ಸಿದ್ಧೇಶ್ವರಿ ದೇವಿ

 

ಸಿದ್ದೇಶ್ವರಿ ದೇವಿ
ಚಿತ್ರ:Siddheshwari Devi.jpg
ಹಿನ್ನೆಲೆ ಮಾಹಿತಿ
ಜನನ	8 ಆಗಸ್ಟ್ 1908 ವಾರಣಾಸಿ, British India
ಮರಣ	18 March 1977(1977-03-18) (aged 68–69) ನವ ದೆಹಲಿ, ಭಾರತ
ಸಂಗೀತ ಶೈಲಿ	ಹಿಂದೂಸ್ತಾನಿ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತ
ವೃತ್ತಿ	ಗಾಯಕಿ

ಸಿದ್ಧೇಶ್ವರಿ ದೇವಿ (1908- 18 ಮಾರ್ಚ್ 1977) ಭಾರತದ ವಾರಣಾಸಿಯ ಖ್ಯಾತ ಹಿಂದೂಸ್ತಾನಿ ಗಾಯಕಿ, ಇವರನ್ನು ಮಾ (ತಾಯಿ) ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. 1908 ರಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ ಅವರು ತಮ್ಮ ಹೆತ್ತವರನ್ನು ಬೇಗನೆ ಕಳೆದುಕೊಂಡರು ಮತ್ತು ಅವರ ಚಿಕ್ಕಮ್ಮ, ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಗಾಯಕಿ ರಾಜೇಶ್ವರಿ ದೇವಿ ಅವರಿಂದ ಸಾಕಲ್ಪಟ್ಟರು.

ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ದೀಕ್ಷೆ

ಸಂಗೀತದ ಮನೆತನದಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದರೂ, ಸಿದ್ಧೇಶ್ವರಿ ಆಕಸ್ಮಿಕವಾಗಿ ಸಂಗೀತಕ್ಕೆ ಬಂದರು. ರಾಜೇಶ್ವರಿ ತನ್ನ ಸ್ವಂತ ಮಗಳು ಕಮಲೇಶ್ವರಿಗೆ ಸಂಗೀತ ತರಬೇತಿಯನ್ನು ಏರ್ಪಡಿಸಿದ್ದರು, ಆಗ ಸಿದ್ಧೇಶ್ವರಿ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಸಣ್ಣ ಕೆಲಸಗಳನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಳು. ಒಮ್ಮೆ, ಹೆಸರಾಂತ ಸಾರಂಗಿ ವಾದಕ ಸಿಯಾಜಿ ಮಿಶ್ರಾ ಕಮಲೇಶ್ವರಿಗೆ ಕಲಿಸುತ್ತಿದ್ದಾಗ, ಅವರು ಕಲಿಸುತ್ತಿದ್ದ "ತಪ್ಪ"ವನ್ನು ಪುನರಾವರ್ತಿಸಲು ಕಮಲೇಶ್ವರಿಗೆ ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ರಾಜೇಶ್ವರಿ ತಾಳ್ಮೆ ಕಳೆದುಕೊಂಡು ಕಮಲೇಶ್ವರಿಗೆ ಬೆತ್ತದಿಂದ ಹೊಡೆಯಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದಳು.ಕಮಲೇಶ್ವರಿ ಸಹಾಯಕ್ಕಾಗಿ ಕೂಡತೊಡಗಿದಳು

ಅವಳಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡುವ ಏಕೈಕ ವ್ಯಕ್ತಿ ಅವಳ ಆಪ್ತ ಸ್ನೇಹಿತೆ ಸಿದ್ಧೇಶ್ವರಿ, ತನ್ನ ಸೋದರ ಸಂಬಂಧಿಯನ್ನು ತಬ್ಬಿಕೊಳ್ಳಲು ಅಡುಗೆಮನೆಯಿಂದ ಓಡಿಹೋಗಿ ತನ್ನ ದೇಹದ ಮೇಲೆ ಥಳಿತವನ್ನು ಪಡೆದರು. ಈ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಸಿದ್ಧೇಶ್ವರಿ ಅವರು ತಮ್ಮ ಅಳಲು ತೋಡಿಕೊಂಡ ಕಮಲೇಶ್ವರಿಗೆ, ‘ಸಿಯಾಜಿ ಮಹಾರಾಜರು ನಿಮಗೆ ಹೇಳುತ್ತಿರುವುದನ್ನು ಹಾಡುವುದು ಅಷ್ಟು ಕಷ್ಟವಲ್ಲ’ ಎಂದು ಹೇಳಿದರು. ನಂತರ ಸಿದ್ಧೇಶ್ವರಿ ಅವರು ಅದನ್ನು ಹೇಗೆ ಹಾಡಬೇಕೆಂದು ತೋರಿಸಿದರು, ಇಡೀ ರಾಗವನ್ನು ಪರಿಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಿದರು, ಎಲ್ಲರೂ ಆಶ್ಚರ್ಯಚಕಿತರಾದರು.

ಮರುದಿನ, ಸಿಯಾಜಿ ಮಹಾರಾಜರು ರಾಜೇಶ್ವರಿ ಬಳಿಗೆ ಬಂದರು ಮತ್ತು ಸಿದ್ಧೇಶ್ವರಿಯನ್ನು ತಮ್ಮ ಸ್ವಂತ ಕುಟುಂಬಕ್ಕೆ ದತ್ತು ಕೊಡುವಂತೆ ಕೇಳಿಕೊಂಡರು (ಅವರು ಮಕ್ಕಳಿರಲಿಲ್ಲ). ಆದ್ದರಿಂದ ಸಿದ್ಧೇಶ್ವರಿ ಸಿಯಾಜಿ ದಂಪತಿಗಳೊಂದಿಗೆ ತೆರಳಿದರು.ಮತ್ತು ಇದರಿಂದ ಅವರಿಗೆ ಉತ್ತಮ ಸ್ನೇಹಿತ ಮತ್ತು ಬೆಂಬಲ ದೊರೆಯಿತು.

ಈ ಮನಕಲಕುವ ಘಟನೆಯು ಸಿದ್ಧೇಶ್ವರಿಯ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಬಹಳ ಗಾಢ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರಿತು. ಇದನ್ನು ಆಕೆಯ ಮಗಳು ಸವಿತಾ ದೇವಿ ಸಹ-ಲೇಖಕರಾದ "ಮಾ" ಜೀವನಚರಿತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಸಂಗೀತ ವೃತ್ತಿ

ತರುವಾಯ, ಅವರು ದೇವಾಸ್‌ನ ರಜಬ್ ಅಲಿ ಖಾನ್ ಮತ್ತು ಲಾಹೋರ್‌ನ ಇನಾಯತ್ ಖಾನ್ ಅವರ ಬಳಿ ತರಬೇತಿ ಪಡೆದರು, ಆದರೆ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಬಡೇ ರಾಮದಾಸ್ ಅವರನ್ನು ಗುರುಗಳಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಿದರು.

ಅವರು ಖ್ಯಾಲ್, ಠುಮ್ರಿ (ಅವಳ ಫೋರ್ಟೆ) ಮತ್ತು ದಾದ್ರಾ, ಚೈತಿ, ಕಜ್ರಿ ಮುಂತಾದ ಚಿಕ್ಕ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ರೂಪಗಳನ್ನು ಹಾಡಿದರು. ಹಲವಾರು ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಅವರು ರಾತ್ರಿಯಿಡೀ ಪ್ರದರ್ಶನವನ್ನು ಹಾಡುತ್ತಿದ್ದರು, ಉದಾಹರಣೆಗೆ ದರ್ಭಾಂಗದ ಮಹಾರಾಜನ ರಾತ್ರಿಯ ದೋಣಿ ವಿಹಾರ ಯಾತ್ರೆಗಳಲ್ಲಿ.

ಕರ್ನಾಟಿಕ ಗಾಯಕಿ MS ಸುಬ್ಬುಲಕ್ಷ್ಮಿ ಅವರು ಸಾಂದರ್ಭಿಕ ಹಿಂದಿ ಭಜನೆಯನ್ನು ಹಾಡಲು ಸಿದ್ಧೇಶ್ವರಿ ದೇವಿಯವರಿಂದ ಭಜನ ಗಾಯನವನ್ನು ಕಲಿತರು., ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ 1989 ರಲ್ಲಿ, ಹೆಸರಾಂತ ನಿರ್ದೇಶಕ ಮಣಿ ಕೌಲ್ ಅವರು ಇವರ ಜೀವನ ಚರಿತ್ರೆಯ ಮೇಲೆ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ವಿಜೇತ ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರ "ಸಿದ್ಧೇಶ್ವರಿ" ಮಾಡಿದರು

ಅವರು ತಮ್ಮ ವೃತ್ತಿಜೀವನದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಗೆದ್ದಿದ್ದಾರೆ, ಅವುಗಳೆಂದರೆ:

• ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ಪದ್ಮಶ್ರೀ (1966)
• ಗೌರವ ಡಿ.ಲಿಟ್. ಕೋಲ್ಕತ್ತಾದ ರವೀಂದ್ರ ಭಾರತಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದಿಂದ ಪದವಿ (1973)
• ವಿಶ್ವ ಭಾರತಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾನಿಲಯದಿಂದ ದೇಶಿಕೋತ್ತಮ.ಪ್ರಶಸ್ತಿ.

ಅವರು 18 ಮಾರ್ಚ್ 1977 ರಂದು ನವದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ನಿಧನರಾದರು. ಅವರ ಮಗಳು ಸವಿತಾ ದೇವಿ ಕೂಡ ಸಂಗೀತಗಾರ್ತಿ ಮತ್ತು ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.

ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು

• ಅಂಡರ್‌ಸ್ಕೋರ್ ರೆಕಾರ್ಡ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಕಿರು ಜೀವನಚರಿತ್ರೆ Archived 24 December 2009 ವೇಬ್ಯಾಕ್ ಮೆಷಿನ್ ನಲ್ಲಿ.
• ಅವರ ಸಂಗೀತದ ತುಣುಕುಗಳನ್ನು ಅಹಮದಾಬಾದ್‌ನ ಸಂಗೀತ ಕೇಂದ್ರದ ಸಂಗ್ರಹದಿಂದ ಕೇಳಬಹುದು:
• ಕಾಮತ್ ಅವರ ಪಾಟ್‌ಪುರಿಯಲ್ಲಿರುವ ಚಿತ್ರ