ರಂಗನಾಥಸ್ವಾಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣ

ಶ್ರೀ ರಂಗನಾಥ ಸ್ವಾಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನ
ದೇವಸ್ಥಾನದ ಗೋಪುರ
ಭೂಗೋಳ
ದೇಶ	ಭಾರತ
ರಾಜ್ಯ	ಕರ್ನಾಟಕ
ಸ್ಥಳ	ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣ
ಸ್ಥಳ	ಕರ್ನಾಟಕ,ಭಾರತ

ಸಂಕೀರ್ಣದ ಒಳಗಿನಿಂದ ವಿಜಯನಗರ ಶೈಲಿಯ ಗೋಪುರದ ನೋಟ, ಸಣ್ಣ ಪುಷ್ಕರ್ಣಿ (ದೇವಾಲಯದ ತೊಟ್ಟಿ)

ಭಾರತದ ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯದ ಮಂಡ್ಯ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣದಲ್ಲಿರುವ ರಂಗನಾಥಸ್ವಾಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನವನ್ನು ಹಿಂದೂ ದೇವರಾದ ರಂಗನಾಥನಿಗೆ ( ವಿಷ್ಣು ದೇವರ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿ) ಸಮರ್ಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದು ರಂಗನಾಥನ ಭಕ್ತರಿಗಾಗಿ ಕಾವೇರಿ ನದಿಯ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ಸ್ಮಾರ್ತ -ಬಾಬೂರ್ಕಮ್ಮೆ ಮತ್ತು ಶ್ರೀ ವೈಷ್ಣವರ ಐದು ಪ್ರಮುಖ ಯಾತ್ರಾ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಈ ಐದು ಪವಿತ್ರ ಸ್ಥಳಗಳನ್ನು ಒಟ್ಟಾಗಿ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಪಂಚರಂಗ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳು ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣವು ಅಪ್‌ಸ್ಟ್ರೀಮ್‌ನಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುವ ಮೊದಲ ದೇವಾಲಯವಾಗಿರುವುದರಿಂದ, ದೇವತೆಯನ್ನು ಆದಿ ರಂಗ ( "ಮೊದಲ ರಂಗ") ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣ ಪಟ್ಟಣವು ದೇವಾಲಯದಿಂದ ತನ್ನ ಹೆಸರನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿದೆ. ಇದು ಕಾವೇರಿ ನದಿಯ ದ್ವೀಪದಲ್ಲಿದೆ.

ಇತಿಹಾಸ

ಆರ್ಕಿಯಾಲಾಜಿಕಲ್ ಸರ್ವೆ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ (ಎಎಸ್‌‍ಐ) ಪ್ರಕಾರ, ಈ ದೇವಾಲಯವು ಸಾಕಷ್ಟು ಪ್ರಾಚೀನತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿರುವ ಶಾಸನವು ಇದನ್ನು ಮೊದಲು ಕ್ರಿ.ಶ.೯೮೪ ರಲ್ಲಿ ಪಶ್ಚಿಮ ಗಂಗಾ ರಾಜವಂಶದ ಸಾಮಂತನಾದ ತಿರುಮಲಯ್ಯ ಎಂಬ ಸ್ಥಳೀಯ ಮುಖ್ಯಸ್ಥನಿಂದ ಪವಿತ್ರಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು ಎಂದು ತಿಳಿಸುತ್ತದೆ. ೧೨ ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ, ಹೊಯ್ಸಳ ರಾಜ ವಿಷ್ಣುವರ್ಧನ ವೈಷ್ಣವ ಸಂತ ರಾಮಾನುಜಾಚಾರ್ಯರಿಗೆ ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣ ಗ್ರಾಮವನ್ನು ಅಗ್ರಹಾರವಾಗಿ (ಕಲಿಕೆಯ ಸ್ಥಳ) ನೀಡಿದರು. ಮಹಾನ್ ಹೊಯ್ಸಳ ರಾಜ ವೀರ ಬಲ್ಲಾಳ II (ಕ್ರಿ.ಶ. ೧೨೧೦) ನ ಶಾಸನವು ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ದೇವಾಲಯಕ್ಕೆ ಸೇರ್ಪಡೆಗಳು ಮತ್ತು ನವೀಕರಣಗಳನ್ನು ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು ಎಂದು ಖಚಿತಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರದ ಮೇಲಿರುವ ಗೋಪುರವು ವಿಜಯನಗರದ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಕ್ಕೆ ಹೊಂದಿಕೆಯಾಗುವ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇತಿಹಾಸಕಾರ ಜಾರ್ಜ್ ಮೈಕೆಲ್ ಪ್ರಕಾರ , ಮೈಸೂರು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಒಡೆಯರ್ ರಾಜರು ಸಹ ಕೊಡುಗೆಗಳನ್ನು ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವು ಟಿಪ್ಪು ಅರಮನೆಯಿಂದ ಕೇವಲ ೪೦೦ ಮೀಟರ್ ದೂರದಲ್ಲಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಭಾರತೀಯ ಪುರಾತತ್ವ ಇಲಾಖೆಯು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯ ಸ್ಮಾರಕವಾಗಿ ರಕ್ಷಿಸಿದೆ. ಇತಿಹಾಸಕಾರ ಕೆ.ವಿ.ಸೌಂದರರಾಜನ್ ಅವರ ಪ್ರಕಾರ, ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ೯ ಮತ್ತು ೧೦ ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ರಂಗನಾಥ ದೇವಾಲಯಗಳು ಈ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಜೊತೆಗೆ ಕೋವಿಲಾಡಿಯಲ್ಲಿರುವ ಅಪ್ಪಕ್ಕುಡತಾನ್ ಪೆರುಮಾಳ್ ದೇವಾಲಯ, ತಿರುಕೋಷ್ಟಿಯೂರಿನ ಸೌಮ್ಯನಾರಾಯಣ ಪೆರುಮಾಳ್ ದೇವಾಲಯ, ವೀರರಾಘವ ಪೆರುಮಾಳ್ ದೇವಾಲಯ . ತಿರುಎವ್ವುಲ್ ಮತ್ತು ಮನ್ನಾರ್ಗುಡಿಯ ರಾಜಗೋಪಾಲಸ್ವಾಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಉಪ ದೇವತೆಗಳ ವ್ಯವಸ್ಥಿತ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. .

ದೇವಾಲಯದ ಯೋಜನೆ

ದೇವಾಲಯವು ಪ್ರವೇಶ ದ್ವಾರದ ಮೇಲೆ ಭವ್ಯವಾದ ಗೋಪುರವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ( ಗೋಪುರ ) ಮತ್ತು ಅದರ ಪರಿಧಿಯ ಸುತ್ತಲೂ ಎರಡು ದೊಡ್ಡ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತ ಆಯತಾಕಾರದ ಆವರಣಗಳನ್ನು ( ಪ್ರಕಾರ ) ಹೊಂದಿದೆ. ಗರ್ಭಗೃಹದ ( ಗರ್ಭಗೃಹ ) ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರವು ಬಹು ಸ್ತಂಭಾಕಾರದ ಸಭಾಂಗಣಗಳ ಮೂಲಕ ( ಮಂಟಪ ) ಇದೆ. ಮುಖಮಂಟಪ ( ಸುಖನಾಸಿ), ಸಭಾಂಗಣ (ನವರಂಗ ಅಥವಾ ಕೇವಲ ಮಂಟಪ ) ಮತ್ತು ಮುಂಭಾಗದ ಸಭಾಂಗಣ ( ಮುಖಮಂಟಪ ) ದೇವಾಲಯದ ಇತರ ಮುಖ್ಯ ರಚನೆಗಳಾಗಿವೆ. ಮುಖಮಂಟಪದ ಮೇಲ್ಛಾವಣಿಯನ್ನು ಚಿಕಣಿ ಅಲಂಕಾರಿಕ ಗೋಪುರಗಳ "ಹಾರ"ದಿಂದ ಅಲಂಕರಿಸಲಾಗಿದೆ (" ಕುಡು " ಮತ್ತು "ಸಾಲ" ಶಿಖರಗಳು ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ) ಅದರ ಗೂಡುಗಳು ವಿಷ್ಣು ದೇವರ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ.

ಗರ್ಭಗುಡಿಯಲ್ಲಿ, ವಿಷ್ಣುವಿನ ಚಿತ್ರವು ಹಾವಿನ ಏಳು ಹುಡೆಗಳಿಂದ ರೂಪುಗೊಂಡ ಮೇಲಾವರಣದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ, ಅವನ ಪತ್ನಿ ಲಕ್ಷ್ಮಿಯೊಂದಿಗೆ ಅವನ ಪಾದಗಳ ಮೇಲೆ ಹಾವಿನ ಆದಿಶೇಷನ ಸುರುಳಿಯ ಮೇಲೆ ಮಲಗಿರುತ್ತದೆ. ಪಾರ್ಶ್ವದಲ್ಲಿರುವ ವಿಷ್ಣುವು ಹಿಂದೂ ಪಂಥಾಹ್ವಾನದ ಇತರ ದೇವತೆಗಳು; ಶ್ರೀದೇವಿ, ಭೂದೇವಿ (ಭೂಮಿಯ ದೇವತೆ) ಮತ್ತು ಬ್ರಹ್ಮ (ಸೃಷ್ಟಿಕರ್ತ). ಸಂಕೀರ್ಣದೊಳಗೆ ನರಸಿಂಹ (ವಿಷ್ಣುವಿನ ಅವತಾರ ), ಗೋಪಾಲಕೃಷ್ಣ, ಶ್ರೀನಿವಾಸ (ವಿಷ್ಣುವಿನ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿ), ಹನುಮಾನ್, ಗರುಡ ಮತ್ತು ಆಳ್ವಾರ್ ಸಂತರಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿತವಾದ ಇತರ ಸಣ್ಣ ದೇವಾಲಯಗಳಿವೆ.

ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಸ್ಮಾರ್ತ-ಬಾಬೂರ್ಕಮ್ಮೆ ಮತ್ತು ಶ್ರೀ ವೈಷ್ಣವ ಪಂಥಗಳ ಮೂರು ಪವಿತ್ರ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳು, ಆದಿ ಶಂಕರ ಮತ್ತು ರಾಮಾನುಜಾಚಾರ್ಯರು ತಮ್ಮ ಸ್ತೋತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ದೇವತೆಗಳನ್ನು ಭೇಟಿ ಮಾಡಿ ವೈಭವೀಕರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಕೆಳಗಿನ ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನು ರಂಗನಾಥ ದೇವರ ಆರಾಧನೆಯ ಐದು ಪವಿತ್ರ ಸ್ಥಳಗಳೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಅವುಗಳನ್ನು ಒಟ್ಟಾಗಿ ಪಂಚರಂಗ ಕ್ಷೇತ್ರ ( ಪಂಚ -"ಐದು", ರಂಗ -"ರಂಗನಾಥ", ಕ್ಷೇತ್ರ -"ಸ್ಥಳಗಳು") ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.

ದೇವಾಲಯ	ಸ್ಥಳ
ಶ್ರೀ ರಂಗನಾಥಸ್ವಾಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನ	ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣ - ಆದಿ ರಂಗ - ೧ ನೇ ಪವಿತ್ರ ಸ್ಥಳ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ರಂಗನಾಥ ದೇವಾಲಯಗಳ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖ ಸ್ಥಳ ಮಧ್ಯ ರಂಗ ದೇವಾಲಯ - ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ೨ ನೇ ಅತ್ಯಂತ ಪವಿತ್ರವಾದ ಶ್ರೀ ರಂಗನಾಥ ದೇವಾಲಯ, ಇದು ಕರ್ನಾಟಕದ ಮಂಡ್ಯ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಶಿವನಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿದೆ. ಶ್ರೀ ರಂಗನಾಥಸ್ವಾಮಿ ದೇವಾಲಯವು ಕರ್ನಾಟಕದ ಮಂಡ್ಯ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಶಿವನಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿದೆ. ಕರ್ನಾಟಕ ಸರ್ಕಾರವು ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಿದೆ ಮತ್ತು ಈಗ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ಅನೇಕ ಯಾತ್ರಾರ್ಥಿಗಳು ಈ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ತಾಣಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡುತ್ತಾರೆ. ಇಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ರಂಗನಾಥಸ್ವಾಮಿಯನ್ನು "ಮಧ್ಯ ರಂಗ" ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಶ್ರೀರಂಗಂ ಮತ್ತು ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣಂಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವಂತೆ ದೇವರು ಒರಗಿರುವ ಭಂಗಿಯಲ್ಲಿದ್ದಾನೆ. ಇಲ್ಲಿರುವ ದೇವರು 'ಯೌವನ'ವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ಆದ್ದರಿಂದ "ಮೋಹನ ರಂಗ" ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಶ್ರೀ ರಂಗನಾಥ ಸ್ವಾಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನ	ಶ್ರೀರಂಗಂ - ೩ ನೇ ಅಂತ್ಯ ರಂಗ ಅಥವಾ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಶ್ರೀ ರಂಗನಾಥ ದೇವಾಲಯದ ಕೊನೆಯ ಪವಿತ್ರ ಸ್ಥಳ - ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಶ್ರೀ ರಂಗನಾಥನ ಅತ್ಯಂತ ಪವಿತ್ರ ದೇವಾಲಯ
ಸಾರಂಗಪಾಣಿ ದೇವಸ್ಥಾನ	ಕುಂಭಕೋಣಂ - ಮೂರು ಪ್ರಮುಖ ರಂಗನಾಥ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳ ಭಾಗವಲ್ಲ ಆದರೆ ಐದು ಪಂಚರಂಗಗಳಾಗಿ ಪಟ್ಟಿಮಾಡಲಾಗಿದೆ.
ಶ್ರೀ ಅಪ್ಪಕ್ಕುದತನ ದೇವಸ್ಥಾನ	ತಿರುಚ್ಚಿ -- ಮೂರು ಪ್ರಮುಖ ರಂಗನಾಥ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳ ಭಾಗವಲ್ಲ ಆದರೆ ಐದು ಪಂಚರಂಗಗಳಾಗಿ ಪಟ್ಟಿಮಾಡಲಾಗಿದೆ.
ಪರಿಮಳಾ ರಂಗನಾಥ ಪೆರುಮಾಳ್ ದೇವಸ್ಥಾನ	ಇಂಡಲೂರ್, ಮೈಲಾಡುತುರೈ - - ಮೂರು ಪ್ರಮುಖ ರಂಗನಾಥ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳ ಭಾಗವಲ್ಲ ಆದರೆ ಐದು ಪಂಚರಂಗಗಳಾಗಿ ಪಟ್ಟಿಮಾಡಲಾಗಿದೆ.
ರಂಗನಾಥ ದೇವಸ್ಥಾನ, ನೆಲ್ಲೂರು	ನೆಲ್ಲೂರು -- ಮೂರು ಪ್ರಮುಖ ರಂಗನಾಥ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳ ಭಾಗವಲ್ಲ ಆದರೆ ಐದು ಪಂಚರಂಗಗಳಾಗಿ ಪಟ್ಟಿಮಾಡಲಾಗಿದೆ.

ಛಾಯಾಂಕಣ

• 
  ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣದ ರಂಗನಾಥಸ್ವಾಮಿ ದೇವಾಲಯದ ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರದ ಮೇಲಿರುವ ಗೋಪುರದ ವಿವರ
• 
  ನರಸಿಂಹ, ವಾಮನ, ರಾಮ ಮತ್ತು ಕೃಷ್ಣ ಮುಂತಾದ ವಿಷ್ಣು ಅವತಾರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಮುಖ್ಯ ದೇವಾಲಯದ ( ಮುಖಮಂಟಪ ) ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರದ ನೋಟ
• 
  ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣದ ರಂಗನಾಥಸ್ವಾಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಒಳಗಿನ ತೆರೆದ ಮಂಟಪದಲ್ಲಿ (ಸಭಾಂಗಣ) ದೇವಾಲಯಕ್ಕೆ ಹೊಯ್ಸಳರ ಸೇರ್ಪಡೆಯಾದ ಕಂಬಗಳು ತಿರುಗಿದವು.
• 
  ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣದ ರಂಗನಾಥಸ್ವಾಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಕಾರದ (ಬೌಂಡಿಂಗ್ ವಾಲ್) ಒಂದು ನೋಟ
• 
  ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣದ ರಂಗನಾಥಸ್ವಾಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಪೀಠದ ಮೇಲಿನ ಚಿಕ್ಕ ದೇಗುಲದ ಮೇಲೆ ಉಬ್ಬು ಶಿಲ್ಪ
• 
  ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣದ ರಂಗನಾಥಸ್ವಾಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಪೀಠದ ಮೇಲೆ ಚಿಕ್ಕ ದೇಗುಲದ ಮೇಲೆ ಉಬ್ಬು ಶಿಲ್ಪ
• 
  ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣದ ರಂಗನಾಥಸ್ವಾಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಸಂಕೀರ್ಣದ ಒಳಗೆ ತೆರೆದ ಮಂಟಪ (ಹಾಲ್).
• 
  ಶ್ರೀ ರಂಗನಾಥಸ್ವಾಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ರಥ

ಉಲ್ಲೇಖಗಳು

• Michell, George (1995) [1995]. The New Cambridge History of India, Volumes 1-6. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0521-441102.
• Dalal, Roshen (2011). Hinduism: An Alphabetical Guide. Penguin Books India. pp. 339–. ISBN 978-0-14-341421-6.
• "Sri Ranganathaswamy Temple". Archaeological Survey of India, Bengaluru Circle. ASI Bengaluru Circle. Archived from the original on 24 ಡಿಸೆಂಬರ್ 2013. Retrieved 21 ಡಿಸೆಂಬರ್ 2013.
• "Alphabetical List of Monuments – Karnataka -Bangalore, Bangalore Circle, Karnataka". Archaeological Survey of India, Government of India. Indira Gandhi National Center for the Arts. Retrieved 21 ಡಿಸೆಂಬರ್ 2013.