ಪಂಚಗಂಗಾ ನದಿ

ಹಿರಾಕುಡ್ ಅಣೆಕಟ್ಟು ಭಾರತದ ಒರಿಸ್ಸಾ ರಾಜ್ಯದ ಸಂಬಲ್ಪುರದಿಂದ ಸುಮಾರು ೧೫ ಕಿಲೋಮೀಟರ್ನಷ್ಟು ಮಹಾನದಿ ನದಿಗೆ ಅಡ್ಡಲಾಗಿ ಕಟ್ಟಲಾಗಿದೆ. ಈ ಅಣೆಕಟ್ಟಿನ ಹಿಂಭಾಗದಲ್ಲಿ, ಹಿರಾಕುಡ್ ಜಲಾಶಯ, ೫೫ ಕಿಮೀ ಉದ್ದವಿದೆ. ಇದು ಭಾರತದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ನಂತರ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ಮೊದಲ ಪ್ರಮುಖ ವಿವಿಧೋದ್ದೇಶ ನದಿ ಕಣಿವೆ ಯೋಜನೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ.

ನಿರ್ಮಾಣದ ಇತಿಹಾಸ

೧೯೩೬ ರ ವಿನಾಶಕಾರಿ ಪ್ರವಾಹದ ಮೊದಲು, ಮಹಾನದಿ ಡೆಲ್ಟಾದಲ್ಲಿನ ಪ್ರವಾಹದ ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ನಿಭಾಯಿಸಲು ಮಹಾನಾಡಿ ಜಲಾನಯನದಲ್ಲಿನ ಶೇಖರಣಾ ಜಲಾಶಯಗಳ ಬಗ್ಗೆ ವಿವರವಾದ ತನಿಖೆಯನ್ನು ಸರ್ ಎಮ್. ೧೯೪೫ ರಲ್ಲಿ ಡಾ. ಬಿ. ಆರ್. ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರ ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆಯಲ್ಲಿ, ಕಾರ್ಮಿಕ ಸದಸ್ಯರಾಗಿ, ಬಹು ಉದ್ದೇಶಿತ ಬಳಕೆಗಾಗಿ ಮಹಾನದಿಯನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುವ ಸಂಭಾವ್ಯ ಪ್ರಯೋಜನಗಳಲ್ಲಿ ಹೂಡಿಕೆ ಮಾಡಲು ನಿರ್ಧರಿಸಲಾಯಿತು. ಕೇಂದ್ರ ಜಲಮಾರ್ಗಗಳು, ನೀರಾವರಿ ಮತ್ತು ನೌಕಾಯಾನ ಆಯೋಗವು ಈ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಕೈಗೆತ್ತಿಕೊಂಡಿದೆ. ೧೫ ಮಾರ್ಚ್ ೧೯೪೬ ರಂದು ಒರಿಸ್ಸಾದ ಗವರ್ನರ್ ಸರ್ ಹಾಥ್ರೋನ್ ಲೂಯಿಸ್ ಅವರು ಹೀರಾಕುಡ್ ಅಣೆಕಟ್ಟಿನ ಅಡಿಪಾಯವನ್ನು ಹಾಕಿದರು. ಜೂನ್ ೧೯೪೭ ರಲ್ಲಿ ಯೋಜನೆಯ ವರದಿಯನ್ನು ಸರಕಾರಕ್ಕೆ ಸಲ್ಲಿಸಲಾಯಿತು. ಪಂಡಿತ್ ಜವಾಹರಲಾಲ್ ನೆಹರೂ ೧೨ ಏಪ್ರಿಲ್ ೧೯೪೮ ರಂದು ಮೊದಲ ಕಾಂಕ್ರೀಟ್ ಅನ್ನು ಹಾಕಿದರು. ಈ ಅಣೆಕಟ್ಟನ್ನು ೧೯೫೩ ರಲ್ಲಿ ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ೧೯೫೭ ರ ಜನವರಿ ೧೩ ರಂದು ಪ್ರಧಾನಿ ಜವಾಹರಲಾಲ್ ನೆಹರೂ ಔಪಚಾರಿಕವಾಗಿ ಉದ್ಘಾಟಿಸಿದರು. ೧೯೫೭ ರಲ್ಲಿ ಈ ಯೋಜನೆಯು ೧೦೦೦.೨ ಮಿಲಿಯನ್ ನೀಡಿತು ಕೃಷಿ ನೀರಾವರಿ ಜೊತೆಗೆ ವಿದ್ಯುತ್ ಉತ್ಪಾದನೆ ೧೯೫೬ ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು, ೧೯೬೬ ರಲ್ಲಿ ಸಂಪೂರ್ಣ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಸಾಧಿಸಿತು.

ರಚನೆ

ಹಿರಾಕುಡ್ ಅಣೆಕಟ್ಟು ಭೂಮಿಯ, ಕಾಂಕ್ರೀಟ್ ಮತ್ತು ಕಲ್ಲುಗಳ ಸಂಯೋಜಿತ ರಚನೆಯಾಗಿದೆ. ಸಂಬಲ್ಪುರ್ನ ಉತ್ತರಕ್ಕೆ ೧೦ ಕಿಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿದೆ, ಇದು ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಉದ್ದದ ಪ್ರಮುಖ ಮಣ್ಣಿನ ಅಣೆಕಟ್ಟು, ೨೫.೨ ಕಿಮೀ ಅಳತೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ, ಮತ್ತು ಮಹಾನದಿಯ ನದಿಗೆ ಅಡ್ಡಲಾಗಿ ನಿಂತಿದೆ. ಮುಖ್ಯ ಅಣೆಕಟ್ಟು ಎರಡು ಬೆಟ್ಟಗಳ ನಡುವೆ ವ್ಯಾಪಿಸಿರುವ ೪.೮ ಕಿಮೀ ಉದ್ದವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಎಡಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಲ್ಯಾಮುಂಗ್ರಿ ಮತ್ತು ಬಲಗಡೆಗೆ ಚಾಂದಿಲಿ ದುಂಗುರಿ. ಈ ಅಣೆಕಟ್ಟನ್ನು ಎಡ ಮತ್ತು ಬಲ ಎರಡೂ ಕಡೆಗಳಲ್ಲಿ ೨೧ ಕಿಮೀ ಮಣ್ಣಿನ ಡೈಕ್ಸ್ ಸುತ್ತುವರೆದಿದೆ, ಪಕ್ಕದ ಬೆಟ್ಟಗಳ ಆಚೆಗೆ ಕಡಿಮೆ ಸ್ಯಾಡಲ್ಗಳನ್ನು ಮುಚ್ಚುತ್ತದೆ. ಅಣೆಕಟ್ಟು ಮತ್ತು ಡೈಕ್ಸ್ ಒಟ್ಟಾಗಿ ೨೫೦೮ ಕಿಮೀ ಅಳೆಯುತ್ತವೆ. ಇದು ೬೩೯ ಕಿಮೀ ಉದ್ದದ ತೀರದೊಂದಿಗೆ, ಪೂರ್ಣ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದಲ್ಲಿ ೭೪೩ ಕಿಮೀ ಹೊಂದಿರುವ ಜಲಾಶಯದೊಂದಿಗೆ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಕೃತಕ ಸರೋವರವನ್ನು ರೂಪಿಸುತ್ತದೆ. ಪ್ರತಿ ಕಡೆ ಒಂದು ಅಣೆಕಟ್ಟಿನ ಮೇಲೆ ಎರಡು ಅವಲೋಕನ ಗೋಪುರಗಳಿವೆ. ಒಂದು "ಗಾಂಧಿ ಮಿನಾರ್" ಮತ್ತು ಇನ್ನೊಂದು "ನೆಹರು ಮಿನಾರ್" ಆಗಿದೆ. ವೀಕ್ಷಣಾ ಗೋಪುರಗಳು ಎರಡೂ ಸರೋವರದ ವ್ಯಾಪಕವಾದ ನೋಟವನ್ನು ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸುತ್ತವೆ.

ಉದ್ದೇಶ

ಮಹಾನದಿ ನದಿಯ ಮೇಲ್ಭಾಗದ ಒಳಚರಂಡಿ ಜಲಾನಯನ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ, ಛತ್ತೀಸ್ಗಢದ ಬಯಲು ಪ್ರದೇಶದ ಮೇಲೆ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತವಾಗಿರುತ್ತದೆ, ಪ್ರವಾಹಗಳು ಕೆಳಮಟ್ಟದ ಡೆಲ್ಟಾ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಗೆ ವ್ಯತಿರಿಕ್ತವಾಗಿದೆ, ಅಲ್ಲಿ ಪ್ರವಾಹಗಳು ಬೆಳೆಗಳಿಗೆ ಹಾನಿಯಾಗಬಹುದು. ಜಲಾಶಯವನ್ನು ರಚಿಸುವ ಮೂಲಕ ಮತ್ತು ನೀರಿನ ಒಳಚರಂಡಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಿಂದ ನದಿಯ ಹರಿವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುವ ಮೂಲಕ ಈ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ನಿವಾರಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಲು ಅಣೆಕಟ್ಟು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು. ಈ ಅಣೆಕಟ್ಟು ಮಹಾನದಿ ನದಿಯ ಹರಿವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಹಲವಾರು ಜಲವಿದ್ಯುತ್ ಸಸ್ಯಗಳ ಮೂಲಕ ಜಲವಿದ್ಯುತ್ ಉತ್ಪಾದನೆಯನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುತ್ತದೆ.

ಮಹಾನದಿ ಡೆಲ್ಟಾದಲ್ಲಿ ಪ್ರವಾಹವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ೭೫೦೦೦೦ ಕಿ.ಮೀ. ಭೂಮಿಗೆ ನೀರಾವರಿ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಜಲವಿದ್ಯುತ್ ಉತ್ಪಾದನೆಯೂ ಸಹ ಉತ್ಪತ್ತಿಯಾಗುತ್ತದೆ. ಹಿರಾಕುಡ್ ಅಣೆಕಟ್ಟು ಮಹಾನಾಡಿನ ಒಳಚರಂಡಿಯ ೮೩೪೦೦ಕಿಮೀ2 (೨೦.೬× ೧೦೬ ಎಕರೆ) ಯನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುತ್ತದೆ. ಜಲಾಶಯವು ೮.೧೩೬ ಕಿ.ಮಿ. (೧.೯೫೨ ಕ್ಯೂ ಮೈಲಿ) ಒಟ್ಟಾರೆಯಾಗಿ ೫.೮೧೮ಕಿಮಿ3 (೧.೩೯೬ಕ್ಯೂ ಮೈಲಿ) ನ ಶೇಖರಣಾ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಹೊಂದಿದೆ.

ಅದು ೧೩೩೦೯೦ ಕಿ.ಮೀ. (೩೨.೮೯× ೧೦೬ ಎಕರೆ) ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಬರಿದುಮಾಡಿ, ಶ್ರೀಲಂಕಾದ ಎರಡು ಪಟ್ಟು ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಅಣೆಕಟ್ಟನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲು ಬಳಸಿದ ಭೂಮಿಯ, ಕಾಂಕ್ರೀಟ್ ಮತ್ತು ಕಲ್ಲು ವಸ್ತುಗಳ ಪ್ರಮಾಣವು ೮ ಮೀಟರ್ (೨೬ ಅಡಿ) ಅಗಲವನ್ನು ಹೊಂದಲು ಮತ್ತು ಕನ್ಯಾಕುಮಾರಿಯಿಂದ ಕಾಶ್ಮೀರದಿಂದ ಮತ್ತು ಅಮೃತಸರದಿಂದ ಅಸ್ಸಾಂನ ದಿಬ್ರುಗಢಕ್ಕೆ ಸುಗಮವಾಗಲು ಸಾಕಾಗುತ್ತದೆ. ಅಣೆಕಟ್ಟು ಒದಗಿಸಿದ ಯಶಸ್ವಿ ನೀರಾವರಿ ಮೂಲಕ, ಸಂಬಲ್ಪುರವನ್ನು ಒರಿಸ್ಸಾದ ಅಕ್ಕಿ ಬೌಲ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.