ವಿಜಯಲಕ್ಶ್ಮೀ ಪಂಡಿತ್

ವಿಜಯಲಕ್ಶ್ಮೀ ಪಂಡಿತ್
ಜನನ	೧೮ ಆಗಸ್ಟ್ ೧೯೦೦ ಅಲಹಾಬಾದ್
ಮರಣ	೧ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೧೯೯೦

ವಿಜಯ ಲಕ್ಷ್ಮಿ ಪಂಡಿತ್ (೧೮ ಆಗಸ್ಟ್ ೧೯೦೦ - ೧ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೧೯೯೦) ಒಬ್ಬ ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕ ಮತ್ತು ರಾಜಕಾರಣಿ, ಅವರು ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆಯ ಸಾಮಾನ್ಯ ಸಭೆಯ ಮೊದಲ ಮಹಿಳಾ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. ಪ್ರಮುಖ ರಾಜಕೀಯ ಕುಟುಂಬದಿಂದ ಬಂದ ಅವರ ಸಹೋದರ ಜವಾಹರಲಾಲ್ ನೆಹರು ಸ್ವತಂತ್ರ ಭಾರತದ ಮೊದಲ ಪ್ರಧಾನಿ, ಅವರ ಸೋದರ ಸೊಸೆ ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿ ಭಾರತದ ಮೊದಲ ಮಹಿಳಾ ಪ್ರಧಾನಿ ಮತ್ತು ಅವರ ಅಳಿಯ ಸೋದರಳಿಯ ರಾಜೀವ್ ಗಾಂಧಿ ಭಾರತದ ಆರನೇ ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ. ಸೋವಿಯತ್ ಒಕ್ಕೂಟ, ಯುಎಸ್ಎ ಮತ್ತು ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆಗೆ ನೆಹರೂ ಅವರ ರಾಯಭಾರಿಯಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ ನಂತರ ಪಂಡಿತ್ ಅವರನ್ನು ಭಾರತದ ಪ್ರಮುಖ ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕರಾಗಿ ಲಂಡನಿ ಗೆ ಕಳುಹಿಸಲಾಯಿತು. ಲಂಡನ್‌ನಲ್ಲಿನ ಅವರ ಸಮಯವು ಇಂಡೋ-ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸಂಬಂಧಗಳಲ್ಲಿನ ಬದಲಾವಣೆಗಳ ವ್ಯಾಪಕ ಸಂದರ್ಭದ ಒಳನೋಟಗಳನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. ಅವರ ಹೈ-ಕಮಿಷನರ್‌ಶಿಪ್ ಅಂತರ್-ಸರ್ಕಾರಿ ಸಂಬಂಧಗಳ ಸೂಕ್ಷ್ಮರೂಪವಾಗಿತ್ತು.

ವೈಯಕ್ತಿಕ ಜೀವನ

ವಿಜಯ ಲಕ್ಷ್ಮಿಯ ತಂದೆ ಮೋತಿಲಾಲ್ ನೆಹರು (೧೮೬೧-೧೯೩೧), ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಪಂಡಿತ್ ಸಮುದಾಯಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಶ್ರೀಮಂತ ನ್ಯಾಯವಾದಿ, ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಎರಡು ಬಾರಿ ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು. ಲಾಹೋರ್‌ನಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಕುಟುಂಬದಿಂದ ಬಂದ ತಾಯಿ ಸ್ವರೂಪ್ರಣಿ ತುಸು (೧೮೬೮-೧೯೩೮), ಮೋತಿಲಾಲ್ ಅವರ ಎರಡನೇ ಹೆಂಡತಿ, ಮೊದಲನೆಯವರು ಮಗುವಿನ ಜನನದಲ್ಲಿ ಮರಣ ಹೊಂದಿದರು. ಅವಳು ಮೂರು ಮಕ್ಕಳಲ್ಲಿ ಎರಡನೆಯವಳು; ಜವಾಹರಲಾಲ್ ಅವರ ಹನ್ನೊಂದು ವರ್ಷ ಹಿರಿಯ (ಜನನ ೧೮೮೯), ಅವರ ತಂಗಿ ಕೃಷ್ಣ ಹುತೀಸಿಂಗ್ (ಜನನ ೧೯೦೭) ಒಬ್ಬ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಬರಹಗಾರರಾದರು ಮತ್ತು ಅವರ ಸಹೋದರನ ಬಗ್ಗೆ ಹಲವಾರು ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ೧೯೨೧ ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಕುಡಾಲ್ ಮತ್ತು ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ವಿದ್ವಾಂಸರಾದ ಯಶಸ್ವಿ ನ್ಯಾಯವಾದಿ ರಂಜಿತ್ ಪಂಡಿತ್ (೧೯೮೩-೧೯೪೪) ಅವರನ್ನು ವಿವಾಹವಾದರು, ಅವರು ಕಲ್ಹಾನನ ಮಹಾಕಾವ್ಯದ ರಾಜತಾರಂಗಿನಿಯನ್ನು ಸಂಸ್ಕೃತದಿಂದ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಗೆ ಅನುವಾದಿಸಿದರು. ೧೯೨೧ ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಕುಡಾಲ್ ಮತ್ತು ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ವಿದ್ವಾಂಸರಾದ ಯಶಸ್ವಿ ನ್ಯಾಯವಾದಿ ರಂಜಿತ್ ಪಂಡಿತ್ (೧೮೯೩-೧೯೪೪) ಅವರನ್ನು ವಿವಾಹವಾದರು, ಅವರು ಕಲ್ಹಾನನ ಮಹಾಕಾವ್ಯದ ರಾಜತಾರಂಗಿನಿಯನ್ನು ಸಂಸ್ಕೃತದಿಂದ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ಗೆ ಅನುವಾದಿಸಿದರು. ಭಾರತೀಯ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಅವರನ್ನು ಬಂಧಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ೧೯೪೪ರಲ್ಲಿ ಲಕ್ನೋ ಜೈಲಿನಲ್ಲಿ ನಿಧನರಾದರು, ಅವರ ಪತ್ನಿ ಮತ್ತು ಅವರ ಮೂವರು ಪುತ್ರಿಯರಾದ ಚಂದ್ರಲೇಖಾ ಮೆಹ್ತಾ, ನಯನತಾರಾ ಸೆಹಗಲ್ ಮತ್ತು ರೀಟಾ ದಾರ್ ಅವರನ್ನು ಅಗಲಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ೧೯೯೦ ರಲ್ಲಿ ನಿಧನರಾದರು. ಅವರ ಮಗಳು ಚಂದ್ರಲೇಖಾ ಅಶೋಕ್ ಮೆಹ್ತಾಳನ್ನು ಮದುವೆಯಾಗಿದ್ದು ಮೂವರು ಮಕ್ಕಳಿದ್ದಾರೆ. ಅವರ ಎರಡನೆಯ ಮಗಳು ನಯನತಾರಾ ಸಾಹಗಲ್, ನಂತರ ಡೆಹ್ರಾಡೂನ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ತನ್ನ ತಾಯಿಯ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದರು, ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕಾದಂಬರಿಕಾರ. ಅವರು ಗೌತಮ್ ಸಹಗಲ್ ಅವರನ್ನು ಮದುವೆಯಾದರು ಮತ್ತು ಗೀತಾ ಸಾಹಗಲ್ ಎಂಬ ಮಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಗೌತಮ್ ಸಾವಿನ ನಂತರ ನಯನತಾರಾ ಇ.ಎನ್ ಮಂಗತ್ ರಾಯ್ ಅವರನ್ನು ವಿವಾಹವಾದರು. ಅವರ ಮೂರನೆಯ ಮಗಳು ರೀಟಾ, ಅವತಾರ್ ಕೃಷ್ಣ ಧಾರ್ ಅವರನ್ನು ವಿವಾಹವಾದರು ಮತ್ತು ಗೋಪಾಲ್ಧರ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಇಬ್ಬರು ಗಂಡು ಮಕ್ಕಳಿದ್ದಾರೆ. ಅವಳು ರೆಡ್‌ಕ್ರಾಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಳು. ಸ್ತ್ರೀವಾದ, ಮೂಲಭೂತವಾದ ಮತ್ತು ವರ್ಣಭೇದ ನೀತಿಯ ವಿಷಯಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಬರಹಗಾರ ಮತ್ತು ಪತ್ರಕರ್ತೆ, ಬಹುಮಾನ ವಿಜೇತ ಸಾಕ್ಷ್ಯಚಿತ್ರಗಳ ನಿರ್ದೇಶಕಿ ಮತ್ತು ಮಾನವ ಹಕ್ಕುಗಳ ಕಾರ್ಯಕರ್ತೆ ಗೀತಾ ಸಾಹಗಲ್ ಅವರ ಮೊಮ್ಮಗಳು.

ರಾಜಕೀಯ ವೃತ್ತಿ

ಸ್ವತಂತ್ರ ಪೂರ್ವ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕ್ಯಾಬಿನೆಟ್ ಹುದ್ದೆಯನ್ನು ಅಲಂಕರಿಸಿದ ಮೊದಲ ಭಾರತೀಯ ಮಹಿಳೆ ಪಂಡಿತ್. ೧೯೩೭ ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಯುನೈಟೆಡ್ ಪ್ರಾಂತ್ಯದ ಪ್ರಾಂತೀಯ ಶಾಸಕಾಂಗಕ್ಕೆ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು ಮತ್ತು ಸ್ಥಳೀಯ ಸ್ವ-ಸರ್ಕಾರ ಮತ್ತು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಆರೋಗ್ಯ ಸಚಿವರಾಗಿ ನೇಮಕಗೊಂಡರು. ಅವರು ನಂತರದ ಹುದ್ದೆಯನ್ನು ೧೯೩೮ ರವರೆಗೆ ಮತ್ತು ಮತ್ತೆ ೧೯೪೬ ರಿಂದ ೧೯೪೭ ರವರೆಗೆ ಹೊಂದಿದ್ದರು. ೧೯೪೬ ರಲ್ಲಿ ಅವರು ಯುನೈಟೆಡ್ ಪ್ರಾಂತ್ಯಗಳಿಂದ ಸಂವಿಧಾನ ಸಭೆಗೆ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. ೧೯೪೭ ರಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಆಕ್ರಮಣದಿಂದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಪಡೆದ ನಂತರ ಅವರು ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕ ಸೇವೆಗೆ ಪ್ರವೇಶಿಸಿ ೧೯೪೭ ರಿಂದ ೧೯೪೯ ರವರೆಗೆ ಸೋವಿಯತ್ ಒಕ್ಕೂಟದ ಭಾರತದ ರಾಯಭಾರಿಯಾದರು, ೧೯೪೯ ರಿಂದ ೧೯೫೧ ರವರೆಗೆ ಯುನೈಟೆಡ್ ಸ್ಟೇಟ್ಸ್ ಮತ್ತು ಮೆಕ್ಸಿಕೊ, ಐರ್ಲೆಂಡ್ ೧೯೫೫ ರಿಂದ ೧೯೬೧ ರವರೆಗೆ (ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅವರು ಭಾರತೀಯರಾಗಿದ್ದರು ಯುನೈಟೆಡ್ ಕಿಂಗ್‌ಡಂಗೆ ಹೈ ಕಮಿಷನರ್), ಮತ್ತು ೧೯೫೮ ರಿಂದ ೧೯೬೧ ರವರೆಗೆ ಸ್ಪೇನ್. ೧೯೪೬ ಮತ್ತು ೧೯೬೮ ರ ನಡುವೆ, ಅವರು ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆಗೆ ಭಾರತೀಯ ನಿಯೋಗದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಾಗಿದ್ದರು. ೧೯೫೩ ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ವಿಶ್ವಸಂಸ್ಥೆಯ ಸಾಮಾನ್ಯ ಸಭೆಯ ಮೊದಲ ಮಹಿಳಾ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾದರು (ಈ ಸಾಧನೆಗಾಗಿ ಅವರನ್ನು ೧೯೭೮ ರಲ್ಲಿ ಆಲ್ಫಾ ಕಪ್ಪಾ ಆಲ್ಫಾ ಸೊರೊರಿಟಿಯ ಗೌರವ ಸದಸ್ಯರಾಗಿ ಸೇರಿಸಲಾಯಿತು. ಭಾರತದಲ್ಲಿ, ಅವರು ೧೯೬೨ ರಿಂದ ೧೯೬೪ ರವರೆಗೆ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ರಾಜ್ಯಪಾಲರಾಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದರು, ನಂತರ ಅವರು ೧೯೬೪ ರಿಂದ ೧೯೬೮ ರವರೆಗೆ ಅವರ ಸಹೋದರರ ಹಿಂದಿನ ಕ್ಷೇತ್ರವಾದ ಫುಲ್ಪುರದಿಂದ ಭಾರತೀಯ ಸಂಸತ್ತಿನ ಕೆಳಮನೆ ಲೋಕಸಭೆಗೆ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು. ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿಯ ಪ್ರಧಾನಿ ಇಂದಿರಾ ತುರ್ತು ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಘೋಷಿಸಿದ ವರ್ಷಗಳ ನಂತರ. ಪಂಡಿತ್ ಸಕ್ರಿಯ ರಾಜಕಾರಣದಿಂದ ನಿವೃತ್ತರಾದರು. ನಿವೃತ್ತಿಯಾದ ನಂತರ, ಅವರು ಹಿಮಾಲಯದ ತಪ್ಪಲಿನಲ್ಲಿರುವ ಡೂನ್ ಕಣಿವೆಯಲ್ಲಿರುವ ಡೆಹ್ರಾಡೂನ್‌ಗೆ ತೆರಳಿದರು. ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿ ವಿರುದ್ಧ ಪ್ರಚಾರಕ್ಕಾಗಿ ಅವರು ೧೯೭೭ ರಲ್ಲಿ ನಿವೃತ್ತಿಯಿಂದ ಹೊರಬಂದರು ಮತ್ತು ೧೯೭೭ ರ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಜನತಾ ಪಕ್ಷ ಗೆಲ್ಲಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದರು. ಅವರು ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಸ್ಪರ್ಧಿಸುವುದನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸಿದ್ದಾರೆಂದು ವರದಿಯಾಗಿದೆ, ಆದರೆ ಅಂತಿಮವಾಗಿ ನೀಲಂ ಸಂಜೀವ ರೆಡ್ಡಿ ಸ್ಪರ್ಧಿಸಿ ಚುನಾವಣೆಯಲ್ಲಿ ಅವಿರೋಧವಾಗಿ ಗೆದ್ದರು. ೧೯೭೯ ರಲ್ಲಿ, ಅವರು ಯುಎನ್ ಮಾನವ ಹಕ್ಕುಗಳ ಆಯೋಗಕ್ಕೆ ಭಾರತೀಯ ಪ್ರತಿನಿಧಿಯಾಗಿ ನೇಮಕಗೊಂಡರು, ನಂತರ ಅವರು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಜೀವನದಿಂದ ನಿವೃತ್ತರಾದರು. ಅವರ ಬರಹಗಳಲ್ಲಿ ದಿ ಎವಲ್ಯೂಷನ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ (೧೯೫೮) ಮತ್ತು ದಿ ಸ್ಕೋಪ್ ಆಫ್ ಹ್ಯಾಪಿನೆಸ್: ಎ ಪರ್ಸನಲ್ ಮೆಮೋಯಿರ್ (೧೯೭೯) ಸೇರಿವೆ.

ಶಿಕ್ಷಣ ತಜ್ಞರು

ಅವರು ಅಲಿಗ್ರ ಮುಸ್ಲಿಂ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಕಾರ್ಯಕಾರಿ ಮಂಡಳಿಯ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರು ಯಾವುದೇ ಪಚಾರಿಕ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಪಡೆದಿಲ್ಲ.

ಅವರು ಆಕ್ಸ್‌ಫರ್ಡ್‌ನ ಸೊಮರ್ವಿಲ್ಲೆ ಕಾಲೇಜಿನ ಗೌರವ ಸಹೋದ್ಯೋಗಿಯಾಗಿದ್ದರು, ಅಲ್ಲಿ ಅವರ ಸೋದರ ಸೊಸೆ ಆಧುನಿಕ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದರು. ಎಡ್ವರ್ಡ್ ಹ್ಯಾಲಿಡೇ ಅವರ ಭಾವಚಿತ್ರವು ಸೊಮರ್ವಿಲ್ಲೆ ಕಾಲೇಜು ಗ್ರಂಥಾಲಯದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಗಿತಗೊಂಡಿದೆ.