ಬಾಗೇಶ್ರೀ
| Type | Audav Shadav/ Audav-Sampurna / Shadav sampurna Or sampurna sampurna[೧] name="https://www.parrikar.org/hindustani/bageshree</ref> |
|---|---|
| ಸಮಯ | Around midnight[೨] |
| ಅರೋಹಣ | S g m D n S'[೧] |
| ಅವರೋಹಣ | S'n D m g R S
Or S' n D m P D g m g R SOr S' n D,P D n D m g, R G m g R S [೧] |
| ಪಕಡ್ | D n s, m, m P D, m g R S |
| ವಾದಿ | Ma[೧] |
| ಸಂವಾದಿ | Sa[೧] |
| ಪರ್ಯಾಯ | Vagishvari[೨] |
| ಹೋಲುವ | Rageshri[೧] |
ರಾಗ ಬಾಗೇಶ್ರೀ ಅಥವಾ ಬಾಗೇಶ್ರೀ ( IAST ) ಒಂದು ಹಿಂದೂಸ್ತಾನಿ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಪದ್ಧತಿಯ ರಾಗವಾಗಿದೆ . ಇದು ಜನಪ್ರಿಯ ರಾತ್ರಿ ರಾಗವಾಗಿದೆ, ಇದರಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಪ್ರೇಮಿಯೊಂದಿಗೆ ಪುನರ್ಮಿಲನಕ್ಕಾಗಿ ಕಾಯುತ್ತಿರುವ ಮಹಿಳೆಯ ಭಾವನೆಯನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸಲು ಉದ್ದೇಶಿಸಲಾಗಿದೆ. ಹದಿನಾರನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಅಕ್ಬರ್‌ನ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಆಸ್ಥಾನ ಗಾಯಕ ಮಿಯಾನ್ ತಾನ್ಸೆನ್ ಇದನ್ನು ಮೊದಲು ಹಾಡಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ.[ಸಾಕ್ಷ್ಯಾಧಾರ ಬೇಕಾಗಿದೆ]</link> .
ಇಪ್ಪತ್ತನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ, ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ಬಾಗೇಶ್ರೀ ರಾಗವು ವ್ಯಾಪಕ ಜನಪ್ರಿಯತೆಯನ್ನು ಕಂಡುಕೊಂಡಿತು. ಜನಪ್ರಿಯ ಹಿಂದಿ ಸಂಗೀತ ನಿರ್ದೇಶಕ ಸಿ.ರಾಮಚಂದ್ರ ಅವರು ಬಾಗೇಶ್ರೀಯಲ್ಲಿ ಹಾಡುಗಳನ್ನು ಸಂಯೋಜಿಸಲು ಒಲವು ತೋರಿದರು, ಏಕೆಂದರೆ ಅವರು ಅದನ್ನು ಸರಳವಾಗಿ ಕಂಡುಕೊಂಡರು. ೧೯೭೮ರಲ್ಲಿ BBC ಸ್ಟುಡಿಯೋದಲ್ಲಿ ಮಹೇಂದ್ರ ಕೌಲ್ ಅವರೊಂದಿಗಿನ ಸಂದರ್ಶನದಲ್ಲಿ, ಅವರು ಬಾಗೇಶ್ರೀಗೆ ಹೊಂದಿಸಲಾದ ( ರಾಧಾ ನಾ ಬೋಲೆ - ಆಜಾದ್, 1955 ) ನಂತಹ ಹಾಡುಗಳನ್ನು ನುಡಿಸುವಾಗ ಇದನ್ನು ವಿವರಿಸಿದರು. [೩]
ಸಿದ್ಧಾಂತ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ಬಾಗೇಶ್ರೀ ಅವರ ಸೈದ್ಧಾಂತಿಕ ಅಂಶಗಳು ಈ ಕೆಳಗಿನಂತಿವೆ:
ಸ್ವರ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ವಾದಿ ಮತ್ತು ಸಂವಾದಿ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
- ವಾದಿ : ಮಧ್ಯಮ (ಮಾ)
- ಸಂವಾದಿ : ಷಡ್ಜ (ಸ)
ಪಕಡ್ ಅಥವಾ ಚಲನ್[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ಧ ನಿ ಸ, ಮ,ಮ,ಪ ಧ, ಮ ಗ ರಿ ಸ
- ವರ್ಜಿತ ಸ್ವರ- ಆರೋಹಣದಲ್ಲಿ ಪ ಮತ್ತು ರಿ
- ಜಾತಿ : – ಔಡವ್-ಸಂಪೂರ್ಣ (ವಕ್ರ)
ರಚನೆ ಮತ್ತು ಸಂಬಂಧಗಳು[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ಸಮಯ (ಸಮಯ)[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ಈ ರಾಗದ ಸಮಯ (ಮಧ್ಯರಾತ್ರಿ).
ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ಇಪ್ಪತ್ತನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ, ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ಬಾಗೇಶ್ರೀ ರಾಗವು ವ್ಯಾಪಕ ಜನಪ್ರಿಯತೆಯನ್ನು ಕಂಡುಕೊಂಡಿತು, ಇದರಲ್ಲಿ ಇದು ಕಾಫಿ ಥಾಟ್‌ನ ಸಮಾನವಾದ ಮೇಳಕರ್ತ, ಖರಹರಪ್ರಿಯ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ 22 ನೇ ಮೇಳಕರ್ತದಿಂದ ಬಂದಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. [೪] ಈ ರಾಗವು ಆರೋಹಣ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಾ ಏಳು ಸ್ವರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರದ ಕಾರಣ ಇದು ಜನ್ಯ ರಾಗವಾಗಿದೆ (ಉತ್ಪನ್ನವಾಗಿದೆ).
ರಚನೆ ಮತ್ತು ಲಕ್ಷಣ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ಬಾಗೇಶ್ರೀ ಒಂದು ಅಸಮಪಾರ್ಶ್ವದ ಸ್ವರಶ್ರೇಣಿಯಾಗಿದ್ದು ಅದು ಆರೋಹಣ ದಲ್ಲಿ ಪಂಚಮ ಅಥವಾ ಋಷಬ ಅನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದಿಲ್ಲ. ಇದನ್ನು ಔಡವ-ಸಂಪೂರ್ಣ ರಾಗಂ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ, [೪] ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತ ವರ್ಗೀಕರಣದಲ್ಲಿ (ಇದು ಆರೋಹಣದಲ್ಲಿ 5 ಸ್ವರಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಅವರೋಹಣ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ 7 ಸ್ವರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ). ಇದರ ಆರೋಹಣ-ಅವರೋಹಣ ರಚನೆಯು ಕೆಳಕಂಡಂತಿದೆ (ಕೆಳಗಿನ ಸಂಕೇತಗಳು ಮತ್ತು ನಿಯಮಗಳ ವಿವರಗಳಿಗಾಗಿ ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ <i id="mweg">ಸ್ವರಗಳನ್ನು</i> ನೋಡಿ):
ಈ ಪ್ರಮಾಣವು ಶಡ್ಜ,ಚತುಶೃತಿ ನಿಶಾಧ, ಸಾಧಾರಣ ಗಾಂಧಾರ, ಶುದ್ಧ ಮಧ್ಯಮ, ಪಂಚಮ, ಚತುಶೃತಿ ಧೈವತ ಮತ್ತು ಕೈಶಿಕಿ ನಿಶಾಧ ಸ್ವರಗಳನ್ನು ಬಳಸುತ್ತದೆ.
ಜನಪ್ರಿಯ ಸಂಯೋಜನೆಗಳು[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ಬಾಗೇಶ್ರೀ ಜನಪ್ರಿಯ ರಾಗವಾಗಿದೆ. [೪] ಈ ಸ್ವರಶ್ರೇಣಿಯನ್ನು ಕೆಲವು ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ (ಸಂಯೋಜನೆಗಳು) ಬಳಸಲಾಗಿದೆ. ಇದಲ್ಲದೆ, ಈ ರಾಗದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ದೇವರನಾಮಗಳು, ಅಷ್ಟಪದಿಗಳು, ತಿರುಪ್ಪುಗಜಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ಸಾಹಿತ್ಯಗಳನ್ನು ಟ್ಯೂನ್ ಮಾಡಲು ಹೊಂದಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮುಖ್ಯ ಭಾಗದ ನಂತರ ಸಂಗೀತ ಕಚೇರಿಗಳಲ್ಲಿ, ವಿರುತ್ತಂಗಳು, ಪದಮ್ಗಳು, ಭಜನೆಗಳು ಮತ್ತು ರಾಗಮಾಲಿಕಾದಲ್ಲಿ ಹಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. [೪]
ಬಾಗೇಶ್ರೀಯಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಜನಪ್ರಿಯ ಸಂಯೋಜನೆಗಳು ಇಲ್ಲಿವೆ.
- ಅರುಣಗಿರಿನಾಥರು ರಚಿಸಿದ ಏರು ಮಾಯಿಲ್ ಏರಿ ವಿಲಾಯದು
- ಎಂ.ಡಿ ರಾಮನಾಥನ್ ಅವರಿಂದ ಸಾಗರಶಯಾನ
- ಪಾಪನಾಸಂ ಶಿವನ್ ಅವರ ಮನಮೆ ಅರಿಯೆನ್
- ಪುರಂದರದಾಸರಿಂದ ಅಂತಕನದೂತರಿಗೆ ಕಿಂಚಿತ್ತು ದಯವಿಲ್ಲ
- ನಾರಾಯಣ ತೀರ್ಥರಿಂದ ಗೋವಿಂದಮಿಹ
ಚಲನಚಿತ್ರ ಹಾಡುಗಳು[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ಭಾಷೆ: ತಮಿಳು[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
| Song | Movie | Composer | Singer |
|---|---|---|---|
| Kaanaa Inbam Kannidhadheno | Sabaash Meena | T. G. Lingappa | T. A. Mothi, P. Suseela |
| Kalaiyae En Vazhkaiyin | Meenda Sorgam | T. Chalapathi Rao | A. M. Rajah, P. Suseela |
| Mayakkum Maalai | Gulebakavali | K. V. Mahadevan | A. M. Rajah, Jikki |
| Idhaya Vaasal Thirantha Pothum | Thoongatha Kannindru Ondru | S. P. Balasubrahmanyam, S. Janaki | |
| Anbale Thediya En | Deivapiravi | R. Sudarsanam | C. S. Jayaraman, S. Janaki |
| Malare Malare Theriyatha | Thennilavu | A. M. Rajah | P. Suseela |
| Kangale Kangale | Vaazhkai Padagu | Viswanathan–Ramamoorthy | P. B. Sreenivas |
| Malarukku Thendral | Enga Veettu Pillai | P. Susheela, L. R. Eswari | |
| Paal Irukkum Pazham Irukkum | Paava Mannippu | T. M. Soundararajan, P. Susheela | |
| Ponnezhil Pootadu | Kalangarai Vilakkam | M. S. Viswanathan | |
| Nee Ennenna Sonnalum | Netru Indru Naalai | ||
| Nilave Ennidam | Ramu | P. B. Sreenivas, P. Suseela | |
| Avan Nenaithaana | Selva Magal | T. M. Soundararajan | |
| Kannanin Sanithiyil | Oru Kodiyil Iru Malargal | P. Jayachandran, P. Susheela | |
| Nee Engey En Ninaivugal | Mannippu | S. M. Subbaiah Naidu | T. M. Soundararajan, P. Susheela, A. P. Komala |
| Punnagai Mannan | Iru Kodugal | V. Kumar | P. Susheela, K. Jamuna Rani |
| Melatha Mella | Aruvadai Naal | Ilaiyaraaja | Malaysia Vasudevan, S. Janaki |
| Kelaayo Kanna | Naane Raja Naane Mandhiri | P. Suseela,Usha Srinivasan | |
| Kala Kala Sangamamo | Ezhumalayaan Magimai | Ilaiyaraaja, S. Janaki | |
| Ingeyum Angeyum | Sathyaa | Lata Mangeshkar | |
| Then Mozhi | Solla Thudikuthu Manasu | Mano | |
| Kaviyam Padava Thendrale | Idhayathai Thirudathe | ||
| Mounam Yen Mounamey | En Jeevan Paduthu | ||
| Eduthu Naan Vidava | Pudhu Pudhu Arthangal | Ilaiyaraaja, S. P. Balasubrahmanyam | |
| Ingeyum | Sathya | Lata Mangeshkar | |
| Unnayum Ennayum | Aalappirandhavan | K.J. Jesudas, S. Janaki | |
| Yarodu Yaro | Salangayil Oru Sangeetham | S. P. Balasubrahmanyam | |
| Chinnai Chiru | Endrum Anbudan | ||
| Rokkam Irukura Makkal | Kasi | Hariharan, Sujatha Mohan | |
| Singalathu Chinnakuyile
(Ragam Bahudari touches also) |
Punnagai Mannan | S. P. Balasubrahmanyam, K.S. Chitra | |
| Vaikasi Masthula | Ninaivu Chinnam | ||
| Mazhai Varuthu | Raja Kaiya Vacha | K.J. Jesudas, K.S. Chitra | |
| Sangathamizh Kaviye
(Ragamalika:Abheri,Bageshri,Sumanesa Ranjani) |
Manathil Uruthi Vendum | ||
| Santosham Kaanatha | Vasanthi | Chandrabose | |
| Koluse Koluse | Pen Puthi Mun Puthi | S. P. Balasubrahmanyam, S. P. Sailaja | |
| Chinna Kannan | Senthoora Poove | Manoj–Gyan | S. P. Balasubrahmanyam, K.S. Chitra |
| Thazham Poovai Theril Kanden | Rojakkal Unakaga | S. P. Balasubrahmanyam, Swarnalatha(Humming only) | |
| Malaicharal Oram | Avathellam Pennalae | Shankar–Ganesh | P. Jayachandran |
| Kadalodu Nadhikenna Kobam | Arthangal Ayiram | S. P. Balasubrahmanyam | |
| Aruviyin Oram | Paadum Paadal Unakkaga | Maharaajaa | |
| Naan Vandha Idam | Thanga Kolusu | Deva | |
| Thalaivanai Azhaikuthu | En Aasai Machan | S. Janaki | |
| Uchathil Otha Kuyil | Partha Parvayil | M. M. A. Iniyavan | Mano, S. Janaki |
| Pollatha Kannan | Swarnamukhi | Swararaj | K. S. Chithra,Gajendran |
| Aaromale (Malayalam) | Vinnaithaandi Varuvaayaa | A. R. Rahman | Alphons Joseph, Shreya Ghoshal(Female Version) |
| Valayapatti Thavile
(Ragamalika:Bihag,Bageshri,Neelambhari) |
Azhagiya Tamil Magan | Naresh Iyer, Ujjayinee Roy, Srimathumitha, Darshana KT | |
| Seemanthapoo | 99 Songs | Jonita Gandhi, Sharanya Srinivas, Sireesha Bhagavatula | |
| Kaatru Vanthu Santham Solla | Konjum Kili | S. A. Rajkumar | S. P. Balasubrahmanyam,Sunandha |
| Vallami Tharayo | Vallamai Tharayo | Bharadwaj | Bharadwaj, Surmukhi Raman |
| Thuli Thuliyai
(Ragamalika:Harikambhoji,Bageshri) |
Ramanujan | Ramesh Vinayakam | Ramesh Vinayakam, Kaushiki Chakrabarty,Vinaya |
ಭಾಷೆ: ಹಿಂದಿ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
| ಹಾಡು | ಚಲನಚಿತ್ರ | ಸಂಯೋಜಕ | ಗಾಯಕ |
|---|---|---|---|
| ಅಜ ರೇ, ಪರದೇಸಿ | ಮಧುಮತಿ | ಸಲೀಲ್ ಚೌಧರಿ | ಲತಾ ಮಂಗೇಶ್ಕರ್ |
| ಘಡಿ ಘಡಿ ಮೋರಾ ದಿಲ್ ಧಡ್ಕೆ | ಮಧುಮತಿ | ಸಲೀಲ್ ಚೌಧರಿ | ಲತಾ ಮಂಗೇಶ್ಕರ್ |
| ಬೇಡರಡಿ ದಗಬಜ ಜಾ ತು ನಹಿಂ ಬಲ್ಮ ಮೋರಾ | ಬ್ಲಫ್ ಮಾಸ್ಟರ್ | ಕಲ್ಯಾಣಜಿ-ಆನಂದಜಿ | ಲತಾ ಮಂಗೇಶ್ಕರ್ |
| ಚಾಹ್ ಬರ್ಬಾದ್ ಕರೇಗಿ | ಷಹಜೆಹಾನ್ | ನೌಶಾದ್ | ಕೆಎಲ್ ಸೈಗಲ್ |
| ಜಾ ರೇ, ಬೇಮನ್ ತುಜೆ ಜನ್ ಲಿಯಾ | ಖಾಸಗಿ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿ | ದಿಲೀಪ್ ಧೋಲಾಕಿಯಾ | ಮನ್ನಾ ಡೇ |
| ಜಗ ದರ್ದ್-ಎ-ಇಷ್ಕ್ ಜಾಗ್ | ಅನಾರ್ಕಲಿ | ಸಿ.ರಾಮಚಂದ್ರ | ಹೇಮಂತ್ ಕುಮಾರ್, ಲತಾ ಮಂಗೇಶ್ಕರ್ |
| ಶುಭ್ ಘಡಿ ಆಯಿ | ಇನ್ಸಾಫ್ ಕಿ ಟೋಪೆ | ನಗರ ದಾಸ್ ನಾಯಕ್ | ಶೈಲಾ ವಿ.ಪಂಚೋಟಿಯಾ |
| ಜಾವೋ ಜಾವೋ ನಂದ ಕೇ ಲಾಲಾ | ರಂಗೋಲಿ | ಶಂಕರ್-ಜೈಕಿಶನ್ | ಲತಾ ಮಂಗೇಶ್ಕರ್ |
| ರಾಧಾ ನಾ ಬೋಲೆ ನಾ ಬೋಲೆ | ಆಜಾದ್ | ಸಿ.ರಾಮಚಂದ್ರ | ಲತಾ ಮಂಗೇಶ್ಕರ್ |
| ರೂತ್ ಕೆ ಹಮ್ಸೆ ಕಹೀಂ | ಜೋ ಜೀತ ವೋಹಿ ಸಿಕಂದರ | ಜತಿನ್-ಲಲಿತ್ | ಜತಿನ್ ಪಂಡಿತ್ |
| ಸನ್ವೋಲಿ ಸಲೋನಿ ತೇರಿ ಜೀಲ್ ಸಿ ಆಂಖೇನ್ | ಹಾಮ್ ಸಬ್ ಚೋರ್ ಹೈ | ಬಪ್ಪಿ ಲಾಹಿರಿ | ಕುಮಾರ್ ಸಾನು, ಅಲ್ಕಾ ಯಾಗ್ನಿಕ್ |
| ಆಬ್ ಘರ್ ಆಜಾ | ಹಾಸಿಲ್ | ಜತಿನ್-ಲಲಿತ್ | ಜಾವೇದ್ ಅಲಿ |
| ಮೇರಾ ಚಂದ್ ಮುಝೆ ಆಯಾ ಹೈ ನಜರ್ | ಯೇ ಹೈ ಮುಂಬೈ ಮೇರಿ ಜಾನ್ | ಜತಿನ್-ಲಲಿತ್ | ಕುಮಾರ್ ಸಾನು |
| ಕಹೇನಾ ಹಿ ಕ್ಯಾ | ಬಾಂಬೆ | ಎ.ಆರ್. ರೆಹಮಾನ್ | ಕೆ.ಎಸ್.ಚಿತ್ರ |
| ಐಸಾ ಕ್ಯೋಂ ಹೋತಾ ಹೈ ಬಾರ್ಬರ್ | ಇಷ್ಕ್ ವಿಷ್ಕ್ | ಅನು ಮಲಿಕ್ | ಅಲ್ಕಾ ಯಾಗ್ನಿಕ್ |
| ಬೋಲೋ ನಾ | ಚಿತ್ತಗಾಂಗ್ | ಶಂಕರ್-ಎಹ್ಸಾನ್-ಲಾಯ್ | ಶಂಕರ್ ಮಹದೇವನ್ |
| ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಅತ್ಯಾಚಾರ್ | ದೇವ್ ಡಿ | ಅಮಿತ್ ತ್ರಿವೇದಿ | ಅಮಿತ್ ತ್ರಿವೇದಿ, ಅಮಿತಾಭ್ ಭಟ್ಟಾಚಾರ್ಯ |
| ಚಾಹತೋನ್ ಕಾ ಸಿಲ್ಸಿಲಾ | ಶಬ್ದ | ವಿಶಾಲ್-ಶೇಖರ್ | ಕುಮಾರ್ ಸಾನು, ಸುನಿಧಿ ಚೌಹಾಣ್ |
| ಭರೇ ನೈನಾ | ರಾ.ಒನ್ | ವಿಶಾಲ್-ಶೇಖರ್ | ನಂದಿನಿ ಶ್ರೀಕರ್ |
| ರಾತ್ ಭರ್ ಚಂದ್ ಜ್ವಾಲಾ | ಮೂನ್ಲೈಟ್ ವಿಸ್ಪರ್ಸ್ (ಆಲ್ಬಮ್) | ವಿವೇಕ್ ಪ್ರಕಾಶ್ | ಉದಿತ್ ನಾರಾಯಣ |
ಸಹ ನೋಡಿ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
- ರಾಗಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ಚಲನಚಿತ್ರ ಗೀತೆಗಳ ಪಟ್ಟಿ
ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ಉಲ್ಲೇಖಗಳು[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
- ↑ ೧.೦ ೧.೧ ೧.೨ ೧.೩ ೧.೪ ೧.೫ ಉಲ್ಲೇಖ ದೋಷ: Invalid
<ref>tag; no text was provided for refs namedtanarang.com - ↑ ೨.೦ ೨.೧ ೨.೨ ೨.೩ Bor & Rao 1999.
- ↑ Kaul, Mahendra (2 February 1978). "Interview with C Ramchandra". BBC Studios. Retrieved 11 April 2019.
- ↑ ೪.೦ ೪.೧ ೪.೨ ೪.೩ Ragas in Carnatic music by Dr. S. Bhagyalekshmy, Pub. 1990, CBH Publications
ಮೂಲಗಳು[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
- Bor, Joep; Rao, Suvarnalata (1999). The Raga Guide: A Survey of 74 Hindustani Ragas (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Nimbus Records with Rotterdam Conservatory of Music. p. 26. ISBN 978-0-9543976-0-9.