ನಾಗಾರ್ಜುನ ಸಾಗರ ಅಣೆಕಟ್ಟು

ನಾಗಾರ್ಜುನ ಸಾಗರ ಅಣೆಕಟ್ಟು
ನಾಗಾರ್ಜುನ ಸಾಗರ ಅಣೆಕಟ್ಟು
ಸ್ಥಳ	ನಲ್ಗೊಂಡ ಜಿಲ್ಲೆ, ತೆಲಂಗಾಣ ಮತ್ತು ಪಲ್ನಾಡು ಜಿಲ್ಲೆ, ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶ
ಉದ್ದೇಶ	ಜಲವಿದ್ಯುತ್ ಮತ್ತು ನೀರಾವರಿ

ನಾಗಾರ್ಜುನ ಸಾಗರ್ ಅಣೆಕಟ್ಟು ನಾಗಾರ್ಜುನ ಸಾಗರದಲ್ಲಿ ಕೃಷ್ಣಾ ನದಿಗೆ ಅಡ್ಡಲಾಗಿರುವ ಕಲ್ಲಿನ ಅಣೆಕಟ್ಟು, ಇದು ತೆಲಂಗಾಣದ ನಲ್ಗೊಂಡ ಜಿಲ್ಲೆ ಮತ್ತು ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶದ ಪಲ್ನಾಡು ಜಿಲ್ಲೆಯ ನಡುವಿನ ಗಡಿಯನ್ನು ವ್ಯಾಪಿಸಿದೆ. ^[೧] ಈ ಅಣೆಕಟ್ಟು ನಲ್ಗೊಂಡ, ಸೂರ್ಯಪೇಟ್, ಕೃಷ್ಣ, ಎನ್‍ಟಿಆರ್, ಬಾಪಟ್ಲಾ, ಎಲೂರು, ಪಲ್ನಾಡು, ಖಮ್ಮಂ, ಪಶ್ಚಿಮ ಗೋದಾವರಿ, ಗುಂಟೂರು ಮತ್ತು ಪ್ರಕಾಶಂ ಜಿಲ್ಲೆಗಳಿಗೆ ವಿದ್ಯುತ್ ಉತ್ಪಾದನೆಯೊಂದಿಗೆ ನೀರಾವರಿ ನೀರನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ.

೧೯೫೫ ಮತ್ತು ೧೯೬೭ ರ ನಡುವೆ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಅಣೆಕಟ್ಟು ೧೧.೪೨೭ ಬಿಲಿಯನ್ ಕ್ಯೂಬಿಕ್ ಮೀಟರ್‌ಗಳು (೪೦೫.೧×೧೦೯ ಕ್ಯೂ ಅಡಿ) ಒಟ್ಟು ಸಂಗ್ರಹ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದೊಂದಿಗೆ ನೀರಿನ ಜಲಾಶಯವನ್ನು ರಚಿಸಿತು. , ಇದರ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ೬.೯೨ ಘನ ಕಿಮೀ ಅಥವಾ ೨೪೪.೪೧ ಟಿಎಂಸಿ ಅಡಿ. ಅಣೆಕಟ್ಟು ೪೯೦ ಅಡಿ (೧೫೦ ಮೀ) ಅದರ ಆಳವಾದ ಅಡಿಪಾಯದಿಂದ ಮತ್ತು ೦.೯೯ ಮೈಲುಗಳು (೧.೬ ಕಿಮೀ) ಉದ್ದದ ೨೬ ಪ್ರವಾಹ ಗೇಟ್‌ಗಳು ೪೨ ಅಡಿ (೧೩ ಮೀ) ಅಗಲ ಮತ್ತು ೪೫ ಅಡಿ (೧೪ ಮೀ) ಎತ್ತರ. ^[೨] ಇದನ್ನು ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶ ಮತ್ತು ತೆಲಂಗಾಣ ಜಂಟಿಯಾಗಿ ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿವೆ. ^[೧] ^[೩]

ನಾಗಾರ್ಜುನ ಸಾಗರ ಅಣೆಕಟ್ಟು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹಸಿರು ಕ್ರಾಂತಿಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾದ "ಆಧುನಿಕ ದೇವಾಲಯಗಳು" ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ದೊಡ್ಡ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯ ಯೋಜನೆಗಳ ಸರಣಿಯಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯದು. ಇದು ಭಾರತದ ಬಹುಪಯೋಗಿ ನೀರಾವರಿ ಮತ್ತು ಜಲವಿದ್ಯುತ್ ಯೋಜನೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ.

ಇತಿಹಾಸ

ಕೃಷ್ಣಾ ನದಿಗೆ ಅಡ್ಡಲಾಗಿ ಕಟ್ಟಿರುವ ಈ ಅಣೆಕಟ್ಟಿನ ಸಮೀಕ್ಷೆ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ೧೯೦೩ರಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಇಂಜಿನಿಯರ್‌ಗಳು ಆರಂಭಿಸುವಂತೆ ನಿಜಾಮರು ಮಾಡಿದರು ^[೪]

ಯೋಜನೆಯ ನಿರ್ಮಾಣವನ್ನು ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ ಜವಾಹರಲಾಲ್ ನೆಹರು ಅವರು ೧೦ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೧೯೫೫ ರಂದು ಅಧಿಕೃತವಾಗಿ ಉದ್ಘಾಟಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಮುಂದಿನ ಹನ್ನೆರಡು ವರ್ಷಗಳವರೆಗೆ ಮುಂದುವರೆಯಿತು. ರಾಜಾ ವಾಸಿರೆಡ್ಡಿ ರಾಮಗೋಪಾಲ ಕೃಷ್ಣ ಮಹೇಶ್ವರ ಪ್ರಸಾದ್, ದಿವಂಗತ ಮುಕ್ತ್ಯಾಳ ರಾಜ ಎಂದು ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿ ಖ್ಯಾತರಾಗಿದ್ದರು, ಸಕ್ರಿಯ ರಾಜಕೀಯ ಲಾಬಿಯ ಮೂಲಕ ನಾಗಾರ್ಜುನ ಸಾಗರ ಅಣೆಕಟ್ಟಿನ ನಿರ್ಮಾಣದಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದರು ಮತ್ತು ೧೯೫೨ ರಲ್ಲಿ ನೂರ ಹತ್ತು ಮಿಲಿಯನ್ ಜಿಬಿಪಿ ಮತ್ತು ಐವತ್ತೈದು ಸಾವಿರ ಎಕರೆ ಭೂಮಿಯನ್ನು ದಾನ ಮಾಡಿದರು. ^[೫] ಕಾನೂರಿ ಲಕ್ಷ್ಮಣ ರಾವ್ ಅವರ ಎಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ ನಾಯಕತ್ವದಲ್ಲಿ ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಸ್ಥಳೀಯ ಜ್ಞಾನದಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ವಿಶ್ವದ ಅತ್ಯಂತ ಎತ್ತರದ ಕಲ್ಲಿನ ಅಣೆಕಟ್ಟು ಆಗಿತ್ತು.

೪ ಆಗಸ್ಟ್ ೧೯೬೭ ^[೬] ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ ಇಂದಿರಾ ಗಾಂಧಿಯವರು ಜಲಾಶಯದ ನೀರನ್ನು ಎಡ ಮತ್ತು ಬಲದಂಡೆ ಕಾಲುವೆಗಳಿಗೆ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದರು. ಜಲವಿದ್ಯುತ್ ಸ್ಥಾವರದ ನಿರ್ಮಾಣವು ನಂತರ ೧೯೭೮ ಮತ್ತು ೧೯೮೫ ರ ನಡುವೆ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಘಟಕಗಳು ಸೇವೆಗೆ ಬಂದಂತೆ ವಿದ್ಯುತ್ ಉತ್ಪಾದನೆಯು ಹೆಚ್ಚಾಯಿತು. ೨೦೧೫ ರಲ್ಲಿ, ಯೋಜನೆಯ ಉದ್ಘಾಟನೆಯ ವಜ್ರ ಮಹೋತ್ಸವದ ಆಚರಣೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸಲಾಯಿತು, ಅಣೆಕಟ್ಟು ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಉತ್ತೇಜನ ನೀಡಿದ ಸಮೃದ್ಧಿಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ^[೭]

ಅಣೆಕಟ್ಟಿನ ನಿರ್ಮಾಣವು ಪ್ರಾಚೀನ ಬೌದ್ಧ ನೆಲೆಯಾದ ನಾಗಾರ್ಜುನಕೊಂಡವನ್ನು ಮುಳುಗಿಸಿತು, ಇದು ೧ ನೇ ಮತ್ತು ೨ ನೇ ಶತಮಾನಗಳಲ್ಲಿ ಇಕ್ಷ್ವಾಕು ರಾಜವಂಶದ ರಾಜಧಾನಿ ಮತ್ತು ಪೂರ್ವ ಡೆಕ್ಕನ್‌ನಲ್ಲಿ ಶಾತವಾಹನರ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಯಾಗಿತ್ತು. ಅಲ್ಲಿನ ಉತ್ಖನನದಲ್ಲಿ ೩೦ ಬೌದ್ಧ ಮಠಗಳು ಹಾಗೂ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯ ಕಲಾಕೃತಿಗಳು ಮತ್ತು ಶಾಸನಗಳು ದೊರೆತಿವೆ. ಜಲಾಶಯದ ಪ್ರವಾಹದ ಮೊದಲು, ಸ್ಮಾರಕಗಳನ್ನು ಅಗೆದು ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲಾಯಿತು. ಕೆಲವನ್ನು ಈಗ ಜಲಾಶಯದ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿರುವ ದ್ವೀಪವಾಗಿರುವ ನಾಗಾರ್ಜುನಕೊಂಡಕ್ಕೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲಾಯಿತು. ಇನ್ನು ಕೆಲವನ್ನು ಹತ್ತಿರದ ಮುಖ್ಯ ಭೂಭಾಗದ ಗ್ರಾಮವಾದ ಅನುಪುಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲಾಯಿತು. ^[೮]

ಉಡಾನ್ ಯೋಜನೆಯ ಭಾಗವಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲು ಅಣೆಕಟ್ಟಿನ ಸ್ಥಳವನ್ನು ೨೦೨೨ ರಲ್ಲಿ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಆಯ್ಕೆಯು ಸೈಟ್‌ನಲ್ಲಿ ವಾಟರ್ ಏರೋಡ್ರೋಮ್ ^[೯] ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಕರೆ ನೀಡುತ್ತದೆ.

ಡೇಟಾ

ಸಂಗ್ರಹಣಾ ಪ್ರದೇಶ : ೨೧೪,೧೮೫ ಕಿಮೀ (೮೨,೬೯೭ ಚ.ಮೈ)
ಪೂರ್ಣ ಜಲಾಶಯ ಮಟ್ಟ (ಎಫ್‍ಆರ್‍ಎಲ್):೧೭೯.೮೩ ಮೀಟರ್ (೫೯೦ ಅಡಿ)ಎಂಎಸ್ಎಲ್
ಎಫ್‍ಆರ್‍ಎಲ್ ನಲ್ಲಿ ನೀರು ಹರಡುವ ಪ್ರದೇಶ: ೨೮೫ ಕಿಮೀ ²
ಎಫ್‍ಆರ್‍ಎಲ್ ನಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟು ಸಂಗ್ರಹ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ: ೩೧೨ ಟಿಎಮ್‍ಸಿ ^[೧೦]
ನದಿಯ ತೂಬುಗಳ ಎಮ್‍ಡಿ‍ಡಿ‍ಎಲ್: ೧೩೭.೩ ಮೀಟರ್ (೪೫೦ ಅಡಿ)ಎಂಎಸ್ಎಲ್
ಕಲ್ಲಿನ ಅಣೆಕಟ್ಟು
- ಅಣೆಕಟ್ಟಿನ ಸ್ಪಿಲ್ವೇ: ೪೭೧ ಮೀ
- ನಾನ್-ಓವರ್ ಫ್ಲೋ ಅಣೆಕಟ್ಟು: ೯೭೯ ಮೀ
- ಮ್ಯಾಸನ್ರಿ ಅಣೆಕಟ್ಟಿನ ಉದ್ದ: ೧೪೫೦ ಮೀ
- ಗರಿಷ್ಠ ಎತ್ತರ: ೧೨೫ ಮೀ
ಭೂಮಿಯ ಅಣೆಕಟ್ಟು
- ಭೂಮಿಯ ಅಣೆಕಟ್ಟಿನ ಒಟ್ಟು ಉದ್ದ: ೩೪೧೪ ಮೀ
- ಗರಿಷ್ಠ ಎತ್ತರ: ೧೨೮ ಮೀ
ಶಕ್ತಿ ಉತ್ಪಾದನೆ
- ವಿದ್ಯುತ್ ಘಟಕಗಳು: ೧ ಸಂಖ್ಯೆ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ (೧೧೦ ಎಮ್‍ಡಬ್ಲೂ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ), ೭ ಸಂಖ್ಯೆಗಳು ಹಿಂತಿರುಗಿಸಬಹುದಾದ (೧೦೦ ಎಮ್‍ಡಬ್ಲೂ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ)
ಕಾಲುವೆ ಪವರ್ ಹೌಸ್
- ಬಲಭಾಗದ: ೩ ಘಟಕಗಳು ೩೦ ಎಮ್‍ಡಬ್ಲೂ (ಪ್ರತಿ)
- ಎಡಬದಿ: ೨ ಘಟಕಗಳು ೩೦ ಎಮ್‍ಡಬ್ಲೂ (ಪ್ರತಿ) ^[೧೧]

ಬಳಕೆ

ನೀರಾವರಿ

ಬಲ ಕಾಲುವೆಯು ಗರಿಷ್ಠ ೩೧೧.೫ ಕ್ಯುಮೆಕ್ಸ್ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದೊಂದಿಗೆ ೨೦೩ ಕಿಮೀ ಉದ್ದವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಗುಂಟೂರು ಮತ್ತು ಪ್ರಕಾಶಂ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಒಂದು ಮಿಲಿಯನ್ ಎಕರೆ ಭೂಮಿಗೆ ನೀರುಣಿಸುತ್ತದೆ. ಎಡ ಕಾಲುವೆ(ಲಾಲ್ ಬಹದ್ದೂರ್ ಕಾಲುವೆ) ಗರಿಷ್ಠ ೩೧೧.೫ ಕ್ಯುಮೆಕ್ಸ್ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದೊಂದಿಗೆ ೧೭೯ ಕಿಮೀ ಉದ್ದವಿದೆ ಮತ್ತು ನಲಗೊಂಡ, ಸೂರ್ಯಪೇಟ್, ಕೃಷ್ಣ, ಪಶ್ಚಿಮ ಗೋದಾವರಿ ಮತ್ತು ಕಮ್ಮಂ ಜಿಲ್ಲೆಗಳಲ್ಲಿ ೧.೦೦೮ ಮಿಲಿಯನ್ ಎಕರೆ ಭೂಮಿಗೆ ನೀರುಣಿಸುತ್ತದೆ.. ^[೧೧] ಈ ಯೋಜನೆಯು ಮೇಲಿನ ಜಿಲ್ಲೆಗಳ ಆರ್ಥಿಕತೆಯನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸಿತು. ೫೪ ಗ್ರಾಮಗಳು (ನಲ್ಗೊಂಡದಲ್ಲಿ ೪೮ ಮತ್ತು ಗುಂಟೂರಿನಲ್ಲಿ ೬) ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿದ್ದು, ೨೪೦೦೦ ಜನರು ತೊಂದರೆಗೀಡಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಜನರ ಸ್ಥಳಾಂತರವು ೨೦೦೭ ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ ಪೂರ್ಣಗೊಂಡಿತು.

ಅಲಿಮಿನೆಟಿ ಮಾಧವ ರೆಡ್ಡಿ ಲಿಫ್ಟ್ ನೀರಾವರಿ ಕಾಲುವೆ ನಾಗಾರ್ಜುನ ಸಾಗರ ಜಲಾಶಯದಿಂದ ನೀರನ್ನು ೦.೩೭ ಮಿಲಿಯನ್ ಎಕರೆಗಳು (೧,೫೦೦ ಕಿಮೀ2) ನೀರಾವರಿಗೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ನಲ್ಗೊಂಡ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಭೂಮಿ. ^[೧೨] ಕೃಷ್ಣಾ ನದಿಯ ಎಡದಂಡೆಯ ಪುಟ್ಟಗಂಡಿ ಗ್ರಾಮದ ಬಳಿ ಇರುವ ಪಂಪ್ ಹೌಸ್ ಹೊಂದಿರುವ ಈ ಲಿಫ್ಟ್ ಯೋಜನೆಯು ಹೈದರಾಬಾದ್ ನಗರದ ಕುಡಿಯುವ ನೀರಿನ ಅಗತ್ಯಗಳಿಗಾಗಿ ಸುಮಾರು ೨೦ ಟಿಎಂಸಿ ನೀರನ್ನು ಪೂರೈಸುತ್ತದೆ. ^[೧೩] ^[೧೪] ಹೈದರಾಬಾದ್ ನಗರದಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುವ ನಾಗಾರ್ಜುನ ಸಾಗರದ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ೮೦% ರಷ್ಟು ಪುನರುತ್ಪಾದಿತ ನೀರು/ಸಂಸ್ಕರಿಸಿದ ಕೊಳಚೆ ನೀರಿನ ರೂಪದಲ್ಲಿ ನಲ್ಗೊಂಡ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ನೀರಾವರಿ ಬಳಕೆಗೆ ಲಭ್ಯವಿದೆ. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ, ಜಲಾಶಯದ ಎಡಭಾಗದ ತೀರದಿಂದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಟ್ಟದ ಪ್ರವಾಹದ ಹರಿವಿನ ಕಾಲುವೆ ನೀರನ್ನು ನಲ್ಗೊಂಡ ಜಿಲ್ಲೆಯ ನೀರಾವರಿಗೆ ಸಹ ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ.

ಶಕ್ತಿ ಉತ್ಪಾದನೆ

ಜಲವಿದ್ಯುತ್ ಸ್ಥಾವರವು ೮ ಘಟಕಗಳೊಂದಿಗೆ (೧x೧೧೦ ಎಮ್‍ಡಬ್ಲೂ+೭x೧೦೦.೮ ಎಮ್‍ಡಬ್ಲೂ) ೮೧೫.೬ ಎಮ್‍ಡಬ್ಲೂ ವಿದ್ಯುತ್ ಉತ್ಪಾದನಾ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಮೊದಲ ಘಟಕವನ್ನು ೭ ಮಾರ್ಚ್ ೧೯೭೮ ರಂದು ಮತ್ತು ೮ ನೇ ಘಟಕವನ್ನು ೨೪ ಡಿಸೆಂಬರ್ ೧೯೮೫ ರಂದು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಯಿತು. ಬಲ ಕಾಲುವೆ ಸ್ಥಾವರವು ತಲಾ ೩೦ ಮೆಗಾವ್ಯಾಟ್‌ಗಳ (೪೦,೦೦೦ ಎಚ್‌ಪಿ) ೩ ಘಟಕಗಳೊಂದಿಗೆ ೯೦ ಮೆಗಾವ್ಯಾಟ್ (೧೨೦,೦೦೦ ಎಚ್‌ಪಿ) ವಿದ್ಯುತ್ ಉತ್ಪಾದನಾ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಎಡ ಕಾಲುವೆ ಸ್ಥಾವರವು ೬೦ ಮೆಗಾವ್ಯಾಟ್ (೮೦,೦೦೦ ಎಚ್‍ಪಿ) ವಿದ್ಯುತ್ ಉತ್ಪಾದನಾ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ತಲಾ ೩೦ ಮೆಗಾವ್ಯಾಟ್‌ನ ೨ ಘಟಕಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ^[೧೫] ೭ x ೧೦೦.೮ ಎಮ್‍ಡಬ್ಲೂ ಯುನಿಟ್‌ಗಳ ಪಂಪ್ ಮಾಡಲಾದ ಶೇಖರಣಾ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳನ್ನು ಬಳಸಲು ಟೇಲ್ ಪಾಂಡ್ ನಿರ್ಮಾಣದ ಮುಂದುವರಿದ ಹಂತದಲ್ಲಿದೆ. ಮತ್ತು ನೀರಾವರಿಗೆ ಇದು ಉಪಯುಕ್ತವಾಗಿರುತ್ತದೆ.

ನಾಗಾರ್ಜುನಸಾಗರ ಜಲಾಶಯವು ಅದರ ಸ್ಪಿಲ್‌ವೇಯಲ್ಲಿ ತುಂಬಿ ಹರಿಯುತ್ತಿರುವಾಗ ೧೫೦ ಎಮ್‍ಡಬ್ಲೂ ಕಾಲುವೆ ಆಧಾರಿತ ಘಟಕಗಳಿಂದ ವಿದ್ಯುತ್ ಉತ್ಪಾದನೆಯನ್ನು ಉತ್ತಮಗೊಳಿಸಲಾಗಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಮಾನ್ಸೂನ್ ಪ್ರವಾಹದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಕಾಲುವೆಗಳಿಂದ ನೀರಾವರಿಗೆ ಕಡಿಮೆ ನೀರು ಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಕಾಲುವೆಗಳಿಗೆ ನೀರನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಬಿಡುವ ಮೂಲಕ ಪ್ರವಾಹದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಈ ಘಟಕಗಳನ್ನು ಚಾಲನೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಕಾಲುವೆ ಆಧಾರಿತ ಜಲವಿದ್ಯುತ್ ಘಟಕಗಳಿಂದ ವಿದ್ಯುತ್ ಉತ್ಪಾದನೆಯನ್ನು ಉತ್ತಮಗೊಳಿಸಬಹುದು. ಪ್ರಮುಖ ಹೊಳೆ ದಾಟುವಾಗ ಬೇಡದ ಕಾಲುವೆ ನೀರನ್ನು ನೈಸರ್ಗಿಕ ಹೊಳೆಗೆ ಬಿಡಬಹುದು. ಹೀಗಾಗಿ ಕಾಲುವೆ ಆಧಾರಿತ ವಿದ್ಯುತ್ ಘಟಕಗಳ ಮೂಲಕ ನದಿಗೆ ಬಳಕೆಯಾಗದೆ ಹೋಗುವ ನೀರಿನಿಂದ ರನ್ ಆಫ್ ವಿದ್ಯುತ್ ಉತ್ಪಾದಿಸಬಹುದು.

ನಾಗಾರ್ಜುನ್ ಸಾಗರ ಜಲಾಶಯದಲ್ಲಿನ ನೀರಿನ ಮಟ್ಟವು ಈ ಘಟಕಗಳಿಗೆ ಅಗತ್ಯವಿರುವ ಕನಿಷ್ಠ ಮಟ್ಟಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಮಯಗಳಲ್ಲಿ ನಿರ್ವಹಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಶುಷ್ಕ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಕಾಲುವೆ ಆಧಾರಿತ ಘಟಕಗಳಿಂದ ವಿದ್ಯುತ್ ಉತ್ಪಾದನೆಯನ್ನು ಉತ್ತಮಗೊಳಿಸಲು ಶ್ರೀಶೈಲಂ ಜಲಾಶಯವನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮ

ನಾಗಾರ್ಜುನಸಾಗರ ಅಣೆಕಟ್ಟು ಹೈದರಾಬಾದ್‌ನಿಂದ ವಾರಾಂತ್ಯದ ಜನಪ್ರಿಯ ತಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಮಳೆಗಾಲದಲ್ಲಿ (ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್/ಅಕ್ಟೋಬರ್ ಸುಮಾರಿಗೆ) ಅಣೆಕಟ್ಟಿನ ಗೇಟ್‌ಗಳು ತೆರೆದಾಗ ಸಾವಿರಾರು ಪ್ರವಾಸಿಗರು ನಾಗಾರ್ಜುನಸಾಗರಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡುತ್ತಾರೆ. ತೆಲಂಗಾಣ ಪ್ರವಾಸೋದ್ಯಮದಿಂದ ನಿರ್ವಹಿಸಲ್ಪಡುವ ಹೋಟೆಲ್ ವಿಜಯ್ ವಿಹಾರ್ ನಾಗಾರ್ಜುನಸಾಗರದಲ್ಲಿ ವಸತಿಗಾಗಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ^[೧೬]

ನಾಗಾರ್ಜುನಸಾಗರದ ಸುತ್ತಲೂ ಹಲವಾರು ಇತರ ಸ್ಥಳಗಳಿವೆ, ಅವುಗಳು ಹೈದರಾಬಾದ್‌ನಿಂದ ಒಂದು ದಿನದ ಪ್ರವಾಸವಾಗಿ ಭೇಟಿ ನೀಡಬಹುದು.

ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶದ ನಾಗಾರ್ಜುನಕೊಂಡ - ಟಿಎಸ್‍ಟಿಡಿ‍ಸಿ ಅಥವಾ ಎ‍ಪಿ‍ಟಿಡಿಸಿ ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಬೋಟಿಂಗ್ ಪಾಯಿಂಟ್‌ನಿಂದ ದೋಣಿಯ ಮೂಲಕ ತಲುಪಬೇಕು
ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶದ ಅನುಪು
ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶದ ಮಾಚೆರ್ಲಾ ಬಳಿಯ ಎಥಿಪೋತಲಾ ಜಲಪಾತ - ನಾಗಾರ್ಜುನ ಸಾಗರ ಬಲದಂಡೆ ಕಾಲುವೆ, ಚಂದ್ರವಾಂಕ ಮತ್ತು ಸೂರ್ಯವಾಂಕ ಹೊಳೆಗಳಿಂದ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ನೀರು ಮಳೆಗಾಲದಲ್ಲಿ ನೀರಿನ ಜಲಪಾತವನ್ನು ಜೀವಂತವಾಗಿ ಅಥವಾ ಹರಿಯುವಂತೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ.

ಪರಿಸರದ ಅಂಶಗಳು

ಕೃತಕ ಲಿಫ್ಟ್ ನೀರಾವರಿ ಆಧಾರಿತ ನದಿಯನ್ನು ಅದರ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಡೆಲ್ಟಾ ಪ್ರದೇಶದಿಂದ ನಲ್ಗೊಂಡ ಜಿಲ್ಲೆಗೆ ತಿರುಗಿಸುವುದು ನಲ್ಗೊಂಡದಲ್ಲಿ ಫ್ಲೋರಿನ್ -ಸಮೃದ್ಧ ಜ್ವಾಲಾಮುಖಿ ಬಂಡೆಗಳ ಸವೆತಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು ಮತ್ತು ಅದರ ಅಂತರ್ಜಲ ಪೂರೈಕೆಯನ್ನು ಕಲುಷಿತಗೊಳಿಸಿತು. ಇದು ಕೃಷ್ಣಾ ನದಿಯ ಡೆಲ್ಟಾ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ನೀರಿನ ಅನಿಶ್ಚಿತ ಹರಿವನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡಿತು ಮತ್ತು ನೈಸರ್ಗಿಕ ವಿಸ್ಮಯ "ಕೊಲ್ಲೇರು ಸರೋವರ" ದ ಕುಗ್ಗುವಿಕೆಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ^[೧೭] ಸವೆತ ನಿರೋಧಕ ಕಾಲುವೆಗಳ ಬಳಕೆಯು ಡೆಲ್ಟಾಗಳಿಗೆ ನದಿಯ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಹೂಳು ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಗೆ ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸಿತು ಮತ್ತು ಡೆಲ್ಟಾ ಭೂಮಿಗಳ ಆರೋಗ್ಯಕ್ಕೆ ದೀರ್ಘಕಾಲೀನ ಪರಿಸರ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿತು. ಸಮುದ್ರಕ್ಕೆ ಕಡಿಮೆಯಾದ ಹರಿವು ಭೂಮಿಯ ಲವಣಾಂಶಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು ಮತ್ತು ದಿವಿಸೀಮಾದಲ್ಲಿ ಕರಾವಳಿ ಭೂಮಿಯ ಸಮುದ್ರ ಅತಿಕ್ರಮಣಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ೨೦೦ಕ್ಕೆ ಕೃಷ್ಣಾ ನೀರಿನ ತಿರುವು ಕಿಮೀ ಹೈದರಾಬಾದಿಗೆ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಬೇಸಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಬೃಹತ್ ಆವಿಯಾಗುವಿಕೆ ನಷ್ಟವನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡಿತು ಮತ್ತು ಕೃಷ್ಣಾ ನದಿಯ ಗಾತ್ರವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಿತು. ನೈಸರ್ಗಿಕ ಕೃಷ್ಣಾ ಹರಿವಿನ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ಇರುವ ಅನೇಕ ಅರಣ್ಯ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗಳನ್ನು ಈಗ "ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಕ್ಷೀಣಿಸಿದ" ಅರಣ್ಯ ಪ್ರದೇಶಗಳೆಂದು ವರ್ಗೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಕೃಷ್ಣಾ ನದಿಯು ಒಂದು ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಸಿಹಿನೀರಿನ ಮೀನುಗಳು ಮತ್ತು ಜಲಚರಗಳ ಪರಿಸರದ ಅದ್ಭುತ ಭೂಮಿಗೆ ನೆಲೆಯಾಗಿದೆ, ಈಗ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ನಿರ್ಜನವಾಗಿದೆ. ನಾಗಾರ್ಜುನ ಸಾಗರ ನಿರ್ಮಾಣದ ವರ್ಷದಿಂದ ನದಿಯು ಸಂಚಾರಕ್ಕೆ ಯೋಗ್ಯವಾಗಿಲ್ಲ.

ಹೈದರಾಬಾದ್ ಜಲ ಭದ್ರತೆಯ ಮೇಲೆ ಪರಿಣಾಮ

ಹೈದರಾಬಾದ್ ನಗರಕ್ಕೆ ನೀರಿನ ಯೋಜನೆ ೧೯೨೦ ರಲ್ಲಿ ಮೂಸಿ ನದಿಯನ್ನು ೧೫ಎಂಜಿ‌ಡಿ ಗೆ ಟ್ಯಾಪಿಂಗ್ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಪ್ರಾರಂಭವಾಯಿತು. ಇದು ಎಸಿ (ಹಿಮಾಯತ್ ಸಾಗರ್ ೧೯೨೭ - ೧೧ ಎಮ್‌ಜಿಡಿ) ಮತ್ತು ಮಂಜಿರಾ (೧೯೬೫-೧೯೯೩ - ಮಜಿರಾ ಮತ್ತು ಸಿಂಗೂರ್ ಅಣೆಕಟ್ಟುಗಳು) ಮತ್ತೊಂದು ಹೆಚ್ಚುವರಿ ೧೩೦ ಎಮ್‌ಜಿಡಿ ಗೆ ಟ್ಯಾಪಿಂಗ್ ಮಾಡಲು ಮುಂದುವರೆಯಿತು. ೧೯೯೫-೨೦೦೪ರಲ್ಲಿ ಕೃಷ್ಣಾ ನದಿ ನೀರಿನ ಯೋಜನೆ (ಹಂತ I - III) ಕಾರ್ಯಾರಂಭ ಮಾಡುವುದರೊಂದಿಗೆ ಒಟ್ಟು ಹತ್ತು ಸಾವಿರ ಕೋಟಿ ವೆಚ್ಚದಲ್ಲಿ ನಾಗಾರ್ಜುನ ಸಾಗರದಿಂದ ಹೈದರಾಬಾದ್‌ಗೆ ಹೆಚ್ಚುವರಿಯಾಗಿ ೧೯೦ ಎಮ್‌ಜಿಡಿ ಪೂರೈಸಲು ಇದು ಭಾರಿ ಜಿಗಿತವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡಿತು. ^[೧೮] ಯೋಜನೆಯು ೬೪ ಎಮ್‌ಜಿಡಿ ನಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಆವಿಯಾಗುವಿಕೆ ಮತ್ತು ಸೋರಿಕೆ ನಷ್ಟವನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುತ್ತದೆ. ೧೯೯೫ ಕ್ಕಿಂತ ಮೊದಲು ಕೃಷ್ಣಾ ಡೆಲ್ಟಾಗೆ ನೈಸರ್ಗಿಕವಾಗಿ ಹರಿಯುತ್ತಿದ್ದ ಸುಮಾರು ೩೦% ನೀರನ್ನು ಈಗ ಹೈದರಾಬಾದ್‌ಗೆ ತಿರುಗಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಭವಿಷ್ಯದ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ

ಡೆಡ್ ಸ್ಟೋರೇಜ್ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಟ್ಯಾಪ್ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತಿದೆ

ಎರಡು ಮಿಲಿಯನ್ ಎಕರೆಗಳಿಗೆ ನೀರಾವರಿ ನೀರನ್ನು ಪೂರೈಸಲು ಎಡ ಮತ್ತು ಬಲದಂಡೆ ಕಾಲುವೆಗಳ ಸಿಲ್ ಮಟ್ಟವನ್ನು ೪೯೦ ಅಡಿ (೧೪೯ ಮೀ) ಎಮ್‍ಎಸ್‍ಎಲ್ ನಲ್ಲಿ ನಿಗದಿಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ. . ಬಳಕೆಯಾಗದ ಶೇಖರಣಾ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವು ಸುಮಾರು ೧೮೦ ಟಿಎಂಸಿ ಕಾಲುವೆಗಳ ಸಿಲ್/ಬೆಡ್ ಮಟ್ಟಕ್ಕಿಂತ ಕೆಳಗಿದೆ. ^[೧೯] ನಾಗಾರ್ಜುನ ಸಾಗರ ಜಲಾಶಯವು ಕೃಷ್ಣಾ ಡೆಲ್ಟಾ ನೀರಿನ ಅವಶ್ಯಕತೆಗಳನ್ನು ೮೦ ಟಿಎಂಸಿಯಷ್ಟು ನೀರನ್ನು ನದಿಗೆ ಕೆಳಭಾಗಕ್ಕೆ ಬಿಡುವ ಮೂಲಕ ಪೂರೈಸುತ್ತದೆ. ಸುಮಾರು ೧.೩ ಮಿಲಿಯನ್ ಎಕರೆಗಳು (೫,೩೦೦ ಕಿಮೀ2) ಕೃಷ್ಣಾ ಡೆಲ್ಟಾ ಕಾಲುವೆಗಳ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ನೀರಾವರಿ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ನದಿಯ ಪ್ರವಾಹದ ನೀರನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಸಂಗ್ರಹಿಸಲು ಮತ್ತು ಕ್ಯಾರಿ ಓವರ್ ಸ್ಟೋರೇಜ್ ಆಗಿ ಬಳಸಲು ಈ ಐಡಲ್ ಡೆಡ್ ಸ್ಟೋರೇಜ್ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಸಾಧ್ಯತೆಯಿದೆ. ೩೮೦ ಅಡಿ (೧೧೬ ಮೀ) ಎಮ್‍ಎಸ್‍ಎಲ್, ಹೂಳು ಇತ್ಯರ್ಥಕ್ಕೆ ೩೦ ಟಿಎಮ್‍ಸಿ ಬಿಟ್ಟು ಬಳಸಬಹುದು. ಅಣೆಕಟ್ಟಿನ ತಳದಲ್ಲಿ ನೀರಿನ ಚಾಲಿತ ಪಂಪ್ ^[೨೦] (ಡಬ್ಲೂ‍ಪಿ‍ಪಿ) ಘಟಕಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವ ಮೂಲಕ ಇದು ಸಾಧ್ಯ.

ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಹೈಡ್ರೋ ಟರ್ಬೈನ್‌ಗಳಿಂದ ಕೆಳ ತಲೆಯಿಂದ (೭೫ ರಿಂದ ೫೦ ಮೀಟರ್) ಟರ್ಬೈನ್‌ಗಳನ್ನು ದರದ ವೇಗಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಚಾಲನೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ವಿದ್ಯುತ್ ಉತ್ಪಾದಿಸುವುದು ತಾಂತ್ರಿಕವಾಗಿ ಕಾರ್ಯಸಾಧ್ಯವಾಗಿದೆ. ^[೨೧] ^[೨೨] ಆದಾಗ್ಯೂ, ಜನರೇಟರ್‌ಗಳ ಪ್ರಮುಖ ಮಾರ್ಪಾಡುಗಳನ್ನು ರೇಟ್ ಮಾಡಲಾದ ವೇಗಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಚಾಲನೆ ಮಾಡಲು ಮತ್ತು ವಿದ್ಯುತ್ ಉತ್ಪಾದನೆಯ ದಕ್ಷತೆಯನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಲು ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಬಲದಂಡೆ ಕಾಲುವೆಯ ಶಕ್ತಿಕೇಂದ್ರದ (೩ x ೩೦ ಎಮ್‍ಡಬ್ಲೂ) ಸಿಲ್ ಮಟ್ಟವು ೪೭೯ ಅಡಿ (೧೪೬ ಮೀ) ಎಮ್‍ಎಸ್‍ಎಲ್ ಶಕ್ತಿಕೇಂದ್ರದ ಎಡಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಪಂಪ್ ಹೌಸ್‌ಗೆ (೩ x ೧೫ MW) ನೀರನ್ನು ನೀಡಲು ಪೆನ್‌ಸ್ಟಾಕ್‌ಗಳಿಂದ ನೀರನ್ನು ಟ್ಯಾಪ್ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಡೆಡ್ ಸ್ಟೋರೇಜ್‌ನಿಂದ ನೀರನ್ನು ಸೆಳೆಯಲು ಸಾಧ್ಯವಿದೆ. ಎನ್ಎಸ್ ಮುಖ್ಯ ಬಲದಂಡೆ ಕಾಲುವೆಗೆ ನೀರು ಹರಿಸಲು ಪಂಪ್ ಹೌಸ್ ಪ್ರತಿ ೫೦೦೦ ಕ್ಯೂಸೆಕ್ಸ್ ಹರಿವಿನ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದ ಮೂರು ಪಂಪ್ ಸೆಟ್‌ಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ೯೦ ಎಮ್‍ಡಬ್ಲೂ ಪವರ್‌ಹೌಸ್‌ನಿಂದ ವಿದ್ಯುತ್ ಉತ್ಪಾದನೆಯು ಯಾವುದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುವುದಿಲ್ಲ ಏಕೆಂದರೆ ಅದರ ಘಟಕಗಳು ಜಲಾಶಯದ ಮಟ್ಟವು ೫೪೦ ಅಡಿ ಎಮ್‍ಎಸ್‍ಎಲ್ ಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿರುವಾಗ ಮಾತ್ರ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಪಂಪಿಂಗ್ ಘಟಕಗಳು ಡೆಡ್ ಸ್ಟೋರೇಜ್‌ನಿಂದ ನೀರನ್ನು ಸೆಳೆಯಲು ೫೦೮ ಅಡಿ ಎಮ್‍ಎಸ್‍ಎಲ್ ಗಿಂತ ಕೆಳಗೆ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಹೀಗಾಗಿ ಬರಗಾಲದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ೫೦ ಟಿಎಂಸಿ ನೀರನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ^[೧೧] ವಿದ್ಯುತ್ ಉತ್ಪಾದನಾ ಘಟಕಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಒಂದು ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಐದು ತಿಂಗಳ ಕಾಲ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತವೆ, ನೀರಿನ ಮಟ್ಟವು ಅದರ ಕನಿಷ್ಠ ಡ್ರಾ ಡೌನ್ ಮಟ್ಟ ೫೪೦ ಅಡಿ (೧೬೫ ಮೀ) ಎಮ್‍ಎಸ್‍ಎಲ್ ಬರಗಾಲದ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ, ಪಂಪಿಂಗ್ ವಿದ್ಯುತ್ ಬಳಕೆಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ನೀರಿನ ಲಭ್ಯತೆ ಹೆಚ್ಚು ಮೌಲ್ಯಯುತವಾಗಿದೆ. ಡೌನ್‌ಸ್ಟ್ರೀಮ್ ಕಾಲುವೆಗಳ ಮೇಲಿರುವ ೪೪ ಎಮ್‍ಡಬ್ಲೂ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದ ಮಿನಿ ಹೈಡಲ್ ಸ್ಥಾವರಗಳಿಂದ ವರ್ಧಿತ ಉತ್ಪಾದನೆಯಿಂದ ಸೇವಿಸಿದ ಪಂಪ್ ಪವರ್ ಅನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಸರಿದೂಗಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಅಣೆಕಟ್ಟಿನ ನದಿಯ ಸ್ಲೂಸ್‌ಗಳ ಸಿಲ್ ಮಟ್ಟವು ೪೫೦ ಅಡಿ (೧೩೭ ಮೀ) ಎಮ್‍ಎಸ್‍ಎಲ್ ಬರಗಾಲದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಡೆಡ್ ಸ್ಟೋರೇಜ್‌ನಿಂದ ಸುಮಾರು ೯೦ ಟಿಎಂಸಿ ನೀರನ್ನು ನದಿಯ ಸ್ಲೂಯಿಸ್‌ಗಳಿಂದ ಕೆಳಭಾಗದ ನದಿ ಬಾಲ ಕೊಳಕ್ಕೆ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಬಹುದು ಮತ್ತು ಪಂಪ್ಡ್ ಸ್ಟೋರೇಜ್ ಹೈಡ್ರೊಎಲೆಕ್ಟ್ರಿಕ್ ಪವರ್ (ಪಿಎಸ್‌ಎಚ್‌ಪಿ) ಕೇಂದ್ರವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವ ಮೂಲಕ ಪಕ್ಕದ ಬಲದಂಡೆ ಕಾಲುವೆಗೆ ಪಂಪ್ ಮಾಡಬಹುದು. ೧೫೦೦೦ ಕ್ಯೂಸೆಕ್‌ಗಳನ್ನು ನಾಗಾರ್ಜುನ ಸಾಗರ ಜಲಾಶಯಕ್ಕೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಲು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಬಲದಂಡೆ ಕಾಲುವೆಯ ಪವರ್‌ಹೌಸ್ (೩ x ೩೦ ಎಮ್‍ಡಬ್ಲೂ) ಅನ್ನು ಪಿ‍ಎಸ್‍ಎಚ್‍ಪಿ ಘಟಕಗಳಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸುವ ಮೂಲಕ ಗೋದಾವರಿ ನೀರನ್ನು ನಾಗಾರ್ಜುನ ಸಾಗರ ಜಲಾಶಯಕ್ಕೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಲು ಪಿ‍ಎಸ್‍ಎಚ್‍ಪಿ ನಿಲ್ದಾಣವನ್ನು ಬಳಸಬಹುದು. ಎರಡೂ ಪಿಎಸ್‌ಎಚ್‌ಪಿಗಳನ್ನು ಒಟ್ಟಾಗಿ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಸೇವಿಸುವ ಮೂಲಕ ಮತ್ತು ಗರಿಷ್ಠ ಲೋಡ್ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ವಿದ್ಯುತ್ ಉತ್ಪಾದಿಸುವ ಮೂಲಕ ದೈನಂದಿನ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಶಕ್ತಿಯ ಶೇಖರಣಾ ಉದ್ದೇಶಗಳಿಗಾಗಿ ಬಳಸಬಹುದು.

೧೨೫ ಮೀ ಎಮ್‍ಎಸ್‍ಎಲ್ ಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಇರುವ ಜಲಾಶಯದ ಡೆಡ್ ಸ್ಟೋರೇಜ್ ನೀರನ್ನು ಅಣೆಕಟ್ಟು ನಿರ್ಮಾಣದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ನದಿಯ ಹರಿವನ್ನು ತಿರುಗಿಸಲು ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿದ್ದ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ತಿರುವು ಸುರಂಗದ ಮೂಲಕ ಕೆಳಗಿರುವ ನದಿ/ಬಾಲ ಕೊಳಕ್ಕೆ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಬಹುದು. ^[೧೧]

ಪಂಪ್ ಮಾಡಲಾದ ಶೇಖರಣಾ ಜಲವಿದ್ಯುತ್ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ

ಕೆಳಮಟ್ಟದ ಜಲಾಶಯವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿರುವ ನಾಗಾರ್ಜುನ ಸಾಗರ ಜಲಾಶಯವು ಅದರ ಬಲಭಾಗದಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ೨,೧೮,೦೦೦ ಎಮ್ಡಬ್ಲೂ ಎತ್ತರದ ಪಂಪ್ಡ್ ಸ್ಟೋರೇಜ್ ಜಲವಿದ್ಯುತ್ ಸ್ಥಾವರಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.

ಹೈದರಾಬಾದ್ ನಗರಕ್ಕೆ ನೀರು ಪೂರೈಕೆಯ ಭರವಸೆ

ಪ್ರಸ್ತುತ ನಾಗಾರ್ಜುನ ಸಾಗರ್ (ಎನ್‌ಎಸ್) ಜಲಾಶಯದಿಂದ ಹೈದರಾಬಾದ್ ನಗರಕ್ಕೆ ತಿಂಗಳಿಗೆ ಸುಮಾರು ಒಂದು ಟಿಎಂಸಿಎಫ್‌ಟಿ ಅಥವಾ ದಿನಕ್ಕೆ ೨೫೦ ಮಿಲಿಯನ್ ಗ್ಯಾಲನ್ ಅಥವಾ ೩೫೦ ಕ್ಯೂಸೆಕ್‌ಗಳನ್ನು ಸರಬರಾಜು ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ^[೨೩] ನಗರದ ಒಟ್ಟು ನೀರಿನ ಅವಶ್ಯಕತೆಯ ಸುಮಾರು ೫೦% ನೀರು ಪೂರೈಕೆಯಾಗಿದೆ. ಈ ನೀರು ಪಂಪ್ ಮಾಡುವ ಯೋಜನೆಯು ಅಲಿಮಿನೆಟಿ ಮಾಧವ ರೆಡ್ಡಿ ಲಿಫ್ಟ್ ನೀರಾವರಿ ಯೋಜನೆಯ ಭಾಗವಾಗಿದ್ದು, ಇದು ಸುಮಾರು ೨೪೦೦ ಕ್ಯೂಸೆಕ್ಸ್ ಪಂಪ್ ಮಾಡುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಪುಟ್ಟಗಂಡಿಯಲ್ಲಿ ಅದರ ಫೋರ್‌ಶೋರ್ ಪಂಪಿಂಗ್ ಸ್ಟೇಷನ್ ಹೊಂದಿದೆ. ^[೨೪] ಹೈದರಾಬಾದ್ ನಗರಕ್ಕೆ ನೀರು ಸರಬರಾಜು ಅದರ ಒಟ್ಟು ಸಾಮರ್ಥ್ಯದ ಸುಮಾರು ೧೫% ಆಗಿದೆ. ಜಲಾಶಯದಿಂದ ಪುಟ್ಟಗಂಡಿ ಪಂಪ್ ಹೌಸ್ (ಪಿ‍ಎಚ್) ವರೆಗಿನ ಅಪ್ರೋಚ್ ಚಾನಲ್ ಇಲ್ಲಿ ಇದೆ16°34′31″N 79°07′51″E / 16.57528°N 79.13083°E / 16.57528; 79.13083 (Puttangadi PH approach channel) ಅಲ್ಲಿ ಭೀಮನಪಲ್ಲಿ ವಾಗು ಉಪನದಿ ಕೃಷ್ಣಾ ನದಿಯನ್ನು ಸೇರುತ್ತಿದೆ. ^[೨೫] ಪಿ‍ಎಚ್ ನ ಕನಿಷ್ಠ ಡ್ರಾ ಡೌನ್ ಮಟ್ಟ (ಎಮ್‍ಡಿ‍ಡಿಎಲ್) ೫೦೨ ಅಡಿ (೧೫೩ ಮೀ) ಎಂಎಸ್ಎಲ್ ಕೆಳಗಿರುವ ನೀರನ್ನು ಎನ್ಎಸ್ ಜಲಾಶಯದಿಂದ ಪಂಪ್ ಮಾಡಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ^[೨೬] ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಎನ್‍ಎಸ್ ಜಲಾಶಯಕ್ಕೆ ಅಲ್ಪ ಪ್ರಮಾಣದ ಒಳಹರಿವು ಮತ್ತು ಇತರ ಉದ್ದೇಶಗಳಿಗಾಗಿ ಎನ್‍ಎಸ್ ಜಲಾಶಯದ ನೀರನ್ನು ೫೦೨ ಅಡಿ ಎಮ್‍ಎಸ್‍ಎಲ್ಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವ ಅಗತ್ಯತೆಯಿಂದಾಗಿ ಹೈದರಾಬಾದ್ ನಗರಕ್ಕೆ ಖಚಿತವಾದ ನೀರು ಸರಬರಾಜು ಮಾಡಲು ಪಿ‍ಎಚ್ ನ ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹತೆ / ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹತೆ ಸಮರ್ಪಕವಾಗಿಲ್ಲ.. ಈ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ, ೫೦೨ ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ನೀರನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸಬೇಕು ಎನ್‍ಎಸ್ ಜಲಾಶಯವನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಅವಲಂಬಿಸದೆ ೧೦೦% ಖಚಿತವಾದ ನೀರಿನ ಮೂಲವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು ಅಡಿ ಎಮ್‍ಎಸ್‍ಎಲ್. ^[೨೭]

ಭೀಮನಪಲ್ಲಿ ವಾಗು ಉಪನದಿಗೆ ಅಡ್ಡಲಾಗಿ ಹೊಸ ಅಣೆಕಟ್ಟಿನೊಂದಿಗೆ ಎನ್ಎಸ್ ಜಲಾಶಯದ ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಬೇರ್ಪಡಿಸುವ ಮೂಲಕ ಸಮತೋಲನ ಜಲಾಶಯವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವ ಮೂಲಕ ಇದು ಸಾಧ್ಯ.16°34′33″N 79°06′53″E / 16.57583°N 79.11472°E / 16.57583; 79.11472 (Proposed dam location) ಪುಟ್ಟಂಗಂಡಿ ಪಿ‍ಎಚ್ ಅಪ್ರೋಚ್ ಚಾನೆಲ್‌ನ ಅಪ್‌ಸ್ಟ್ರೀಮ್. ಈ ಹೊಸ ಅಣೆಕಟ್ಟು ಎಫ್‍ಆರ್‍ಎಲ್ ೫೯೦ ಅಡಿ (೧೮೦ ಮೀ) ಎಮ್‍ಎಸ್‍ಎಲ್, ಎನ್‍ಎಸ್ ಜಲಾಶಯದಿಂದ ಈಗಾಗಲೇ ಮುಳುಗಿರುವ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಯಾವುದೇ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಮುಳುಗಿಸುವುದಿಲ್ಲ. ಭೀಮನಪಲ್ಲಿ ವಾಗು ಉಪನದಿಯಿಂದ ಎನ್‍ಎಸ್ ಜಲಾಶಯಕ್ಕೆ ಸೇರುವ ನೀರಿನ ಒಳಹರಿವುಗಳನ್ನು ಮೊದಲು ಹೊಸ ಅಣೆಕಟ್ಟಿನಿಂದ ತಡೆಹಿಡಿಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚಿನವು ಕಂಡುಬಂದಲ್ಲಿ ಕೆಳಗಿನಎನ್‍ಎಸ್ ಜಲಾಶಯಕ್ಕೆ ಹರಿಯುತ್ತದೆ. ಈ ಹೊಸ ಬ್ಯಾಲೆನ್ಸಿಂಗ್ ಜಲಾಶಯದ ನೇರ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವು ೫೦೨ ಕ್ಕಿಂತ ಸುಮಾರು ೬ ಆಗಿದೆ ಅಡಿ ಎಮ್‍ಡಿಡಿಎಲ್ ಇದು ಹೈದರಾಬಾದ್ ನಗರಕ್ಕೆ ಆರು ತಿಂಗಳ ನೀರು ಪೂರೈಕೆಗೆ ಸಮಾನವಾಗಿದೆ. ಭೀಮನಪಲ್ಲಿ ವಾಗು ಉಪನದಿಯಿಂದ ಒಳಹರಿವು ತೃಪ್ತಿಕರವಾಗಿಲ್ಲದಿದ್ದಾಗ ಮತ್ತು ಮಳೆಗಾಲದ ತಿಂಗಳುಗಳಲ್ಲಿ ಎನ್ಎಸ್ ಜಲಾಶಯದಲ್ಲಿ ನೀರು ಸಾಕಷ್ಟು ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿದ್ದರೆ ಈ ಜಲಾಶಯವು ಪುಟ್ಟಗಂಡಿ ಪಿಎಚ್ ನಿಂದ ನೀರನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಅವಕಾಶವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ. ಎನ್ಎಸ್ ಜಲಾಶಯದ ನೀರಿನ ಮಟ್ಟ ೫೦೨ ಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆಯಾದಾಗ ಅಡಿ ಎಮ್‍ಎಸ್‍ಎಲ್, ಹೈದರಾಬಾದ್ ನಗರದ ನೀರಿನ ಅಗತ್ಯತೆಗಳನ್ನು ಪಂಪ್ ಮಾಡಲು ಹೊಸ ಸಮತೋಲನ ಜಲಾಶಯದಿಂದ ಪುಟ್ಟಂಗಂಡಿ ಪಿ‍ಎಚ್ ವಿಧಾನ ಚಾನಲ್‌ಗೆ ನೀರನ್ನು ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಹೊಸ ಅಣೆಕಟ್ಟು ಯೋಜನೆಯ ವೆಚ್ಚವು ಸುಮಾರು ೧.೫ ಶತಕೋಟಿ ರೂಪಾಯಿಗಳಷ್ಟಿರುತ್ತದೆ, ಇದು ಮಾನ್ಸೂನ್ ಅಲ್ಲದ ತಿಂಗಳುಗಳು ಮತ್ತು ಬರಗಾಲದ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಎನ್‍ಎಸ್ ಜಲಾಶಯದಿಂದ ನೀರಿನ ಲಭ್ಯತೆಯನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿರದೆ ಹೈದರಾಬಾದ್ ನಗರಕ್ಕೆ ೧೦೦% ಭರವಸೆಯ ನೀರು ಪೂರೈಕೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ^[೨೭]

ಸುಂಕಿಶಾಲ ಭೂಗತ ಪಂಪ್ ಹೌಸ್ ೪೬೨ ಅಡಿ (೧೪೧ಮೀ)) ವರೆಗೆ ನೀರು ಹರಿಸಲು ಅಂದಾಜು ೧೪೫೦ ಕೋಟಿ ರೂ.ಗಳ ವೆಚ್ಚದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಾಣ ಹಂತದಲ್ಲಿದೆ. ಡೆಡ್ ಸ್ಟೋರೇಜ್‌ನಿಂದ. ^[೨೮]

ನಾಗಾರ್ಜುನ ಸಾಗರ ಎಡ ಕಾಲುವೆ ಮೂಲಕ ಕೃಷ್ಣಾ ನದಿಗೆ ಗೋದಾವರಿ ನೀರು ವರ್ಗಾವಣೆ

ಗುರುತ್ವಾಕರ್ಷಣೆಯ ಸುರಂಗವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸುವ ಮೊದಲು ನಾಗಾರ್ಜುನ ಎಡ ಕಾಲುವೆ ಆಳವಾಗಿ ಕತ್ತರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ

ನಾಗಾರ್ಜುನ ಸಾಗರ ಎಡ ಕಾಲುವೆಯು ತೆಲಂಗಾಣ ಮತ್ತು ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶ ರಾಜ್ಯಗಳ ನೀರಾವರಿ ಅಗತ್ಯಗಳಿಗಾಗಿ ಸುಮಾರು ೧೩೦ ಟಿಎಂಸಿ ನೀರನ್ನು ಪೂರೈಸುತ್ತದೆ. ಇದು ನೀರಿನ ಹರಿವಿನ ದಿಕ್ಕಿನ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ಕ್ರಮೇಣ ಕೆಳಮುಖ ಗ್ರೇಡಿಯಂಟ್ (≃ ೧:೧೦,೦೦೦) ಹೊಂದಿರುವ ಬಾಹ್ಯರೇಖೆ ಗುರುತ್ವಾಕರ್ಷಣೆಯ ಕಾಲುವೆಯಾಗಿದೆ . ಈ ಕಾಲುವೆಯು ಸುಮಾರು ೮೦ ಟಿಎಂಸಿ ಗೋದಾವರಿ ನದಿ ನೀರನ್ನು ನಾಗಾರ್ಜುನ ಸಾಗರ ಜಲಾಶಯಕ್ಕೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಲು ಬಳಸಬಹುದು, ಜೊತೆಗೆ ಅದರ ಸಂಪೂರ್ಣ ಕಮಾಂಡ್ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಗೋದಾವರಿ ನೀರನ್ನು ಪೂರೈಸುತ್ತದೆ. ಹೀಗಾಗಿ ತೆಲಂಗಾಣ ರಾಜ್ಯದ ಕೃಷ್ಣಾ ಜಲಾನಯನ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟು ೨೧೦ ಟಿಎಂಸಿ ಗೋದಾವರಿ ನೀರನ್ನು ಶ್ರೀಶೈಲಂ ಮತ್ತು ಜುರಾಲಾ ಜಲಾಶಯಗಳಿಂದ ೧೦೦% ನೀರಿನ ಅವಲಂಬನೆಯೊಂದಿಗೆ ಹೊಸ ಯೋಜನೆಗಳಿಗೆ ಬಳಸಬಹುದು. ನಾಗಾರ್ಜುನ ಸಾಗರ ಜಲಾಶಯಕ್ಕೆ ಮತ್ತು ಕೃಷ್ಣಾ ಮುಖ್ಯ ನದಿಗೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಲಾದ ಗೋದಾವರಿ ನೀರನ್ನು ತೆಲಂಗಾಣದ ಪ್ರಸ್ತಾವಿತ ಪಾಲಮುರು ಲಿಫ್ಟ್ ನೀರಾವರಿ ಮತ್ತು ನಕ್ಕಲಗಂಡಿ ಲಿಫ್ಟ್ ನೀರಾವರಿ ಯೋಜನೆಗಳಿಗೆ ಬಳಸಬಹುದು.^{[ಸಾಕ್ಷ್ಯಾಧಾರ ಬೇಕಾಗಿದೆ]}

ಸ್ಥಳದಿಂದ (ಹತ್ತಿರದಲ್ಲಿ) ಅದರ ನೀರಿನ ಹರಿವಿನ ದಿಕ್ಕನ್ನು ಹಿಮ್ಮುಖಗೊಳಿಸಲು ಎಡ ಕಾಲುವೆಯ ಮರು-ಇಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್ ಮೂಲಕ ಇದು ಸಾಧ್ಯ17°22′13″N 80°21′43″E / 17.37028°N 80.36194°E / 17.37028; 80.36194 ) ಗೋದಾವರಿ ನೀರನ್ನು ಈ ಕಾಲುವೆಗೆ ಪಂಪ್ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ನಾಗಾರ್ಜುನ ಸಾಗರ ಜಲಾಶಯದ ಕಡೆಗೆ ಹರಿಯುವ ಹರಿವನ್ನು ಸುಗಮಗೊಳಿಸಲು ಕಾಲುವೆ ಒಡ್ಡುಗಳನ್ನು ಎತ್ತರಿಸಲಾಗುವುದು ಮತ್ತು ಪಾಲೇರು ಸಮತೋಲನ ಜಲಾಶಯ, ಪೆದ್ದ ದೇವುಲಪಲ್ಲಿ ಬ್ಯಾಲೆನ್ಸಿಂಗ್ ಜಲಾಶಯ, ಎಡ ಕಾಲುವೆ ಹೆಡ್ ರೆಗ್ಯುಲೇಟರ್ ಬಳಿ ಮಧ್ಯಂತರ ಪಂಪಿಂಗ್ ಸ್ಟೇಷನ್‌ಗಳನ್ನು (ಕಡಿಮೆ ತಲೆ ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚಿನ ಹರಿವಿನ ಕಾಂಕ್ರೀಟ್ ವಾಲ್ಯೂಟ್ ಪಂಪ್‌ಗಳೊಂದಿಗೆ) ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗುವುದು. ನಾಗಾರ್ಜುನ ಸಾಗರ ಜಲಾಶಯ ಮತ್ತು ಹಾಲಿಯ, ಮೂಸಿ ಮತ್ತು ಮುನ್ನೇರು ಉಪನದಿಗಳಾದ್ಯಂತ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರಮುಖ ಜಲಚರಗಳು . ಈ ಕಾಲುವೆ ಮರುವಿನ್ಯಾಸ ಮತ್ತು ಸಂಬಂಧಿತ ಪಂಪ್ ಹೌಸ್‌ಗಳ ವೆಚ್ಚವು ಗೋದಾವರಿ ನದಿ ನೀರನ್ನು ನಾಗಾರ್ಜುನ ಸಾಗರ ಜಲಾಶಯಕ್ಕೆ ಅದರ ಎಫ್‍ಆರ್‍ಎಲ್ ೫೯೦ ಅಡಿ (೧೮೦ ಮೀ) ) ಗೆ ವರ್ಗಾಯಿಸುವ ಹೊಸ ಯೋಜನೆಯ ಮೂರನೇ ಒಂದು ಭಾಗವಾಗಿದೆ. ಕನಿಷ್ಠ ಸಂಭವನೀಯ ಒಟ್ಟು ಪಂಪಿಂಗ್ ಹೆಡ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಎಮ್‍ಎಸ್‍ಎಲ್ . ^[೨೯] ಕಾಲುವೆಯ ಮೇಲಿನ ಮರು-ಎಂಜಿನಿಯರಿಂಗ್, ಚೀನಾದಲ್ಲಿ ದಕ್ಷಿಣದಿಂದ ಉತ್ತರಕ್ಕೆ ನೀರಿನ ವರ್ಗಾವಣೆಯ ಪೂರ್ವ ಮಾರ್ಗ ಯೋಜನೆಯ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಾಚೀನ ಗ್ರ್ಯಾಂಡ್ ಕಾಲುವೆಯ ನೀರಿನ ಹರಿವನ್ನು ಹಿಮ್ಮುಖಗೊಳಿಸಲು ಮಾಡಿದ ಮಾರ್ಪಾಡುಗಳಿಗೆ ಹೋಲುತ್ತದೆ. ^[೩೦]

ಉಲ್ಲೇಖಗಳು

↑ ^೧.೦ ^೧.೧ Lasania, Yunus Y. (11 August 2019). "AP, Telangana jointly release water from Nagarjuna Sagar dam". Retrieved 16 September 2020.
↑ "Nagarjunasagar". Archived from the original on 2007-01-24. Retrieved 2007-01-25.
↑ Pradeep, B. (12 August 2019). "All gates of Nagarjunasagar lifted". The Hindu. Retrieved 16 September 2020.
↑ Subani, Hamad (28 June 2016). "The Secret History of Hyderabad State of the Nizam (South India; 1724–1948)". Cabal Times.
↑ India, The Hans (2018-03-10). "Jaggaiahpet ex-MLA dies". www.thehansindia.com (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Retrieved 2021-07-19.
↑ "Magazine / Focus : Taming the Krishna". The Hindu. 18 December 2005.
↑ "Nagarjuna Sagar dam completed 60 years". Archived from the original on 12 ಡಿಸೆಂಬರ್ 2015. Retrieved 11 December 2015.
↑ "Nagarjunakonda". Retrieved 2007-01-25.
↑ https://www.deccanchronicle.com/nation/current-affairs/150621/telangana-state-andhra-pradesh-to-have-water-aerodromes-soon.html
↑ "Nagarjunasagar dam loses 25 per cent storage". 2018-06-18. Retrieved 28 June 2018.
↑ ^೧೧.೦ ^೧೧.೧ ^೧೧.೨ ^೧೧.೩ "Nagarjuna Sagar project". Archived from the original on 10 ನವೆಂಬರ್ 2015. Retrieved 22 September 2015.
↑ "Aliminati Madhava Reddy Project (AMRP)". Retrieved 22 September 2015.
↑ Reddy, T. Karnakar (2016-03-26). "Expert suggests for full use of Puttamgandi pump house for Dindi project". The Hindu. Retrieved 22 April 2016.
↑ "Pumping station proposal in doldrums over funding delay". The Times of India. Retrieved 22 September 2015.
↑ Andhra Pradesh Hydel Power plants
↑ "NAGARJUNA SAGAR – TRAVEL GUIDE". Trawell.in.
↑ Srinivas, Rajulapudi (13 February 2016). "Worries grow as Kolleru shrinks". The Hindu. The Hindu.
↑ Provisioning of Drinking water to Hyderabad. JNU University Press. p. 155.
↑ "Technical data of Nagarjunasagar dam" (PDF). Retrieved 22 September 2015.
↑ "Nagarjuna Sagar WPP Units | Hydroelectricity (2.0K views)". Scribd.
↑ "Variable Speed Is Key To World's Biggest Pumped Hydro Energy Storage Project, China's Fengning Plant". 4 July 2018. Retrieved 28 August 2020.
↑ "Converting to full – power". Archived from the original on 25 ಡಿಸೆಂಬರ್ 2016. Retrieved 22 December 2016.
↑ "Water to be Pumped From Dead Storage Level". Archived from the original on 28 ಏಪ್ರಿಲ್ 2016. Retrieved 22 April 2016.
↑ Bureau, Our Regional (2003-03-16). "Alimineti Project Fourth Pump Commissioned". Business Standard India. Retrieved 22 September 2015. {{cite news}}: |last= has generic name (help)
↑ "Krishna Middle Sub-Basin map" (PDF). Archived from the original (PDF) on 8 ಆಗಸ್ಟ್ 2016. Retrieved 22 April 2016.
↑ "AP, Telangana staring at severe water crisis". The Times of India. Retrieved 29 April 2016.
↑ ^೨೭.೦ ^೨೭.೧ Rao, G. Venkataramana (2016-04-25). "Water level in Prakasam Barrage head pond dips to half". The Hindu. Retrieved 29 April 2016.
↑ "Rs 725 crore for Sunkishala project to end Hyderabad's water woes". Retrieved 22 April 2022.
↑ "Jyothi Rao Pule Dummugudem Nagarjunasagar Sujala Sravanthi Project". Retrieved 19 July 2015.
↑ "Eastern Route project of South to North Water Transfer in China". Archived from the original on 28 June 2015. Retrieved 19 July 2015.

[[ವರ್ಗ:Pages with unreviewed translations]]

[lift-mint-1] ೧.೦ ^೧.೧ Lasania, Yunus Y. (11 August 2019). "AP, Telangana jointly release water from Nagarjuna Sagar dam". Retrieved 16 September 2020.

[2] "Nagarjunasagar". Archived from the original on 2007-01-24. Retrieved 2007-01-25.

[lift-hindu-3] Pradeep, B. (12 August 2019). "All gates of Nagarjunasagar lifted". The Hindu. Retrieved 16 September 2020.

[4] Subani, Hamad (28 June 2016). "The Secret History of Hyderabad State of the Nizam (South India; 1724–1948)". Cabal Times.

[5] India, The Hans (2018-03-10). "Jaggaiahpet ex-MLA dies". www.thehansindia.com (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Retrieved 2021-07-19.

[Tame-6] "Magazine / Focus : Taming the Krishna". The Hindu. 18 December 2005.

[7] "Nagarjuna Sagar dam completed 60 years". Archived from the original on 12 ಡಿಸೆಂಬರ್ 2015. Retrieved 11 December 2015.

[8] "Nagarjunakonda". Retrieved 2007-01-25.

[9] ttps://www.deccanchronicle.com/nation/current-affairs/150621/telangana-state-andhra-pradesh-to-have-water-aerodromes-soon.html

[10] "Nagarjunasagar dam loses 25 per cent storage". 2018-06-18. Retrieved 28 June 2018.

[nspro-11] ೧೧.೦ ^೧೧.೧ ^೧೧.೨ ^೧೧.೩ "Nagarjuna Sagar project". Archived from the original on 10 ನವೆಂಬರ್ 2015. Retrieved 22 September 2015.

[12] "Aliminati Madhava Reddy Project (AMRP)". Retrieved 22 September 2015.

[13] Reddy, T. Karnakar (2016-03-26). "Expert suggests for full use of Puttamgandi pump house for Dindi project". The Hindu. Retrieved 22 April 2016.

[14] "Pumping station proposal in doldrums over funding delay". The Times of India. Retrieved 22 September 2015.

[15] Andhra Pradesh Hydel Power plants

[16] "NAGARJUNA SAGAR – TRAVEL GUIDE". Trawell.in.

[17] Srinivas, Rajulapudi (13 February 2016). "Worries grow as Kolleru shrinks". The Hindu. The Hindu.

[18] Provisioning of Drinking water to Hyderabad. JNU University Press. p. 155.

[techdata-19] "Technical data of Nagarjunasagar dam" (PDF). Retrieved 22 September 2015.

[20] "Nagarjuna Sagar WPP Units | Hydroelectricity (2.0K views)". Scribd.

[21] "Variable Speed Is Key To World's Biggest Pumped Hydro Energy Storage Project, China's Fengning Plant". 4 July 2018. Retrieved 28 August 2020.

[22] "Converting to full – power". Archived from the original on 25 ಡಿಸೆಂಬರ್ 2016. Retrieved 22 December 2016.

[23] "Water to be Pumped From Dead Storage Level". Archived from the original on 28 ಏಪ್ರಿಲ್ 2016. Retrieved 22 April 2016.

[24] Bureau, Our Regional (2003-03-16). "Alimineti Project Fourth Pump Commissioned". Business Standard India. Retrieved 22 September 2015. {{cite news}}: |last= has generic name (help)

[25] "Krishna Middle Sub-Basin map" (PDF). Archived from the original (PDF) on 8 ಆಗಸ್ಟ್ 2016. Retrieved 22 April 2016.

[26] "AP, Telangana staring at severe water crisis". The Times of India. Retrieved 29 April 2016.

[pra-27] ೨೭.೦ ^೨೭.೧ Rao, G. Venkataramana (2016-04-25). "Water level in Prakasam Barrage head pond dips to half". The Hindu. Retrieved 29 April 2016.

[28] "Rs 725 crore for Sunkishala project to end Hyderabad's water woes". Retrieved 22 April 2022.

[29] "Jyothi Rao Pule Dummugudem Nagarjunasagar Sujala Sravanthi Project". Retrieved 19 July 2015.

[30] "Eastern Route project of South to North Water Transfer in China". Archived from the original on 28 June 2015. Retrieved 19 July 2015.

[೧]

[೨]

[೩]

[೪]

[೫]

[೬]

[೭]

[೮]

[೯]

[೧೦]

[೧೧]

[೧೨]

[೧೩]

[೧೪]

[೧೫]

[೧೬]

[೧೭]

[೧೮]

[೧೯]

[೨೦]

[೨೧]

[೨೨]

[೨೩]

[೨೪]

[೨೫]

[೨೬]

[೨೭]

[೨೮]

[೨೯]

[೩೦]