ಮಂಗಳಗಿರಿ ಸೀರೆಗಳು ಮತ್ತು ಬಟ್ಟೆಗಳು

ವಿಕಿಪೀಡಿಯದಿಂದ, ಇದು ಮುಕ್ತ ಹಾಗೂ ಸ್ವತಂತ್ರ ವಿಶ್ವಕೋಶ
ಮಂಗಳಗಿರಿ ಸೀರೆಗಳು ಮತ್ತು ಬಟ್ಟೆಗಳು
ಶೈಲಿಕರಕುಶಲ
ಪ್ರದೇಶಮಂಗಳಗಿರಿ,
ಗುಂಟೂರು ಜಿಲ್ಲೆ,
ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶ
ದೇಶಭಾರತ
ಮೂಲವಸ್ತು
ಫ್ಯಾಬ್ರಿಕ್
  • ಡೈ


ಮಂಗಳಗಿರಿ ಸೀರೆಗಳು


ಮಂಗಳಗಿರಿ ಸೀರೆಗಳು ಮತ್ತು ಬಟ್ಟೆಗಳನ್ನು ಭಾರತದ ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶದ ಗುಂಟೂರು ಜಿಲ್ಲೆಯ ಮಂಗಳಗಿರಿ ಪಟ್ಟಣದಲ್ಲಿ ಕರಕುಶಲ ನೇಯ್ಗೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಉತ್ಪಾದಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.[೧] ಸರಕುಗಳ ಭೌಗೋಳಿಕ ಸೂಚಚ್ಯಂಕಗಳು(ನೋಂದಣಿ ಮತ್ತು ರಕ್ಷಣೆ) ಕಾಯಿದೆ, ೧೯೯೯ ರ ಮೂಲಕ ಆಂಧ್ರ ಪ್ರದೇಶದಿಂದ ಭೌಗೋಳಿಕ ಸೂಚನೆಯಲ್ಲಿ ಕರಕುಶಲ ವಸ್ತುಗಳಲ್ಲೊಂದಾಗಿ ನೋಂದಾಯಿಸಲಾಗಿದೆ.[೨]

ವಾರ್ಪ್ ಮತ್ತು ವೂಫ್ ಇಂಟರ್ಲೇಸಿಂಗ್ ಮೂಲಕ ಬಾಚಣಿಗೆ ನೂಲಿನಿಂದ ಪಿಟ್ಲೂಮ್ಗಳ ಸಹಾಯದಿಂದ ನೇಯ್ಗೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಮಂಗಳಗಿರಿ ಬಟ್ಟೆಯನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ನಂತರ ಬಟ್ಟೆಯು ಡೈಯಿಂಗ್ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗೆ ಒಳಗಾಗುತ್ತದೆ.[೩] [೪] ನಿಜಾಮ್ ವಿನ್ಯಾಸವು ಬಟ್ಟೆಯ ಮತ್ತೊಂದು ವಿಶಿಷ್ಟ ಲಕ್ಷಣವಾಗಿದೆ.[೫]

ಇತಿಹಾಸ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

ಈ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಕೆಲವು ಶಾಸನಗಳ ಪ್ರಕಾರ ನೇಯ್ಗೆಯ ವೃತ್ತಿಯು ೪೦೦ ವರ್ಷಗಳಷ್ಟು ಹಳೆಯದು. ಕುತುಬ್ ಶಾಹಿ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ತೆರಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಳದಿಂದಾಗಿ ನೇಕಾರರಿಗೆ ವಲಸೆಯ ಅವಧಿ ಇತ್ತು. [೬]

ಹಿನ್ನೆಲೆ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

ಮಂಗಳಗಿರಿಯು ಗುಂಟೂರು ಜಿಲ್ಲಾ ಕೇಂದ್ರದಿಂದ ೧೯ ಕಿಲೋಮೀಟರ್ ಮತ್ತು ವಿಜಯವಾಡದಿಂದ ೧೨ ಕಿಲೋಮೀಟರ್ ದೂರದಲ್ಲಿರುವ ಒಂದು ಸಣ್ಣ ಪಟ್ಟಣವಾಗಿದೆ. ಮಂಗಳಗಿರಿಯನ್ನು ಯಾವಾಗಲೂ ಯಾತ್ರಿಕ ಕೇಂದ್ರವೆಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಮಂಗಳಗಿರಿ ಪಟ್ಟಣದ ಹೃದಯಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಬೆಟ್ಟದ ಮೇಲೆ ಪಾನಕಾಲ ನರಸಿಂಹ ಸ್ವಾಮಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿತವಾದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಮತ್ತು ಸೊಗಸಾದ ದೇವಾಲಯವಿದೆ. ಲಕ್ಷ್ಮೀ ನರಸಿಂಹ ಸ್ವಾಮಿಗೆ ಮುಡಿಪಾದ ಇನ್ನೊಂದು ದೇವಾಲಯವಿದೆ. ಯಾತ್ರಾರ್ಥಿಗಳು ಬೆಟ್ಟದ ಮೇಲಿರುವ ಪಾನಕಾಲ ನರಸಿಂಹ ದೇವರಿಗೆ ತಮ್ಮ ಗೌರವವನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸಬೇಕೆಂದು ನಿರೀಕ್ಷಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ, ನಂತರ ಸ್ಥಳದಿಂದ ಹೊರಡುವ ಮೊದಲು ಸ್ಥಳೀಯ ನೇಕಾರರಿಂದ ಸೀರೆಯನ್ನು ಖರೀದಿಸಿ. ಇದು ಸಂಪ್ರದಾಯದ ಭಾಗವಾಗಿಯೂ ಕೈಮಗ್ಗ ಉದ್ಯಮಕ್ಕೆ ನೀಡಿದ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹ ಮತ್ತು ಪ್ರಚೋದನೆಯನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಒತ್ತಿಹೇಳುತ್ತದೆ.[೭]

ಬಳಸಿದ ವಸ್ತು[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

ಮಂಗಳಗಿರಿ ಸೀರೆಯು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ೮೦ ರ ದಶಕದ ಬಾಚಣಿಗೆ ಹತ್ತಿ ನೂಲಿನಿಂದ ನೇಯ್ದ ಉತ್ತಮ ಎಣಿಕೆ ಸೀರೆಯಾಗಿದೆ. ಗಡಿಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ವಾರ್ಪ್ ವಿನ್ಯಾಸದೊಂದಿಗೆ ವಾರ್ಪ್ ಮತ್ತು ನೇಯ್ಗೆ ಎರಡಕ್ಕೂ ನೇಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಹೆಚ್ಚುವರಿ ವಾರ್ಪ್ ವಿನ್ಯಾಸವನ್ನು ವಿಶೇಷವಾಗಿ "ನಿಜಾಮ್ ಬಾರ್ಡರ್" ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಹೆಚ್ಚುವರಿ ವಾರ್ಪ್ ವಿನ್ಯಾಸದ ವಿಶೇಷತೆಯು ಟ್ವಿಲ್, ಪಕ್ಕೆಲುಬು ಮತ್ತು ವಜ್ರದ ನೇಯ್ಗೆಗಳ ಸಂಯೋಜನೆಯಾಗಿದೆ. ಈ ನೇಯ್ಗೆಗಳು ಯಾವುದೇ ಅಂತರವಿಲ್ಲದೆ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಅಕ್ಕಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ಜೋಡಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರುತ್ತವೆ. ಒಂದೇ ಒಂದು ಎಳೆಯನ್ನು ಬಿಡದೆಯೇ ಸೆಲ್ವೆಡ್ಜ್ನ ಅಂಚಿನಿಂದ ವಿನ್ಯಾಸವು ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುತ್ತದೆ. ಗಡಿಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ವಾರ್ಪ್ ವಿನ್ಯಾಸಕ್ಕಾಗಿ ಝರಿಯನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಮಂಗಳಗಿರಿ ಸೀರೆಗಳನ್ನು ಕಾಂತಿಯುತ ಬಣ್ಣಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ರೋಮಾಂಚಕ ಶಾಟ್ ಬಣ್ಣಗಳಲ್ಲಿ ತಯಾರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಮಂಗಳಾದ್ರಿಯಿಂದ ನಗರದ ನೋಟ

ಮಂಗಳಗಿರಿ ಕಾಟನ್ ಡ್ರೆಸ್ ಮೆಟೀರಿಯಲ್[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

ಮಂಗಳಗಿರಿಯು ಗುಂಟೂರು ಜಿಲ್ಲಾ ಕೇಂದ್ರದಿಂದ ೧೯ ಕಿಲೋಮೀಟರ್ ಮತ್ತು ವಿಜಯವಾಡದಿಂದ ೧೨ ಕಿಲೋಮೀಟರ್ ದೂರದಲ್ಲಿರುವ ಒಂದು ಸಣ್ಣ ಪಟ್ಟಣವಾಗಿದೆ. ಮಂಗಳಗಿರಿಯನ್ನು ಯಾವಾಗಲೂ ಯಾತ್ರಾ ಕೇಂದ್ರವೆಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಮಂಗಳಗಿರಿ ಪಟ್ಟಣದ ಹೃದಯಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಬೆಟ್ಟದ ಮೇಲೆ ಪಾನಕಾಲ ನರಸಿಂಹ ಸ್ವಾಮಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿತವಾದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಮತ್ತು ಸೊಗಸಾದ ದೇವಾಲಯವಿದೆ. ಲಕ್ಷ್ಮೀ ನರಸಿಂಹ ಸ್ವಾಮಿಗೆ ಮುಡಿಪಾದ ಇನ್ನೊಂದು ದೇವಾಲಯವಿದೆ. ಯಾತ್ರಾರ್ಥಿಗಳು ಬೆಟ್ಟದ ಮೇಲಿರುವ ಪಾನಕಾಲ ನರಸಿಂಹ ದೇವರಿಗೆ ತಮ್ಮ ಗೌರವವನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸಬೇಕೆಂದು ನಿರೀಕ್ಷಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ, ನಂತರ ಸ್ಥಳದಿಂದ ಹೊರಡುವ ಮೊದಲು ಸ್ಥಳೀಯ ನೇಕಾರರಿಂದ ಸೀರೆಯನ್ನು ಖರೀದಿಸಿ. ಇದು ಸಂಪ್ರದಾಯದ ಭಾಗವಾಗಿಯೂ ಕೈಮಗ್ಗ ಉದ್ಯಮಕ್ಕೆ ನೀಡಿದ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹ ಮತ್ತು ಪ್ರಚೋದನೆಯನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಒತ್ತಿಹೇಳುತ್ತದೆ.

ಉತ್ಪಾದನೆ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

ಮಂಗಳಗಿರಿ ಸೀರೆಯ ಉತ್ಪಾದನೆಯು ವಿವಿಧ ಹಂತಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ: [೮]

  • ಕಚ್ಚಾ ವಸ್ತುಗಳು - ಶುದ್ಧ ಹತ್ತಿ ನೂಲು, ಬೆಳ್ಳಿ ಮತ್ತು ಚಿನ್ನದ ಝರಿಸ್, ಸಂಶ್ಲೇಷಿತ ಮತ್ತು ನೈಸರ್ಗಿಕ ಬಣ್ಣಗಳು ಮತ್ತು ಕೆಲವು ರಾಸಾಯನಿಕಗಳು.
  • ಹತ್ತಿ ಶುದ್ಧೀಕರಣ - ಈ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯು ಕೆಲವು ಕಲ್ಮಶಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ಹ್ಯಾಂಕ್ ಹತ್ತಿಯನ್ನು ಕುದಿಸುವುದನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ, ರಾತ್ರಿಯಲ್ಲಿ ನೆನೆಸಿ, ತೊಳೆಯಿರಿ ಮತ್ತು ಡೈಯಿಂಗ್ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗೆ ಸೂಕ್ತವಾಗಿದೆ.
  • ಡೈಯಿಂಗ್ - ಇದು ಬಿಳಿ ಸೀರೆಗಳಿಗೆ ಬ್ಲೀಚಿಂಗ್ ತಂತ್ರವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಬಣ್ಣದ ಸೀರೆಗಳಿಗೆ ವ್ಯಾಟ್ ಬಣ್ಣಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
  • ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಬಣ್ಣವನ್ನು ತೆಗೆಯುವುದು - ಬಣ್ಣಬಣ್ಣದ ಅಥವಾ ಬಿಳುಪುಗೊಳಿಸಿದ ನೂಲನ್ನು ಕುದಿಯುವ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ನೆನೆಸಿ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಬಣ್ಣವನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಲು ಕೆಲವು ತಂತ್ರಗಳೊಂದಿಗೆ ಒಳಪಡುತ್ತದೆ.
  • ಒಣಗಿಸುವುದು - ಮೇಲಿನ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯ ನಂತರ, ನೂಲನ್ನು ಒಣಗಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಛಾಯೆಗಳಲ್ಲಿ ಬೆಳಕಿನ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಬಣ್ಣಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸುತ್ತದೆ
ಪೂರ್ವ ಮಗ್ಗ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ
  • ಹ್ಯಾಂಕ್ ನೂಲನ್ನು ವಾರ್ಪ್ ಆಗಿ ಮತ್ತು ನೇಯ್ಗೆ - ಚರ್ಕಾ, ಶಿಫ್ಟ್ ಬಿದಿರು ಮತ್ತು ಬಾಬಿನ್ ಅನ್ನು ವಾರ್ಪ್ ರೂಪಿಸಲು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ, ನೇಯ್ಗೆ ಪಿರ್ನ್ ಸಹಾಯದಿಂದ ತಯಾರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
  • ಸ್ಟ್ರೀಟ್ ಸೈಸಿಂಗ್ - ವಾರ್ಪ್ ವಿಸ್ತರಣೆ, ಅಕ್ಕಿ ಗಂಜೀನ ಸಿಂಪರಣೆಯು ಸೂಕ್ತವಾದ ನೇಯ್ಗೆ ನಂತರ ಒಣಗಿಸುವಿಕೆಯನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸುವುದು.
  • ನೇಯ್ಗೆ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ - ಇದು ನೇಯ್ಗೆಯ ವಾರ್ಪ್ ಮತ್ತು ವೆಫ್ಟ್ ವಿಧಾನವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಜಾಕ್ವಾರ್ಡ್ ನೇಯ್ಗೆಯಿಂದ ಬದಲಾಯಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಸರಕುಗಳ ಬೇಡಿಕೆಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ನೇಯ್ಗೆ, ವಿನ್ಯಾಸ ಮತ್ತು ಕತ್ತರಿಸಲು ಪಿಟ್ಲೂಮ್ಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ಬಳಸುವುದು
  • ಕತ್ತರಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಮಡಿಸುವುದು - ನೇಯ್ದ ಬಟ್ಟೆಯು ಸರಕುಗಳ ಬೇಡಿಕೆಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಕತ್ತರಿಸುವಿಕೆಗೆ ಒಳಗಾಗುತ್ತದೆ
  • ಸೀರೆಗಳ ತಪಾಸಣೆ - ದೋಷಗಳನ್ನು ಸರಿಪಡಿಸಲು ಮಾಸ್ಟರ್ ನೇಕಾರರಿಂದ ತಪಾಸಣೆ
  • ಮಾರ್ಕೆಟಿಂಗ್ - ೧೯೮೫ ರ ಅವಧಿಯು ಸೀರೆಗಳಿಗಿಂತ ಉಡುಗೆ ಸಾಮಗ್ರಿಗಳಿಗೆ ಹೊಸ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯೊಂದಿಗೆ ಕ್ರಾಂತಿಯನ್ನು ಖರೀದಿಸಿತು

ಸೀರೆಗಳು[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

ಮಂಗಳಗಿರಿ ಸೀರೆಗಳು ವಿಶಿಷ್ಟವಾದ ವೈವಿಧ್ಯವಾಗಿದ್ದು, ಹತ್ತಿಯಿಂದ ನೇಯ್ದವು ಮತ್ತು ಗಡಿಯಲ್ಲಿ ಝರಿ ಮತ್ತು ದೇಹದ ಮೇಲೆ ನೇಯ್ದ ವಿನ್ಯಾಸಗಳಿಲ್ಲದಂತಹ ಅತ್ಯಂತ ವಿಶಿಷ್ಟ ಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ಪಟ್ಟಣವು ನರಸಿಂಹ ದೇವಾಲಯದ ಆವಾಸಸ್ಥಾನವಾಗಿರುವುದರಿಂದ, ಸೀರೆಗಳನ್ನು ಭಕ್ತರು ಭಕ್ತಿ ಉದ್ದೇಶಗಳಿಗಾಗಿ ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. [೯] [೧೦]

ವಿಶೇಷತೆ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

ಮಂಗಳಗಿರಿ ಸೀರೆಗಳು ವಿಶಿಷ್ಟವಾದ ವೈವಿಧ್ಯವಾಗಿದ್ದು, ಹತ್ತಿಯಿಂದ ನೇಯ್ದವು ಮತ್ತು ಗಡಿಯಲ್ಲಿ ಝರಿಯಂತಹ ಅತ್ಯಂತ ವಿಶಿಷ್ಟ ಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಮತ್ತು ದೇಹದ ಮೇಲೆ ಯಾವುದೇ ನೇಯ್ದ ವಿನ್ಯಾಸಗಳಿಲ್ಲ. ಈ ಊರು ನರಸಿಂಹ ದೇವಾಲಯದ ಆವಾಸಸ್ಥಾನವಾಗಿರುವುದರಿಂದ, ಸೀರೆಗಳನ್ನು ಭಕ್ತರು ಭಕ್ತಿಯ ಉದ್ದೇಶಕ್ಕಾಗಿಯೂ ಬಳಸುತ್ತಾರೆ.

ಮಂಗಳಗಿರಿ ಸೀರೆ ಗುರುತಿಸುವ ಕ್ರಮ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

  • ಮೂಲ ವಿನ್ಯಾಸವು ಒಂದೇ ರೀತಿಯ ಕಾಟನ್ ಸೀರೆಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಸಾಂದ್ರವಾಗಿರುತ್ತದೆ.
  • ಹೆಚ್ಚುವರಿ ವಾರ್ಪ್ ವಿನ್ಯಾಸವು ಸೀರೆಯ ಕವಚದವರೆಗೆ ಯಾವುದೇ ಅಂತರವಿಲ್ಲದೆ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಹರಡುತ್ತದೆ.
  • ಸ್ಟಾರ್ಚ್ ಫಿನಿಶ್ ಇಲ್ಲದಿರುವುದರಿಂದ ಸೀರೆಯ ವಿನ್ಯಾಸವು ತುಲನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಮೃದುವಾಗಿರುತ್ತದೆ.

ಸಹ ನೋಡಿ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

  • ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಭೌಗೋಳಿಕ ಸೂಚನೆಗಳ ಪಟ್ಟಿ

ಉಲ್ಲೇಖಗಳು[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

  1. "Geographical Indication". The Hans India. 23 January 2016. Retrieved 24 January 2016.
  2. "Registration Details of Geographical Indications" (PDF). Intellectual Property India, Government of India. Retrieved 14 May 2019.
  3. Raparla, Deepa (10 May 2005). "The magnificent mangalagiri". The Hindu. Archived from the original on 26 January 2016. Retrieved 24 January 2016.
  4. Rao, R. V. (1978). Rural Industrialisation in India: The Changing Profile. Concept Publishing Company. p. 54. ISBN 9788170220176. Retrieved 24 January 2016.
  5. "APCO-The Andhra Pradesh State Handloom Weaves Co-Operative Society Limited". APCO Fabrics. Archived from the original on 14 January 2016. Retrieved 25 January 2016.
  6. "The Exquisite Sarees of Mangalagiri". AP Tourism Blog. Archived from the original on 1 February 2016. Retrieved 25 January 2016.
  7. https://vikaspedia.in/social-welfare/entrepreneurship/indian-handloom/mangalagiri-sarees-and-cotton-dress-material
  8. "Geographical Indications Journal" (PDF). Government of India. 11 September 2012. pp. 21–29. Archived from the original (PDF) on 9 August 2013. Retrieved 26 January 2016.
  9. "The Exquisite Sarees of Mangalagiri". AP Tourism Blog. Archived from the original on 1 February 2016. Retrieved 25 January 2016."The Exquisite Sarees of Mangalagiri". AP Tourism Blog. Archived from the original on 1 February 2016. Retrieved 25 January 2016.
  10. "Geographical Indications Journal" (PDF). Government of India. 11 September 2012. pp. 21–29. Archived from the original (PDF) on 9 August 2013. Retrieved 26 January 2016."Geographical Indications Journal" (PDF). Government of India. 11 September 2012. pp. 21–29. Archived from the original (PDF) on 9 August 2013. Retrieved 26 January 2016.

ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು[ಬದಲಾಯಿಸಿ]