ಸದಸ್ಯ:ಖೇಥಾನ್ ಎಂ/ನನ್ನ ಪ್ರಯೋಗಪುಟ
ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜಕೀಯ ಇತಿಹಾಸ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಕರ್ನಾಟಕದ ರಾಜಕೀಯ ಇತಿಹಾಸವು 4 ರಿಂದ 16 ನೇ ಶತಮಾನಗಳವರೆಗೆ ವ್ಯಾಪಿಸಿದೆ, ಭಾರತದ ಕರ್ನಾಟಕ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ವಿಕಸನಗೊಂಡ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಗಳು ಉಪಖಂಡದ ಮೇಲೆ ಶಾಶ್ವತ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರಿತು. ಇದಕ್ಕೂ ಮೊದಲು, ಅನ್ಯ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಗಳು ಈ ಪ್ರದೇಶದ ಮೇಲೆ ಹಿಡಿತ ಸಾಧಿಸಿದವು, ಮತ್ತು ಶಕ್ತಿಯ ನ್ಯೂಕ್ಲಿಯಸ್ ಆಧುನಿಕ ಕರ್ನಾಟಕದ ಹೊರಗಿದೆ. ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಯುಗವನ್ನು ವಿಶಾಲವಾಗಿ ಹಲವಾರು ಅವಧಿಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಬಹುದು: ಆರಂಭಿಕ ಸ್ಥಳೀಯ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ; ಉತ್ತರ ಭಾರತದ ಗಂಗಾ ಬಯಲು ಪ್ರದೇಶಗಳ ಯಶಸ್ವಿ ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ಮತ್ತು ವೆಂಗಿ ಪ್ರದೇಶದ ಮೇಲೆ ತಮಿಲಕಂ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಗಳೊಂದಿಗೆ ಪೈಪೋಟಿ; ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಡೆಕ್ಕನ್ನ ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ಮತ್ತು ಮುಸ್ಲಿಂ ಆಕ್ರಮಣದ ವಿರುದ್ಧ ಬಲವರ್ಧನೆ. ಸ್ವತಂತ್ರ ಶಕ್ತಿಯಾಗಿ ಕರ್ನಾಟಕ ಪ್ರದೇಶದ ಉದಯದ ಮೂಲಗಳು ಅಧಿಕೃತ ಸಂಸ್ಕೃತದ ಜೊತೆಗೆ ಕನ್ನಡದ ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಆಡಳಿತ ನಡೆಸುವ ಸ್ಥಳೀಯ ಆಡಳಿತಗಾರರ ಮುಂಚಿನ ಬನವಾಸಿಯ ಕದಂಬ ರಾಜವಂಶದ ನಾಲ್ಕನೇ ಶತಮಾನದ ಜನನದ ಹಿಂದಿನದು. ಈ ಪ್ರದೇಶದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯನ್ನು ನಿರಂತರ ಭೌಗೋಳಿಕ ರಾಜಕೀಯ ಘಟಕವಾಗಿ ಮತ್ತು ಕನ್ನಡವನ್ನು ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಭಾಷೆಯಾಗಿ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡುವ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಆರಂಭಿಕ ಹಂತವಾಗಿದೆ.
ಕರ್ನಾಟಕದ ದಕ್ಷಿಣ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ, ತಲಕಾಡಿನ ಪಶ್ಚಿಮ ಗಂಗಾಗಳು ಕದಂಬರ ಸಮಕಾಲೀನರಾಗಿದ್ದರು. ಕಡಂಬಗಳು ಮತ್ತು ಗಂಗಾಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿ ಬಾದಾಮಿ ಚಾಲುಕ್ಯ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ, ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ, ಪಶ್ಚಿಮ ಚಾಲುಕ್ಯ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ, ಹೊಯ್ಸಳ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ಮತ್ತು ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ರಾಜವಂಶಗಳು, ಇವೆಲ್ಲವೂ ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತೀಯ ಧರ್ಮಗಳನ್ನು ಪೋಷಿಸುತ್ತಾ ಪಶ್ಚಿಮದಿಂದ ಬರುವ ಹೊಸ ಸಂಸ್ಕೃತಿಗಳಿಗೆ ಸಹಿಷ್ಣುತೆಯನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತವೆ ಉಪಖಂಡದ. ಡೆಕ್ಕನ್ ಮೇಲೆ ಮುಸ್ಲಿಂ ಆಕ್ರಮಣವು 14 ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ud ಳಿಗಮಾನ್ಯ ಸುಲ್ತಾನರನ್ನು ಮುರಿಯಲು ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಬೀದರ್‌ನ ಬಹಮನಿ ಸುಲ್ತಾನರ ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ಡೆಕ್ಕನ್ ಪ್ರದೇಶದ ಬಿಜಾಪುರ ಸುಲ್ತಾನರ ಆಳ್ವಿಕೆಯು ಪ್ರಾಚೀನ ಹಿಂದೂ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳನ್ನು ಈ ಪ್ರದೇಶದ ಹೊಸ ಇಸ್ಲಾಮಿಕ್ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯೊಂದಿಗೆ ಬೆರೆಯಲು ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಆನುವಂಶಿಕ ಆಡಳಿತ ಕುಟುಂಬಗಳು ಮತ್ತು ಕುಲಗಳು ದೊಡ್ಡ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಗಳಿಗೆ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದವು ಮತ್ತು ಸ್ಥಳೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಮತ್ತು ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳನ್ನು ಎತ್ತಿಹಿಡಿದವು. 1565 ರಲ್ಲಿ ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಪತನವು ಕನ್ನಡ-ಮಾತನಾಡುವ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಸಣ್ಣ ರಾಜ್ಯಗಳಾಗಿ ನಿಧಾನವಾಗಿ ವಿಘಟಿಸಿತು, ಇದು 1947 ರಲ್ಲಿ ಏಕೀಕರಣ ಮತ್ತು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಬರುವವರೆಗೂ ವಿದೇಶಿಯರು ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ಹೊಂದಿದ್ದ ಯುಗದಲ್ಲಿ ಸ್ವಾಯತ್ತತೆಯನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಹೆಣಗಾಡಿತು.
ಕಡಂಬಸ್ ಮತ್ತು ಗಂಗಾ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
_in_Lakshmi_Devi_temple_complex_at_Doddagaddavalli.JPG)
ಮೊದಲ ಸಹಸ್ರಮಾನದ ಆರಂಭದ ಶತಮಾನಗಳ ಮೊದಲು ಮತ್ತು ಕರ್ನಾಟಕ ಪ್ರದೇಶದ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಮಾಘಡಾದ ಮೌರ್ಯರು ಮತ್ತು ನಂತರದ ಸತವಾಹನರು, ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಗಳ ಅಧಿಕಾರ ಕೇಂದ್ರಗಳು ಕ್ರಮವಾಗಿ ಗಂಗಾ ಬಯಲು ಮತ್ತು ಮಧ್ಯ ಭಾರತದಲ್ಲಿದ್ದವು. ಸಾತವಾಹನಗಳ ದುರ್ಬಲತೆಯೊಂದಿಗೆ, ಕಾಂಚಿಯ ಪಲ್ಲವರು ಸ್ವಲ್ಪ ಸಮಯದವರೆಗೆ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ಪಡೆದರು.4 ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ, ಬನವಾಸಿಯ ಕದಂಬ ರಾಜವಂಶದ ಅಧಿಕಾರದ ಏರಿಕೆಯು ಕರ್ನಾಟಕ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಸ್ವತಂತ್ರ ರಾಜಕೀಯ ಘಟಕವೆಂದು ಮತ್ತು ಕನ್ನಡವನ್ನು 5 ನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯದಿಂದ ಆಡಳಿತ ಭಾಷೆಯಾಗಿ ಗುರುತಿಸಿತು. ಕದಂಬರು ತಲಗುಂಡ ಪ್ರದೇಶದ (ಆಧುನಿಕ ಶಿವಮೊಗ್ಗ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ) ಶಾಸನಗಳಿಂದ ಸಾಬೀತಾಗಿದೆ.ಪಲ್ಲವ ಕಾವಲುಗಾರರಿಂದ ಅವಮಾನಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ತಲಗುಂದ ಮೂಲದ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಮೂಲದ ಮಯೂರಶರ್ಮ, ಬನವಾಸಿ ಪ್ರದೇಶದ ಪಲ್ಲವ ನಿಯಂತ್ರಣದ ವಿರುದ್ಧ ಕೋಪಗೊಂಡು 345 ರಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಘೋಷಿಸಿದನು.ಅನೇಕ ಯುದ್ಧಗಳ ನಂತರ, ಪಲ್ಲವ ರಾಜನು ಕದಂಬರ ಸಾರ್ವಭೌಮತ್ವವನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳಬೇಕಾಯಿತು ಮತ್ತು ಸ್ಥಾಪಕ ರಾಜ ಮಯೂರಶರ್ಮನು ಬನವಾಸಿಯಲ್ಲಿ (ಇಂದಿನ ಉತ್ತರ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ) ಕಿರೀಟವನ್ನು ಧರಿಸಿದ್ದನು.
ಕದಂಬರು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ವಕಾಟಕರು ಮತ್ತು ಗುಪ್ತಾ ರಾಜವಂಶಗಳೊಂದಿಗೆ ವೈವಾಹಿಕ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಬೆಳೆಸಿದರು ಎಂಬುದು ಅವರ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ದೃ ಪಡಿಸುತ್ತದೆ. "ಕದಂಬ ಕುಟುಂಬದ ಆಭರಣ" ಮತ್ತು "ವಿಶಾಲ ಹರಡುವ ಜ್ವಾಲೆಯ ರಾಜರಲ್ಲಿ ಸೂರ್ಯ" ಎಂದು ಶಾಸನಗಳು ವಿವರಿಸುವ ರಾಜವಂಶದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಬಲ ಆಡಳಿತಗಾರ ಕಾಕುಸ್ಥವರ್ಮ, ಒಂದು ಮಗಳನ್ನು ವಕಾಟಕ ನರೇಂದ್ರಸೇನ ಮತ್ತು ಇನ್ನೊಂದು ಮಗನನ್ನು ಚಂದ್ರಗುಪ್ತ II ರ ಮೊಮ್ಮಗ ಸ್ಕಂದಗುಪ್ತನಿಗೆ ಕೊಟ್ಟನು. ಗುಪ್ತಾ ರಾಜವಂಶ. ಖೇಮೇಂದ್ರ ಅವರ ಸಮಕಾಲೀನ ಸಂಸ್ಕೃತ ಬರವಣಿಗೆಯ ಐಚಿತ್ಯ ವಿಚಾರ್ಚಾವನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸುವ ಮೂಲಕ ಇತಿಹಾಸಕಾರರು ರಾಜಕೀಯ ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಏರಿದ್ದಾರೆ, ಇದು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕವಿ ಕಾಳಿದಾಸ ಅವರ ಕುಂತಲೇಶ್ವರ ದೌತ್ಯರ ಬರವಣಿಗೆಯ ಭಾಗಗಳನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ. ಕದಂಬ ರಾಜನ ಆಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಆಸನವನ್ನು ನೀಡದ ಮತ್ತು ನೆಲದ ಮೇಲೆ ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳಬೇಕಾದ ರಾಯಭಾರಿಯಾಗಿ ಕದಂಬ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಭೇಟಿಯನ್ನು ಕಾಳಿದಾಸ ಇಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಇತಿಹಾಸಕಾರರು ಈ ಕೃತ್ಯವನ್ನು ತಮ್ಮನ್ನು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ಗುಪ್ತಾ ರಾಜವಂಶಕ್ಕೆ ಸಮಾನರೆಂದು ಭಾವಿಸಿದ ಕದಂಬರ ಪ್ರತಿಪಾದನೆಯೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ.
ಕೌಡಂಬ ಆಡಳಿತವನ್ನು 6 ನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ ಕೊನೆಗೊಳಿಸಿದ ಕೌಟುಂಬಿಕ ಕಲಹಗಳು ಮತ್ತು ಘರ್ಷಣೆಗಳು ಕೊನೆಯ ಕದಂಬ ದೊರೆ ಕೃಷ್ಣ ವರ್ಮಾ II ರನ್ನು ಚಾಲುಕ್ಯ ud ಳಿಗಮಾನ್ಯದ ಪುಲಕೇಶಿನ್ I ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡಾಗ ಅವರ ಸಾರ್ವಭೌಮ ಆಡಳಿತವನ್ನು ಕೊನೆಗೊಳಿಸಿತು. ಕಡಂಬರು ಅನೇಕ ಶತಮಾನಗಳಿಂದ ಕರ್ನಾಟಕ ಮತ್ತು ಗೋವಾದ ಭಾಗಗಳನ್ನು ಆಳುತ್ತಲೇ ಇದ್ದರು ಆದರೆ ಮತ್ತೆ ಸ್ವತಂತ್ರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಕೆಲವು ಇತಿಹಾಸಕಾರರು ಕದಂಬರನ್ನು ಕರ್ನಾಟಕ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಸಂಪ್ರದಾಯದ ಉಗಮಸ್ಥಾನವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ, ಆದರೆ ಕಾಂಚಿಯ ಸಮಕಾಲೀನ ಪಲ್ಲವರು ನಿರ್ಮಿಸಿದ ರಚನೆಗಳಿಗೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ ಅಂಶಗಳು ಇದ್ದವು. ಆಧುನಿಕ ಬೆಲ್ಗಾಮ್ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಹಲ್ಸಿಯಲ್ಲಿ 5 ನೇ ಶತಮಾನದ ಉತ್ತರಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ಉಳಿದಿರುವ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ಕದಂಬ ರಚನೆ. ಅವರ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಶೈಲಿಯ ಪ್ರಮುಖ ಲಕ್ಷಣವೆಂದರೆ, ಇದು ಶತಮಾನಗಳ ನಂತರ ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿತ್ತು ಮತ್ತು ಇದನ್ನು ಹೊಯ್ಸಳರು ಮತ್ತು ವಿಜಯನಗರ ರಾಜರು ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದರು, ಕಡಂಬ ಶಿಕರ (ಕಡಂಬ ಗೋಪುರ) ಮೇಲೆ ಕಲಾಸಾ (ಮಡಕೆ) ಇದೆ.
ಕದಂಬರ ಸಮಕಾಲೀನರಾದ ಪಶ್ಚಿಮ ಗಂಗಾ ರಾಜವಂಶವು ಕೋಲಾರದಿಂದ ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಬಂದಿತು ಆದರೆ 4 ನೇ ಶತಮಾನದ ಉತ್ತರಾರ್ಧದಲ್ಲಿ - 5 ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ರಾಜಧಾನಿಯನ್ನು ಆಧುನಿಕ ಮೈಸೂರು ಜಿಲ್ಲೆಯ ತಲಾಕಾಡ್‌ಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲಾಯಿತು.ಅವರು ಐತಿಹಾಸಿಕವಾಗಿ ಗಂಗವಾಡಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಆಧುನಿಕ ದಕ್ಷಿಣ ಜಿಲ್ಲೆಗಳಾದ ಕರ್ನಾಟಕವನ್ನು ಆಳಿದರು. ಕರ್ನಾಟಕ ಪ್ರದೇಶದ ಕನ್ನಡ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ತಮಿಳುಕಂನ ತಮಿಳು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಗಳ ನಡುವೆ ಬಫರ್ ರಾಜ್ಯವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿರುವ ಪಶ್ಚಿಮ ಗಂಗಾ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಆವಿಷ್ಕಾರಗಳು ಮಿಶ್ರ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತವೆ. ಅವರ ಸಾರ್ವಭೌಮ ಆಡಳಿತವು ಕಡಂಬರು ಬಾದಾಮಿ ಚಾಲುಕ್ಯರ ನಿಯಂತ್ರಣಕ್ಕೆ ಬಂದಾಗ ಅದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಕೊನೆಗೊಂಡಿತು. ಪಶ್ಚಿಮ ಗಂಗಾಗಳು ಹನ್ನೊಂದನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದವರೆಗೂ ತಂಜಾವೂರಿನ ಚೋಳರಿಂದ ಸೋಲಿಸಲ್ಪಟ್ಟರು. ಗಂಗರಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಕಿಂಗ್ ದುರ್ವಿನಿತಾ ಮತ್ತು ಶಿವಮಾರ II, ಸಮರ್ಥ ಯೋಧರು ಮತ್ತು ವಿದ್ವಾಂಸರು ಎಂದು ಮೆಚ್ಚುಗೆ ಪಡೆದರು, ಮತ್ತು ಕನ್ನಡ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ಬಿಲ್ಡರ್, ಯೋಧ ಮತ್ತು ಬರಹಗಾರರಾಗಿದ್ದ ಸಚಿವ ಚಾವುಂಡರಾಯ.ಈ ಗಂಗಾಗಳ ಪ್ರಮುಖ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಕೊಡುಗೆಗಳು ಶ್ರವಣಬೆಳಗೋಳದ ಸ್ಮಾರಕಗಳು ಮತ್ತು ಬಸದಿಗಳು, ಗೋಮಟೇಶ್ವರನ ಏಕಶಿಲೆ ಪ್ರಾಚೀನ ಕರ್ನಾಟಕದ ಶಿಲ್ಪಕಲೆ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಕಂಬದಹಳ್ಳಿಯಲ್ಲಿನ ಪಂಚಕುಟ ಬಸಡಿ (ಐದು ಗೋಪುರಗಳು) ಯಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಸಾಧನೆ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಅವರ ಉಚಿತ ನಿಂತಿರುವ ಸ್ತಂಭಗಳು (ಮಹಾಸ್ಥಂಭಗಳು ಮತ್ತು ಬ್ರಹ್ಮಸ್ಥಂಭಗಳು ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತವೆ) ಮತ್ತು ಶಿಲ್ಪಕಲೆಯ ವಿವರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಹೀರೋ ಕಲ್ಲುಗಳನ್ನು (ವರ್ಗಲ್) ಸಹ ಒಂದು ಅನನ್ಯ ಕೊಡುಗೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಬಾದಾಮಿ ಚಾಲುಕ್ಯರು[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ಕರ್ನಾಟಕದ ಐಹೋಲ್ ಮತ್ತು ಬಾದಾಮಿ ಪ್ರದೇಶದ ಸ್ಥಳೀಯರಾದ ಚಾಲುಕ್ಯ ರಾಜವಂಶವು ಮೊದಲಿಗೆ ಕದಂಬರ ud ಳಿಗಮಾನ್ಯರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರು ತಮ್ಮ ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯ ಜೊತೆಗೆ ಕನ್ನಡದ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸಿದರು. 6 ನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ, ಪುಳಕೇಶಿನ್ I ಬಾದಾಮಿಯ ಬೆಟ್ಟದ ಕೋಟೆಯನ್ನು ತನ್ನ ಅಧಿಕಾರ ಕೇಂದ್ರವನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿದಾಗ ಚಾಲುಕ್ಯರು ತಮ್ಮದೇ ಆದೊಳಗೆ ಬಂದರು. ಪುಲಕೇಶಿನ್ II ರ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ತಪ್ತಿ ನದಿ ಮತ್ತು ನರ್ಮದಾ ನದಿಯನ್ನು ದಾಟಿ ಉತ್ತರಕ್ಕೆ ದಂಡಯಾತ್ರೆಗಳನ್ನು ಕಳುಹಿಸಿತು ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ಭಾರತದ ರಾಜ (ಉತ್ತರಪತೇಶ್ವರ) ಹರ್ಷವರ್ಧನನನ್ನು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ಧಿಕ್ಕರಿಸಿತು. ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಬರೆಯಲ್ಪಟ್ಟ ಪುಲಕೇಶಿನ್ II ರ ಐಹೋಲ್ ಶಾಸನ ಮತ್ತು 634, ರ ಹಳೆಯ ಕನ್ನಡ ಲಿಪಿಯಲ್ಲಿ ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ. ದಕ್ಷಿಣ ರಾಜಸ್ಥಾನದ ಮಾಲ್ವಾ, ಲತಾ ಮತ್ತು ಗುರ್ಜರಸ್. ಪುಲಕೇಶಿನ್ II ರ ವಿರುದ್ಧದ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಕನ್ನೌಜ್ ರಾಜ ಹರ್ಷನು ತನ್ನ ಹರ್ಷವನ್ನು (ಸಂತೋಷದಾಯಕ ಸ್ವಭಾವವನ್ನು) ಹೇಗೆ ಕಳೆದುಕೊಂಡನೆಂದು ಶಾಸನವು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ
ಈ ವಿಜಯಗಳು ಅವನಿಗೆ ದಕ್ಷಿಣಪಥ ಪೃಥ್ವಿಸ್ವಾಮಿ (ದಕ್ಷಿಣದ ಅಧಿಪತಿ) ಎಂಬ ಬಿರುದನ್ನು ಗಳಿಸಿದವು. ಪುಲಕೇಶಿನ್ II ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ತನ್ನ ವಿಜಯಗಳನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿದನು, ಅಲ್ಲಿ ಅವನು ಎಲ್ಲಾ ರಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ತನ್ನ ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡನು ಮತ್ತು ಇಂದಿನ ಒರಿಸ್ಸಾದ ಬಂಗಾಳಕೊಲ್ಲಿಯನ್ನು ತಲುಪಿದನು. ಗುಜರಾತ್ ಮತ್ತು ವೆಂಗಿ (ಕರಾವಳಿ ಆಂಧ್ರ) ದಲ್ಲಿ ಚಾಲುಕ್ಯ ವೈಸ್ರಾಯಲ್ಟಿ ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಅವರನ್ನು ಆಳಲು ಬಾದಾಮಿ ಕುಟುಂಬದ ರಾಜಕುಮಾರರನ್ನು ರವಾನಿಸಲಾಯಿತು. ಕಾಂಚೀಪುರಂನ ಪಲ್ಲವರನ್ನು ಅಧೀನಗೊಳಿಸಿದ ಅವರು, ಮಧುರೈ, ಚೋಳ ರಾಜವಂಶ ಮತ್ತು ಕೇರಳ ಪ್ರದೇಶದ ಚೇರರ ಪಾಂಡ್ಯರಿಂದ ಗೌರವವನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದರು. ಪುಲಕೇಶಿನ್ II ಹೀಗೆ ನರ್ಮದಾ ನದಿಯ ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕೆ ಭಾರತದ ಮಾಸ್ಟರ್ ಆದರು. ಪುಲಕೇಶಿನ್ II ಭಾರತೀಯ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಶ್ರೇಷ್ಠ ರಾಜರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬನೆಂದು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಚೀನಾದ ಪ್ರವಾಸಿ ಹ್ಯುಯೆನ್-ತ್ಸಿಯಾಂಗ್ ಪುಲಕೇಶಿನ್ II ರ ಆಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದರು ಮತ್ತು ಪರ್ಷಿಯನ್ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಖೋಸ್ರಾವ್ II ರಾಯಭಾರಿಗಳನ್ನು ವಿನಿಮಯ ಮಾಡಿಕೊಂಡರು. [45] ಆದಾಗ್ಯೂ, ಪಲ್ಲವರೊಂದಿಗಿನ ನಿರಂತರ ಯುದ್ಧಗಳು 642 ರಲ್ಲಿ ಪಲ್ಲವ ರಾಜ ನರಸಿಂಹವರ್ಮನ್ I ತನ್ನ ತಂದೆಯ ಸೋಲಿಗೆ ಪ್ರತೀಕಾರ ತೀರಿಸಿಕೊಂಡಾಗ, ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಮರಣ ಹೊಂದಿರಬಹುದಾದ ಪುಲಕೇಶಿನ್ II ರ ರಾಜಧಾನಿಯನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡು ಲೂಟಿ ಮಾಡಿದನು. ಒಂದು ಶತಮಾನದ ನಂತರ, ಚಾಲುಕ್ಯ ವಿಕ್ರಮಾದಿತ್ಯ II ಪಲ್ಲವ ರಾಜಧಾನಿ ಕಾಂಚೀಪುರಂಗೆ ವಿಜಯಶಾಲಿಯಾಗಿ ಮೆರವಣಿಗೆ ನಡೆಸಿ ಅದನ್ನು ಮೂರು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡನು, ಮೂರನೆಯ ಬಾರಿಗೆ ಅವನ ಮಗ ಮತ್ತು ಕಿರೀಟ ರಾಜಕುಮಾರ ಕೀರ್ತಿವರ್ಮನ್ II ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ. ಹೀಗೆ ಅವರು ಪಲ್ಲವರು ಹಿಂದಿನ ಚಾಲುಕ್ಯರನ್ನು ಮಾಡಿದ ಪ್ರತೀಕಾರಕ್ಕೆ ಪ್ರತೀಕಾರ ತೀರಿಸಿಕೊಂಡರು ಮತ್ತು ಕೈಲಾಸನಾಥ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ವಿಜಯ ಸ್ತಂಭದ ಮೇಲೆ ಕನ್ನಡ ಶಾಸನವನ್ನು ಕೆತ್ತಿದರು. ನಂತರ ಅವರು ತಮಿಳು ದೇಶದ ಇತರ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಗಳಾದ ಪಾಂಡ್ಯರು, ಚೋಳರು ಮತ್ತು ಕೇರಳರನ್ನು ಕಲಾಭ್ರಾ ಆಡಳಿತಗಾರನನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡರು.
ತ್ರಿಪಾಡಿ (ಮೂರು ಸಾಲು) ಮೀಟರ್‌ನಲ್ಲಿ ಈ ಅವಧಿಯ (700) ಕಪ್ಪೆ ಅರಭಟ್ಟ ದಾಖಲೆಯನ್ನು ಕನ್ನಡ ಕಾವ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಲಭ್ಯವಿರುವ ಆರಂಭಿಕ ದಾಖಲೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಚಾಲುಕ್ಯ ರಾಜವಂಶದ ಅತ್ಯಂತ ನಿರಂತರ ಪರಂಪರೆಯೆಂದರೆ ಅವರು ಬಿಟ್ಟುಹೋದ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಮತ್ತು ಕಲೆ. 450 ರಿಂದ 700 ರ ನಡುವೆ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ನೂರ ಐವತ್ತಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಸ್ಮಾರಕಗಳು ಕರ್ನಾಟಕದ ಮಲಪ್ರಭಾ ಜಲಾನಯನ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿವೆ. ನಿರ್ಮಾಣಗಳು ಚಾಲುಕ್ಯ ಹೃದಯಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ತುಲನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಸಣ್ಣ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತವಾಗಿವೆ. ಪಟ್ಟಡಕಲ್‌ನಲ್ಲಿನ ರಚನಾತ್ಮಕ ದೇವಾಲಯಗಳು, ಯುನೆಸ್ಕೋ ವಿಶ್ವ ಪರಂಪರೆಯ ತಾಣಗಳು, ಬಾದಾಮಿಯ ಗುಹೆ ದೇವಾಲಯಗಳು, ಮಹಕುಟದಲ್ಲಿನ ದೇವಾಲಯಗಳು ಮತ್ತು ಐಹೋಲ್‌ನಲ್ಲಿ ದೇವಾಲಯ ನಿರ್ಮಾಣದ ಆರಂಭಿಕ ಪ್ರಯೋಗಗಳು ಅವುಗಳ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಸ್ಮಾರಕಗಳಾಗಿವೆ. ಅಜಂತ ಗುಹೆ ನಂನಲ್ಲಿರುವ ಎರಡು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ವರ್ಣಚಿತ್ರಗಳು. 1, "ಬುದ್ಧನ ಪ್ರಲೋಭನೆ" ಮತ್ತು "ಪರ್ಷಿಯನ್ ರಾಯಭಾರ ಕಚೇರಿ" ಸಹ ಅವರಿಗೆ ಸಲ್ಲುತ್ತದೆ. ಇದಲ್ಲದೆ, ಗುಜರಾತ್ ಮತ್ತು ವೆಂಗಿಯಂತಹ ದೂರದ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿನ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಮೇಲೆ ಅವರು ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದರು, ಇದು ಆಲಂಪುರದ ನವ ಬ್ರಹ್ಮ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿದೆ.
ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರು[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
8 ನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ, ಚಾಲುಕ್ಯ ಆಳ್ವಿಕೆಯನ್ನು ಅವರ ud ಳಿಗಮಾನ್ಯ, ಬೆರಾರ್‌ನ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟ ಕುಟುಂಬ ಆಡಳಿತಗಾರರು (ಇಂದಿನ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಅಮರಾವತಿ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ) ಕೊನೆಗೊಳಿಸಿದರು. ಚಾಲುಕ್ಯ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ದುರ್ಬಲ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಅವಕಾಶವನ್ನು ಗ್ರಹಿಸಿದ ದಂತಿದುರ್ಗ ಮಹಾನ್ ಚಾಲುಕ್ಯ "ಕರ್ನಾಟಬಾಲ" (ಕರ್ನಾಟದ ಶಕ್ತಿ) ಯನ್ನು ತೊಂದರೆಗೊಳಿಸಿದನು. ಚಾಲುಕ್ಯರನ್ನು ಉರುಳಿಸಿದ ನಂತರ, ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರು ಮಾನ್ಯಖೇಟಾವನ್ನು ತಮ್ಮ ರಾಜಧಾನಿಯನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡರು (ಗುಲ್ಬರ್ಗಾ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಆಧುನಿಕ ಮಲ್ಖೆಡ್). 6 ಮತ್ತು 7 ನೇ ಶತಮಾನಗಳಲ್ಲಿ ಮಧ್ಯ ಭಾರತ ಮತ್ತು ಡೆಕ್ಕನ್ನಲ್ಲಿ ಆರಂಭಿಕ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟ ಆಡಳಿತ ಕುಟುಂಬಗಳ ಮೂಲವು ವಿವಾದಾಸ್ಪದವಾಗಿದ್ದರೂ, ಎಂಟನೆಯಿಂದ ಹತ್ತನೇ ಶತಮಾನದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಅವರು ತಮ್ಮ ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತದೊಂದಿಗೆ ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆಯ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಒತ್ತಿ ಹೇಳಿದರು. ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟ ಶಾಸನಗಳು ಕನ್ನಡ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ. ಅವರು ಎರಡೂ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಆದ್ದರಿಂದ ಸಾಹಿತ್ಯವು ಅವರ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಹೂಬಿಟ್ಟಿತು.
ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರು ಶೀಘ್ರವಾಗಿ ಅತ್ಯಂತ ಶಕ್ತಿಶಾಲಿ ಡೆಕ್ಕನ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವಾಯಿತು, ಧ್ರುವ ಧರವರ್ಷರ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಗಂಗಾ ನದಿ ಮತ್ತು ಜಮುನಾ ನದಿಯ ದೋವಾಬ್ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ತಮ್ಮ ಆರಂಭಿಕ ಯಶಸ್ವಿ ದೋಣಿಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದರು. ಅವರ ಮಗ ಗೋವಿಂದ III ರ ಆಡಳಿತವು ಬಂಗಾಳದ ಪಾಲ ರಾಜವಂಶ ಮತ್ತು ವಾಯುವ್ಯ ಭಾರತದ ಗುರ್ಜರಾ ಪ್ರತಿಹರಾ ವಿರುದ್ಧ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟ ವಿಜಯದೊಂದಿಗೆ ಹೊಸ ಯುಗವನ್ನು ಸೂಚಿಸಿತು, ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಕನ್ನೌಜ್ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು. ಶ್ರೀಮಂತ ಗಂಗಾ ಬಯಲು ಪ್ರದೇಶಗಳ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳಿಗಾಗಿ ತ್ರಿಪಕ್ಷೀಯ ಹೋರಾಟದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರು ಕನ್ನೌಜ್ ಅನ್ನು ಮಧ್ಯಂತರವಾಗಿ ಹಿಡಿದಿದ್ದರು. ಗೋವಿಂದ III ರ ವಿಜಯಗಳಿಂದಾಗಿ, ಇತಿಹಾಸಕಾರರು ಅವರನ್ನು ಗ್ರೇಟ್ ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡರ್ ಮತ್ತು ಹಿಂದೂ ಮಹಾಕಾವ್ಯ ಮಹಾಭಾರತದ ಪಾಂಡವ ಅರ್ಜುನರೊಂದಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಸಂಜನ್ ಶಾಸನದಲ್ಲಿ ಗೋವಿಂದ III ರ ಕುದುರೆಗಳು ಹಿಮಾಲಯನ್ ಹೊಳೆಯ ಹಿಮಾವೃತ ನೀರನ್ನು ಕುಡಿದವು ಮತ್ತು ಅವನ ಯುದ್ಧ ಆನೆಗಳು ಗಂಗಾ ನದಿಯ ಪವಿತ್ರ ನೀರನ್ನು ರುಚಿ ನೋಡಿದೆ. ಸಮಕಾಲೀನ ಅರಬ್ ಪ್ರವಾಸಿ ಸುಲೈಮಾನ್ ಅವರು ವಿಶ್ವದ ನಾಲ್ಕು ಮಹಾನ್ ಚಕ್ರವರ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರೆಂದು ಪ್ರಶಂಸಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಅಮೋಘವರ್ಷ I, ಗೋವಿಂದ III ರ ನಂತರ ಸಿಂಹಾಸನಕ್ಕೆ ಬಂದರು ಮತ್ತು ಕನ್ನಡ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ಹೆಗ್ಗುರುತು ಬರಹಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದ ಪ್ರಮುಖ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಆಳಿದರು. ಜೈನ ಧರ್ಮದ ಪರೋಪಕಾರಿ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಅವರ ಆಡಳಿತದ ವಿಶಿಷ್ಟ ಲಕ್ಷಣವಾಗಿತ್ತು. ಅವರ ಧಾರ್ಮಿಕ ಮನೋಧರ್ಮ, ಕಲೆ ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯದ ಮೇಲಿನ ಆಸಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಶಾಂತಿ ಪ್ರಿಯ ಸ್ವಭಾವದಿಂದಾಗಿ, ಅವರನ್ನು ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಅಶೋಕನಿಗೆ ಹೋಲಿಸಲಾಗಿದೆ. ಹತ್ತನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಇಂದ್ರ III ರ ಆಡಳಿತವು ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ಶಕ್ತಿಯಾಗಿ ಹೆಚ್ಚಿಸಿತು, ಏಕೆಂದರೆ ಅವರು ಮತ್ತೆ ಕನ್ನೌಜ್ ಅನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡರು ಮತ್ತು ಹಿಡಿದಿದ್ದರು. ಕೃಷ್ಣ III 939 ರಲ್ಲಿ ಇಂದ್ರ III ರನ್ನು ಸಿಂಹಾಸನಕ್ಕೆ ಹಿಂಬಾಲಿಸಿದನು. ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಪೋಷಕ ಮತ್ತು ಪ್ರಬಲ ಯೋಧನಾಗಿದ್ದ ಅವನ ಆಳ್ವಿಕೆಯು ಉತ್ತರದಲ್ಲಿ ಉಜ್ಜಯಿನಿಯ ಪರಮಾರ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿ ಚೋಳರ ಸಲ್ಲಿಕೆಯನ್ನು ಗುರುತಿಸಿತು.
ಅರೇಬಿಕ್ ಬರವಣಿಗೆಯ ಸಿಲ್ಸಿಲಾತುಟ್ಟವಾರಿಖ್ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟಗಳನ್ನು ವಿಶ್ವದ ನಾಲ್ಕು ತತ್ವ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಎಂದು ಕರೆದರು. ಕಿತಾಬ್-ಉಲ್-ಮಸಾಲಿಕ್-ಉಲ್-ಮುಮಾಲಿಕ್ (912) ಅವರನ್ನು "ಭಾರತದ ಶ್ರೇಷ್ಠ ರಾಜರು" ಎಂದು ಕರೆದರು ಮತ್ತು ಅವರ ಹೊಗಳಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಇನ್ನೂ ಅನೇಕ ಸಮಕಾಲೀನ ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ.ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಉತ್ತುಂಗದಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ದಕ್ಷಿಣದ ಕೇಪ್ ಕೊಮೊರಿನ್‌ನಿಂದ ಉತ್ತರಕ್ಕೆ ಕನ್ನೌಜ್ ಮತ್ತು ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಬನಾರಸ್‌ನಿಂದ ಪಶ್ಚಿಮಕ್ಕೆ ಬ್ರೋಚ್ (ಭರೂಚ್) ವರೆಗೆ ಹರಡಿತು. ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರು ಡೆಕ್ಕನ್ನಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಉತ್ತಮ ಸ್ಮಾರಕಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದರೆ, ಅವರ ಕೆಲಸದ ಅತ್ಯಂತ ವಿಸ್ತಾರವಾದ ಮತ್ತು ರುಚಿಕರವಾದದ್ದು ಎಲ್ಲೋರಾದ ಏಕಶಿಲೆಯ ಕೈಲಾಸನಾಥ ದೇವಾಲಯ, ಈ ದೇವಾಲಯವು ಅದ್ಭುತ ಸಾಧನೆಯಾಗಿದೆ. ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಅವರ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ದೇವಾಲಯಗಳು ಕಾಶಿವಿಶ್ವನಾಥ ದೇವಸ್ಥಾನ ಮತ್ತು ಪಟ್ಟಡಕಲ್ನಲ್ಲಿರುವ ಜೈನ ನಾರಾಯಣ ದೇವಾಲಯ. ಎಲ್ಲಾ ಸ್ಮಾರಕಗಳನ್ನು ಯುನೆಸ್ಕೋ ವಿಶ್ವ ಪರಂಪರೆಯ ತಾಣಗಳಾಗಿ ಗೊತ್ತುಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ.
ಪಶ್ಚಿಮ ಚಾಲುಕ್ಯರು[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
10 ನೇ ಶತಮಾನದ ಉತ್ತರಾರ್ಧದಲ್ಲಿ, ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಚಾಲುಕ್ಯರು, ಕಲ್ಯಾಣಿ ಚಾಲುಕ್ಯರು ಅಥವಾ 'ನಂತರದ' ಚಾಲುಕ್ಯರು ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ, ಅವರು ud ಳಿಗಮಾನ್ಯರಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸುತ್ತಿದ್ದ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರನ್ನು ಉರುಳಿಸುವ ಮೂಲಕ ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಬಂದರು. ಅವರು ಕಲ್ಯಾಣಿ (ಆಧುನಿಕ ಬಸವಕಲ್ಯಾನ್) ಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಳ್ಳುವ ಮೊದಲು ಮಾನ್ಯಖೇಟಾ ಅವರ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿತ್ತು. ಈ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ರಾಜರು ತಮ್ಮ ಹೆಸರಿನಂತೆಯೇ ಒಂದೇ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ಸೇರಿದವರಾಗಿದ್ದರೂ, ಬಾದಾಮಿ ಚಾಲುಕ್ಯರು ಇನ್ನೂ ಚರ್ಚೆಯಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ. ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಚಾಲುಕ್ಯ ಮೂಲಗಳು ಏನೇ ಇರಲಿ, ಕನ್ನಡವು ಅವರ ಆಡಳಿತದ ಭಾಷೆಯಾಗಿ ಉಳಿಯಿತು ಮತ್ತು ಅವರ ಕಾಲದ ಕನ್ನಡ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತ ಸಾಹಿತ್ಯವು ಸಮೃದ್ಧವಾಗಿತ್ತು. ತಾರ್ದವಾಡಿ (ಆಧುನಿಕ ಬಿಜಾಪುರ ಜಿಲ್ಲೆ) ಯ ud ಳಿಗಮಾನ್ಯ ಆಡಳಿತಗಾರ ತೈಲಾಪ II, ಕಾರ್ಕಾ II ರ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರನ್ನು ಸೋಲಿಸುವ ಮೂಲಕ ಚಾಲುಕ್ಯ ಆಡಳಿತವನ್ನು ಪುನಃ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ. 973 ರಲ್ಲಿ ಮಧ್ಯ ಭಾರತದ ಆಕ್ರಮಣಕಾರಿ ಪರಮಾರರಿಂದ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟಸ್ ರಾಜಧಾನಿಗೆ ಉಂಟಾದ ಗೊಂದಲಗಳಿಗೆ ಹೊಂದಿಕೆಯಾಗುವಂತೆ ಅವರು ತಮ್ಮ ದಂಗೆಯನ್ನು ಸಮಯಗೊಳಿಸಿದರು. ಈ ಯುಗವು ವೆಂಗಿಯ ಗೋದಾವರಿ ನದಿ-ಕೃಷ್ಣ ನದಿ ದೋವಾಬ್ ಪ್ರದೇಶದ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳ ನಿಯಂತ್ರಣಕ್ಕಾಗಿ ತಮಿಲಕಂನ ಚೋಳ ರಾಜವಂಶದೊಂದಿಗೆ ದೀರ್ಘಕಾಲದ ಯುದ್ಧವನ್ನು ಮಾಡಿತು. ಸೋಮೇಶ್ವರ I, ಧೈರ್ಯಶಾಲಿ ಚಾಲುಕ್ಯ ರಾಜ, ತುಂಗಭದ್ರಾ ನದಿ ಪ್ರದೇಶದ ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕೆ ಚೋಳ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ಮೊಟಕುಗೊಳಿಸಿದನು ಕೊಂಕಣ, ಗುಜರಾತ್, ಮಾಲ್ವಾ ಮತ್ತು ಕಳಿಂಗ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿನ ತನ್ನ ಳಿಗಮಾನ್ಯರ ಮೇಲೆ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡಾಗ . ಸುಮಾರು 100 ವರ್ಷಗಳವರೆಗೆ, 11 ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ, ಚೋಳರು ದಕ್ಷಿಣ ಕರ್ನಾಟಕ ಪ್ರದೇಶದ (ಗಂಗವಾಡಿ) ದೊಡ್ಡ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡರು.
1076 ರಲ್ಲಿ, ಈ ಚಾಲುಕ್ಯ ಕುಟುಂಬದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ರಾಜ, ವಿಕ್ರಮಾದಿತ್ಯ VI ಅವರ ಆರೋಹಣವು ಚಾಲುಕ್ಯರ ಪರವಾಗಿ ಅಧಿಕಾರದ ಸಮತೋಲನವನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಿತು. ಅವರ ಐವತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ಆಳ್ವಿಕೆಯು ಕರ್ನಾಟಕದ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಅವಧಿಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಇದನ್ನು "ಚಾಲುಕ್ಯ ವಿಕ್ರಮ ಯುಗ" ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. 11 ನೇ ಶತಮಾನದ ಉತ್ತರಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು 12 ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಅವರು ಚೋಳರ ವಿರುದ್ಧದ ವಿಜಯಗಳು ವೆಂಗಿ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿನ ಚೋಳ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಕೊನೆಗೊಳಿಸಿದವು. ಚಾಲುಕ್ಯರ ನಿಯಂತ್ರಣದಲ್ಲಿರುವ ಡೆಕ್ಕನ್ನ ಕೆಲವು ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಸಮಕಾಲೀನ ud ಳಿಗಮಾನ್ಯ ಕುಟುಂಬಗಳು ಹೊಯ್ಸಳರು, ದೇವಗಿರಿಯ ಸೀನಾ ಯಾದವರು, ಕಾಕತೀಯ ರಾಜವಂಶ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಕಲಾಚೂರಿ. ತಮ್ಮ ಉತ್ತುಂಗದಲ್ಲಿ, ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಚಾಲುಕ್ಯರು ಉತ್ತರದ ನರ್ಮದಾ ನದಿಯಿಂದ ದಕ್ಷಿಣಕ್ಕೆ ಕಾವೇರಿ ನದಿಯವರೆಗೆ ವ್ಯಾಪಿಸಿರುವ ವಿಶಾಲ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಆಳಿದರು. ವಿಕ್ರಮಾದಿತ್ಯ VI ಅವರನ್ನು ಭಾರತೀಯ ಇತಿಹಾಸದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿ ರಾಜರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರು ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಚಾಲುಕ್ಯರು ಪ್ರಮುಖ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ರಚಿಸಿದ್ದಾರೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ತುಂಗಭದ್ರಾ ನದಿ ಕಣಿವೆಯಲ್ಲಿ, ಇದು ಆರಂಭಿಕ ಬಾದಾಮಿ ಚಾಲುಕ್ಯರ ಮತ್ತು ನಂತರದ ಹೊಯ್ಸಳರ ಕಟ್ಟಡದ ಭಾಷಾವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳ ನಡುವಿನ ಪರಿಕಲ್ಪನಾ ಕೊಂಡಿಯಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿತು.1126 ರಲ್ಲಿ ವಿಕ್ರಮಾದಿತ್ಯ VI ರ ಮರಣದ ನಂತರದ ದಶಕಗಳಲ್ಲಿ ಚಾಲುಕ್ಯರು ದುರ್ಬಲಗೊಂಡ ನಂತರ, ಚಾಲುಕ್ಯರ ud ಳಿಗಮಾನ್ಯರು ತಮ್ಮ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಪಡೆದರು.
ಕರ್ನಾಟಕದ ಕಲಾಚುರಿಗಳು, ಅವರ ಪೂರ್ವಜರು ಮಧ್ಯ ಭಾರತದಿಂದ ದಕ್ಷಿಣ ಡೆಕ್ಕನ್‌ಗೆ ವಲಸೆ ಬಂದವರು, ಮಂಗಳವದ (ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಆಧುನಿಕ ಮಂಗಳವೇದ) ದಿಂದ ud ಳಿಗಮಾನ್ಯರಾಗಿ ಆಳ್ವಿಕೆ ನಡೆಸಿದ್ದರು. ಈ ರಾಜವಂಶದ ಅತ್ಯಂತ ಶಕ್ತಿಶಾಲಿ ಆಡಳಿತಗಾರ ಬಿಜ್ಜಲಾ II, ಚಾಲುಕ್ಯ ವಿಕ್ರಮಾದಿತ್ಯ VI ರ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಕಮಾಂಡರ್ (ಮಹಾಮಂಡಲೇಶ್ವರ) ಆಗಿದ್ದರು. ಚಾಲುಕ್ಯರ ಕ್ಷೀಣಿಸುತ್ತಿರುವ ಶಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಸೂಕ್ತ ಕ್ಷಣವನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡ ಬಿಜ್ಜಲಾ II 1157 ರಲ್ಲಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಘೋಷಿಸಿದನು ಮತ್ತು ಅವರ ರಾಜಧಾನಿ ಕಲ್ಯಾಣಿಯನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡನು. 1167 ರಲ್ಲಿ ಅವನ ಹತ್ಯೆಯಿಂದ ಅವನ ಆಡಳಿತವನ್ನು ಮೊಟಕುಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಅವನ ಮಕ್ಕಳು ಸಿಂಹಾಸನದ ಮೇಲೆ ಹೋರಾಡುವುದರಿಂದ ಉಂಟಾದ ಅಂತರ್ಯುದ್ಧವು ರಾಜವಂಶವನ್ನು ಕೊನೆಗೊಳಿಸಿತು, ಏಕೆಂದರೆ ಕೊನೆಯ ಚಾಲುಕ್ಯ ಕುಡಿ ಕಲ್ಯಾಣಿಯ ಮೇಲೆ ಹಿಡಿತ ಸಾಧಿಸಿತು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಚಾಲುಕ್ಯರನ್ನು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಸೆಯುನಾ ಯಾದವರು ಹೊರಹಾಕಿದ ಕಾರಣ ಈ ಗೆಲುವು ಅಲ್ಪಕಾಲಿಕವಾಗಿತ್ತು.
ಹೊಯ್ಸಳ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
11 ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಬೇಲುರಿನಿಂದ ಚಾಲುಕ್ಯರ (ದಕ್ಷಿಣ ಕರ್ನಾಟಕ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ) ud ಳಿಗಮಾನ್ಯನಾಗಿ ಹೊಯ್ಸಳರು ಪ್ರಬಲ ಶಕ್ತಿಯಾಗಿದ್ದರು. 12 ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಅವರು ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿ ಚೋಳರನ್ನು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ಹೋರಾಡಿದರು, ತಲಕಾಡ್ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಅವರನ್ನು ಮನವರಿಕೆಯಂತೆ ಸೋಲಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅವರ ರಾಜಧಾನಿಯನ್ನು ಹತ್ತಿರದ ಹಲೆಬಿಡುಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಿದರು. ಇತಿಹಾಸಕಾರರು ರಾಜವಂಶದ ಸಂಸ್ಥಾಪಕರನ್ನು ಮಲ್ನಾಡ್ ಕರ್ನಾಟಕದ ಸ್ಥಳೀಯರು ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ, ಹಲವಾರು ಶಾಸನಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ಅವರನ್ನು ಮಲೆಪರೋಲ್ಗಂಡ ಅಥವಾ "ಲಾರ್ಡ್ ಆಫ್ ದಿ ಮೆಲ್ (ಬೆಟ್ಟಗಳು) ಮುಖ್ಯಸ್ಥರು" (ಮಾಲೆಪಾಸ್) ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಚಾಲುಕ್ಯ ಶಕ್ತಿಯ ಕ್ಷೀಣಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ, ಹೊಯ್ಸಳರು ಹನ್ನೆರಡನೆಯ ಶತಮಾನದ ಉತ್ತರಾರ್ಧದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಘೋಷಿಸಿದರು.
ಹೊಯ್ಸಳ ನಿಯಂತ್ರಣದ ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ವಿಶಿಷ್ಟವಾದ ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯ ಮೀಟರ್‌ಗಳಾದ ರಾಗಲೆ (ಖಾಲಿ ಪದ್ಯ), ಸಂಗತ್ಯ (ಸಂಗೀತ ವಾದ್ಯದ ಪಕ್ಕವಾದ್ಯಕ್ಕೆ ಹಾಡಬೇಕೆಂದು ಅರ್ಥ), ಶತ್ಪಾಡಿ (ಏಳು ಸಾಲು) ಇತ್ಯಾದಿಗಳು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಅಂಗೀಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟವು. ಹೊಯ್ಸಳರು ಚಾಲುಕ್ಯರಿಂದ ಹುಟ್ಟಿದ ವೆಸರ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪವನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಿದರು, ಹೊಲಸಲಾ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ಪರಾಕಾಷ್ಠೆಯಾಗಿದ್ದು, ಬೇಲೂರಿನ ಚೆನ್ನಕೇಶವ ದೇವಸ್ಥಾನ ಮತ್ತು ಹಲೆಬಿಡುನಲ್ಲಿರುವ ಹೊಯ್ಸಲೆಶ್ವರ ದೇವಾಲಯದ ನಿರ್ಮಾಣದಲ್ಲಿ ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿದೆ. ಈ ಎರಡೂ ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನು 1116 ರಲ್ಲಿ ಚೋಳರ ವಿರುದ್ಧ ಹೊಯ್ಸಳ ವಿಷ್ಣುವರ್ಧನ ವಿಜಯದ ನೆನಪಿಗಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಹೊಯ್ಸಳ ದೊರೆಗಳಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾದ ವೀರ ಬಲ್ಲಾಲ II ಅವರು ಚೋಳ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಮೇಲೆ ಆಕ್ರಮಣ ಮಾಡಿದಾಗ ಆಕ್ರಮಣಕಾರಿ ಪಾಂಡ್ಯರನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದರು ಮತ್ತು "ಚೋಳ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಸ್ಥಾಪಕ" (ಚೋಲರಾಜ್ಯಪ್ರತಿಷ್ಠಾಚಾರ್ಯ), "ದಕ್ಷಿಣದ ಚಕ್ರವರ್ತಿ" (ದಕ್ಷಿಣ ಚಕ್ರವರ್ತಿ) ಮತ್ತು "ಹೊಯ್ಸಳ ಚಕ್ರವರ್ತಿ "(ಹೊಯ್ಸಳ ಚಕ್ರವರ್ತಿ). ಹೊಯ್ಸಳರು ಇಂದು 1225 ರ ಸುಮಾರಿಗೆ ತಮಿಳುನಾಡು ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಹೆಗ್ಗುರುತು ವಿಸ್ತರಿಸಿದರು, ಶ್ರೀರಂಗಂ ಬಳಿಯ ಕಣ್ಣನೂರು ಕುಪ್ಪಂ ನಗರವನ್ನು ಪ್ರಾಂತೀಯ ರಾಜಧಾನಿಯನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿದರು. ಇದು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ರಾಜಕೀಯದ ಮೇಲೆ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ನೀಡಿತು, ಅದು ದಕ್ಷಿಣ ಡೆಕ್ಕನ್ನಲ್ಲಿ ಹೊಯ್ಸಳ ಪ್ರಾಬಲ್ಯದ ಅವಧಿಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.
13 ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ, ಹೊಯ್ಸಳ ಶಕ್ತಿಯು ಪ್ರಶ್ನಿಸದೆ ಉಳಿದಿದ್ದರಿಂದ, ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಮುಸ್ಲಿಂ ಆಕ್ರಮಣಗಳಲ್ಲಿ ಮೊದಲನೆಯದು ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ವಿದೇಶಿ ಶಕ್ತಿಯ ವಿರುದ್ಧ ಎರಡು ದಶಕಗಳ ಕಾಲ ಯುದ್ಧ ಮಾಡಿದ ನಂತರ, ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಹೊಯ್ಸಳ ದೊರೆ ವೀರಾ ಬಲ್ಲಾಲಾ III 1343 ರಲ್ಲಿ ಮಧುರೈ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ನಿಧನರಾದರು. ಇದು ಹೊಯ್ಸಳ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಸಾರ್ವಭೌಮ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಇಂದಿನ ಕರ್ನಾಟಕದ ತುಂಗಭದ್ರಾ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿರುವ ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಸಂಸ್ಥಾಪಕ ಹರಿಹರ I ರ ಆಡಳಿತದ ಪ್ರದೇಶಗಳೊಂದಿಗೆ ವಿಲೀನಗೊಳಿಸಿತು. ಹೊಸ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ವಿಜಯನಗರವನ್ನು ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಇನ್ನೂ ಎರಡು ಶತಮಾನಗಳವರೆಗೆ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿತು.
ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
.jpg)
ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು 14 ನೇ ಶತಮಾನದ ಉತ್ತರಾರ್ಧದಲ್ಲಿಯೇ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಶಾಹಿ ಸ್ಥಾನಮಾನಕ್ಕೆ ಏರಿತು. ಬುಕ್ಕಾ ರಾಯ I ರ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ, ಲಂಕಾ ದ್ವೀಪವು ಗೌರವ ಸಲ್ಲಿಸಿತು ಮತ್ತು ರಾಯಭಾರಿಗಳನ್ನು ಚೀನಾದ ಮಿಂಗ್ ರಾಜವಂಶದೊಂದಿಗೆ ವಿನಿಮಯ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು. ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಆಡಳಿತಗಾರರು ದೇವ ರಾಯ II ಮತ್ತು ತುಳುವ ರಾಜ ಕೃಷ್ಣದೇವರಾಯ. ದೇವ ರಾಯ II (ಗಜಾಬೆಟೆಕರ ಅಥವಾ ಆನೆಗಳ ಬೇಟೆಗಾರ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ) 1424 ರಲ್ಲಿ ಸಿಂಹಾಸನವನ್ನು ಏರಿದರು ಮತ್ತು ಸಂಗಮ ರಾಜವಂಶದ ಆಡಳಿತಗಾರರಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ. ಅವರು ಬಂಡಾಯದ ud ಳಿಗಮಾನ್ಯ ಪ್ರಭುಗಳನ್ನು, ಕ್ಯಾಲಿಕಟ್ನ am ಮೊರಿನ್ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿ ಕ್ವಿಲಾನ್ ಅನ್ನು ಹಿಮ್ಮೆಟ್ಟಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಪೆಗು ಮತ್ತು ತನಸ್ಸೆರಿಮ್ನಲ್ಲಿ ಬರ್ಮಾದ ರಾಜರ ಅಧಿಪತಿಯಾದಾಗ ಲಂಕಾ ದ್ವೀಪವನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿದರು. ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತ ಅವನತಿಯ ನಂತರ, 16 ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಕೃಷ್ಣದೇವರಾಯರ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ವಿಜಯನಗರ ಸೇನೆಗಳು ಸತತವಾಗಿ ವಿಜಯಶಾಲಿಯಾಗಿದ್ದಾಗ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಉತ್ತುಂಗಕ್ಕೇರಿತು. ಈ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಹಿಂದೆ ಉತ್ತರ ಡೆಕ್ಕನ್ನ ಸುಲ್ತಾನರ ಅಧೀನದಲ್ಲಿದ್ದ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಕಳಿಂಗಾ ಸೇರಿದಂತೆ ಪೂರ್ವ ಡೆಕ್ಕನ್ನ ಪ್ರಾಂತ್ಯಗಳನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು, ಅದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಎಲ್ಲಾ ಅಧೀನ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಮೇಲೆ ನಿಯಂತ್ರಣವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ.
ಹಂಪಿಯಲ್ಲಿನ ಅನೇಕ ಪ್ರಮುಖ ಸ್ಮಾರಕಗಳು ಕೃಷ್ಣದೇವರಾಯರ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಪೂರ್ಣಗೊಂಡವು ಅಥವಾ ಕಾರ್ಯಾರಂಭಗೊಂಡವು. ಈ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ನಿರಂತರ ಪರಂಪರೆಯು ರೀಗಲ್ ರಾಜಧಾನಿ ವಿಜಯನಗರದಲ್ಲಿರುವ ಸ್ಮಾರಕಗಳ ವಿಶಾಲವಾದ ತೆರೆದ ರಂಗಮಂದಿರವಾಗಿದೆ, ಇದು ಈಗ ಯುನೆಸ್ಕೋ ವಿಶ್ವ ಪರಂಪರೆಯ ತಾಣವಾಗಿದೆ. ವಿಜಯನಗರ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪವು ಹಿಂದಿನ ಚಾಲುಕ್ಯ, ಹೊಯ್ಸಳ, ಪಾಂಡ್ಯ ಮತ್ತು ಚೋಳ ಶೈಲಿಗಳ ರೋಮಾಂಚಕ ಮಿಶ್ರಣವಾಗಿದೆ. ತೆಲುಗು, ಕನ್ನಡ, ತಮಿಳು ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿನ ಸಾಹಿತ್ಯವು ರಾಜ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹವನ್ನು ಕಂಡುಕೊಂಡಿತು. ತೆಲುಗು ಜನಪ್ರಿಯತೆಯಲ್ಲಿ ಉತ್ತುಂಗಕ್ಕೇರಿತು ಮತ್ತು ಕೃಷ್ಣದೇವರಾಯರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಉತ್ತುಂಗಕ್ಕೇರಿತು. ಕನ್ನಡ ಹರಿದಾಸ ಚಳುವಳಿ ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಕೊಡುಗೆ ನೀಡಿತು ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ಬಲವಾದ ಹಿಂದೂ ಮನೋಭಾವವನ್ನು ಬೆಳೆಸಿತು. ಡೆಕ್ಕನ್ ಸುಲ್ತಾನರು 1565 ರಲ್ಲಿ ತಾಲಿಕೋಟ ಕದನದಲ್ಲಿ ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಸೋಲಿನೊಂದಿಗೆ, ಕರ್ನಾಟಕ ಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತವು ದ್ರಗೊಂಡು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ವಿವಿಧ ಹಿಂದಿನ ಳಿಗಮಾನ್ಯರ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿತು. ಕ್ಷೀಣಿಸಿದ ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ತನ್ನ ರಾಜಧಾನಿಯನ್ನು ಆಧುನಿಕ ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶದ ಪೆನುಕೊಂಡಕ್ಕೆ ಮತ್ತು ನಂತರ ಚಂದ್ರಗಿರಿ ಮತ್ತು ವೆಲ್ಲೂರಿಗೆ ವಿಭಜನೆಯಾಗುವ ಮೊದಲು ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡಿತು. ದಕ್ಷಿಣ ಮತ್ತು ಕರಾವಳಿ ಕರ್ನಾಟಕ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ, ಮೈಸೂರು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ಮತ್ತು ಶಿಮೋಗಾದ ಕೆಲಾಡಿ ನಾಯಕರು ಹಿಡಿತದಲ್ಲಿದ್ದರೆ, ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಬಿಜಾಪುರ ಸುಲ್ತಾನರ ನಿಯಂತ್ರಣದಲ್ಲಿದ್ದವು. ನಾಯಕಾ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಮೈಸೂರು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದೊಂದಿಗೆ ವಿಲೀನಗೊಳ್ಳುವ ಮೊದಲು 18 ನೇ ಶತಮಾನದವರೆಗೆ ಇತ್ತು, ಇದು 1947 ರಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದವರೆಗೂ ರಾಜಪ್ರಭುತ್ವವಾಗಿ ಉಳಿಯಿತು, ಆದರೂ ಅವರು ಕೊನೆಯ ಸ್ವತಂತ್ರ ಮೈಸೂರು ರಾಜನ ಸೋಲು ಮತ್ತು ಮರಣದ ನಂತರ 1799 ರಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ರಾಜ್ (ನಿಯಮ) ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಬಂದರು, ಟಿಪ್ಪು ಸುಲ್ತಾನ್.
ಆಧುನಿಕ ಯುಗ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
1565 ರಲ್ಲಿ ತಾಲಿಕೋಟ ಕದನದಲ್ಲಿ ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಪತನವು ಕನ್ನಡ ಮಾತನಾಡುವ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಅನೇಕ ಅಲ್ಪಾವಧಿಯ ಪಾಲೆಗರ್ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರನ್ನಾಗಿ ನಿಧಾನವಾಗಿ ವಿಘಟಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು, ಮತ್ತು ಮೈಸೂರು ರಾಜ್ಯ ಮತ್ತು ಕೇಲಾಡಿ ನಾಯಕರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ನಂತರ ಪ್ರಮುಖವಾಗಿದ್ದವು ಕನ್ನಡ ಸಾಹಿತ್ಯ ಉತ್ಪಾದನೆಯ ಕೇಂದ್ರಗಳು. ಈ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ತಮಿಳು ದೇಶದ ನಾಯಕರು ("ಮುಖ್ಯಸ್ಥರು") ಪೆನುಕೊಂಡ (1570) ಮತ್ತು ನಂತರ ಆಧುನಿಕ ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶದ ಚಂದ್ರಗಿರಿ (1586) ದಿಂದ ಕಡಿಮೆಯಾದ ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಆಡಳಿತಕ್ಕೆ ನಾಮಮಾತ್ರದ ಬೆಂಬಲವನ್ನು ನೀಡಬೇಕಾಗಿತ್ತು. 17 ನೇ ಶತಮಾನದ ಮಧ್ಯಭಾಗದಲ್ಲಿ, ಉತ್ತರ ಕರ್ನಾಟಕದ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಬಿಜಾಪುರ ಸುಲ್ತಾನರ ನಿಯಂತ್ರಣಕ್ಕೆ ಬಂದವು, ಅವರು ದಕ್ಷಿಣ ಡೆಕ್ಕನ್ ಮೇಲೆ ಪ್ರಾಬಲ್ಯವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವ ಪ್ರಯತ್ನದಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಯುದ್ಧಗಳನ್ನು ಮಾಡಿದರು. 17 ನೇ ಶತಮಾನದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಮೊಘಲರ ಕೈಯಲ್ಲಿ ಬಿಜಾಪುರ ಸುಲ್ತಾನರ ಸೋಲು ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿರುವ ಗೊಂದಲಗಳಿಗೆ ಹೊಸ ಆಯಾಮವನ್ನು ನೀಡಿತು. ಎರಡು ಹೊಸ ಪ್ರತಿಸ್ಪರ್ಧಿಗಳಾದ ಮೊಘಲರು ಮತ್ತು ಮರಾಠರೊಂದಿಗಿನ ಸ್ಥಳೀಯ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಗಳ ನಿರಂತರ ಯುದ್ಧಗಳು ಮತ್ತು ತಮ್ಮಲ್ಲಿ ಈ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಮತ್ತಷ್ಟು ಅಸ್ಥಿರತೆ ಉಂಟಾಯಿತು. ಕರ್ನಾಟಕದ ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರದೇಶಗಳು ಮೊಘಲರು ಮತ್ತು ಮರಾಠರ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿವೆ. ಹೈದರ್ ಅಲಿ ಮತ್ತು ಅವನ ಮಗ ಟಿಪ್ಪು ಸುಲ್ತಾನ್ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ, ಮೈಸೂರು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ತನ್ನ ಅಧಿಕಾರದ ಉತ್ತುಂಗವನ್ನು ತಲುಪಿತು ಆದರೆ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿರುವ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಎದುರಿಸಬೇಕಾಯಿತು, ಅವರು ಈಗ ಉಪಖಂಡದಲ್ಲಿ ದೃ f ವಾದ ಹೆಜ್ಜೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ. ನಾಲ್ಕನೇ ಆಂಗ್ಲೋ-ಮೈಸೂರು ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ 1799 ರಲ್ಲಿ ಟಿಪ್ಪು ಸುಲ್ತಾನನ ಮರಣದ ನಂತರ, ಮೈಸೂರು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ತ್ರಿ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಬಂದಿತು. ಒಂದು ಶತಮಾನಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಸಮಯದ ನಂತರ, 1947 ರಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಸ್ವತಂತ್ರ ರಾಷ್ಟ್ರವಾಗಿ, ಕನ್ನಡ ಮಾತನಾಡುವ ಪ್ರದೇಶಗಳನ್ನು ಆಧುನಿಕ ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯವಾಗಿ ಏಕೀಕರಿಸುವುದರಿಂದ ನಾಲ್ಕು ಶತಮಾನಗಳ ರಾಜಕೀಯ ಅನಿಶ್ಚಿತತೆ (ಮತ್ತು ಶತಮಾನಗಳ ವಿದೇಶಿ ಆಡಳಿತ) ಕೊನೆಗೊಂಡಿತು.
ಉಲ್ಲೇಖಗಳು