ಶೃಂಗೇರಿ

ಶೃಂಗೇರಿ ಒಂದು ಬೆಟ್ಟದ ಪಟ್ಟಣ. ಇದು ಭಾರತದ ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯದ ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿರುವ ತಾಲೂಕು ಕೇಂದ್ರವಾಗಿದೆ. ಇದು ಹಿಂದೂ ದೇವತಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಮತ್ತು ಅದ್ವೈತ ವೇದಾಂತ ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರದ ಪ್ರತಿಪಾದಕ ಆದಿ ಶಂಕರರಿಂದ ಸ್ಥಾಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಮೊದಲ ಮಠದ (ದಕ್ಷಿಣಾಮ್ನಾಯ ಶೃಂಗೇರಿ ಶಾರದ ಪೀಠಂ) ತಾಣವಾಗಿದೆ. ತುಂಗಾ ನದಿಯ ದಡದಲ್ಲಿರುವ ಈ ಪಟ್ಟಣವು ಶ್ರೀ ಶಾರದಾಂಬೆ, ಶ್ರೀ ವಿದ್ಯಾಶಂಕರ, ಶ್ರೀ ಮಲಹಾನಿಕರೇಶ್ವರ ಮತ್ತು ಇತರ ದೇವತೆಗಳ ದೇವಾಲಯಗಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಯಾತ್ರಿಕರನ್ನು ಸೆಳೆಯುತ್ತದೆ.

ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ

ಶೃಂಗೇರಿ ಎಂಬ ಹೆಸರು ಋಷ್ಯಶೃಂಗ-ಗಿರಿ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಿಂದ ಬಂದಿದ್ದು ಇದು ಋಷಿ ವಿಭಾಂಡಕ ಮತ್ತು ಅವನ ಮಗ ಋಷ್ಯಶೃಂಗನ ಆಶ್ರಮವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ರಾಮಾಯಣದ ಬಾಲಕಾಂಡದ ಒಂದು ಸಂಚಿಕೆಯಲ್ಲಿ ವಸಿಷ್ಠನು ಋಷ್ಯಶೃಂಗನು ಹೇಗೆ ಬರಪೀಡಿತ ರೋಮಪಾದ ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಮಳೆಯನ್ನು ತಂದನು ಎಂದು ವಿವರಿಸುತ್ತಾನೆ.

ದಂತಕಥೆಯ ಪ್ರಕಾರ ಶ್ರೀ ಆದಿ ಶಂಕರರು ತಮ್ಮ ಶಿಷ್ಯರಿಗೆ ಉಳಿದುಕೊಳ್ಳಲು ಮತ್ತು ಕಲಿಸಲು ಸ್ಥಳವನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಏಕೆಂದರೆ ಅವರು ತುಂಗಾ ನದಿಯ ಮೂಲಕ ನಡೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದಾಗ ಅವರು ಹೆರಿಗೆಗೆ ಒಳಗಾಗುತ್ತಿರುವ ಕಪ್ಪೆಗೆ ಬಿಸಿಲಿನಿಂದ ಆಶ್ರಯವನ್ನು ಒದಗಿಸಿದ ಹೆಡೆ ಎತ್ತಿದ ನಾಗರಹಾವನ್ನು ನೋಡಿದರು. ನೈಸರ್ಗಿಕ ಶತ್ರುಗಳು ತಮ್ಮ ಸಹಜತೆಯನ್ನು ಮೀರಿ ಹೋದ ಸ್ಥಳದಿಂದ ಆಶ್ಚರ್ಯಚಕಿತರಾದ ಅವರು ಹನ್ನೆರಡು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಇಲ್ಲಿಯೇ ಇದ್ದರು. ಶ್ರೀ ಆದಿ ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರು ಭಾರತದ ಉತ್ತರದಲ್ಲಿ (ಜ್ಯೋತಿರ್ಮಠದಲ್ಲಿ, ಬದರಿನಾಥದ ಬಳಿ), ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ (ಪುರಿಯಲ್ಲಿ) ಮತ್ತು ಪಶ್ಚಿಮದಲ್ಲಿ (ದ್ವಾರಕಾದಲ್ಲಿ) ಮಠಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು.

ಭೌಗೋಳಿಕತೆ ಮತ್ತು ಹವಾಮಾನ

ಶೃಂಗೇರಿಯು ೧೩.೪೨° ಉತ್ತರ ೭೫.೨೫° ಪೂರ್ವ. ಇದು ಸರಾಸರಿ ೬೭೨ ಮೀಟರ್ (೨೨೦೪ ಅಡಿ) ಎತ್ತರವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಸರಾಸರಿ ವಾರ್ಷಿಕ ತಾಪಮಾನವು ೨೩.೫ °ಸೆಲ್ಸಿಯಸ್ ಆಗಿದ್ದು ಏಪ್ರಿಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಗರಿಷ್ಠ ತಾಪಮಾನವು ೩೨ °ಸೆಲ್ಸಿಯಸ್ ತಲುಪುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಚಳಿಗಾಲದ ತಿಂಗಳುಗಳಲ್ಲಿ (ಡಿಸೆಂಬರ್-ಜನವರಿ) ಕಡಿಮೆ ತಾಪಮಾನವು ೧೬ °ಸೆಲ್ಸಿಯಸ್ ತಲುಪುತ್ತದೆ. ಗಮನಾರ್ಹ ಮಳೆ (ವಾರ್ಷಿಕ ಸರಾಸರಿ ೩೯೪೯ ಮಿಮೀ ) ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಜೂನ್, ಜುಲೈ ಮತ್ತು ಆಗಸ್ಟ್ ತಿಂಗಳುಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ.

೨೦೧೮ ರಲ್ಲಿ ಶೃಂಗೇರಿಯು ವಾರ್ಷಿಕ ೪,೯೮೧ ಮಿಲಿಮೀಟರ್ (೧೯೬.೧ ಇಂಚು) ಮಳೆಯನ್ನು ಪಡೆದರೆ, ಕಿಗ್ಗ ಹೋಬಳಿಯು ೬,೯೬೮ ಮಿಲಿಮೀಟರ್ (೨೭೪.೩ ಇಂಚು) ಅನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದು ಇದು ಆ ವರ್ಷ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಮಳೆಯಾಗಿದೆ. ೨೦೧೯ ಮತ್ತು ೨೦೨೨ ರ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಶೃಂಗೇರಿಯು ಅನುಕ್ರಮವಾಗಿ ೩,೮೧೯ ಮಿಲಿಮೀಟರ್ (೧೫೦.೪ ಇಂಚು) ಮತ್ತು ೩,೮೯೨ ಮಿಲಿಮೀಟರ್ (೧೫೩.೨ ಇಂಚು) ವಾರ್ಷಿಕ ಮಳೆಯನ್ನು ಪಡೆದಿದೆ.

ಜನಸಂಖ್ಯಾಶಾಸ್ತ್ರ

೨೦೧೧ ರ ಭಾರತದ ಜನಗಣತಿಯ ಪ್ರಕಾರ ಶೃಂಗೇರಿಯು ೩೬,೫೩೯ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು. ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಪುರುಷರು ೪೯% ಮತ್ತು ಮಹಿಳೆಯರು ೫೧% ರಷ್ಟಿದ್ದಾರೆ. ಶೃಂಗೇರಿಯು ಸರಾಸರಿ ೮೬% ಸಾಕ್ಷರತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ಇದು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸರಾಸರಿ ೭೪% ಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ: ಪುರುಷರ ಸಾಕ್ಷರತೆ ೯೦% ಮತ್ತು ಮಹಿಳಾ ಸಾಕ್ಷರತೆ ೮೨%.

ಶೃಂಗೇರಿಯಲ್ಲಿರುವ ದೇವಾಲಯಗಳು

ಶೃಂಗೇರಿಯು ಹಲವಾರು ಐತಿಹಾಸಿಕ ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ಶಾರದಾಂಬಾ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಶ್ರೀ ವಿದ್ಯಾಶಂಕರ ದೇವಸ್ಥಾನ ಮತ್ತು ಶ್ರೀ ಮಲಹಾನಿಕರೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನಗಳು ಪ್ರಮುಖವಾಗಿವೆ.

ಶ್ರೀ ಶಾರದಾಂಬಾ ದೇವಸ್ಥಾನ

ಮುಖ್ಯ ಲೇಖನ: ಶೃಂಗೇರಿ ಶಾರದಾಂಬ ದೇವಾಲಯ

ಶ್ರೀ ಶಾರದಾ ದೇವಸ್ಥಾನ ಮತ್ತು ಗೋಪುರ

ಶೃಂಗೇರಿಯ ಪೀಠಾಧಿಪತಿಯಾದ ಶ್ರೀ ಶಾರದ ಪುರಾತನ ದೇವಾಲಯವು ಭವ್ಯವಾದ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ಇದು ಶ್ರೀ ಆದಿ ಶಂಕರರು ದಕ್ಷಿಣಾಮ್ನಾಯ ಶೃಂಗೇರಿ ಶಾರದ ಪೀಠವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ. ಮೂಲತಃ ಇದು ಶ್ರೀ ಆದಿಶಂಕರರು ಬಂಡೆಯ ಮೇಲೆ ಕೆತ್ತಿದ ಶ್ರೀ ಚಕ್ರದ ಮೇಲೆ ಶ್ರೀಗಂಧದ ಮರದಿಂದ ಮಾಡಿದ ಶಾರದ ವಿಗ್ರಹವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಆಡಂಬರವಿಲ್ಲದ ದೇವಾಲಯವಾಗಿತ್ತು. ತರುವಾಯ, ಶ್ರೀ ಭಾರತೀ ಕೃಷ್ಣ ತೀರ್ಥರು ಮತ್ತು ಶ್ರೀ ವಿದ್ಯಾರಣ್ಯರು ಮರ ಮತ್ತು ಹೆಂಚಿನ ಛಾವಣಿಯೊಂದಿಗೆ ಕೇರಳ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಪ್ರಸ್ತುತ ಚಿನ್ನದ ವಿಗ್ರಹದೊಂದಿಗೆ ಶ್ರೀಗಂಧದ ವಿಗ್ರಹವನ್ನು ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಪಿಸಿದರು.

ಶ್ರೀ ಸಚ್ಚಿದಾನಂದ ಶಿವಾಭಿನವ ನೃಸಿಂಹ ಭಾರತಿಯವರು ಗರ್ಭಗುಡಿಯ ಸುತ್ತಲೂ ಗ್ರಾನೈಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಸ್ತುತ ರಚನೆಯನ್ನು ಬೆಳೆಸಿದರು ಮತ್ತು ಶ್ರೀ ಚಂದ್ರಶೇಖರ ಭಾರತಿಯವರು ಮೇ ೧೯೧೬ ರಲ್ಲಿ ಹೊಸ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಪಿಸಿದರು. ಶ್ರೀ ಅಭಿನವ ವಿದ್ಯಾತೀರ್ಥರು ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಸುಧಾರಣೆಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದರು. ಮಹಾಮಂಡಪವು ದುರ್ಗಾ, ರಾಜ ರಾಜೇಶ್ವರಿ, ದ್ವಾರಪಾಲಕರು ಮತ್ತು ದೇವಿಯರಂತಹ ದೇವತೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಉತ್ತಮವಾಗಿ ಕೆತ್ತಲಾದ ದೊಡ್ಡ ಕಲ್ಲಿನ ಕಂಬಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು ಇವುಗಳನ್ನು ತಮಿಳುನಾಡಿನಲ್ಲಿ ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡುವ ಶಿಲ್ಪಶಾಸ್ತ್ರದ ಪ್ರಕಾರ ಕೆತ್ತಲಾಗಿದೆ.

೧೨೭ ಅಡಿ ಎತ್ತರದ ರಾಜಗೋಪುರದ ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರದ ನಿರ್ಮಾಣವು ೨೦೧೪ ರಲ್ಲಿ ಪೂರ್ಣಗೊಂಡಿತು ಮತ್ತು ಅದರ ಕುಂಭಾಭಿಷೇಕವನ್ನು (ಭವ್ಯ ಉದ್ಘಾಟನೆ) ಶ್ರೀ ಭಾರತೀ ತೀರ್ಥ ಮಹಾಸ್ವಾಮೀಜಿಯವರು ೮ ಜೂನ್ ೨೦೧೪ ರಂದು ಜಯ ಸಂವತ್ಸರಿಯ ಜ್ಯೇಷ್ಠ ಶುದ್ಧ ದಶಮಿಯ ದಿನದಂದು ನೆರವೇರಿಸಿದರು.

ಶ್ರೀ ಶಾರದಾಂಬಾ ದೇವಾಲಯದ ಜೊತೆಗೆ, ಈ ಕೆಳಗಿನ ದೇವಾಲಯಗಳು ದೇವಾಲಯದ ಸಂಕೀರ್ಣದಲ್ಲಿವೆ:

• ಶ್ರೀ ತೋರಣ ಗಣಪತಿ
• ಶ್ರೀ ಆದಿ ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರು
• ಶ್ರೀ ಶಕ್ತಿ ಗಣಪತಿ
• ಶ್ರೀ ಕೋದಂಡರಾಮಸ್ವಾಮಿ
• ಶ್ರೀ ಮಲಯಾಳ ಬ್ರಹ್ಮ
• ಶ್ರೀ ಸುರೇಶ್ವರಾಚಾರ್ಯ
• ಶ್ರೀ ವಾಗೇಶ್ವರಿ ವಿದ್ಯಾರಣ್ಯ
• ಶ್ರೀ ಜನಾರ್ದನಸ್ವಾಮಿ
• ಶ್ರೀ ಆಂಜನೇಯ
• ಶ್ರೀ ಗರುಡ
• ಶ್ರೀ ಬಾಲಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಸ್ವಾಮಿ

ಶ್ರೀ ವಿದ್ಯಾಶಂಕರ ದೇವಸ್ಥಾನ

ಶ್ರೀ ವಿದ್ಯಾಶಂಕರ ದೇವಸ್ಥಾನ

ವಿದ್ಯಾಶಂಕರ ದೇವಸ್ಥಾನವನ್ನು ಕ್ರಿ.ಶ ೧೩೩೮ ರಲ್ಲಿ ಮಠಾಧೀಶ ಶ್ರೀ ವಿದ್ಯಾಶಂಕರರ ಸ್ಮರಣಾರ್ಥವಾಗಿ ಹರಿಹರನ ಪೋಷಕ-ಸಂತ ಶ್ರೀ ವಿದ್ಯಾರಣ್ಯ ಮತ್ತು ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಸಹೋದರರಾದ ಬುಕ್ಕರಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು. ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿನ ಶಾಸನಗಳು ಹಲವಾರು ವಿಜಯನಗರ ಚಕ್ರವರ್ತಿಗಳು ನೀಡಿದ ಕೊಡುಗೆಗಳನ್ನು ದಾಖಲಿಸುತ್ತವೆ ಆದರೆ ಈ ದೇವಾಲಯವು ಹೊಯ್ಸಳ (ಚಾಲುಕ್ಯ) ಮತ್ತು ವಿಜಯನಗರ (ದ್ರಾವಿಡ) ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸಿದ ಕಾರಣ ಬಹುಶಃ ಹಿಂದಿನ ಹೊಯ್ಸಳ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಕಲ್ಲಿನಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದು ಎತ್ತರದ ಸ್ತಂಭದ ಮೇಲೆ ನಿಂತಿದೆ ಹಾಗೂ ಹೆಚ್ಚು ಕಡಿಮೆ ಆಯತಾಕಾರದ ಪೂರ್ವ-ಪಶ್ಚಿಮ ತುದಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಪಶ್ಚಿಮ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಗರ್ಭಗೃಹವಿದ್ದು ಒಂದು ಕಡೆ ವಿದ್ಯಾ ಗಣಪತಿ ಮತ್ತು ಇನ್ನೊಂದು ಬದಿಯಲ್ಲಿ ದುರ್ಗೆಯ ಪ್ರತಿಮೆ ಇದೆ. ಗರ್ಭಗೃಹದ ಇತರ ಮೂರು ಬದಿಗಳಲ್ಲಿ ಬ್ರಹ್ಮ, ವಿಷ್ಣು ಮತ್ತು ಮಹೇಶ್ವರ ಅವರ ಪತ್ನಿಯರ ದೇವಾಲಯಗಳಿವೆ.

ತುಂಗಾ ನದಿ ಮತ್ತು ಮೆಟ್ಟಿಲುಗಳ ರಚನೆಯ ಪೂರ್ವಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ಹನ್ನೆರಡು ಕಂಬಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಮಂಟಪವಿದೆ (ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿ ರಾಶಿ ಸ್ತಂಭಗಳು ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ), ಇದನ್ನು ರಾಶಿಚಕ್ರದ ಹನ್ನೆರಡು ಚಿಹ್ನೆಗಳಿಂದ ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ. ಹನ್ನೆರಡು ಸೌರಮಾಸಗಳ ಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಸೂರ್ಯನ ಕಿರಣಗಳು ಪ್ರತಿಯೊಂದರ ಮೇಲೂ ಬೀಳುತ್ತವೆ. ನೆಲದ ಮೇಲೆ ದೊಡ್ಡ ವೃತ್ತವಿದ್ದು ನೆರಳುಗಳ ದಿಕ್ಕನ್ನು ಸೂಚಿಸಲು ಒಮ್ಮುಖ ರೇಖೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ. ಕೇಂದ್ರ ಚಾವಣಿಯು ಕಮಲದ ಮತ್ತು ಪೆಕಿಂಗ್ ಗಿಳಿಗಳೊಂದಿಗೆ ಒಂದು ಸೊಗಸಾದ ಕೆಲಸವಾಗಿದೆ. ಗರ್ಭಗೃಹದ ಮೇಲಿನ ವಿಮಾನವು ಶಿಖರ, ಮಹಾಪದ್ಮ ಮತ್ತು ಸ್ತೂಪದೊಂದಿಗೆ ಏರುತ್ತದೆ. ಮೇಲ್ಛಾವಣಿಯ ಉಳಿದ ಭಾಗವು ಇಳಿಜಾರಾದ ಚಾನೆಲ್ಡ್ ಚಪ್ಪಡಿಯಿಂದ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ನೆಲಮಾಳಿಗೆಯು ಪ್ರಾಣಿಗಳು, ಪುರಾಣ ಕಥೆಗಳು, ಶಿವ, ವಿಷ್ಣು, ದಶಾವತಾರ, ಕಾಳಿ, ಷಣ್ಮುಖ ಮುಂತಾದವುಗಳೊಂದಿಗೆ ವಿಸ್ತೃತವಾಗಿ ಕೆತ್ತಲಾಗಿದೆ. ಇತರ ಸಂಕೀರ್ಣ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳೆಂದರೆ ಕಲ್ಲಿನ ಉಂಗುರಗಳ ಸರಪಳಿಗಳು ಮತ್ತು ಮುಖದ ಒಳಗೆ ಕಲ್ಲಿನ ಚೆಂಡುಗಳೊಂದಿಗೆ ಘರ್ಜಿಸುವ ಸಿಂಹಗಳು, ಅದನ್ನು ತಿರುಗಿಸಬಹುದು. ಈ ದೇವಾಲಯವು ಭಾರತೀಯ ಪುರಾತತ್ವ ಇಲಾಖೆಯ ಉಸ್ತುವಾರಿಯಲ್ಲಿದೆ.

ಕಾರ್ತಿಕ ಶುಕ್ಲ ಪಕ್ಷದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ವಿದ್ಯಾತೀರ್ಥ ರಥೋತ್ಸವವನ್ನು ಅದ್ಧೂರಿಯಾಗಿ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಹಬ್ಬವು ತೃತೀಯಾದಿಂದ ನವಮಿಯವರೆಗೆ ಏಳು ದಿನಗಳವರೆಗೆ ಇರುತ್ತದೆ. ಸಪ್ತಮಿ ದಿನದಂದು ಜಗದ್ಗುರು ಭಾರತೀ ತೀರ್ಥ ಮಹಾಸ್ವಾಮೀಜಿ ವಿಶೇಷ ಪೂಜೆ ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತಾರೆ. ಶ್ರೀ ವಿದ್ಯಾಶಂಕರರ ಆರಾಧನೆಯನ್ನು ಷಷ್ಠಿ, ಸಪ್ತಮಿ ಮತ್ತು ಅಷ್ಟಮಿಯಂದು ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಶ್ರೀ ಮಲಹಾನಿಕರೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನ

ಶ್ರೀ ಮಲಹಾನಿಕರೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನ

ಮಲಹಾನಿಕರೇಶ್ವರ ಎಂದರೆ ಆತ್ಮದ ಕಲ್ಮಶಗಳನ್ನು ನಾಶಮಾಡುವವನು ಎಂದರ್ಥ. ಈ ಪ್ರಶಾಂತವಾದ ದೇವಾಲಯವು ಶೃಂಗೇರಿ ಪಟ್ಟಣದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸಣ್ಣ ಬೆಟ್ಟದ ಮೇಲಿದೆ ಮತ್ತು ಸುಮಾರು ೧೭೦ ಮೆಟ್ಟಿಲುಗಳ ಹಾರಾಟದ ಮೂಲಕ ತಲುಪಬಹುದು. ದೇವಾಲಯದ ರಚನೆಯು ನವರಂಗ, ಅಂತರಾಳ ಮತ್ತು ಗರ್ಭಗೃಹಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಕಲ್ಲಿನಲ್ಲಿ ಉತ್ತಮವಾದ ವಾಸ್ತುಶೈಲಿಯಾಗಿದೆ. ಚಾವಣಿಯು ಕಮಲದ ಮೊಗ್ಗು ಕೆತ್ತನೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ದೇವಾಲಯದ ಒಳಗಿನ ದೇವತೆಗಳಲ್ಲಿ ಮಲಹಾನಿಕರೇಶ್ವರ, ಭವಾನಿ, ಚಂಡಿಕೇಶ್ವರ, ದುರ್ಗಾ ಮತ್ತು ಸ್ತಂಭ ಗಣಪತಿ ಸೇರಿವೆ. ಈ ಲಿಂಗವನ್ನು ಋಷಿ ಕಶ್ಯಪನ ಮಗ ವಿಭಾಂಡಕ ಋಷಿ ಪೂಜಿಸಿದ್ದಾನೆಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಹಲವು ವರ್ಷಗಳ ತಪಸ್ಸಿನ ನಂತರ ವಿಭಾಂಡಕನು ಭಗವಂತನ ದರ್ಶನ ಪಡೆದು ಲಿಂಗದಲ್ಲಿ ವಿಲೀನನಾದನು. ೨೪ ನೇ ಜಗದ್ಗುರುಗಳಾದ ಶ್ರೀ ಅಹಿನವ ನರಸಿಂಹ ಭಾರತಿ (೧೫೯೯ - ೧೬೨೨) ಅವರು ಮುಂಭಾಗದ ಕಂಬಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದರಲ್ಲಿ ಅರಿಶಿನದ ತುಂಡಿನಿಂದ ಗಣೇಶನ ಆಕೃತಿಯನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸುವ ಮೂಲಕ ಸ್ತಂಭ ಗಣಪತಿಯನ್ನು ಕಲ್ಲಿನಲ್ಲಿ ರಚಿಸಿದರು. ದೇವಾಲಯದ ಹೊರಗೆ ಮೀನಾಕ್ಷಿ ಸಚ್ಚಿದಾನಂದೇಶ್ವರ, ಕ್ಷೇತ್ರ ಪಾಲಕ ಮತ್ತು ಬಿಂದು ಮಾಧವರ ಸಣ್ಣ ಗುಡಿಗಳಿವೆ.

ಮಹಾಶಿವರಾತ್ರಿಯಂದು ಜಗದ್ಗುರುಗಳು ಭಗವಂತನಿಗೆ ವಿಶೇಷ ಪೂಜೆ ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತಾರೆ. ಕಾರ್ತಿಕ ಪೂರ್ಣಿಮಾ ದಿನದಂದು ಜಗದ್ಗುರುಗಳ ಸಮ್ಮುಖದಲ್ಲಿ ಲಕ್ಷ ದೀಪೋತ್ಸವವನ್ನು ಅದ್ಧೂರಿಯಾಗಿ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ರಕ್ಷಕ ದೇವತೆಗಳ ದೇವಾಲಯಗಳು

ಶ್ರೀ ಆದಿ ಶಂಕರರು ಶೃಂಗೇರಿಯ ಸುತ್ತಲೂ ನಾಲ್ಕು ದಿಕ್ಕುಗಳಲ್ಲಿ ರಕ್ಷಕ ದೇವತೆಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು.

• ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಕಾಲ ಭೈರವ ದೇವಾಲಯ
• ಪಶ್ಚಿಮದಲ್ಲಿ ಕೆರೆ ಆಂಜನೇಯ ದೇವಸ್ಥಾನ
• ಉತ್ತರದಲ್ಲಿ ಕಾಳಿಕಾಂಬಾ ದೇವಾಲಯ
• ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿ ದುರ್ಗಾಂಬಾ ದೇವಾಲಯ

ಶ್ರೀ ಪಾರ್ಶ್ವನಾಥ ಸ್ವಾಮಿ ಬಸದಿ

ಶ್ರೀ ಪಾರ್ಶ್ವನಾಥ ಸ್ವಾಮಿ ಬಸದಿ

ಶ್ರೀ ಪಾರ್ಶ್ವನಾಥ ಬಸದಿ (ದಿಗಂಬರ ಜೈನ ದೇವಸ್ಥಾನ) ಶೃಂಗೇರಿ ಪಟ್ಟಣದ ಹೃದಯಭಾಗದಲ್ಲಿದೆ. ಈ ಬಸದಿಯನ್ನು ಬೇಲೂರು ಸಮೀಪದ ನಿಡುಗೋಡು ಗ್ರಾಮದ ವಿಜಯನಗರದ ಶಾಂತಿ ಶೆಟ್ಟಿಯವರ ಮೂಲ ಮಾರಿ ಸೆಟ್ಟಿಯವರ ನೆನಪಿಗಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಮುಖ್ಯ ದೇವಾಲಯವು ೫೦ ಅಡಿ ಉದ್ದ ಮತ್ತು ೩೦ ಅಡಿ ಅಗಲವಿದೆ. ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಕಲ್ಲಿನಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಇದು ಇಳಿಜಾರಾದ ಛಾವಣಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಬಸದಿಯು ಗರ್ಭಗೃಹ, ಸುಖನಾಸಿ, ನವರಂಗ, ಮುಖ ಮಂಟಪ ಮತ್ತು ಪ್ರದಕ್ಷಿಣ ಪಥಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.

ಗರ್ಭಗೃಹದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ಪಾರ್ಶ್ವನಾಥ ಸ್ವಾಮಿಯ ವಿಗ್ರಹವಿದ್ದು ಇದು ಕಪ್ಪು ಕಲ್ಲಿನಿಂದ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಇದು ಒಂದು ಅಡಿ ಎತ್ತರವಿದ್ದು, ಅದರ ತಳದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀಮತ್ಪರಿಸನಾಥಾಯ ನಮಃ ಎಂದು ಕೆತ್ತಲಾಗಿದೆ. ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಒಂದೇ ನಾಗರಹಾವು ಭಗವಂತನ ತಲೆಯ ಮೇಲೆ ತನ್ನ ಹೆಡೆ ಎತ್ತಿರುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಇಲ್ಲಿ ಒಂದು ಜೋಡಿ ನಾಗರ ಹಾವುಗಳು ತಮ್ಮ ಏಳು ಹೆಡೆಗಳನ್ನು ಕೊಡೆಯಂತೆ ಹಿಡಿದಿರುವುದು ವಿಶೇಷ. ಆದ್ದರಿಂದ ಈ ದೇವರನ್ನು ಜೋಡಿ ಪಾರ್ಶ್ವನಾಥ ಸ್ವಾಮಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಸುಖನಾಸಿಯಲ್ಲಿ ಪದ್ಮಾವತಿ ದೇವಿಯ ವಿಗ್ರಹವನ್ನು ಇರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದು ಸುಮಾರು ಒಂಬತ್ತು ಇಂಚು ಎತ್ತರ ಮತ್ತು ಕಪ್ಪು ಕಲ್ಲಿನಿಂದ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ ಅಮೃತಶಿಲೆ, ಸ್ಫಟಿಕ, ಕಪ್ಪು ಶಿಲೆಯ ಜಿನ ಚಿತ್ರಗಳು ಮತ್ತು ಗಂಧಕುಟಿಯಲ್ಲಿ ೨೪ ತೀರ್ಥಂಕರರ ಕಂಚಿನ ಚಿತ್ರಗಳು, ಹಾಗೆಯೇ ಬ್ರಹ್ಮ, ಸರಸ್ವತಿ ಮತ್ತು ಗಣಧರರ ವಿಗ್ರಹಗಳೂ ಇವೆ.

ಶೃಂಗೇರಿ ಶಾರದ ಪೀಠ

ಮುಖ್ಯ ಲೇಖನ: ಶೃಂಗೇರಿ ಶಾರದಾಪೀಠ

ಶಿಷ್ಯರ ಜೊತೆಗಿರುವ ಆದಿ ಶಂಕರ

ಶೃಂಗೇರಿ ಶಾರದ ಪೀಠ ಅಥವಾ ಮಠವು ಶ್ರೀ ಶಾರದಾಂಬಾ ದೇವಸ್ಥಾನದ ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕೆ, ತುಂಗಾ ನದಿಗೆ ಅಡ್ಡಲಾಗಿ ನರಸಿಂಹ ವನದಲ್ಲಿದೆ. ವಿದ್ಯಾತೀರ್ಥ ಸೇತು ಎಂಬ ಕಾಲು ಸೇತುವೆಯು ಎರಡು ಬದಿಗಳನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸುತ್ತದೆ. ಶೃಂಗೇರಿ ಶಾರದ ಪೀಠವನ್ನು ದಕ್ಷಿಣಾಮ್ನಾಯ ಶೃಂಗೇರಿ ಶಾರದ ಪೀಠ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಇದು ಶ್ರೀ ಆದಿ ಶಂಕರರು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ನಾಲ್ಕು ಹಿಂದೂ ಅದ್ವೈತ ಮಠಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಮಠದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರನ್ನು ಜಗದ್ಗುರು (ಜಗತ್ತಿಗೆ ಗುರುಗಳು) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರ ಹೆಸರನ್ನು ಶೀರ್ಷಿಕೆಯಾಗಿ ಸಹ ಹೊಂದಿದೆ. ಪ್ರಸ್ತುತ ಶೃಂಗೇರಿ ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯ ಶ್ರೀ ಭಾರತೀ ತೀರ್ಥ ಸ್ವಾಮೀಜಿ ಅವರು ಜಗದ್ಗುರು ವಿಧುಶೇಖರ ಭಾರತಿ ಅವರನ್ನು ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಯಾಗಿ ನಾಮಕರಣ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ.

ಹತ್ತಿರದ ಪ್ರೇಕ್ಷಣೀಯ ಸ್ಥಳಗಳು

ಶೃಂಗೇರಿ ಸುತ್ತಮುತ್ತ ಹಲವಾರು ಐತಿಹಾಸಿಕ ದೇವಾಲಯಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರೇಕ್ಷಣೀಯ ಸ್ಥಳಗಳಿವೆ.

ಶ್ರೀ ಚತುರ್ಮೂರ್ತಿ ವಿದ್ಯೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಸಿಂಹಗಿರಿ

ಸಿಂಹಗಿರಿ (ಹಳೆಯ ಶೃಂಗೇರಿ) ಶೃಂಗೇರಿ ಬಸ್ ನಿಲ್ದಾಣದಿಂದ ಸುಮಾರು ೨ ಕಿಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿರುವ ಒಂದು ಸಣ್ಣ ಹಳ್ಳಿ. ಇದು ವಿದ್ಯಾರಣ್ಯಪುರಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಬರುತ್ತದೆ. ಇದನ್ನು ೧೧ ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಶೃಂಗೇರಿ ಪೀಠವನ್ನು ಅಲಂಕರಿಸಿದ ೭ ನೇ ಜಗದ್ಗುರು ಶ್ರೀ ಸಿಂಹಗಿರಿ ಮಹಾಸ್ವಾಮಿಗಳು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಶ್ರೀ ಚತುರ್ಮೂರ್ತಿ ವಿದ್ಯೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಶ್ರೀ ವಿದ್ಯಾತೀರ್ಥ, ಭಹ್ಮ, ವಿಷ್ಣು ಮತ್ತು ಶಿವನ ನಾಲ್ಕು ವಿಗ್ರಹಗಳನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸುವ ಪ್ರತಿಮೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ಶೃಂಗೇರಿಯ ಹಲವಾರು ದೇವಾಲಯಗಳ ಅರ್ಚಕರು ಇದ್ದಾರೆ.

ರಾಜೀವ್ ಗಾಂಧಿ ಕೇಂದ್ರೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತ ವಿದ್ಯಾಪೀಠ, ಮೆಣಸೆ

ಮೆಣಸೆ ಶೃಂಗೇರಿ ಬಸ್ ನಿಲ್ದಾಣದಿಂದ ಬಾಳೆಹೊನ್ನೂರಿಗೆ ಹೋಗುವ ರಸ್ತೆಯಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ೪ ಕಿ.ಮೀ. ದೂರದಲ್ಲಿದೆ. ರಾಜೀವ್ ಗಾಂಧಿ ಕೇಂದ್ರೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತ ವಿದ್ಯಾಪೀಠವನ್ನು ೧೯೯೨ ರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗಿದ್ದು ಇದು ಕೇಂದ್ರೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ, ನವದೆಹಲಿಯ ಕ್ಯಾಂಪಸ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಇದರ ಶಿಲಾನ್ಯಾಸವನ್ನು ಶ್ರೀ ಭಾರತೀ ತೀರ್ಥ ಮಹಾಸ್ವಾಮೀಜಿಯವರು ಅಂದಿನ ಭಾರತದ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿಗಳಾದ ಶ್ರೀ ಆರ್. ವೆಂಕಟರಾಮನ್ ಅವರ ಸಮ್ಮುಖದಲ್ಲಿ ಹಾಕಿದರು. ೧೦ ಎಕರೆ ಕ್ಯಾಂಪಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಬಾಲಕ ಮತ್ತು ಬಾಲಕಿಯರ ವಸತಿ ನಿಲಯಗಳಿವೆ.

ಶ್ರೀ ಋಷ್ಯಶೃಂಗೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಕಿಗ್ಗಾ

ಕಿಗ್ಗ ಶೃಂಗೇರಿಯಿಂದ ೯ ಕಿ.ಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿರುವ ಒಂದು ಸಣ್ಣ ಹಳ್ಳಿ. ಶ್ರೀ ಋಷ್ಯಶೃಂಗೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನವು ತುಂಗಾದ ಉಪನದಿಯಾದ ನಂದಿನಿ ನದಿಯ ದಡದಲ್ಲಿದೆ. ವಿಜಯನಗರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಈ ದೇವಾಲಯವು ವಿಶಿಷ್ಟವಾದ ಆಕಾರದ ಲಿಂಗವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಮತ್ತು ಕೊಂಬುಗಳನ್ನು ಹೋಲುವ ಮೂರು ಮುಂಚೂಣಿಯಲ್ಲಿದೆ. ದೇವಾಲಯದ ಮುಂಭಾಗದಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ನಂದಿ ವಿಗ್ರಹವಿದೆ. ಋಷ್ಯಶೃಂಗ ಋಷಿ ಇಲ್ಲಿ ತಪಸ್ಸು ಮಾಡಿದನೆಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಲಿಂಗದ ಆರಾಧನೆಯು ೧೨ ಯೋಜನ (೧೦೦ ಮೈಲುಗಳು) ದೂರದವರೆಗೆ ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ಕ್ಷಾಮವನ್ನು ತಪ್ಪಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ದೇವಾಲಯದ ರಥೋತ್ಸವವನ್ನು ಚೈತ್ರ ಮಾಸದಲ್ಲಿ (ಮಾರ್ಚ್/ಏಪ್ರಿಲ್) ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಸಿರಿಮನೆ ಜಲಪಾತ, ಕಿಗ್ಗದ ಬಳಿ

ಸಿರಿಮನೆ ಜಲಪಾತವು ಶೃಂಗೇರಿಯಿಂದ ೧೨ ಕಿಮೀ ಮತ್ತು ಕಿಗ್ಗದಿಂದ ೫ ಕಿಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿದೆ. ಪ್ರವಾಸಿಗರು ಶೃಂಗೇರಿಯಿಂದ ಕಿಗ್ಗಾಗೆ ಬಸ್ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಬಹುದು, ನಂತರ ಜಲಪಾತವನ್ನು ತಲುಪಲು ಸ್ಥಳೀಯ ಆಟೋರಿಕ್ಷಾವನ್ನು ಬಾಡಿಗೆಗೆ ಪಡೆಯಬಹುದು.

ಶ್ರೀ ಶಾರದ ಲಕ್ಷ್ಮೀನರಸಿಂಹ ಪೀಠ, ಹರಿಹರಪುರ

ಹರಿಹರಿಪುರ ಶೃಂಗೇರಿಯಿಂದ ಸುಮಾರು ೨೦ ಕಿ.ಮೀ. ದೂರದಲ್ಲಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ಶಾರದಾ ಲಕ್ಷ್ಮೀನರಸಿಂಹ ಪೀಠವನ್ನು ಶ್ರೀ ಆದಿ ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರು ತುಂಗಾ ನದಿಯ ದಡದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಈ ಸ್ಥಳವು ಕಾಡು, ಅರೆಕಾನ ತೋಟಗಳು ಮತ್ತು ಸಣ್ಣ ಬೆಟ್ಟಗಳಿಂದ ಆವೃತವಾದ ಭತ್ತದ ಗದ್ದೆಗಳ ನಡುವೆ ಪ್ರಶಾಂತವಾಗಿದೆ. ಹರಿಹರಿಪುರದಿಂದ ಕೊಪ್ಪಕ್ಕೆ ಸಂಪರ್ಕ ಕಲ್ಪಿಸುವ ತುಂಗೆಗೆ ಅಡ್ಡಲಾಗಿ ೧೧೦ ವರ್ಷಗಳಷ್ಟು ಹಳೆಯದಾದ ಸೇತುವೆ ಇದೆ. ಈ ಸೇತುವೆಯನ್ನು ಸರ್.ಎಮ್. ವಿಶ್ವೇಶ್ವರಯ್ಯ ನಿರ್ಮಿಸಿದನೆಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ.