ಜನ್ಯ ರಾಗ
| ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತ | |
|---|---|
| ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗಳು | |
| ಸಂಗೀತ ರಚನೆಗಳು | |
| ಸಂಗೀತೋಪಕರಣಗಳು | |
|
ಮಾಧುರ್ಯ: ಸರಸ್ವತಿ ವೀಣೆ • ವೇಣು • ಪಿಟೀಲು • ಚಿತ್ರ ವೀಣ • ನಾದಸ್ವರ • ಮ್ಯಾಂಡೊಲಿನ್ ತಾಳ: ಮೃದಂಗ • ಘಟಂ • ಮೋರ್ಸಿಂಗ್ • ಕಂಜೀರ • ತವಿಲ್ ಝೇಂಕಾರ: ತಂಬೂರ • ಶ್ರುತಿ ಪಟ್ಟಿಗೆ | |
| ಸಂಗೀತಕಾರರು | |
ಜನ್ಯ ಎಂಬ ಪದವು "ಜನಿಸಿದ" ಎಂಬ ಅರ್ಥವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. ಕರ್ನಾಟಕ (ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತೀಯ) ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ಜನ್ಯ ರಾಗವು ೭೨ ಮೇಳಕರ್ತ ರಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದರಿಂದ (ಮೂಲಭೂತ ಸುಮಧುರ ರಚನೆಗಳು) ವ್ಯುತ್ಪನ್ನವಾಗಿದೆ. ಜನ್ಯ ರಾಗಗಳನ್ನು ವಿವಿಧ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ವಿವಿಧ ಪ್ರಕಾರಗಳಾಗಿ ವರ್ಗೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ.
ವರ್ಜ ರಾಗಗಳು[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ಆರೋಹಣ ಅಥವಾ ಅವರೋಹಣ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ಎರಡರಲ್ಲೂ ತಮ್ಮ ಮೂಲ ಮೇಳಕರ್ತ ರಾಗದ ಒಂದು ಅಥವಾ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸ್ವರಗಳನ್ನು ( ಸ್ವರಗಳು ) ಬಿಟ್ಟುಬಿಡುವ (ವರ್ಜ್ಯಂ, ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ಬಿಟ್ಟುಬಿಡುವುದು) ರಾಗಗಳು ಈ ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಸೇರುತ್ತವೆ. ಆರೋಹಣ ಆರೋಹಣ ಮತ್ತು ಅವರೋಹಣ ಸ್ಕೇಲ್‌ನಿಂದ ವಿಭಿನ್ನ ಸ್ವರಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟುಬಿಡಬಹುದು. ಅಂತಹ ಸ್ವರಶ್ರೇಣಿಗಳಿಗೆ ಕೆಳಗೆ ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಲಾದ ಹೆಸರುಗಳನ್ನು ನೀಡಲಾಗಿದೆ. [೧] [೨] ವ್ರಜಾ ಎ
- ಸಂಪೂರ್ಣ - ೭ ಸ್ವರ ಪ್ರಮಾಣ
- ಶಾಡವ - ೬ ಸ್ವರ ಪ್ರಮಾಣ
- ಔಡವ - ೫ ಸ್ವರ ಪ್ರಮಾಣ
ಈ ಪದಗಳು ಆರೋಹಣ ಮತ್ತು ಅವರೋಹಣ ಎರಡಕ್ಕೂ ಅನ್ವಯಿಸುವುದರಿಂದ, ರಾಗಗಳನ್ನು ಔಡವ-ಸಂಪೂರ್ಣ ಎಂದು ವರ್ಗೀಕರಿಸಬಹುದು - ಆರೋಹಣ ೫ ಮತ್ತುಅವರೋಹಣ೭ - ಶಾದವ-ಸಂಪೂರ್ಣ -ಆರೋಹಣ ೬ ಸ್ವರಗಳು ಮತ್ತು ಅವರೋಹಣ ೭, ಅವರೋಹಣದಲ್ಲಿ ರಾಗ ಮತ್ತು ಇತ್ಯಾದಿ. ಸಂಪೂರ್ಣ-ಸಂಪೂರ್ಣ ರಾಗಗಳು ಮೇಳಕರ್ತ ಎಂದೇನೂ ಅಲ್ಲ ಏಕೆಂದರೆ ಅವು ಮಾತೃ ಮಾಪಕ ಅಥವಾ ವಕ್ರ ಪ್ರಯೋಗದಲ್ಲಿ ಸ್ವರಗಳನ್ನು ಬಳಸುವುದಿಲ್ಲ, ಅನುಕ್ರಮ ಆರೋಹಣ ಮತ್ತು ಅವರೋಹಣಕ್ಕೆ ಬದಲಾಗಿ "ಝಿಗ್-ಜಾಗ್" ಮಾಪಕ. ಅಂತಹ ರಾಗಗಳನ್ನು ವಕ್ರ ರಾಗಗಳೆನ್ನುತ್ತಾರೆ. [೧] [೨] ಉದಾಹರಣೆಗಳೆಂದರೆ ನಳಿನಕಾಂತಿ, ಕಥನಕುತೂಹಲಂ, ದರ್ಬಾರು, ಜನ ರಂಜನಿ ಮತ್ತು ಕೇದಾರಂ . ಹೆಚ್ಚಿನ ಉದಾಹರಣೆಗಳಿಗಾಗಿ ಜನ್ಯ ರಾಗಗಳ ಸಂಪೂರ್ಣ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ನೋಡಿ.
- ನಳಿನಕಾಂತಿ – ಆರೋಹಣ ಸ ಗ3 ರಿ2 ಮ1 ಪ ನಿ3 ಸ
- ಅವರೋಹಣ ಸ ನಿ3 ಪ ಮ1 ಗ3 ರಿ2 ಸ
- ಕಥನಕುತೂಹಲಂ – ಆರೋಹಣ ಸ ರಿ2 ಮ1 ದ2 ನಿ3 ಗ3 ಪ ಸ, ಅವರೋಹಣ ಸ ನಿ3 ದ2 ಪ ಮ1 ಗ3 ರಿ2 ಸ
(ಮೇಲಿನ ಸಂಕೇತಗಳ ವಿವರಣೆಗಾಗಿ ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತದ <i id="mwWw">ಸ್ವರಗಳನ್ನು</i> ನೋಡಿ)
ಉಪಾಂಗ/ಭಾಷಾಂಗ ರಾಗಗಳು[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ಉಪಾಂಗ ರಾಗಗಳು ಕಟ್ಟುನಿಟ್ಟಾಗಿ ಅವುಗಳ ಮೂಲ ಮೇಳಕರ್ತ ರಾಗದಿಂದ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಿವೆ ಮತ್ತು ಪೋಷಕ ರಾಗದ ಸ್ವರಶ್ರೇಣಿಯಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರದ ಯಾವುದೇ ಸ್ವರಗಳನ್ನು ಬಳಸುವುದಿಲ್ಲ. [೧] [೨] ಉಪಾಂಗ ರಾಗಗಳ ಉದಾಹರಣೆಗಳೆಂದರೆ ಶುದ್ಧ ಸಾವೇರಿ, ಉದಯರವಿಚಂದ್ರಿಕಾ ಮತ್ತು ಮೋಹನಕಲ್ಯಾಣಿ . ಭಾಷಾಂಗ ರಾಗಗಳು ತಮ್ಮ ಆರೋಹಣ, ಅವರೋಹಣ ಅಥವಾ ಎರಡರಲ್ಲೂ ಅನ್ಯ ಸ್ವರ(ಗಳನ್ನು) (ಬಾಹ್ಯ ಟಿಪ್ಪಣಿ; ಪೋಷಕ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರದ ಸ್ವರ) ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ. [೧] [೨] ಕಾಂಭೋಜಿ, ಭೈರವಿ, ಬಿಲಹರಿ, ಸಾರಂಗ, ಬೇಹಾಗ್ ಮತ್ತು ಕಾಪಿಗಳು ಭಾಷಾಂಗ ರಾಗಗಳ ಉದಾಹರಣೆಗಳಾಗಿವೆ.
ಏಕ ಆಕ್ಟೇವ್[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ಕೆಲವು ಜನ್ಯ ರಾಗಗಳನ್ನು ಕೇವಲ ಒಂದು ಅಷ್ಟಕದಲ್ಲಿ ಹಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. [೨] ಮೇಲಾಗಿ, ಅತ್ಯುನ್ನತವಾದ ಸ್ವರವು ಷಡ್ಜಮ್ (ಸ) ಅಲ್ಲ, ಇದರಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶನದ ಮೂಲ ಶ್ರುತಿ ( ಡ್ರೋನ್ ) ಅನ್ನು ಹೊಂದಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ವರ್ಗದಲ್ಲಿ ವರ್ಗೀಕರಣಗಳು ಈ ಕೆಳಗಿನಂತಿವೆ.
- ನಿಷಾದಂತ್ಯ - ಅತ್ಯುನ್ನತ ಸ್ವರನಿಷಾದಮ್ (ನಿ)
ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಮಾಯಾಮಾಳವಗೌಳ ಸ್ವರಶ್ರೇಣಿಯಿಂದ ಪಡೆದ ನಾದನಾಮಕ್ರಿಯ ( ಆರೋಹಣ ಸ ರಿ1 ಗ3 ಮ1 ದ1 ನಿ3, ಅವರೋಹಣ ನಿ3 ದ1 ಪ ಮ1 ಗ3 ರಿ1 ಸ ನಿ3) - ಧೈವತಂತ್ಯ - ಅತ್ಯುನ್ನತ ಟಿಪ್ಪಣಿ ಧೈವತಮ್ (ಧ)
ಉದಾಹರಣೆ ಕುರಿಂಜಿ ಶಂಕರಾಭರಣಂ ಮಾಪಕದಿಂದ ಪಡೆಯಲಾಗಿದೆ ( ಆರೋಹಣ ಸ ನಿ3 ಸ ರಿ2 ಗ3 ಮ1 ಪ ದ2, ಅವರೋಹಣ ದ2 ಪ ಮ1 ಗ3 ರಿ2 ಸ ನಿ3 ಸ ) - ಪಂಚಮಂತ್ಯ - ಅತ್ಯುನ್ನತ ಟಿಪ್ಪಣಿ ಪಂಚಮಂ (ಪ)
ಉದಾಹರಣೆ ನವರೋಜ್ ( ಆರೋಹಣ ಪ ದ 2 ನಿ3 ಸ ರಿ2 ಗ3 ಮ1 ಪ, ಆವರೋಹಣ ಮ1 ಗ1 ರಿ3 ಸ ನಿ2 ದ2 ಪ)
ಕರ್ನಾಟಕ/ದೇಶ್ಯ ರಾಗಗಳು[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಗಗಳು ಕರ್ನಾಟಕ ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಿವೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. [೨] ಉದಾಹರಣೆಗಳು ಶಂಕರಾಭರಣಂ, ಲಲಿತಾ ಮತ್ತು ಶುದ್ಧ ಸಾವೇರಿ .
ದೇಶ್ಯ ರಾಗಗಳು ಇತರ ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಮೂಲವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ರಾಗಗಳಾಗಿವೆ, ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನವು ಹಿಂದೂಸ್ತಾನಿ ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಿವೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಯಮುನಕಲ್ಯಾಣಿ, ದೇಶ್, ಬೇಹಾಗ್ ಮತ್ತು ಸಿಂಧು ಭೈರವಿ .
ಇತರ ವರ್ಗೀಕರಣಗಳು[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ಜನ್ಯ ರಾಗಗಳ ವಿವಿಧ ವರ್ಗೀಕರಣಗಳಿವೆ. ಇವುಗಳು ಇತರ ರಾಗಗಳೊಂದಿಗಿನ ಸಂಬಂಧಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿವೆ (ಅವು ವಿಭಿನ್ನ ಆದರೆ ಒಂದೇ ರೀತಿಯ ರಾಗದ ಭಾವನೆಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತವೆ), ಗಮಕಗಳ ಉಪಸ್ಥಿತಿ (ಸ್ವರದ ಸುತ್ತ ಆಂದೋಲನಗಳು ಮತ್ತು ಅಲಂಕಾರಗಳು), ಸ್ವರಗಳ ಮೇಲೆ ಒತ್ತಡ ಅಥವಾ ಅವುಗಳ ಕೊರತೆ, ರಾಗವನ್ನು ಹಾಡುವ ದಿನದ ಸಮಯ, ರಸ ಅಥವಾ ಅದು ಪ್ರಚೋದಿಸುವ ಮನಸ್ಥಿತಿ, ಇತ್ಯಾದಿ.
ಸಹ ನೋಡಿ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
- ಜನ್ಯ ರಾಗಗಳ ಪಟ್ಟಿ
- ಮೇಳಕರ್ತ