ಅಬ್ದುಲ್ ಸಮದ್ ಖಾನ್ ಅಚಕ್ಜಾಯ್

 

ಅಬ್ದುಲ್ ಸಮದ್ ಖಾನ್ ಅಚಕ್ಜಾಯ್
೧೯೪೬ ರಲ್ಲಿ ಜವಾಹರಲಾಲ್ ನೆಹರು ಮತ್ತು ಶೇಖ್ ಅಬ್ದುಲ್ಲಾ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಖಾನ್
Born	ಅಬ್ದುಲ್ ಸಮದ್ ೭ ಜುಲೈ ೧೯೦೭ ಇನಾಯತ್ ಉಲ್ಲಾ ಕರೇಜ್, ಗುಲಿಸ್ತಾನ್, ಬಲೂಚಿಸ್ತಾನ್, ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಭಾರತ.
Died	೨ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೧೯೭೩ ಕ್ವೆಟ್ಟಾ, ಪಾಕಿಸ್ತಾನ
Other names	ಖಾನ್ ಶಹೀದ್
Citizenship	ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಭಾರತ, ಪಾಕಿಸ್ತಾನ
Occupation	ರಾಜಕಾರಣಿ
Known for	ರಾಜಕೀಯ ಕ್ರಿಯಾಶೀಲತೆ
Successor	ಮಹಮೂದ್ ಖಾನ್ ಅಚಕ್ಜಾಯ್
Political party	ಪಶ್ತುಂಖ್ವಾ ಮಿಲ್ಲಿ ಅವಾಮಿ ಪಾರ್ಟಿ
Children	ವಾಲಿ ಎಹಾದ್, ಮಗಳು ಮತ್ತು ಪುತ್ರರಾದ ಅಹ್ಮದ್ ಖಾನ್ ಅಚಕ್ಜಾಯ್, ಮುಹಮ್ಮದ್ ಖಾನ್ ಅಚಕ್ಜಾಯ್, ಮಹಮೂದ್ ಖಾನ್ ಅಚಕ್ಜಾಯ್, ಹಮೀದ್ ಖಾನ್ ಅಚಕ್ಜಾಯ್
Parent	ನೂರ್ ಮೊಹಮ್ಮದ್ ಖಾನ್

ಅಬ್ದುಲ್ ಸಮದ್ ಖಾನ್ ಅಚಕ್ಜಾಯ್ (೭ ಜುಲೈ ೧೯೦೭ - ೨ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೧೯೭೩) ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಖಾನ್ ಶಹೀದ್ ಮತ್ತು ಬಲೂಚಿಸ್ತಾನದ ಗಾಂಧಿ ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಅವರು ಪಶ್ತೂನ್ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತಾವಾದಿ ಮತ್ತು ಆಗಿನ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಭಾರತೀಯ ಪ್ರಾಂತ್ಯದ ಬಲೂಚಿಸ್ತಾನ್‌ನ ರಾಜಕೀಯ ನಾಯಕರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರು ಅಂಜುಮನ್ - ಇ - ವತನ್ ಬಲೂಚಿಸ್ತಾನ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಇದು ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಮೈತ್ರಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿತ್ತು.

ಆರಂಭಿಕ ಜೀವನ

ಅಚಕ್ಜಾಯ್ ಅವರು ಜುಲೈ ೭ ರಂದು ಇನ್ನಾಯತುಲ್ಲಾ ಕರೇಜ್ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. ಜೀವನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿಯೇ ತಂದೆಯನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡರು. ಅವರು ಮತ್ತು ಅವರ ಸಹೋದರ ಅಬ್ದುಲ್ ಸಲಾಮ್ ಖಾನ್ ಅವರು ಮಾತೃಪ್ರಧಾನ ದಿಲ್ಬರಾ ಅವರಿಂದ ಬೆಳೆದರು. ಅಚಕ್ಜಾಯ್ ತನ್ನ ಆರಂಭಿಕ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಮನೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಪಡೆದರು. ಅವರು ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಪಾಷ್ಟೋ, ಅರೇಬಿಕ್ ಮತ್ತು ಪರ್ಷಿಯನ್ ಪಠ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಚೆನ್ನಾಗಿ ಪಾರಂಗತರಾಗಿದ್ದರು. ಅವರು ಸ್ಥಳೀಯ ಮಾಧ್ಯಮಿಕ ಶಾಲೆಗೆ ಸೇರಿದರು. ಅತ್ಯುತ್ತಮ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ಎಂದೂ ಸಾಬೀತುಪಡಿಸಿದರು. ಜೊತೆಗೆ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿವೇತನವನ್ನು ಗಳಿಸಿದರು.

ವೃತ್ತಿ

ಅಬ್ದುಲ್ ಸಮದ್ ಖಾನ್ ಅಚಕ್ಜಾಯ್ ಅವರು ಮೇ ೧೯೩೦ ರಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಜೈಲು ಪಾಲಾದರು. ಈ ಹಿಂದೆ ಮಸೀದಿಯಲ್ಲಿ ಗ್ರಾಮಸ್ಥರಿಗೆ ಉಪನ್ಯಾಸ ನೀಡಿದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಆಡಳಿತಗಾರರಿಂದ ಎಚ್ಚರಿಕೆ ನೀಡಲಾಗಿತ್ತು.

ಅವರ ರಾಜಕೀಯ ಹೋರಾಟದಲ್ಲಿ ಅವರು ೩೦ ಮೇ ೧೯೩೮ ರಂದು ಅಂಜುಮನ್ - ಇ - ವತನ್ ಅನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. (ಖಾನ್ ಶಹೀದ್ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಆಡಳಿತದ ವಿರುದ್ಧ ಮೈತ್ರಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಆದರೆ ಅವರ ನೇತೃತ್ವದ ಅಂಜುಮನ್-ಇ-ವತನ್ ಅನ್ನು ಭಾರತೀಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಎಂದಿಗೂ ವಿಲೀನಗೊಳಿಸಲಿಲ್ಲ). ಅದು ಭಾರತದ ವಿಭಜನೆಯನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿತು.

೧೯೫೪ ರಲ್ಲಿ ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ರಚನೆಯ ನಂತರ ಅವರು "ವ್ರೋರ್ ಪಶ್ತೂನ್" ಚಳುವಳಿಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ನಂತರ ಅವರು ಪಾಕಿಸ್ತಾನದಲ್ಲಿ ಪಶ್ತೂನ್ ಏಕೀಕೃತ ಭೌಗೋಳಿಕ ಘಟಕವನ್ನು ನಂಬಿದ್ದರಿಂದ ಪಾಕಿಸ್ತಾನದ ಅತಿದೊಡ್ಡ ಪ್ರಗತಿಪರ ಮೈತ್ರಿಕೂಟದೊಂದಿಗೆ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಅವಾಮಿ ಪಾರ್ಟಿ (ಎನ್‌ಎಪಿ) ವಿಲೀನಗೊಂಡಿತು. ಪಶ್ತೂನ್, ಬಲೂಚ್, ಸಿಂಧಿ, ಸಿರೈಕಿ, ಬೆಂಗಾಲಿ ಮತ್ತು ಪಂಜಾಬಿಗಳ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಘಟಕಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸಲು ಎನ್‌ಎಪಿ ಪ್ರಣಾಳಿಕೆಯನ್ನು ಉಲ್ಲಂಘಿಸಿದ ಬಲೂಚಿಸ್ತಾನ್ ಪ್ರಾಂತ್ಯಕ್ಕೆ ಪಶ್ತೂನ್ ಭೂಮಿಯನ್ನು ವಿಲೀನಗೊಳಿಸಿದ ನಂತರ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾದ ಮಾರ್ಗಗಳನ್ನು ಬೇರ್ಪಡಿಸಲಾಯಿತು.

"ಅವರು ತಮ್ಮ ಜೀವನದ ಕೊನೆಯ ನಾಲ್ಕು ವರ್ಷಗಳನ್ನು (೧೯೬೯ - ೧೯೭೩) ಕಳೆದರು. ಜೈಲಿನಿಂದ ಹೊರಬಂದ ನಂತರ ಅವರ ರಾಜಕೀಯ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಫ್ರಾಂಚೈಸ್ಗಾಗಿ ಹೋರಾಡಿದರು. ಬಲೂಚಿಸ್ತಾನ್ ಮತ್ತು ಬುಡಕಟ್ಟು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಇರುವ ಅಧಿಕೃತ ಜಿರ್ಗಾ ಸದಸ್ಯರು ಮಾತ್ರ ( ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿ ) ಮತ ಚಲಾಯಿಸಲು ಅರ್ಹರಾಗಿದ್ದರು". ಅಬ್ದುಲ್ ಸಮದ್ ಖಾನ್ ಅಚಕ್ಜಾಯ್ ಅವರು ಸಮಾನತೆಯನ್ನು ನಂಬಿದ್ದರು. ಮಹಿಳಾ ಹಕ್ಕುಗಳ ದೃಢವಾದ ವಕೀಲರಾಗಿದ್ದರು. ಅಂತೆಯೇ ೧೯೭೦ ರಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವತ್ರಿಕ ಚುನಾವಣೆಗೆ ಮಹಿಳಾ ಮತದಾರರ ನೋಂದಣಿಗೆ ನಿಷೇಧಗಳನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿದರು.

ಡಿಸೆಂಬರ್ ೧೯೭೩ ರಲ್ಲಿ ಅವರ ಹತ್ಯೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅವರು ಬಲೂಚಿಸ್ತಾನ್ ಪ್ರಾಂತೀಯ ಅಸೆಂಬ್ಲಿಯ ಸದಸ್ಯರಾಗಿದ್ದರು. ಸಮದ್ ಖಾನ್ ಅವರ ನಿಧನದ ನಂತರ ಅವರ ಪುತ್ರ ಇಂಜಿನಿಯರ್ ಮಹಮೂದ್ ಖಾನ್ ಅಚಕ್ಜಾಯ್ ಪಕ್ಷದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿ ಆಯ್ಕೆಯಾದರು.

ಸಾಹಿತ್ಯ ಜೀವನ

ಅಬ್ದುಲ್ ಸಮದ್ ಖಾನ್ ಅಚಕ್‌ಜೈ ಅವರು ಬಯಾಜಿದ್ ರೋಶನ್ ಪಾಷ್ಟೋ ಲಿಪಿಯನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಿದರು. ಅವರ ಸಹವರ್ತಿ ಪಶ್ತೂನ್‌ಗಳು ಉಚ್ಚರಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗದ ಅರೇಬಿಕ್ ವರ್ಣಮಾಲೆಗಳನ್ನು ಹೊರಗಿಟ್ಟರು. ಅದನ್ನು ಉಚ್ಚರಿಸುವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಪಾಷ್ಟೋ ಲಿಪಿಯನ್ನು ಹೊಂದಲು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದರು.

ಅಬ್ದುಲ್ ಸಮದ್ ಖಾನ್ ಅಚಕ್ಜಾಯ್ ಅರೇಬಿಕ್, ಪರ್ಷಿಯನ್, ಇಂಗ್ಲಿಷ್, ಉರ್ದು, ಬಲೂಚಿ ಮತ್ತು ಸಿಂಧಿ ಭಾಷೆಗಳ ಮೇಲೆ ಹಿಡಿತ ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಆದರೆ ಅವರ ಮಾತೃಭಾಷೆಯಾದ ಪಾಷ್ಟೋವನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರೀತಿಸುತ್ತಿದ್ದರು ಹಾಗೂ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯತಾವಾದಿ ಹೋರಾಟದಲ್ಲಿ ಅದರ ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯನ್ನು ನಂಬಿದ್ದರು. ಅವರು ಮೌಲಾನಾ ಅಬುಲ್ ಕಲಾಂ ಆಜಾದ್ ಅವರ ತರ್ಜುಮಾನ್ - ಉಲ್ - ಕುರಾನ್, ಶೇಖ್ ಸಾದಿ ಅವರ ಗುಲಿಸ್ತಾನ್-ಇ-ಸಾದಿ ಮತ್ತು ಡಾಟ್ಸನ್ ಕಾರ್ಟೊದ ಭವಿಷ್ಯ, 'ಶಬ್ಲಿ ನುಮಾನಿಯವರ ಸೀರತ್ - ಉಲ್ - ನಬಿ ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವಾರು ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ಪಾಷ್ಟೋಗೆ ಅನುವಾದಿಸಿದರು. ಭಾರತೀಯ ಪತ್ರಿಕಾ ಕಾಯ್ದೆಯನ್ನು ಈ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ವಿಸ್ತರಿಸಲು ತಮ್ಮ ೭ ವರ್ಷಗಳ ಕಠಿಣ ಹೋರಾಟದ ನಂತರ ೧೯೩೮ ರಲ್ಲಿ ಕ್ವೆಟ್ಟಾದಿಂದ ಪ್ರಾಂತ್ಯದ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ "ಇಸ್ತಿಕ್ಲಾಲ್" ಎಂಬ ಮೊದಲ ವೃತ್ತಪತ್ರಿಕೆಯನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸುವಲ್ಲಿ ಅಬ್ದುಲ್ ಸಮದ್ ಖಾನ್ ಅಚಕ್ಜಾಯ್ ಅವರು ಯಶಸ್ವಿಯಾದರು.

ನೆನಪುಗಳು

ಅಬ್ದುಲ್ ಸಮದ್ ಖಾನ್ ಅವರು ಜೈಲಿನಲ್ಲಿ ೧೯೦೭ ರಿಂದ ಅವರು ಹುಟ್ಟಿದ ಅವಧಿಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡು ೧೯೫೨ ರಲ್ಲಿ ಲಾಹೋರ್ನ ಜಿಲ್ಲಾ ಜೈಲಿನಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷೆ ಅನುಭವಿಸಿದ ಕ್ಷಣಗಳ ಬಗೆಗಿನ ತಮ್ಮ ಆತ್ಮಚರಿತ್ರೆಗಳನ್ನು ಬರೆಯಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಮೂಲತಃ ಪಾಷ್ಟೋ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಬರೆಯಲಾದ 'ಜಮಾ ಜ್ವಾಂದ್ ಅವ್ ಜ್ವಾಂಡೂನ್' ಎಂಬ ಶೀರ್ಷಿಕೆಯ ಆತ್ಮಚರಿತ್ರೆಗಳು ಖಾನ್ ಅಬ್ದುಲ್ ಸಮದ್ ಖಾನ್ ಅವರ ಜನ್ಮವನ್ನು ಬಿಚ್ಚಿಡುತ್ತವೆ. ಇದು ಓದುಗರನ್ನು ಅವರ ಪೂರ್ವಜರ ಪಿತೃಪ್ರಧಾನ ಚಕ್ರವ್ಯೂಹಕ್ಕೆ ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಕೊಂಡೊಯ್ಯುತ್ತದೆ. ಅವರು ತಮ್ಮ ಮುತ್ತಜ್ಜ, ಬೋಸ್ತಾನ್ ಖಾನ್ ಅವರ ಮಗ ಇನಾಯತುಲ್ಲಾ ಖಾನ್ ಮತ್ತು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಬರ್ಖುರ್ದಾರ್ ಖಾನ್ ಅವರ ಕುಟುಂಬದ ಸ್ಥಾಪಕ ಪಿತಾಮಹನನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದರು.

ಅವರು ತಮ್ಮ ಆತ್ಮಚರಿತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಹೀಗೆ ಬರೆಯುತ್ತಾರೆ: "ಬರ್ಖುರ್ದಾರ್ ಖಾನ್ ಅವರ ಕಾಲದಿಂದಲೂ ನಮ್ಮ ಪೂರ್ವಜರು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಅಫ್ಘಾನ್ ನ್ಯಾಯಾಲಯ ಮತ್ತು ಸರ್ಕಾರದೊಂದಿಗೆ ಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದಿದ್ದರು ಹಾಗೂ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ವಿದ್ಯಾವಂತರಾಗಿದ್ದರು. ಅಲ್ಲದೇ ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳು ಮತ್ತು ಆಡಳಿತದ ವಿಧಾನಗಳಲ್ಲಿ ಚೆನ್ನಾಗಿ ಪರಿಣತರಾಗಿದ್ದರು. ಬುರ್ಖುರ್ದಾರ್ ಖಾನ್ ಇಂದಿನ ಅಫ್ಘಾನಿಸ್ತಾನದ ಸಂಸ್ಥಾಪಕ ಅಹ್ಮದ್ ಶಾ ಬಾಬಾ (ದುರಾನಿ) ಅವರ ಸಮಕಾಲೀನರಾಗಿದ್ದರು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತಿದೆ" . "ಅವರ ಬರವಣಿಗೆಯ ಶೈಲಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಸಮದ್ ಖಾನ್ ಅವರ ಧರ್ಮ, ಜಾರ್ಗಾಸ್, ಮಾದಕ ವ್ಯಸನ, ಶಿಶುಕಾಮ ಮತ್ತು ಇತರ ತೊಂದರೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಅವರ ಅಚ್ಚುಮೆಚ್ಚಿನ ಪುಕ್ಥುನ್ ಮತ್ತು ಪುಖ್ತುನ್ ಸಮಾಜದ ಬಗ್ಗೆ ಕಾಯ್ದಿರಿಸದ ಆಲೋಚನೆಗಳು ಓದುಗರನ್ನು ಮುಂದಿನ ಪುಟಕ್ಕೆ ತ್ವರೆಗೊಳಿಸುವಂತೆ ಒತ್ತಾಯಿಸುತ್ತದೆ" .

“೧೯೨೮ ರಲ್ಲಿ ನಾನು ಮದುವೆಯಾದೆ. ಮದುವೆಯಾಗುವುದು ನಾನು ಮಾಡಬೇಕಾದ ಕೆಲಸವಾಗಿತ್ತು. ಆದರೆ ಸತ್ಯವೆಂದರೆ ಹಲವು ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಮದುವೆಯ ಆಳವಾದ ಹಾಗೂ ಶಾಶ್ವತವಾದ ಮೌಲ್ಯ ಮತ್ತು ಅರ್ಥವನ್ನು ನಾನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲಿಲ್ಲ ”ಎಂದು ಖಾನ್ ಅಬ್ದುಲ್ ಸಮದ್ ಖಾನ್ ಬರೆಯುತ್ತಾರೆ. "ಅವರ ಆತ್ಮಚರಿತ್ರೆಗಳು ಅದೇ ರೀತಿಯ ಅನಿರೀಕ್ಷಿತ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸುವಿಕೆಗಳಿಂದ ತುಂಬಿವೆ. ಇದನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಪುಖ್ತುನ್‌ಗೆ ಹೇಳಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ".

೨೦೧೩ ರಿಂದ ೨೦೧೮ ರವರೆಗೆ ಬಲೂಚಿಸ್ತಾನ್ ಗವರ್ನರ್ ಆಗಿ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ ಸಮದ್ ಖಾನ್ ಅವರ ಮಗ ಮೊಹಮ್ಮದ್ ಖಾನ್ ಅಚಕ್ಜಾಯ್ ಅವರು 'ಜಮಾ ಝ್ವಾಂಡ್ ಅವ್ ಜ್ವಾಂಡೂನ್' ಅನ್ನು ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ಗೆ ಲಿಪ್ಯಂತರಗೊಳಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಮೊಹಮ್ಮದ್ ಖಾನ್ ಅಚಕ್ಜಾಯ್ ಅವರು ತಮ್ಮ ತಂದೆಯ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಉತ್ತಮವಾದ ಪಾಷ್ಟೋ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಇಂಗ್ಲಿಷ್‌ಗೆ ಭಾಷಾಂತರಿಸಲು ಏಳು ವರ್ಷಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಸಮಯ ತೆಗೆದುಕೊಂಡರು. ನಂತರ ಮೂಲ ಪಾಷ್ಟೋ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಉನ್ನತ ಶ್ರೇಣಿಯ ರಾಜತಾಂತ್ರಿಕರಾದ ಶ್ರೀ ವಾಸಿಲಿ ಇವಾಶ್ಕೊ ಮತ್ತು ಡಾ ಗುಲಾಮ್ ಸರ್ವರ್ ಅವರು ಉಕ್ರೇನಿಯನ್ ಭಾಷೆಗೆ ಅನುವಾದಿಸಿದರು. ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಮತ್ತು ಉಕ್ರೇನಿಯನ್ ಭಾಷೆಯ ಎರಡೂ ಆವೃತ್ತಿಗಳು ನವೆಂಬರ್ ಅಂತ್ಯದ ವೇಳೆಗೆ ಮುದ್ರಣದಿಂದ ಹೊರಗುಳಿಯುತ್ತವೆ.