೊಂಡಿಯಾಗಿ ನೋಡುವುದರೊಂದಿಗೆ ಈ ಪ್ರಯತ್ನಗಳು ಅತ್ಯುತ್ತಮವಾಗಿ ಅರೆಮನಸ್ಸಿನಿಂದ ಉಳಿದಿವೆ. ^[೧೧] ಒಡಿಶಾ 1827 ರಲ್ಲಿ ತಪಂಗಾದಲ್ಲಿ ಕಂಪನಿ ಆಡಳಿತದ ವಿರುದ್ಧ ತನ್ನ ಅಭಿಯಾನವನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿತು ಮತ್ತು 1835 ರ ಬಾನಾಪುರ ದಂಗೆಯಲ್ಲಿ ತನ್ನನ್ನು ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿತು ^[೧೨] ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಂಪನಿಯ ಆಡಳಿತದ ವಿರುದ್ಧದ ಇತರ ಪ್ರಮುಖ ದಂಗೆಗಳ ನಂತರ ಡೋರಾ ಬಿಸೋಯ್ ಮತ್ತು ಚಕ್ರ ಬಿಸೋಯ್ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಎರಡು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಕಂದ ದಂಗೆಗಳು, ಕೋಲ್ ದಂಗೆ, ವೀರ್ ಸುರೇಂದ್ರ ಸಾಯಿ ಮತ್ತು ಗೊಂಡ ಸರ್ದಾರ್‌ಗಳ ನೇತೃತ್ವದ ಸಂಬಲ್‌ಪುರ ದಂಗೆ, ಧರಣೀಧರ್ ನಾಯಕ್ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಭೂಯಾನ್ ದಂಗೆ, ಇತ್ಯಾದಿ. ಸ್ಥಳೀಯ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಅಸಮಾಧಾನಕ್ಕೆ ಪ್ರಮುಖ ಕಾರಣವಾದ ಒಡಿಶಾದಲ್ಲಿ ಕಂಪನಿಯ ಆದಾಯ ನೀತಿಗಳು ಬದಲಾಗದೆ ಉಳಿದಿವೆ. ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2017 ರಲ್ಲಿ, ಒಡಿಶಾ ಸರ್ಕಾರವು 1857 ರ ಭಾರತೀಯ ದಂಗೆಯನ್ನು ಬದಲಿಸಿ ಪೈಕಾ ದಂಗೆಯನ್ನು ಮೊದಲ ಭಾರತೀಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಸಂಗ್ರಾಮವೆಂದು ಗುರುತಿಸಲು ಯೂನಿಯನ್ ಸರ್ಕಾರವನ್ನು ಔಪಚಾರಿಕವಾಗಿ ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿತು. ^[೧೩] 2021 ರ ಸಂಸತ್ತಿನ ಚಳಿಗಾಲದ ಅಧಿವೇಶನದಲ್ಲಿ, ಕೇಂದ್ರ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಸಚಿವ ಜಿ ಕಿಶನ್ ರೆಡ್ಡಿ ರಾಜ್ಯಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಬಿಜೆಡಿ ಸಂಸದ ಪ್ರಶಾಂತ ನಂದಾ ಅವರ ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ ಲಿಖಿತ ಉತ್ತರದ ಮೂಲಕ, ಪೈಕಾ ಬಂಡಾಯವನ್ನು ಮೊದಲ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಸಂಗ್ರಾಮ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳಿದರು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷರ ವಿರುದ್ಧದ ಮೊದಲ ಜನಪ್ರಿಯ ದಂಗೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಮತ್ತು 1817 ರಿಂದ 1825 ರವರೆಗೆ ಸುದೀರ್ಘ ಕಾಲದವರೆಗೆ ಇದನ್ನು NCERT ಯ VIII ನೇ ತರಗತಿಯ ಇತಿಹಾಸ ಪಠ್ಯಪುಸ್ತಕದ ಪಠ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಲಾಗುವುದು ಎಂದು ಸಚಿವರು ಘೋಷಿಸಿದರು ^[೫]

ಪೈಕಾ ಬಂಡಾಯ ಸ್ಮಾರಕ

ಪೈಕಾ ಬಂಡಾಯ ಸ್ಮಾರಕವನ್ನು ಬರುನೈ ಹಿಲ್ಸ್ ಬಳಿ ಹತ್ತು ಎಕರೆ ಜಾಗದಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಸಚಿವಾಲಯ ನಿರ್ಮಿಸಲಿದೆ. ಇದರ ಅಡಿಪಾಯವನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ ರಾಮನಾಥ್ ಕೋವಿಂದ್ ಅವರು 7 ಡಿಸೆಂಬರ್ 2019 ರಂದು ಹಾಕಿದರು ^[೫]

ಇದನ್ನು ಸಹ ನೋಡಿ

ಪೈಕಾ ಅಖಾಡ

ಉಲ್ಲೇಖಗಳು

↑ Kalia, Ravi (1994). Bhubaneswar: From a Temple Town to a Capital City. Southern Illinois University Press. p. 31. ISBN 9780809318766.
↑ "Paika Rebellion of Odisha". pib.gov.in. Retrieved 2022-02-13.
↑ Mohanty, N.R. (August 2008). "The Oriya Paika Rebellion of 1817" (PDF). Orissa Review: 1–3. Retrieved 13 February 2013.
↑ ^೪.೦ ^೪.೧ ^೪.೨ ^೪.೩ ^೪.೪ Paikaray, Braja (February–March 2008). "Khurda Paik Rebellion - The First Independence War of India" (PDF). Orissa Review: 45–50. Retrieved 13 February 2013.
↑ ^೫.೦ ^೫.೧ ^೫.೨ "Explained: Why Centre has refused to accept Paika revolution as first war of independence". The Indian Express (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). 2021-12-03. Retrieved 2021-12-03.
↑ Mahmud, Sayed Jafar (1994). Pillars of Modern India 1757-1947. New Delhi: Ashish Publishing House. p. 10. ISBN 9788170245865.
↑ The Hindu Net Desk (2017-04-16). "Paika rebellion of 1817". The Hindu (in Indian English). ISSN 0971-751X. Retrieved 2022-02-13.
↑ "Paika revolt of 1817". Archived from the original on 8 ಮಾರ್ಚ್ 2013. Retrieved 13 February 2013.
↑ ^೯.೦ ^೯.೧ ^೯.೨ ^೯.೩ "Paik Rebellion". Archived from the original on 12 March 2012. Retrieved 13 February 2013.
↑ "Death Anniversary of Buxi Jagabandhu" (PDF). Retrieved 13 February 2013.
↑ Orissa General Knowledge. New Delhi: Bright Publications. p. 29. ISBN 9788171995745.
↑ Paikaray, Braja (January 2005). "Sahid Krutibas Patasani: The Crusader of Banapur Rebellion of 1836" (PDF). Orissa Review: 21, 22. Retrieved 13 February 2013.
↑ Pattanaik, Nihar Ranjan (1997). Economic History of Orissa. New Delhi: Indus Publishers. p. 315. ISBN 9788173870750.

[1] Kalia, Ravi (1994). Bhubaneswar: From a Temple Town to a Capital City. Southern Illinois University Press. p. 31. ISBN 9780809318766.

[2] "Paika Rebellion of Odisha". pib.gov.in. Retrieved 2022-02-13.

[3] Mohanty, N.R. (August 2008). "The Oriya Paika Rebellion of 1817" (PDF). Orissa Review: 1–3. Retrieved 13 February 2013.

[orissa-4] ೪.೦ ^೪.೧ ^೪.೨ ^೪.೩ ^೪.೪ Paikaray, Braja (February–March 2008). "Khurda Paik Rebellion - The First Independence War of India" (PDF). Orissa Review: 45–50. Retrieved 13 February 2013.

[:0-5] ೫.೦ ^೫.೧ ^೫.೨ "Explained: Why Centre has refused to accept Paika revolution as first war of independence". The Indian Express (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). 2021-12-03. Retrieved 2021-12-03.

[6] Mahmud, Sayed Jafar (1994). Pillars of Modern India 1757-1947. New Delhi: Ashish Publishing House. p. 10. ISBN 9788170245865.

[7] The Hindu Net Desk (2017-04-16). "Paika rebellion of 1817". The Hindu (in Indian English). ISSN 0971-751X. Retrieved 2022-02-13.

[8] "Paika revolt of 1817". Archived from the original on 8 ಮಾರ್ಚ್ 2013. Retrieved 13 February 2013.

[as-9] ೯.೦ ^೯.೧ ^೯.೨ ^೯.೩ "Paik Rebellion". Archived from the original on 12 March 2012. Retrieved 13 February 2013.

[10] "Death Anniversary of Buxi Jagabandhu" (PDF). Retrieved 13 February 2013.

[11] Orissa General Knowledge. New Delhi: Bright Publications. p. 29. ISBN 9788171995745.

[12] Paikaray, Braja (January 2005). "Sahid Krutibas Patasani: The Crusader of Banapur Rebellion of 1836" (PDF). Orissa Review: 21, 22. Retrieved 13 February 2013.

[13] Pattanaik, Nihar Ranjan (1997). Economic History of Orissa. New Delhi: Indus Publishers. p. 315. ISBN 9788173870750.

[೧]

[೨]

[೩]

[೪]

[೫]

[೬]

[೭]

[೮]

[೯]

[೧೦]

[೧೧]

[೧೨]

[೧೩]