ಚಂಡಿ ದೇವಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಹರಿದ್ವಾರ

ಚಂಡಿ ದೇವಿ ದೇವಾಲಯ, ಹರಿದ್ವಾರ
चण्डी देवी मंदिर
ಭೂಗೋಳ
ಕಕ್ಷೆಗಳು	29°56′03″N 78°10′46″E
ದೇಶ	ಭಾರತ
ರಾಜ್ಯ	ಉತ್ತರಾಖಂಡ
ಜಿಲ್ಲೆ	ಹರಿದ್ವಾರ
ಸ್ಥಳ	ಹರಿದ್ವಾರ
ಇತಿಹಾಸ ಮತ್ತು ಆಡಳಿತ
ಸೃಷ್ಟಿಕರ್ತ	ಆದಿ ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯ

 

ಚಂಡಿ ದೇವಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಹರಿದ್ವಾರ ( ಹಿಂದಿ : चण्डी देवी मंदिर, हरिद्वार) ಭಾರತದ ಉತ್ತರಾಖಂಡ ರಾಜ್ಯದ ಪವಿತ್ರ ನಗರವಾದ ಹರಿದ್ವಾರದಲ್ಲಿರುವ ಚಂಡಿ ದೇವಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿತವಾದ ಹಿಂದೂ ದೇವಾಲಯವಾಗಿದೆ . ಈ ದೇವಾಲಯವು ಹಿಮಾಲಯದ ದಕ್ಷಿಣದ ಪರ್ವತ ಸರಪಳಿಯಾದ ಶಿವಾಲಿಕ್ ಬೆಟ್ಟಗಳ ಪೂರ್ವ ಶಿಖರದಲ್ಲಿ ನೀಲ್ ಪರ್ವತದ ಮೇಲೆ ನೆಲೆಗೊಂಡಿದೆ. ಚಂಡಿ ದೇವಿ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ೧೯೨೯ ರಲ್ಲಿ ಸುಚತ್ ಸಿಂಗ್ ಕಾಶ್ಮೀರದ ರಾಜನ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಿದನು. ಆದಾಗ್ಯೂ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿರುವ ಚಂಡಿ ದೇವಿಯ ಮುಖ್ಯ ಮೂರ್ತಿಯನ್ನು ೮ ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಅರ್ಚಕರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರಾದ ಆದಿ ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ನೀಲ್ ಪರ್ವತ ತೀರ್ಥ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ದೇವಾಲಯವು ಹರಿದ್ವಾರದಲ್ಲಿರುವ ಪಂಚ ತೀರ್ಥಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ (ಐದು ತೀರ್ಥಯಾತ್ರೆಗಳು).

ಚಂಡಿ ದೇವಿ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಸಿದ್ಧ ಪೀಠವಾಗಿ ಭಕ್ತರಿಂದ ಹೆಚ್ಚು ಪೂಜಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಇದು ಆರಾಧನೆಯ ಸ್ಥಳವಾಗಿದ್ದು, ಬಯಕೆಗಳು ಈಡೇರುತ್ತವೆ. ಹರಿದ್ವಾರದಲ್ಲಿರುವ ಅಂತಹ ಮೂರು ಪೀಠಗಳಲ್ಲಿ ಇದು ಒಂದು. ಇನ್ನೆರಡು ಮಾನಸಾ ದೇವಿ ದೇವಾಲಯ ಮತ್ತು ಮಾಯಾ ದೇವಿ ದೇವಾಲಯ .

ಚಂಡಿ ದೇವಿ

ಹರಿದ್ವಾರದ ಚಂಡಿ ಪಹಾರ್‌ನಲ್ಲಿ ತ್ರಿಶೂಲ. ಏಪ್ರಿಲ್ ೧೮೧೪.

ಚಂಡಿಕಾ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಚಂಡಿ ದೇವಿಯು ದೇವಾಲಯದ ಪ್ರಧಾನ ದೇವತೆಯಾಗಿದ್ದಾಳೆ. ಚಂಡಿಕಾ ಮೂಲದ ಕಥೆ ಹೀಗಿದೆ: ಬಹಳ ಹಿಂದೆಯೇ ರಾಕ್ಷಸ ರಾಜರಾದ ಶುಂಭ ಮತ್ತು ನಿಶುಂಭರು ಸ್ವರ್ಗದ ರಾಜ ಇಂದ್ರನ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡರು ಮತ್ತು ಸ್ವರ್ಗದಿಂದ ದೇವತೆಗಳನ್ನು ಎಸೆದರು. ದೇವತೆಗಳ ತೀವ್ರ ಪ್ರಾರ್ಥನೆಯ ನಂತರ ಪಾರ್ವತಿಯಿಂದ ದೇವಿಯು ಹೊರಹೊಮ್ಮಿದಳು. ಅಸಾಧಾರಣ ಸುಂದರ ಮಹಿಳೆ ಮತ್ತು ಅವಳ ಸೌಂದರ್ಯದಿಂದ ಆಶ್ಚರ್ಯಚಕಿತನಾದ ಶುಂಭ ಅವಳನ್ನು ಮದುವೆಯಾಗಲು ಬಯಸಿದನು. ಆಕೆ ನಿರಾಕರಿಸಿದ ನಂತರ, ಶುಂಭನು ಅವಳನ್ನು ಕೊಲ್ಲಲು ತನ್ನ ರಾಕ್ಷಸ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಾದ ಚಂಡ ಮತ್ತು ಮುಂಡರನ್ನು ಕಳುಹಿಸಿದನು. ಚಂಡಿಕಾ ಕೋಪದಿಂದ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡ ಚಾಮುಂಡಿ ದೇವತೆಯಿಂದ ಅವರು ಕೊಲ್ಲಲ್ಪಟ್ಟರು. ನಂತರ ಶುಂಭ ಮತ್ತು ನಿಶುಂಭರು ಒಟ್ಟಾಗಿ ಚಂಡಿಕಾಳನ್ನು ಕೊಲ್ಲಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದರು ಆದರೆ ದೇವತೆಯಿಂದ ಕೊಲ್ಲಲ್ಪಟ್ಟರು. ಅದರ ನಂತರ ಚಂಡಿಕಾ ನೀಲ್ ಪರ್ವತದ ತುದಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯದವರೆಗೆ ವಿಶ್ರಾಂತಿ ಪಡೆದಳು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ನಂತರ ಈ ದಂತಕಥೆಗೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಲು ಇಲ್ಲಿ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು. ಅಲ್ಲದೆ ಪರ್ವತ ಶ್ರೇಣಿಯಲ್ಲಿರುವ ಎರಡು ಶಿಖರಗಳನ್ನು ಶುಂಭ ಮತ್ತು ನಿಶುಂಭ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.

ದೇವಾಲಯ

ಚಂಡಿ ದೇವಿ ದೇವಾಲಯ, ಹರಿದ್ವಾರ

ಚಂಡಿ ದೇವಿ ದೇವಾಲಯಕ್ಕೆ ರೋಪ್ ವೇ ಮಾರ್ಗ

ದೇವಾಲಯವು ಹರ್ ಕಿ ಪೌರಿಯಿಂದ ೪ ಕಿ.ಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿದೆ. ದೇವಸ್ಥಾನವನ್ನು ತಲುಪಲು ಒಬ್ಬರು ಚಂಡಿಘಾಟ್‌ನಿಂದ ಮೂರು ಕಿಲೋಮೀಟರ್ ಟ್ರೆಕ್ಕಿಂಗ್ ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಅನುಸರಿಸಬೇಕು ಮತ್ತು ಹಲವಾರು ಮೆಟ್ಟಿಲುಗಳನ್ನು ಏರುವ ಮೂಲಕ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ತಲುಪಬೇಕು ಅಥವಾ ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಪರಿಚಯಿಸಲಾದ ರೋಪ್-ವೇ (ಕೇಬಲ್ ಕಾರ್) ಸೇವೆಯನ್ನು ಹತ್ತಬೇಕು. ಯಾತ್ರಾರ್ಥಿಗಳ ಅನುಕೂಲಕ್ಕಾಗಿ ಚಂಡಿ ದೇವಿ ಉದಂಖಟೋಲಾ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಹಗ್ಗ-ಮಾರ್ಗ ಸೇವೆಯನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಇದು ಯಾತ್ರಿಕರಿಗೆ ಹತ್ತಿರದ ಮಾನಸಾ ದೇವಿ ದೇವಾಲಯಕ್ಕೆ ಸಹ ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ರೋಪ್-ವೇ ಯಾತ್ರಿಕರನ್ನು ನಾಜಿಬಾಬಾದ್ ರಸ್ತೆಯಲ್ಲಿರುವ ಗೌರಿ ಶಂಕರ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಬಳಿ ಇರುವ ಕೆಳಗಿನ ನಿಲ್ದಾಣದಿಂದ ನೇರವಾಗಿ ೨೯೦೦ ಮೀ(೯೫೦೦ ಅಡಿ) ಎತ್ತರದಲ್ಲಿರುವ ಚಂಡಿ ದೇವಿ ದೇವಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಒಯ್ಯುತ್ತದೆ. . ರೋಪ್ ವೇ ಮಾರ್ಗದ ಒಟ್ಟು ಉದ್ದ ಸುಮಾರು ೭೪೦ ಮೀ(೨೪೩೦ ಅಡಿ) ಮತ್ತು ಎತ್ತರ ೨೦೮ ಮೀ(೬೮೨ ಅಡಿ) . ಬೆಟ್ಟದ ಇನ್ನೊಂದು ಬದಿಯಲ್ಲಿ ದಟ್ಟವಾದ ಅರಣ್ಯವಿದೆ. ರೋಪ್‌ವೇ ಗಂಗಾ ನದಿ ಮತ್ತು ಹರಿದ್ವಾರದ ರಮಣೀಯ ದೃಶ್ಯಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ.

ದೇವಾಲಯದ ಪ್ರಧಾನ ಅರ್ಚಕರಾದ ಮಹಂತ್ ಅವರು ದೇವಾಲಯವನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಾರೆ. ಸಾಮಾನ್ಯ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ದೇವಾಲಯವು ಬೆಳಿಗ್ಗೆ ೬.೦೦ ಗಂಟೆಯಿಂದ ರಾತ್ರಿ ೮.೦೦ ಗಂಟೆಯವರೆಗೆ ತೆರೆದಿರುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಬೆಳಗ್ಗಿನ ಆರತಿಯು ೫.೩೦ ಗಂಟೆಗೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ. ದೇವಾಲಯದ ಆವರಣದಲ್ಲಿ ಚರ್ಮದ ಪರಿಕರಗಳು, ಮಾಂಸಾಹಾರಿ ಆಹಾರ ಮತ್ತು ಆಲ್ಕೊಹಾಲ್ಯುಕ್ತ ಪಾನೀಯಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟುನಿಟ್ಟಾಗಿ ನಿಷೇಧಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಮಹತ್ವ

ಈ ದೇವಾಲಯವು ಭಾರತದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಾಚೀನ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಚಂಡಿ ಚೌದಾಸ್ ಮತ್ತು ನವರಾತ್ರಿಯ ಉತ್ಸವಗಳು ಮತ್ತು ಹರಿದ್ವಾರದಲ್ಲಿ ಕುಂಭ ಮೇಳದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಸಾವಿರಾರು ಭಕ್ತರು ತಮ್ಮ ಇಷ್ಟಾರ್ಥಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾದ ದೇವತೆಗಳ ಆಶೀರ್ವಾದವನ್ನು ಪಡೆಯಲು ದೇವಾಲಯಕ್ಕೆ ಬರುತ್ತಾರೆ. ಹರಿದ್ವಾರಕ್ಕೆ ಹೋಗುವ ಯಾತ್ರಾರ್ಥಿಗಳು ಭೇಟಿ ನೀಡಲೇಬೇಕಾದ ದೇವಾಲಯವಾಗಿದೆ.

ಚಂಡಿದೇವಿ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿ ಹನುಮಂತನ ತಾಯಿ ಅಂಜನಾ ದೇವಸ್ಥಾನವಿದೆ ಮತ್ತು ಚಂಡಿ ದೇವಿ ದೇವಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡುವ ಭಕ್ತರು ಈ ದೇವಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡುತ್ತಾರೆ. ನೀಲೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯವು ನೀಲ ಪರ್ವತದ ತಪ್ಪಲಿನಲ್ಲಿದೆ. ಮಾನಸ ಮತ್ತು ಚಂಡಿ, ಪಾರ್ವತಿ ದೇವಿಯ ಎರಡು ರೂಪಗಳು ಯಾವಾಗಲೂ ಪರಸ್ಪರ ಹತ್ತಿರದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತವೆ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗಿದೆ. ಗಂಗಾನದಿಯ ಎದುರು ದಡದಲ್ಲಿರುವ ಬಿಲ್ವ ಪರ್ವತದ ಬೆಟ್ಟದ ಇನ್ನೊಂದು ಬದಿಯಲ್ಲಿ ಮಾನಸ ದೇವಾಲಯವಿದೆ. ಹರಿಯಾಣದ ಪಂಚಕುಲದಲ್ಲಿರುವ ಮಾತಾ ಮಾನಸ ದೇವಿ ಮಂದಿರದ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿ ಚಂಡೀಗಢದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಚಂಡಿ ಮಂದಿರವಿರುವುದರಿಂದ ಈ ನಂಬಿಕೆಯು ಇತರ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿಯೂ ನಿಜವಾಗಿದೆ.

ಇತರ ಚಂಡಿ ದೇವಿ ದೇವಾಲಯಗಳು

• ಚಂಡಿ ಮಂದಿರ, ಚಂಡೀಗಢ ಚಂಡಿ ದೇವಿ ಚಂಡೀಗಢದ ಪ್ರಧಾನ ದೇವತೆ.
• ಗಂಡಕಿ ಚಂಡಿ, ನೇಪಾಳದ ಪೋಖರಾ ಬಳಿಯ ಗಂಡಕಿ, ಶಕ್ತಿ ಪೀಠ
• ಮಂಗಳ ಚಂಡಿಕಾ, ಉಜ್ಜನಿ, ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ, ಒಂದು ಶಕ್ತಿ ಪೀಠ
• ಸಪ್ತಶರಂಗಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ವಾಣಿ, ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ
• ಮಹಾಲಕ್ಷ್ಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಮುಂಬೈ, ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ
• ಹೆಡವ್ಡೆ ಮಹಾಲಕ್ಷ್ಮಿ ದೇವಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಮುಂಬೈ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ
• ವೈಷ್ಣೋ ದೇವಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಕತ್ರಾ, ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರ
• ಕಟಕ್ ಚಂಡಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಕಟಕ್, ಒರಿಸ್ಸಾ .
• ಅಷ್ಟಾದಶ ಭುಜ ಮಹಾಲಕ್ಷ್ಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಸ್ಕಂಧಾಶ್ರಮ, ಸೇಲಂ, ತಮಿಳುನಾಡು
• ಮಂಗಲ್ ಚಂಡಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಗುವಾಹಟಿ, ಅಸ್ಸಾಂ
• ಮಂಗಲ್ ಚಂಡಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಚಂಡಿತಾಲಾ, ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ .

ಗ್ಯಾಲರಿ

• 
  ಚಂಡಿ ದೇವಿ ಉದಂಖ್ತೋಲಾ (ರೋಪ್‌ವೇ) ನಿಲ್ದಾಣ
• 
  ರೋಪ್‌ವೇಯಿಂದ ಗಂಗಾ ನದಿಯ ನೋಟ

ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು

• ಹರಿದ್ವಾರ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಧಾರ್ಮಿಕ ಸ್ಥಳಗಳು