ವಿಷಯಕ್ಕೆ ಹೋಗು

ರಾಜಕ ಸಂಸ್ಥಾನ

ಕೊಂಡಿಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಿ
ವಿಕಿಪೀಡಿಯದಿಂದ, ಇದು ಮುಕ್ತ ಹಾಗೂ ಸ್ವತಂತ್ರ ವಿಶ್ವಕೋಶ

ಒಂದು ರಾಜಕ ಸಂಸ್ಥಾನ ಅಥವಾ ರಾಜಕ ರಾಜ್ಯ (ಆಂಗ್ಲದಲ್ಲಿ ಪ್ರಿನ್ಸ್ಲಿ ಸ್ಟೇಟ್ (Princely State)) ಅಥವಾ ಪಠ್ಯಪುಸ್ತಕಗಳಲ್ಲಿ ದೇಶೀಯ ಸಂಸ್ಥಾನವು (ಆಂಗ್ಲದಲ್ಲಿ ನೇಟಿವ್ ಸ್ಟೇಟ್ (Native State)) ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಭಾರತೀಯ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ನಾಮಮಾತ್ರದ ಸಾರ್ವಭೌಮ ಘಟಕವಾಗಿದ್ದ, ಮತ್ತು ಪರೋಕ್ಷವಾಗಿ ಆಳಲಾದ ಭಾರತೀಯ ಸಂಸ್ಥಾನ. ಆಡಳಿತಗಾರರಿಂದ, ಈ ಸಂಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಸಹಕಾರಿ ಮಿತ್ರತ್ವ ಮತ್ತು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಕಿರೀಟದ ಅಧಿಪತ್ಯ ಅಥವಾ ಪರಮಾಧಿಕಾರದ ಮೂಲಕ ಬ್ರಿಟಿಷರು ಆಳುತ್ತಿದರು.

ಜುಲೈ 1946 ರಲ್ಲಿ, ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ ಜವಾಹರಲಾಲ್ ನೆಹರು ಅವರು ಸ್ವತಂತ್ರ ಭಾರತದ ಸೈನ್ಯದ ವಿರುದ್ಧ ಯಾವುದೇ ರಾಜಕ ಸಂಸ್ಥಾನವು ಸೇನಾಬಲದಲ್ಲಿ ಮೇಲುಗೈ ಸಾಧಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ ಎಂದು ನಿಶ್ಚಿತಗೊಳಿಸಿದರು. [೧] ಜನವರಿ 1947 ರಲ್ಲಿ ನೆಹರು ಅವರು ಸ್ವತಂತ್ರ ಭಾರತವು ರಾಜರ ದೈವಿಕ ಹಕ್ಕನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಹೇಳಿದರು. [೨] ಮೇ, 1947 ರಲ್ಲಿ, ಸಂವಿಧಾನ ಸಭೆಗೆ ಸೇರಲು ನಿರಾಕರಿಸಿದ ಯಾವುದೇ ರಾಜಕ ಸಂಸ್ಥಾನವನ್ನು ಶತ್ರು ರಾಜ್ಯವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆಂದು ಅವರು ಘೋಷಿಸಿದರು. [೩] 1947 ರಲ್ಲಿ ಭಾರತ ಮತ್ತು ಪಾಕಿಸ್ತಾನವು ಸ್ವತಂತ್ರವಾದಾಗ ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ 565 ರಾಜಕ ಸಂಸ್ಥಾನಗಳಿದ್ದವು, ಆದರೆ ಬಹುಪಾಲು ಜನರು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಸೇವೆಗಳು ಮತ್ತು ತೆರಿಗೆ ಸಂಗ್ರಹಣೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸಲು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ವೈಸರಾಯ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಒಪ್ಪಂದ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಕೇವಲ 21 ರಾಜಕ ಸಂಸ್ಥಾನಗಳು ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದವು ಮತ್ತು ನಾಲ್ಕು ಮಾತ್ರ ದೊಡ್ಡದಾಗಿದ್ದವು ( ಹೈದರಾಬಾದ್ ರಾಜ್ಯ, ಮೈಸೂರು ರಾಜ್ಯ, ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರ ರಾಜ್ಯ ಮತ್ತು ಬರೋಡಾ ರಾಜ್ಯ ). ಅವರು 1947 ಮತ್ತು 1949 ರ ನಡುವೆ ಎರಡು ಹೊಸ ಸ್ವತಂತ್ರ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದನ್ನು ಒಪ್ಪಿದ್ದರು. ಎಲ್ಲಾ ರಾಜಕ ಸಂಸ್ಥಾನಗಳ ಆಡಳಿತಗಾರರಿಗೆ ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಪಿಂಚಣಿ ನೀಡಲಾಯಿತು. [೪]

ಬ್ರಿಟಿಷ್ ವಾಪಸಾತಿಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, 565 ರಾಜಕ ಸಂಸ್ಥಾನಗಳು ಭಾರತೀಯ ಉಪಖಂಡದಲ್ಲಿ ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟವು, [೫] ಸಾವಿರಾರು ಜಮೀನ್ದಾರಿ ಜಮೀನುಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಜಾಗೀರುಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ. 1947 ರಲ್ಲಿ, ರಾಜಕ ಸಂಸ್ಥಾನಗಳು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಪೂರ್ವ ಭಾರತದ ಪ್ರದೇಶದ 40% ನಷ್ಟು ಭಾಗವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದ್ದವು ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು 23% ರಷ್ಟಿತ್ತು. [೬] ಪ್ರಮುಖ ರಾಜ್ಯಗಳು ತಮ್ಮದೇ ಆದ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ರಾಜಕೀಯ ನಿವಾಸಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದವು: ನಿಜಾಮರ ಹೈದರಾಬಾದ್, ಮೈಸೂರು ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿ ತಿರುವಾಂಕೂರು, ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರ, ಹಿಮಾಲಯದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಂ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಇಂದೋರ್ . ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖವಾದದ್ದು - ಸರಿಸುಮಾರು ಒಟ್ಟು ಕಾಲು ಭಾಗದಷ್ಟು - ವಂದನಾ ರಾಜ್ಯದ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು, ಅವರ ಆಡಳಿತಗಾರನು ಔಪಚಾರಿಕ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ನಿಗದಿತ ಸಂಖ್ಯೆಯ ಬಂದೂಕ ವಂದನೆ ಅರ್ಹನಾಗಿದ್ದನು.

ರಾಜಕ ಸಂಸ್ಥಾನಗಳ ಸ್ಥಾನಮಾನ, ಗಾತ್ರ ಮತ್ತು ಸಂಪತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಬಹಳ ವಿವಿಧವಾಗಿದ್ದವು; ಹೈದರಾಬಾದ್ ಮತ್ತು ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರದ ಪ್ರಧಾನ 21-ಬಂದೂಕ ವಂದನೆ ನಡೆಸುವ ರಾಜ್ಯಗಳು ತಲಾ 200,000 km2 (77,000 sq mi) ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಗಾತ್ರದಲ್ಲಿ. 1941 ರಲ್ಲಿ, ಹೈದರಾಬಾದಿ ಸಂಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ 1 ಕೋಟಿ 60 ಲಕ್ಷಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು, ಆದರೆ ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರವು 40 ಲಕ್ಷಕ್ಕಿಂಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು. ಸ್ಕೇಲ್‌ನ ಇನ್ನೊಂದು ತುದಿಯಲ್ಲಿ, ಬಂದೂಕ ವಂದನೆಯಿಲ್ಲದ ಲಾವಾ ಸಂಸ್ಥಾನವು 49 km2 (19 sq mi) ರ ವಿಸ್ತೀರ್ಣವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ , 3,000 ಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯೊಂದಿಗೆ. ಇನ್ನೂರು ಕಡಿಮೆ ರಾಜ್ಯಗಳು 25 km2 (10 sq mi) ಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದವು . [೭] [೮]

1947 ರಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದೊಂದಿಗೆ ರಾಜಪ್ರಭುತ್ವದ ರಾಜ್ಯಗಳ ಯುಗವು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಕೊನೆಗೊಂಡಿತು; 1950 ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ, ಬಹುತೇಕ ಎಲ್ಲಾ ಸಂಸ್ಥಾನಗಳು ಭಾರತ ಅಥವಾ ಪಾಕಿಸ್ತಾನಕ್ಕೆ ಸೇರಿಕೊಂಡವು . [೯] ಜಮ್ಮು ಮತ್ತು ಕಾಶ್ಮೀರದ (ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ಮೂಲದ ಪಡೆಗಳ ಆಕ್ರಮಣದ ನಂತರ ಅವರ ಆಡಳಿತಗಾರ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಸೇರಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದನು, ಇದರ ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಉಭಯ ದೇಶಗಳ ನಡುವೆ ದೀರ್ಘಕಾಲದ ವಿವಾದ ಉಂಟಾಯಿತು), [೧೦] ಹೈದರಾಬಾದ್ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ, ಪ್ರವೇಶ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯು ಬಹುಮಟ್ಟಿಗೆ ಶಾಂತಿಯುತವಾಗಿತ್ತು. (ಅವರ ಆಡಳಿತಗಾರ 1947 ರಲ್ಲಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಘೋಷಿಸಿದನು, ಒಂದು ವರ್ಷದ ನಂತರ ಭಾರತದಿಂದ ಈ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಆಕ್ರಮಣ ಮತ್ತು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು ), ಜುನಾಗಢ ಮತ್ತು ಅದರ ಅಧೀನ ರಾಜ್ಯ ಬಾಂಟ್ವ ಮಾಣಾವದರ (ಇವರ ಆಡಳಿತಗಾರರು ಪಾಕಿಸ್ತಾನಕ್ಕೆ ಸೇರಿಕೊಳ್ಳಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದರು, ಆದರೆ ಭಾರತವು ಅವರನ್ನು ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡರು), [೧೧] ಮತ್ತು ಕಲಾತ್ (ಅವರ ಆಡಳಿತಗಾರ 1947 ರಲ್ಲಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ಘೋಷಿಸಿದರು, ನಂತರ 1948 ರಲ್ಲಿ ಪಾಕಿಸ್ತಾನಕ್ಕೆ ರಾಜ್ಯದ ಪ್ರವೇಶದ ಮೂಲಕ). [೧೨] [೧೩] [೧೪]

ಸೇರ್ಪಡೆಯ ನಿಯಮಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ಹಿಂದಿನ ಭಾರತೀಯ ರಾಜಕುಮಾರರು ಖಾಸಗಿ ಪರ್ಸುಗಳನ್ನು (ಸರ್ಕಾರಿ ಭತ್ಯೆಗಳು) ಪಡೆದರು ಮತ್ತು ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಸ್ಥಾನಮಾನಗಳು, ಸವಲತ್ತುಗಳು ಮತ್ತು ಆಂತರಿಕ ವಿಷಯಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ವಾಯತ್ತತೆಯನ್ನು 1956 ರವರೆಗಿನ ಪರಿವರ್ತನೆಯ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಉಳಿಸಿಕೊಂಡರು. ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಹಿಂದಿನ ರಾಜಪ್ರಭುತ್ವದ ರಾಜ್ಯಗಳನ್ನು ಒಕ್ಕೂಟಗಳಾಗಿ ವಿಲೀನಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು, ಪ್ರತಿಯೊಂದೂ ಸಂಸ್ಥಾನದ ಅರಸರು ರಾಜ್ಯಪಾಲರ ಸಮಾನವಾದ ರಾಜಪ್ರಮುಖ (ಆಡಳಿತದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ) ಎಂಬ ಬಿರುದನ್ನ ಪಡೆದು ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿರು. [೧೫] 1956 ರಲ್ಲಿ, ರಾಜಪ್ರಮುಖ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ರದ್ದುಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಒಕ್ಕೂಟಗಳು ವಿಸರ್ಜಿಸಲ್ಪಟ್ಟವು, ಹಿಂದಿನ ಸಂಸ್ಥಾನಗಳು ಭಾರತೀಯ ರಾಜ್ಯಗಳ ಭಾಗವಾಯಿತು. ಪಾಕಿಸ್ತಾನಕ್ಕೆ ಸೇರ್ಪಡೆಯಾದ ರಾಜ್ಯಗಳು 1956 ರಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಸಂವಿಧಾನದ ಘೋಷಿಸಲಾಗುವವರೆಗೂ ತಮ್ಮ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡವು, ಹೆಚ್ಚಿನವು ಪಶ್ಚಿಮ ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಪ್ರಾಂತ್ಯದ ಭಾಗವಾಯಿತು; ಹಿಂದಿನ ಕೆಲವು ರಾಜ್ಯಗಳು 1969 ರವರೆಗೂ ತಮ್ಮ ಸ್ವಾಯತ್ತತೆಯನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡವು, ಅವುಗಳು ಪಾಕಿಸ್ತಾನಕ್ಕೆ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ವಿಲೀನಗೊಂಡವು. ಭಾರತೀಯ ಸರ್ಕಾರವು 1971 ರಲ್ಲಿ ಖಾಸಗಿ ಪರ್ಸ್‌ಗಳನ್ನು ರದ್ದುಗೊಳಿಸಿತು, ನಂತರ 1972 ರಲ್ಲಿ ಪಾಕಿಸ್ತಾನ ಸರ್ಕಾರವು ಅದನ್ನು ರದ್ದುಗೊಳಿಸಿತು.[ ಉಲ್ಲೇಖದ ಅಗತ್ಯವಿದೆ ]

ಉಲ್ಲೇಖಗಳು

[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
  1. ↑ Menon, Shivshankar (20 April 2021). India and Asian Geopolitics: The Past, Present. Brookings Institution Press. p. 34. ISBN 978-0-670-09129-4.
  2. ↑ Lumby, E. W. R. 1954. The Transfer of Power in India, 1945–1947. London: George Allen & Unwin. p. 228
  3. ↑ Tiwari, Aaditya (30 October 2017). "Sardar Patel – Man who United India". pib.gov.in.
  4. ↑ Wilhelm von Pochhammer, India's road to nationhood: a political history of the subcontinent (1981) ch 57
  5. ↑ Bhargava, R. P. (1991), The Chamber of Princes, Northern Book Centre, pp. 312–323, ISBN 978-81-7211-005-5
  6. ↑ Datar, Arvind P. (2013-11-18). "Who betrayed Sardar Patel?". The Hindu.
  7. ↑ Markovits, Claude (2004). A history of modern India, 1480–1950. Anthem Press. pp. 386–409. ISBN 9781843310044.
  8. ↑ The India Office and Burma Office List: 1945. Harrison & Sons, Ltd. 1945. pp. 33–37.
  9. ↑ Ravi Kumar Pillai of Kandamath in the Journal of the Royal Society for Asian Affairs, pages 316–319 https://dx.doi.org/10.1080/03068374.2016.1171621
  10. ↑ Bajwa, Kuldip Singh (2003). Jammu and Kashmir War, 1947–1948: Political and Military Perspectiv. New Delhi: Hari-Anand Publications Limited. ISBN 9788124109236.
  11. ↑ Aparna Pande (16 March 2011). Explaining Pakistan's Foreign Policy: Escaping India. Taylor & Francis. pp. 31–. ISBN 978-1-136-81893-6.
  12. ↑ Jalal, Ayesha (2014), The Struggle for Pakistan: A Muslim Homeland and Global Politics, Harvard University Press, p. 72, ISBN 978-0-674-74499-8: "Equally notorious was his high-handed treatment of the state of Kalat, whose ruler was made to accede to Pakistan on threat of punitive military action."
  13. ↑ Samad, Yunas (2014). "Understanding the insurgency in Balochistan". Commonwealth & Comparative Politics. 52 (2): 293–320. doi:10.1080/14662043.2014.894280.: "When Mir Ahmed Yar Khan dithered over acceding the Baloch-Brauhi confederacy to Pakistan in 1947 the centre's response was to initiate processes that would coerce the state joining Pakistan. By recognising the feudatory states of Las Bela, Kharan and the district of Mekran as independent states, which promptly merged with Pakistan, the State of Kalat became land locked and reduced to a fraction of its size. Thus Ahmed Yar Khan was forced to sign the instrument of accession on 27 March 1948, which immediately led to the brother of the Khan, Prince Abdul Karim raising the banner of revolt in July 1948, starting the first of the Baloch insurgencies."
  14. ↑ Harrison, Selig S. (1981), In Afghanistan's Shadow: Baluch Nationalism and Soviet Temptations, Carnegie Endowment for International Peace, p. 24, ISBN 978-0-87003-029-1: "Pakistani leaders summarily rejected this declaration, touching off a nine-month diplomatic tug of war that came to a climax in the forcible annexation of Kalat.... it is clear that Baluch leaders, including the Khan, were bitterly opposed to what happened."
  15. ↑ Wilhelm von Pochhammer, India's road to nationhood: a political history of the subcontinent (1982) ch 57
"https://kn.wikipedia.org/w/index.php?title=ರಾಜಕ_ಸಂಸ್ಥಾನ&oldid=1252266" ಇಂದ ಪಡೆಯಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ