ವಿನಾಯಕಿ

ವಿನಾಯಕಿ
ನಾಂದಿಯ ದೇವತೆ
ವಿನಾಯಕಿ, ಕ್ರಿ.ಶ. ೧೦ನೇ ಶತಮಾನದ ಸಿರ್ಕಾ, ಬಿಹಾರ
ಸಂಲಗ್ನತೆ	ಗಣೇಶನ ಶಕ್ತಿ, ಮಾತೃಕೆ, ಯೋಗಿನಿ
ಲಾಂಛನ	ಮೋದಕ
ಸಂಗಾತಿ	ಗಣೇಶ
ವಾಹನ	ಮೂಷಿಕ

ವಿನಾಯಕಿ ಆನೆಯ ತಲೆಯ ಹಿಂದೂ ದೇವತೆ. ಈ ದೇವತೆಯ ಪುರಾಣ ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಮಾಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಲಾಗಿಲ್ಲ. ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮಗ್ರಂಥಗಳಲ್ಲಿ ಆಕೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಸ್ವಲ್ಪವೇ ಹೇಳಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಈ ದೇವತೆಯ ಕೆಲವೇ ಕೆಲವು ಚಿತ್ರಗಳು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿವೆ.

ಆಕೆಯ ಆನೆಯ ಲಕ್ಷಣಗಳಿಂದಾಗಿ, ದೇವಿಯು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಆನೆಯ ತಲೆಯ ಬುದ್ಧಿವಂತಿಕೆಯ ದೇವರು ಗಣೇಶನೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದ್ದಾಳೆ. ಆಕೆಯು ಸ್ಥಿರವಾದ ಹೆಸರನ್ನು ಹೊಂದಿಲ್ಲ. ಸ್ತ್ರಿ ಗಣೇಶ, ವೈನಾಯಕಿ, ಗಜಾನನ ("ಆನೆಯ ಮುಖದ"), ವಿಘ್ನೇಶ್ವರಿ ("ಅಡೆತಡೆಗಳನ್ನು ನಿವಾರಿಸುವ ಒಡತಿ") ಮತ್ತು ಗಣೇಶನಿ ಎಂಬ ವಿವಿಧ ಹೆಸರುಗಳಿಂದ ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತಾಳೆ. ಇವೆಲ್ಲವೂ ಗಣೇಶನ ವಿಶೇಷಣಗಳಾದ ವಿನಾಯಕ, ಗಜಾನನ, ವಿಘ್ನೇಶ್ವರ ಮತ್ತು ಗಣೇಶನ ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗ ರೂಪಗಳಾಗಿವೆ. ಈ ಗುರುತಿಸುವಿಕೆಗಳು ಆಕೆಯನ್ನು ಗಣೇಶನ ಶಕ್ತಿ-ಸ್ತ್ರೀ ರೂಪವೆಂದು ಭಾವಿಸಲಾಗಿದೆ.

ವಿನಾಯಕಿಯನ್ನು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಅರವತ್ನಾಲ್ಕು ಯೋಗಿನಿಯರು ಅಥವಾ ಮಾತೃಕಾ ದೇವತೆಗಳ ಭಾಗವಾಗಿಯೂ ಕಾಣಬಹುದು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ವಿನಾಯಕಿಯು ಆರಂಭಿಕ ಆನೆ-ತಲೆಯ ಮಾತೃಕೆ, ಗಣೇಶನ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ತಾಂತ್ರಿಕ ಯೋಗಿನಿ ಮೂರು ವಿಭಿನ್ನ ದೇವತೆಗಳು ಎಂದು ವಿದ್ವಾಂಸ ಕ್ರಿಶನ್ ನಂಬುತ್ತಾರೆ.

ಜೈನ ಮತ್ತು ಬೌದ್ಧ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳಲ್ಲಿ, ವಿನಾಯಕಿ ಸ್ವತಂತ್ರ ದೇವತೆ. ಬೌದ್ಧ ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ, ಅವಳನ್ನು ಗಣಪತಿಹೃದಯ ("ಗಣೇಶನ ಹೃದಯ") ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಚಿತ್ರಗಳು

ಚೆರಿಯನಾಡ್ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿರುವ ವಿನಾಯಕಿ.

ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಾಚೀನವಾದ ಆನೆಯ ತಲೆಯ ದೇವಿಯ ಆಕೃತಿಯು ರಾಜಸ್ಥಾನದ ರೈರ್‌ನಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಇದು ಕ್ರಿ.ಪೂ. ಮೊದಲ ಶತಮಾನ ದಿಂದ ಕ್ರಿ.ಶ. ಮೊದಲ ಶತಮಾನದ ವರೆಗಿನ ವಿರೂಪಗೊಂಡ ಟೆರಾಕೋಟಾ ಅಲಂಕಾರ ಫಲಕ ಆಗಿದೆ. ದೇವಿಯು ಆನೆಯ ಮುಖವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಸೊಂಡಿಲು ಬಲಕ್ಕೆ ತಿರುಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಎರಡು ಕೈಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಆಕೆಯ ಕೈಯಲ್ಲಿರುವ ಲಾಂಛನಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ಲಕ್ಷಣಗಳು ಸವೆದು ಹೋಗಿರುವುದರಿಂದ, ದೇವಿಯ ಸ್ಪಷ್ಟವಾದ ಗುರುತಿಸುವಿಕೆ ಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತಿಲ್ಲ.