ಸಾದ್ರಿ ಭಾಷೆ
ಸಾದ್ರಿ ( ನಾಗಪುರಿ ) ಎಂಬುದು ಪೂರ್ವ ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಯಾಗಿದ್ದು, ಇದು ಭಾರತದ ರಾಜ್ಯಗಳಾದ ಜಾರ್ಖಂಡ್ , ಬಿಹಾರ, ಚತ್ತೀಸ್‌ಗಡ್ ಮತ್ತು ಒಡಿಶಾದಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡುತ್ತದೆ . ಇದನ್ನು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಹಿಂದಿ ಉಪಭಾಷೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಸದಾನ್ ನ ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷೆಯಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸಂಪರ್ಕ ಭಾಷೆ ಹಲವಾರು ಬುಡಕಟ್ಟು ಗುಂಪುಗಳು ಖರಿಯಾ , ಮುಂಡಾ ಮತ್ತು ಕುರುಖ್ , ಮತ್ತು ಈ ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನಾಂಗದ ಗುಂಪನ್ನು ಭಾಷಿಕರು ಹಲವಾರು ಇದು ಮೊದಲ ಭಾಷೆಯಾಗಿ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡಿವೆ.ಅಸ್ಸಾಂ, ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ ಮತ್ತು ಬಾಂಗ್ಲಾದೇಶದ ಚಹಾ-ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನಾಂಗದವರಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಭಾಷಾ ಭಾಷೆಯಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ . ೨೦೧೧ ರ ಜನಗಣತಿಯ ಪ್ರಕಾರ, ಸುಮಾರು ೫,೧೩೦,೦೦೦ ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷಿಕರು ಮಾತನಾಡುತ್ತಿದ್ದರು, ಇದರಲ್ಲಿ ೧೯,೧೦೦ ಗವರಿ ಎಂದು ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ, ೪,೩೫೪೦,೦೦೦ ಜನರು ಸದಾನ್ / ಸಾದ್ರಿ ಮತ್ತು ೭೬೩,೦೦೦ ಜನರು "ನಾಗ್ಪುರಿಯಾ" ಎಂದು ಗುರುತಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಸದಾನಿ / ಸಾದ್ರಿ ಮತ್ತು ಇತರ ಸಂಬಂಧಿತ ಪದಗಳ ಮೂಲವು ಸ್ವಲ್ಪ ಅಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿದೆ. ಬಹುಶಃ ಸದಾನ್ ಎಂಬ ಪದವು ನಿಸಾದಾದಿಂದ ಬಂದಿದೆ , ಇದು ಉತ್ತರ ಭಾರತದ ಜನಾಂಗೀಯ ಗುಂಪನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ. ನಾಗ್ಪುರ ಎಂಬ ಹೆಸರನ್ನು ಬಹುಶಃ ದೇಶದ ಈ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಆಳ್ವಿಕೆ ನಡೆಸಿದ ನಾಗ್ವಾಂಷಿಯಿಂದ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆ. ನಾಗಪುರಿ ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗಳ ಬಿಹಾರಿ ಗುಂಪಿಗೆ ಸೇರಿದೆ. ಕೆಲವು ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಇದನ್ನು ಭೋಜ್‌ಪುರಿಯ ಉಪಭಾಷೆ ಎಂದು ವರ್ಗೀಕರಿಸಿದ್ದಾರೆ . ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಇದನ್ನು ಹಿಂದಿ ಉಪಭಾಷೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಪ್ರಾಕೃತ ಇತರೆ ಅದರಿಂದ ಉದ್ಭವವಾಗುವ ನಿರೀಕ್ಷಿಸೋಣ ನಾಗಪುರಿಯಲ್ಲಿ ಪೂರ್ವ ಹಿಂದಿ ಮತ್ತು ಪೂರ್ವ ಭಾಷೆಗಳ ಹಲವು ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳಿವೆ. ಇದು ಬಿಹಾರಿ ಭಾಷೆಗಳ ಮತ್ತು ಹಿಂದಿ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಸರ್ವನಾಮಗಳು ವೈಯಕ್ತಿಕ ಷಷ್ಠಿ ಹೊಂದಿದೆ. ಅನೇಕ ಪೂರ್ವ-ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಇದು ಓರೆಯಾದ ಭಾಷೆ ಆಗಿದೆ. ಇದರ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಇತರ ಬಿಹಾರಿ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವುದಿಲ್ಲ, ಪೂರ್ವ ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್ ಭಾಷೆಗಳ ಲಕ್ಷಣಗಳು ಮತ್ತು ಮ್ಯಾನ್, ಓಮನ್ ,ಹಮೆಮನ್ ಇತ್ಯಾದಿಗಳಂತೆ ಒಡಿಯಾ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ.
 | ಈ ಲೇಖನದಲ್ಲಿಪರಿಶೀಲನೆಗಾಗಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಉಲ್ಲೇಖಗಳ ಅಗತ್ಯವಿದೆ. |
ನಾಗಪುರಿ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಪಶ್ಚಿಮದ ಜನರು ಮಾತನಾಡುತ್ತಾರೆ . ಛೋಟಾ ನಾಗ್ಪುರ ಪ್ರಸ್ಥಭೂಮಿಯ ಪಶ್ಚಿಮ ಕೇಂದ್ರ ಪ್ರದೇಶದ ಜಾರ್ಖಂಡ್ ಉದಾಹರಣೆಗೆ; ಹಜಾರಿಬಾಗ್ , ಲೊಹರ್ಡಾಗಾ , ಗುಮ್ಲಾ , ರಾಂಚಿ , ಖುಂಟಿ , ವೆಸ್ಟ್ ಸಿಂಗ್ಬುಮ್ , ಈಶಾನ್ಯ ಛತ್ತೀಸ್ಗಢ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಜಶ್ , ಸರ್ಗೂಜಾ , ಬಲ್ ರಾಮ್ ಪುರ್ , ನೈಋತ್ಯ ಬಿಹಾರ ರಲ್ಲಿ ಔರಂಗಾಬಾದ್ , ಗಯಾ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ಒಡಿಶಾದಲ್ಲಿ ಸುಂದೇರ್ಗರ್ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಮಾತನಾಡುವ ಜನರಿದ್ದಾರೆ.[೧]
ಐತಿಹಾಸಿಕವಾಗಿ ನಾಗಪುರಿ ನಾಗ್ವಾಂಶಿ ರಾಜವಂಶದ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಯಾಗಿತ್ತು . ನಾಗ್ಪುರಿಯನ್ನು ಭಾರತದ ರಾಜ್ಯವಾದ ಜಾರ್ಖಂಡ್ನಲ್ಲಿ ಎರಡನೇ ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಯಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ನಾಗ್ಪುರಿಯನ್ನು ಎಂಟನೇ ವೇಳಾಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಲು ಬೇಡಿಕೆ ಇದೆ. ಸಂವಿಧಾನದ ಎಂಟನೇ ವೇಳಾಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಹಿಂದಿ ಉಪಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಪೂರ್ಣ ಪ್ರಮಾಣದ ಭಾರತೀಯ ಭಾಷೆಗಳಾಗಿ ಸೇರಿಸುವುದನ್ನು ಕೆಲವು ಶಿಕ್ಷಣ ತಜ್ಞರು ವಿರೋಧಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅವರ ಪ್ರಕಾರ ಹಿಂದಿ ಉಪಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಭಾಷೆಗಳಾಗಿ ಗುರುತಿಸುವುದರಿಂದ ಹಿಂದಿ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಲಕ್ಷಾಂತರ ಭಾಷಿಕರು ಕಸಿದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಯಾವುದೇ ಹಿಂದಿ ಭಾಷೆ ಉಳಿಯುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಶಿಕ್ಷಣ ತಜ್ಞರು ತಿಳಿಸಿದ್ದಾರೆ.[೨]
ಜೈಗೋವಿಂದ್ ಮಿಶ್ರಾ, ಬರ್ಜು ರಾಮ್, ಘಾಸಿ ರಾಮ್ ಮಹ್ಲಿ ಮತ್ತು ದಾಸ್ ಮಹ್ಲಿ. ಬೆನಿರಾಮ್ ಮೆಹ್ತಾ ಬರೆದ "ನಾಗವಂಶಾವಳಿ" ನಾಗ್ಪುರಿ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಕೃತಿಯಾಗಿದೆ. ಮಹಾನ್ ಕವಿ ಘಾಸಿರಾಮ್ ಮಹ್ಲಿ ಅವರು ವಂಶಾ, ದುರ್ಗಸಪ್ತಸತಿ, ಬರಾಹಮಾಸಾ, ವಿವಾ ಪರಿಚನ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಹಲವಾರು ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಪ್ರದಮ್ ದಾಸ್ ಮತ್ತು ರುದ್ರ ಸಿಂಗ್ ಅವರಂತಹ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಬರಹಗಾರರೂ ಇದ್ದರು. ಹಾಗೂ ನಾಗ್ಪುರಿ, ರಾಂಚಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಮತ್ತು ಜಾರ್ಖಂಡ್‌ನ ಇತರ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಕಲಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ . ಮಾಸಿಕ ನಾಗ್ಪುರಿ ನಿಯತಕಾಲಿಕೆಗಳು ಗೋತಿಯಾ ಮತ್ತು ಜೋಹರ್ ಸಾಹಿಯಾ ರಾಂಚಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಗೊಂಡಿದೆ.