ವಿಷಯಕ್ಕೆ ಹೋಗು

ಕೇರಳದ ನದಿಗಳ ಪಟ್ಟಿ

ವಿಕಿಪೀಡಿಯದಿಂದ, ಇದು ಮುಕ್ತ ಹಾಗೂ ಸ್ವತಂತ್ರ ವಿಶ್ವಕೋಶ

ಕೇರಳದಲ್ಲಿ ೪೪ ಪ್ರಮುಖ ನದಿಗಳಿವೆ, ಮೂರು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಎಲ್ಲವೂ ಪಶ್ಚಿಮ ಘಟ್ಟಗಳಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟುತ್ತವೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ೪೧ ಪಶ್ಚಿಮಕ್ಕೆ ಮತ್ತು ೩ ಪೂರ್ವಕ್ಕೆ ಹರಿಯುತ್ತವೆ. ಕೇರಳದ ನದಿಗಳು ಉದ್ದ, ಅಗಲ ಮತ್ತು ನೀರಿನ ವಿಸರ್ಜನೆಯ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಚಿಕ್ಕದಾಗಿದೆ. ಗುಡ್ಡಗಾಡು ಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ಪಶ್ಚಿಮ ಘಟ್ಟಗಳು ಮತ್ತು ಸಮುದ್ರದ ನಡುವಿನ ಕಡಿಮೆ ಅಂತರದಿಂದಾಗಿ ನದಿಗಳು ವೇಗವಾಗಿ ಹರಿಯುತ್ತವೆ. ಎಲ್ಲಾ ನದಿಗಳು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಮಾನ್ಸೂನ್-ಆಧಾರಿತವಾಗಿವೆ ಮತ್ತು ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಹಲವು ನದಿಗಳಾಗಿ ಕುಗ್ಗುತ್ತವೆ ಅಥವಾ ಬೇಸಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಒಣಗುತ್ತವೆ.

ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳು

[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ಕೇರಳದ ಭೂಗೋಳ

ಕೇರಳವು ಲಕ್ಷದ್ವೀಪ ಸಮುದ್ರ ಮತ್ತು ಪಶ್ಚಿಮ ಘಟ್ಟಗಳ ನಡುವೆ ಬೆಣೆಯುತ್ತಿದೆ. ಭೌಗೋಳಿಕವಾಗಿ, ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಮೂರು ಹವಾಮಾನದ ವಿಭಿನ್ನ ಪ್ರದೇಶಗಳಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಬಹುದು: ಪೂರ್ವ ಎತ್ತರದ ಪ್ರದೇಶಗಳು; ಒರಟಾದ ಮತ್ತು ತಂಪಾದ ಪರ್ವತ ಭೂಪ್ರದೇಶ, ಮಧ್ಯ ಭೂಮಿ; ರೋಲಿಂಗ್ ಬೆಟ್ಟಗಳು ಮತ್ತು ಪಶ್ಚಿಮ ತಗ್ಗು ಪ್ರದೇಶಗಳು; ಕರಾವಳಿ ಬಯಲು. [೧] : 110 ಕೇರಳದ ಪೂರ್ವ ಪ್ರದೇಶವು ಎತ್ತರದ ಪರ್ವತಗಳು, ಕಮರಿಗಳು ಮತ್ತು ಆಳವಾದ ಕಣಿವೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. [೧] : 110 ಕೇರಳದ ಪಶ್ಚಿಮಕ್ಕೆ ಹರಿಯುವ ೪೧ ನದಿಗಳು, [೨] ಮತ್ತು ಅದರ ಪೂರ್ವಕ್ಕೆ ಹರಿಯುವ ೩ ನದಿಗಳು ಈ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟುತ್ತವೆ. [೩] [೪] ಪಶ್ಚಿಮಕ್ಕೆ ಹರಿಯುವ ನದಿಗಳು, ಪ್ರತಿಯೊಂದೂ ಕನಿಷ್ಠ ೧೫  ಕಿಮೀ ಉದ್ದವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಪಶ್ಚಿಮ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಅರೇಬಿಯನ್ ಸಮುದ್ರ ತೀರದ ಕಡೆಗೆ ಕ್ರಮೇಣ ಇಳಿಜಾರು ಮತ್ತು ಹಿನ್ನೀರು ಅಥವಾ ಅರೇಬಿಯನ್ ಸಮುದ್ರಕ್ಕೆ ಖಾಲಿಯಾಗುತ್ತದೆ. [೫] ಉದ್ದವಾದ ನದಿಗಳು ಹಲವಾರು ಉಪನದಿಗಳು ಮತ್ತು ತೊರೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. [೫] ಪಶ್ಚಿಮ ಘಟ್ಟಗಳು ಪಾಲಕ್ಕಾಡ್ ಬಳಿ ಮಾತ್ರ ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸಿದ ಪರ್ವತಗಳ ಗೋಡೆಯನ್ನು ರೂಪಿಸುತ್ತವೆ; ಆದ್ದರಿಂದ ಪಾಲಕ್ಕಾಡ್ ಅಂತರವನ್ನು ಒಡೆಯುವ ಪಾಲ್ ಘಾಟ್ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. [೬] ಭಾರತಪ್ಪುಳ ನದಿಯು ಪಾಲಕ್ಕಾಡ್ ಗ್ಯಾಪ್ ಮೂಲಕ ಹರಿಯುತ್ತದೆ. ಪೂರ್ವಕ್ಕೆ ಹರಿಯುವ ೩ ನದಿಗಳು ಪಶ್ಚಿಮ ಘಟ್ಟಗಳಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟುತ್ತವೆ, ಆದರೆ ಪೂರ್ವಕ್ಕೆ ಕರ್ನಾಟಕ ಅಥವಾ ತಮಿಳುನಾಡಿಗೆ ಹರಿಯುತ್ತವೆ. [೫]

ಕೇರಳದ ಪಶ್ಚಿಮ ಕರಾವಳಿ ಬೆಲ್ಟ್ ಪೂರ್ವ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ತುಲನಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಸಮತಟ್ಟಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಪರಸ್ಪರ ಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದಿದ ಉಪ್ಪುನೀರಿನ ಕಾಲುವೆಗಳು, ಸರೋವರಗಳು, ನದೀಮುಖಗಳು, [೭] ಮತ್ತು ಕೇರಳದ ಹಿನ್ನೀರು ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ನದಿಗಳ ಜಾಲದಿಂದ ಕ್ರಿಸ್-ಕ್ರಾಸ್ ಆಗಿದೆ. [೮] ಕೇರಳದ ರೈಸ್ ಬೌಲ್ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಕುಟ್ಟನಾಡ್, ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಕಡಿಮೆ ಎತ್ತರವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಮತ್ತು ಸಮುದ್ರ ಮಟ್ಟಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಕೃಷಿ ನಡೆಯುವ ವಿಶ್ವದ ಕೆಲವೇ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. [೯] [೧೦] ದೇಶದ ಅತಿ ಉದ್ದದ ಸರೋವರ ವೆಂಬನಾಡ್, ಹಿನ್ನೀರಿನ ಮೇಲೆ ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ಹೊಂದಿದೆ; ಇದು ಅಲಪ್ಪುಳ ಮತ್ತು ಕೊಚ್ಚಿ ನಡುವೆ ಇದೆ ಮತ್ತು ಇದು ಸುಮಾರು ೨೦೦ ಚದರ ಕೀ.ಮೀ ವಿಸ್ತೀರ್ಣ ಹೊಂದಿದೆ. [೧೧] ಭಾರತದ ಸುಮಾರು ಎಂಟು ಪ್ರತಿಶತ ಜಲಮಾರ್ಗಗಳು ಕೇರಳದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ. [೧೨] ಕೇರಳದ ೪೪ ನದಿಗಳಲ್ಲಿ ಪೆರಿಯಾರ್ ; ೨೪೪ ಕಿ.ಮೀ., ಭಾರತಪುಳ ; ೨೦೯ ಕಿ.ಮೀ., ಪಂಬಾ ; ೧೭೬ ಕಿ.ಮೀ., ಚಾಲಿಯಾರ್ ; ೧೬೯ ಕಿ.ಮೀ., ಕಡಲುಂಡಿಪುಳ ; ೧೩೦ ಕಿ.ಮೀ., ಚಾಲಕುಡಿಪುಳ ; ೧೩೦ ಕಿ.ಮೀ, ವಾಲಪಟ್ಟಣಂ ; ೧೨೯ ಕಿ.ಮೀ. ಮತ್ತು ಅಚನ್ಕೋವಿಲ್ ನದಿ ; ೧೨೮ ಕಿ.ಮೀ. ಸೇರಿವೆ. ನದಿಗಳ ಸರಾಸರಿ ಉದ್ದ ೬೪ ಕಿ.ಮೀ . ಅನೇಕ ನದಿಗಳು ಚಿಕ್ಕದಾಗಿರುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಮಾನ್ಸೂನ್ ಮಳೆಯಿಂದ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಪೋಷಿಸಲ್ಪಡುತ್ತವೆ. [೧೩] ಕೇರಳದ ನದಿಗಳು ಚಿಕ್ಕದಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಮತ್ತು ಡೆಲ್ಟಾದ ಕೊರತೆಯಿಂದಾಗಿ, ಅವು ಪರಿಸರ ಪರಿಣಾಮಗಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಒಳಗಾಗುತ್ತವೆ. ನದಿಗಳು ಮರಳು ಗಣಿಗಾರಿಕೆ ಮತ್ತು ಮಾಲಿನ್ಯದಂತಹ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸುತ್ತಿವೆ. [೧೪]

ಪಶ್ಚಿಮಕ್ಕೆ ಹರಿಯುವ ನದಿಗಳು

[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

ಇದು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕೇರಳ ರಾಜ್ಯದ ಪಶ್ಚಿಮಾಭಿಮುಖವಾಗಿ ಹರಿಯುವ ನದಿಗಳು ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ಉಪನದಿಗಳ ಪಟ್ಟಿಯಾಗಿದೆ. ಈ ಎಲ್ಲಾ ನದಿಗಳು ಪಶ್ಚಿಮ ಘಟ್ಟಗಳ ಶ್ರೇಣಿಯಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಪಶ್ಚಿಮಕ್ಕೆ ಕೇರಳದ ಹಿನ್ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಅರೇಬಿಯನ್ ಸಮುದ್ರಕ್ಕೆ ಹರಿಯುತ್ತವೆ. ಕಿಲೋಮೀಟರ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಉದ್ದವು ಆವರಣದಲ್ಲಿದೆ. ಕೇರಳದ ಕಾಸರಗೋಡು ಜಿಲ್ಲೆ ನಲ್ಲಿ ಪಶ್ಚಿಮಕ್ಕೆ ಹರಿಯುವ ನದಿಗಳ ಗರಿಷ್ಠ ಸಂಖ್ಯೆ - ೧೨. [೧೫]

ಪ್ರಾಚೀನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಚೂರ್ಣಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ೨೪೪ ಕಿಮೀ ಉದ್ದದ ಪೆರಿಯಾರ್ ಕೇರಳದ ಅತಿ ಉದ್ದದ ನದಿಯಾಗಿದೆ.
ಕೇರಳದ ಎರಡನೇ ಅತಿ ಉದ್ದದ ನದಿಯಾದ ಭರತಪ್ಪುಳ ಕೇರಳದ ಮೂಲಕ ೨೦೯ ಕಿಮೀ ಹರಿಯುತ್ತದೆ, ಕೇರಳದ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯನ್ನು ರೂಪಿಸುವಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದೆ.
ಕುಟ್ಟನಾಡ್, ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕಡಿಮೆ ಎತ್ತರವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಪ್ರದೇಶವಾಗಿದೆ, ಇದು ಪಂಬಾ ನದಿಯ ದಡದಲ್ಲಿದೆ, ಇದು ೧೭೬ ಕಿಮೀ ಉದ್ದದ ಕೇರಳದ ಮೂರನೇ ಅತಿ ಉದ್ದದ ನದಿಯಾಗಿದೆ.
ನಿಲಂಬೂರ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ವಿಶ್ವದ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ತೇಗದ ತೋಟವು ಕೇರಳದ ನಾಲ್ಕನೇ ಅತಿ ಉದ್ದದ ನದಿ (೧೬೯ ಕಿಮೀ) ಚಾಲಿಯಾರ್ ದಂಡೆಯಲ್ಲಿದೆ.
ಕಡಲುಂಡಿ ಪಕ್ಷಿಧಾಮದ ಬಳಿ ಸಮುದ್ರಕ್ಕೆ ಖಾಲಿಯಾಗುವ ೧೩೦ ಕಿಮೀ ಉದ್ದದ ಕಡಲುಂಡಿ ನದಿಯು ಕೇರಳದ ಐದನೇ ಅತಿ ಉದ್ದದ ನದಿಯಾಗಿದೆ.
ಅತಿರಪ್ಪಿಲ್ಲಿ ಜಲಪಾತವು ೧೩೦ ಕಿಮೀ ಉದ್ದದ ಚಾಲಕುಡಿ ನದಿಯ ಮೇಲೆ ನೆಲೆಗೊಂಡಿದೆ.
  1. ಪೆರಿಯಾರ್ ನದಿ (೨೪೪)
    1. ಎಡಮಲ ನದಿ
    2. ಚೆರುತೋನಿ ನದಿ
    3. ಮುಲ್ಲಯಾರ್ ನದಿ
    4. ಮುತಿರಪುಳ ನದಿ
    5. ಪೆರಿಂಜನಕುಟ್ಟಿ ನದಿ
    6. ಅಂಬಾಜಚಲ್ ನದಿ
    7. ಕಣಿಯಂಪುಳ ನದಿ
    8. ಮುತ್ತಾರ್ ನದಿ
    9. ಪನ್ನಿಯಾರ್
  2. ಭರತಪುಳ ನದಿ (೨೦೯)
    1. ತುತಪುಳ ನದಿ
    2. ಕಂಜಿರಪ್ಪುಳ
    3. ಗಾಯತ್ರಿಪುಳ ನದಿ
    4. ಕಲ್ಪತಿಪುಳ ನದಿ
    5. ಕನ್ನಡಿಪುಳ ನದಿ
  3. ಪಂಬಾ ನದಿ (೧೭೬)
    1. ಅಝುತಾಯರ್
    2. ಕಕ್ಕಿಯಾರ್
    3. ಕಕ್ಕತ್ತಾರ್
    4. ಕಲ್ಲರ್
    5. ಪೆರುಂತೇನರುವಿ
    6. ಮಡತರುವಿ
    7. ತನುಂಗತ್ತಿಲ್ತೋಡು
    8. ಕೊಜಿತೋಡು
    9. ವರತ್ತಾರ್
    10. ಉತ್ತರಪಲ್ಲಿ ನದಿ
    11. ಕುಟ್ಟಂಪೆರೂರ್
  4. ಚಾಲಿಯಾರ್ ನದಿ (೧೬೯)
    1. ಚೆರುಪುಳ (ಮಾವೂರು)
    2. ಇರುವಂಜಿಪ್ಪುಳ
    3. ತೊಟ್ಟುಮುಕ್ಕಂ ನದಿ
    4. ಕುತಿರಪ್ಪುಳ
    5. ಕುರುವನ್ಪುಳ
    6. ಕರಿಂಪುಝಾ
    7. ಪಾಂಡಿಪ್ಪುಳ
    8. ನೀರ್ಪ್ಪುಳ
  5. ಚಾಲಕುಡಿ ನದಿ (೧೪೫)
    1. ಪರಂಬಿಕುಲಂ ನದಿ
  6. ಕಡಲುಂಡಿ ನದಿ (೧೩೦)
  7. ಅಚನ್‌ಕೋಯಿಲ್ ನದಿ (೧೨೮)
    1. ಉತ್ತರಪಲ್ಲಿ ನದಿ
  8. ಕಲ್ಲಡಾ ನದಿ (೧೨೧)
  9. ಮುವಾಟ್ಟುಪುಳ ನದಿ (೧೨೧)
    1. ತೊಡುಪುಳ ನದಿ
    2. ಕೊತಯಾರ್ ನದಿ
    3. ಕಲಿಯಾರ್ ನದಿ
    4. ಕರಿಯಾರ್ ನದಿ
    5. ತೇವಲಕ್ಕಾಡು ನದಿ
    6. ಉಜವೂರ್ ನದಿ
  10. ವಲಪಟ್ಟಣಂ ನದಿ (೧೧೦)
    1. ಬಾವಲಿ ನದಿ
    2. ಪುಲ್ಲೋಪಿ ನದಿ
    3. ಪಯ್ಯವೂರು ನದಿ
    4. ಮುಂಡಯಪುಳ ನದಿ
    5. ವೇಣಿ ನದಿ
    6. ಅರಾಲಂ ನದಿ
  11. ಚಂದ್ರಗಿರಿ ನದಿ (೧೦೫)
    1. ಕುಡುಂಬೂರು ನದಿ
  12. ಮಣಿಮಾಲಾ ನದಿ (೯೦)
  13. ವಾಮನಪುರಂ ನದಿ (೮೮)
  14. ಕುಪ್ಪಂ ನದಿ (೮೮)
    1. ಕುಟ್ಟಿಕೋಲ್ ನದಿ
  15. ಮೀನಚಿಲ್ ನದಿ (೭೮)
    1. ಮೀನಾಚಲ ನದಿ
    2. ಕೊಡೂರು ನದಿ
    3. ಕರಾಪುಳ ನದಿ
    4. ಪುಲಿನಕಲ್ ನದಿ
    5. ಮೂರ್ಕನಕಾವು ನದಿ
  16. ಕುಟ್ಟಿಯಾಡಿ ನದಿ (೭೪)
  17. ಕರಮಾನ ನದಿ (೬೮)
  18. ಶಿರಿಯಾ ನದಿ (೬೮)
  19. ಕರಿಯಂಗೋಡು ನದಿ (೬೪)
    1. ಚೈತ್ರವಾಹಿನಿ ನದಿ
  20. ಇತಿಕ್ಕಾರ ನದಿ (೫೬)
  21. ನೆಯ್ಯರ್ ನದಿ (೫೬)
  22. ಮಾಹೆ ನದಿ (೫೪)
    1. ಮುಂಡತೋಡ್ ನದಿ
  23. ಕೀಚೇರಿ ನದಿ (೫೧)
  24. ಪೆರುಂಬಾ ನದಿ (೫೧)
    1. ವಯಲಾಪ್ರಾ ನದಿ
  25. ಉಪ್ಪಳ ನದಿ (೫೦)
  26. ಕರುವನ್ನೂರ್ ನದಿ (೪೮)
    1. ಕುರುಮಲಿ ನದಿ
    2. ಮನಾಲಿ ನದಿ
  27. ಅಂಜರಕಂಡಿ ನದಿ (೪೮)
  28. ತಿರುರ್ ನದಿ (೪೮)
  29. ನೀಲೇಶ್ವರಂ ನದಿ (೪೬)
  30. ಪಳ್ಳಿಕ್ಕಲ್ ನದಿ (೪೨)
  31. ಕಲ್ಲಾಯಿ ನದಿ (೪೦)
  32. ಕೊರಪುಳ ನದಿ (೪೦)
  33. ಮೊಗ್ರಾಲ್ ನದಿ (೩೪)
  34. ಕವ್ವಾಯಿ ನದಿ (೩೧)
    1. ಕಂಕೋಲ್
    2. ವನ್ನತಿಚಾಲ್
    3. ಕುಪ್ಪಿತೋಡು
    4. ಕುಣಿಯಾನ್
  35. ತಾನಿಕ್ಕುಡಂ ನದಿ (೨೯)
  36. ತಲಶ್ಶೇರಿ ನದಿ (೨೮)
    1. ಉಮ್ಮಂಚಿರಾ ನದಿ
  37. ಮಾಮ್ ನದಿ (೨೭)
  38. ಚಿತ್ತಾರಿ ನದಿ (೨೫)
  39. ರಾಮಪುರಂ ನದಿ (೧೯)
  40. ಅಯಿರೂರ್ ನದಿ (೧೭)
  41. ಮಂಜೇಶ್ವರಂ ನದಿ (೧೬)

ಪೂರ್ವ ಹರಿಯುವ ನದಿಗಳು

[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ಪೂರ್ವಕ್ಕೆ ಹರಿಯುವ ಭವಾನಿ ನದಿಯು ಸೈಲೆಂಟ್ ವ್ಯಾಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ಯಾನವನದ ಬಳಿ ಹರಿಯುತ್ತದೆ.

ಕೇರಳದಲ್ಲಿ ಮೂರು ನದಿಗಳು ಹುಟ್ಟಿ ಪೂರ್ವಕ್ಕೆ ಹರಿಯುತ್ತವೆ, ಕಬಿನಿ ಕರ್ನಾಟಕಕ್ಕೆ ಮತ್ತು ಇನ್ನೆರಡು ತಮಿಳುನಾಡಿಗೆ ಹರಿಯುತ್ತವೆ. ಎಲ್ಲಾ ಮೂರು ನದಿಗಳು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಕಾವೇರಿ ನದಿಯನ್ನು ಸೇರುತ್ತವೆ .

  1. ಕಬನಿ (೫೭)
  2. ಭವಾನಿ (೩೮)
  3. ಪಂಬಾರ್ (೨೫)

ಸಹ ನೋಡಿ

[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

ಉಲ್ಲೇಖಗಳು

[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
  1. ↑ ೧.೦ ೧.೧ Srikumar Chattopadhyay; Richard W. Franke (2006). Striving for Sustainability: Environmental Stress and Democratic Initiatives in Kerala. ISBN 978-8180692949. Retrieved 19 March 2019.
  2. ↑ S. N. Sadasivan (2003). River Disputes in India: Kerala Rivers Under Siege. Mittal Publications. p. 223. ISBN 978-8170999133. Retrieved 18 November 2012.
  3. ↑ Pratiyogita Darpan (September 2006). Pratiyogita Darpan. Pratiyogita Darpan. p. 72. Retrieved 18 November 2012.
  4. ↑ Motilal (UK) Books of India (2008). Tourist Guide Kerala. Sura Books. p. 11. ISBN 978-8174781642. Retrieved 18 November 2012.
  5. ↑ ೫.೦ ೫.೧ ೫.೨ Chandran 2018, p. 341.
  6. ↑ Chandran Nair, Dr.S.Sathis. "India – Silent Valley Rainforest Under Threat Once More". rainforestinfo.org.au. Retrieved 12 November 2015.
  7. ↑ Danny Moss (2010). Public Relations Cases: International Perspectives. Taylor & Francis. p. 41. ISBN 978-0415773362. Retrieved 18 November 2012.
  8. ↑ Edgar Thorpe (2012). The Pearson CSAT Manual 2012. Pearson Education India. p. 3. ISBN 978-8131767344. Retrieved 18 November 2012.
  9. ↑ Press Trust of India (1 June 2020). "Kerala Boat Ferries Lone Passenger To Help Her Take Exam". NDTV. Retrieved 17 November 2020.
  10. ↑ Suchitra, M (2003-08-13). "Thirst below sea level". The Hindu. Archived from the original on 2019-09-22. Retrieved 2020-11-17.
  11. ↑ Majid Husain (2011). Understanding: Geographical: Map Entries: for Civil Services Examinations: Second Edition. Tata McGraw-Hill Education. p. 9. ISBN 978-0070702882. Retrieved 18 November 2012.
  12. ↑ Inland Waterways Authority of India (IWAI—Ministry of Shipping) (2005). "Introduction to Inland Water Transport". IWAI (Ministry of Shipping). Archived from the original on 4 February 2005. Retrieved 19 January 2006.
  13. ↑ India., Planning Commission (2008). Kerala Development Report. Academic Foundation. p. 224. ISBN 978-8171885947.
  14. ↑ Padmalal D, Maya K, Sreebha S & Sreeja R, (2007), "Environmental effects of river sand mining: a case from the river catchments of Vembanad lake, Southwest coast of India", Environmental Geology 54(4), 879–89. springerlink.com. Retrieved 17 July 2009.
  15. ↑ Chandran 2018, p. 448.



[[ವರ್ಗ:ಭಾರತದ ನದಿಗಳು]]

"https://kn.wikipedia.org/w/index.php?title=ಕೇರಳದ_ನದಿಗಳ_ಪಟ್ಟಿ&oldid=1250213" ಇಂದ ಪಡೆಯಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ