ಸದಸ್ಯ:VaishnaviShobaRani/WEP 2018-19 dec

ಪರಿಚಯ

ಆಧುನಿಕ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯು ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ 'ರಾಜ' ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಬೆಳೆಯುತ್ತಿರುವ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ಸ್ಪರ್ಧೆಯ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಮತ್ತು ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಪಾಲನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ, ಅನೇಕ ಉದ್ಯಮಿಗಳು ಕಪ್ಪು ವ್ಯಾಪಾರೋದ್ಯಮ, ಕಲಬೆರಕೆ ಮತ್ತು ತಪ್ಪುದಾರಿಗೆಳೆಯುವ ಜಾಹೀರಾತುಗಳಂತಹ ಅನ್ಯಾಯದ ವ್ಯಾಪಾರದ ಆಚರಣೆಗಳನ್ನು ಆಶ್ರಯಿಸುತ್ತಾರೆ. ಹೀಗಾಗಿ ಈ ಅನ್ಯಾಯದ ವ್ಯಾಪಾರ ಪದ್ಧತಿಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ಗ್ರಾಹಕ ರಕ್ಷಣೆ ಅವಶ್ಯಕ.

ಗ್ರಾಹಕ ಮತ್ತು ಗ್ರಾಹಕ ರಕ್ಷಣೆಯ ವ್ಯಾಖ್ಯಯನ

ಗ್ರಾಹಕ ಅಂತಿಮ ಬಳಕೆಗಾಗಿ ಯಾವುದೇ ಉತ್ಪನ್ನ ಅಥವಾ ಸೇವೆಯನ್ನು ಒಂದು ನಿಗದಿತ ಬೆಲೆಗೆ ಖರೀದಿಸುವ ವ್ಯಕ್ತಿ.ಗ್ರಾಹಕ ರಕ್ಷಣೆ ಎಂದರೆ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ದೈಹಿಕ, ಆರ್ಥಿಕ ಮತ್ತು ಇತರೆ ಗ್ರಾಹಕರ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಗಳನ್ನು ವ್ಯಾಪಾರಸಮುದಾಯದ ಶೋಷಣೆಯಿಂದ ರಕ್ಷಿಸುವುದು.ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತವಾಗಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ ಗ್ರಾಹಕ ರಕ್ಷಣೆಯು ಗ್ರಾಹಕರ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವುದಾಗಿ ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ.

ಗ್ರಾಹಕ ರಕ್ಷಣೆಯ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ

ಗ್ರಾಹಕನನ್ನು ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ರಾಜನೆಂದು ಕರೆಯಲಾಗಿದ್ದ ರೂ ಅವನನ್ನು ನೀತಿನಿಷ್ಠೆಗಳಿಲ್ಲದಮಾರುಕಟ್ಟೆಯ ಉದ್ಯಮಿಗಳ ಶೋಷಣೆಯಿಂದ ರಕ್ಷಿಸುವುದು ಅವಶ್ಯಕ. ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಜಾಗೃತಿ ಮೂಡಿಸಲು, ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಮಾರ್ಚ್ ೧೫ರಂದು ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತದ ಗ್ರಾಹಕರ ದಿನ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಗ್ರಾಹಕರ ರಕ್ಷಣೆ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯನ್ನು ಗ್ರಾಹಕರ ಮತ್ತು ಉದ್ಯಮದ ಎರಡು ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ ನೋಡಲಾಗುತ್ತದೆ: ೧. ಗ್ರಾಹಕರ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ ಕೆಳಗಿನ ಆಧಾರಗಳಲ್ಲಿ ಗ್ರಾಹಕರ ರಕ್ಷಣೆ ಅಗತ್ಯ :

• ಗ್ರಾಹಕರ ಅಜ್ಞಾನ- ಗ್ರಾಹಕರ ನಿರ್ಲಕ್ಷ್ಯ ಮತ್ತು ಅವರು ತಮ್ಮ ಹಕ್ಕುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿಯದ ಕಾರಣ,

ಅವರು ಶೋಷಣೆಯ ವಿರುದ್ಧ ತಮ್ಮ ಧ್ವನಿಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಆದ್ದರಿಂದ ಗ್ರಾಹಕರ ರಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ಸಾಧಿಸುವ ಸಲುವಾಗಿ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಅವರ ಹಕ್ಕುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಶಿಕ್ಷಣ ನೀಡುವುದು ಅವಶ್ಯಕ.

• ಅಸಂಘಟಿತ ಗ್ರಾಹಕರು- ಗ್ರಾಹಕರು ಸಂಘಟಿತವಾಗಿಲ್ಲದ ಕಾರಣ, ನಿರ್ಲಜ್ಜ ಉದ್ಯಮಿಗಳ ಶೋಷಣೆ ತಪ್ಪಿಸಲು ಗ್ರಾಹಕರು ಸಂಘಟಿತರಾಗುವುದು ಮುಕ್ಯ.

೨. ಉದ್ಯಮದ ದೃಷ್ಟಿಕೋನದಿಂದ ಕೆಳಗಿನ ಆಧಾರಗಳಲ್ಲಿ ಗ್ರಾಹಕರ ರಕ್ಷಣೆ ಅಗತ್ಯ:

• ವ್ಯವಹಾರದ ದೀರ್ಘಕಾಲದ ಆಸಕ್ತಿಗಾಗಿ- ಉತ್ತಮ ಗುಣಮಟ್ಟದ ಸರಕು ಮತ್ತು ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಸಮಂಜಸವಾದ ಬೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಒದಗಿಸುವ ಮೂಲಕ ಗ್ರಾಹಕರ ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನು ರಕ್ಷಿಸಲು ವ್ಯಾಪಾರ ಘಟಕಗಳು ಬದ್ಧವಾಗಿವ.ವ್ಯಾಪಾರದ ದೀರ್ಘಾವಧಿಗೆ ಇದು ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ.
• ಸಾಮಾಜಿಕ ಜವಾಬ್ದಾರಿ- ಗ್ರಾಹಕರ ರಕ್ಷಣೆಗೆ ಸಾಮಾಜಿಕ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯನ್ನು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಅಂಶವಾಗಿದೆ.

ಕನ್ಸ್ಯೂಮರ್ ಪ್ರೊಟೆಕ್ಷನ್ ಆಕ್ಟ್ ೧೯೮೬

ಗ್ರಾಹಕ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಯ ಉತ್ತಮ ರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಈ ಕಾಯಿದೆಯನ್ನು ಜಾರಿಗೊಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದು ದೋಷಯುಕ್ತ ಸರಕುಗಳು, ಅತೃಪ್ತಿಕರ ಸೇವೆಗಳು, ಅನ್ಯಾಯದ ವ್ಯಾಪಾರ,ಗಳ ಆಚರಣೆಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ರೀತಿಯ ಶೋಷಣೆಯ ವಿರುದ್ಧ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ರಕ್ಷಣೋಪಾಯಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಕಾಯಿದೆ,ಪ್ರಕರಣಗಳ ವಿಲೇವಾರಿಗಾಗಿ ಸಮಯ ಚೌಕಟ್ಟನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. ಇದು ತ್ವರಿತ ಆಗು ದುಬಾರಿಯಲ್ಲದ ಪರಿಹಾರವನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಗ್ರಾಹಕನು ಸರಳವಾದ ಕಾಗದದ ಮೇಲೆ ದೂರು ನೀಡಬಹುದು. ಈ ಕಾಯಿದೆಯು ಮೂರು ವಿಧದ ಗ್ರಾಹಕ ಕುಂದುಕೊರತೆ ಪರಿಹಾರ ಕೇಂದ್ರಗಳನ್ನು ನೀಡಿದೆ: ೧. ಜಿಲ್ಲಾ ಸಂಸ್ಥೆ ೨. ರಾಜ್ಯ ಆಯೋಗ ೩. ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಆಯೋಗ ಇವುಗಳು ಶಿಕ್ಷಣದ ಮೂಲಕ ಗ್ರಾಹಕ ರಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಬೇಕು.

ಗ್ರಾಹಕರ ಹಕ್ಕುಗಳು

೧. ಸುರಕ್ಷತೆಯ ಹಕ್ಕು: ಈ ಹಕ್ಕಿನ ಪ್ರಕಾರ ಒಬ್ಬ ಗ್ರಾಹಕನ ಆರೋಗ್ಯ ಮತ್ತು ಜೀವವನ್ನು ಉತ್ಪಾದನಾ ದೋಷದಿಂದ ಮತ್ತು ಇತರೆ ದೋಷಗಳಿಂದ ಕೂಡಿರುವ ಆಹಾರ ಉತ್ಪನ್ನಗಳಿಂದ, ಔಷಧಿಗಳಿಂದ, ವಿದ್ಯುತ್ ವಸ್ತುಗಳಿಂದ, ಗ್ಯಾಸ್ ಸಿಲಿಂಡರ್ಗಳಿಂದ ಮತ್ತು ಒತ್ತಡ ಕುಕ್ಕರ್ಗಳಿಂದ ಮತ್ತು ಇನ್ನು ಹಲವಾರು ಉತ್ಪನ್ನಗಳಿಂದ ರಕ್ಷಿಸುವುದು. ೨. ಮಾಹಿತಿಯ ಹಕ್ಕು: ಗ್ರಾಹಕರು ಸರಕುಗಳು ಮತ್ತು ಸೇವೆಗಳ ಗುಣಮಟ್ಟ, ಪ್ರಮಾಣ, ಬೆಲೆ, ಉತ್ಪಾದಿಸಿದ ದಿನಾಂಕ,ಗಡುವು ದಿನಾಂಕದ ನಿಜವಾದ ಮತ್ತು ಸಂಪೂರ್ಣ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಪಡೆಯುವ ಹಕ್ಕನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆ. ೩. ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡುವ ಹಕ್ಕು: ಲಭ್ಯವಿರುವ ಪರ್ಯಾಯ ಉತ್ಪನ್ನಗಳಿಂದ ಗ್ರಾಹಕನು ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿ ಉತ್ಪನ್ನವನ್ನು ಆಯ್ಕೆಮಾಡುವ ಹಕ್ಕನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತಾನೆ. ೪. ಕೇಳುವ ಹಕ್ಕು: ಈ ಹಕ್ಕಿನ ಪ್ರಕಾರ ಒಬ್ಬ ಗ್ರಾಹಕನು ತಾನು ಶೋಷಣೆಗೆ ಒಳಗಾದರೆ ಅಥವಾ ಉತ್ಪನ್ನಗಳ ಗುಣಮಟ್ಟದ ಕುರಿತು ಸಮಾಧಾನವಾಗದಿದ್ದರೆ ಇದರ ವಿರುದ್ಧ ದೂರು ಸಲ್ಲಿಸಬಹುದು. ೫. ಮೂಲಭೂತ ಅಗತ್ಯಗಳನ್ನು ಹೊಂದಲು ಹಕ್ಕು: ಈ ಹಕ್ಕಿನ ಪ್ರಕಾರ ಮೂಲಭೂತ ಅಗತ್ಯಗಳನ್ನು ( ಆಹಾರ ,ಕುಡಿಯುವ ನೀರು,ಉಡುಪು,ಆರೋಗ್ಯ ಕೇಂದ್ರಗಳು,ಶಿಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ನೈರ್ಮಲ್ಯ ) ಪೂರೈಸಿಕ್ಕೂಳ್ಳುವ ಹಕ್ಕನ್ನು ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ಮನುಷ್ಯನು ಹೊಂದಿರುತ್ತಾನೆ. ೬. ಆರೋಗ್ಯಕರ ಪರಿಸರವನ್ನು ಹೊಂದಲು ಹಕ್ಕು: ಶಾಂತಿಯುತ, ಮಾಲಿನ್ಯ ಮುಕ್ತ, ಒತ್ತಡ ಮುಕ್ತ ಮತ್ತು ಆರೋಗ್ಯಕರ ವಾತಾವರಣ ಹೊಂದವುದು ಪ್ರತಿ ಒಬ್ಬ ಗ್ರಾಹಕನ ಹಕ್ಕು.

ಗ್ರಾಹಕರ ಜವಾಬ್ದಾರಿಗಳು

ಗ್ರಾಹಕನು ಅನುಭವಿಸುತ್ತಿರುವ ಹಕ್ಕುಗಳ ವಿರುದ್ಧ ಕೆಲವು ಜವಾಬ್ದಾರಿಗಳನ್ನು ಹೊರಬೇಕು.ಹಕ್ಕುಗಳು ಮತ್ತು ಜವಾಬ್ದಾರಿಗಳು ಒಂದೇ ನಾಣ್ಯದ ಎರಡು ಮುಖಗಳು. ೧. ಹಕ್ಕುಗಳ ಶಿಕ್ಷಣ: ಗ್ರಾಹಕರು ತಮ್ಮ ಹಕ್ಕಿನ ಬಗ್ಗೆ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ತಿಳಿದಿರಬೇಕು. ೨. ಗುಣಮಟ್ಟದ ಜಾಗೃತಿ: ಉತ್ಪನ್ನದ ಗುಣಮಟ್ಟಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಗ್ರಾಹಕರು ಜಾಗರೂಕರಾಗಿರಬೇಕು. ೩. ಸುಳ್ಳು ಜಾಹೀರಾತಿನ ಮೂಲಕ ಮೋಸ ಹೋಗಬಾರದು. ೪. ನಗದು ಜ್ಞಾಪಕಕ್ಕಾಗಿ ಮಾರಾಟಗಾರರಿಂದ ಬೇಡುವುದು ಗ್ರಾಹಕರ ಜವಾಬ್ದಾರಿ. ೫. ಸರಕುಗಳ ಆಯ್ಕೆ: ಗ್ರಾಹಕರು ಕಾನೂನುಬದ್ಧ ಸರಕು ಮತ್ತು ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ಆರಿಸಬೇಕು. ಅವರು ಕಳ್ಳಸಾಗಣೆ ಮತ್ತು ಕಪ್ಪು ವ್ಯಾಪಾರೋದ್ಯಮದಂತಹ ಅನ್ಯಾಯದ ವ್ಯಾಪಾರಿ ಪದ್ಧತಿಗಳನ್ನು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸಬಾರದು. ೬. ಪರಿಸರದ ರಕ್ಷಣೆ: ಗ್ರಾಹಕರು ಪರಿಸರವನ್ನು ಗೌರವಿಸಬೇಕು ಮತ್ತು ಅವರು ನೈಸರ್ಗಿಕ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳನ್ನು ವ್ಯರ್ಥ ಮಾಡಬಾರದು.

ಯಾರು ದೂರು ಸಲ್ಲಿಸಬಹುದು?

ಕೆಳಗಿನ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಸೂಕ್ತವಾದ ಸಂಸ್ಥೆಗೆ ಪರಿಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ದೂರು ಸಲ್ಲಿಸಬಹುದು: ೧. ಒಬ್ಬ ಗ್ರಾಹಕ, ಅಥವಾ ೨. ಯಾವುದೇ ನೋಂದಾಯಿತ ಗ್ರಾಹಕ ಅಸೋಸಿಯೇಷನ್, ಅಥವ ೩. ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರ ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರ, ಅಥವ ೪. ಜಗ್ಗ ಅಥವಾ ಹಲವಾರು ಗ್ರಾಹಕರು,ಅಥವ ೫. ಗ್ರಾಹಕರ ಸಾವಿನ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಕಾನೂನು ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿ ಅಥವಾ ಪ್ರತಿನಿಧಿ.

ದೂರು ಪತ್ರ ನೀಡುವಾಗ ಅದರಲ್ಲಿ ಕೆಳಗಿನ ಮಾಹಿತಗಳಿರಬೇಕು: ೧. ದೂರು ನೀಡುವವರ ಹೆಸರು ಮತ್ತು ವಿಳಾಸ. ೨. ವಿರುದ್ಧ ಪಕ್ಷದ ಹೆಸರು ಮತ್ತು ವಿಳಾಸ. ೩. ಪ್ರಕರಣದ ಸಂಪೂರ್ಣ ವಿವರ ಹಾಗು ವಿವರಣೆಗಳು. ೪. ಪ್ರಕರಣಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ದಾಖಲೆಗಳು. ಗ್ರಾಹಕರ ರಕ್ಷಣೆ ಕಾನೂನು ಅಥವಾ ಗ್ರಾಹಕರ ಕಾನೂನನ್ನು ಕಾನೂನಿನ ಪ್ರದೇಶವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಅದು ವೈಯಕ್ತಿಕ ಗ್ರಾಹಕರು ಮತ್ತು ಆ ಸರಕುಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಸೇವೆಗಳನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡುವ ವ್ಯವಹಾರಗಳ ನಡುವಿನ ಖಾಸಗಿ ಕಾನೂನು ಸಂಬಂಧಗಳನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುತ್ತದೆ.ಗ್ರಾಹಕರ ಸುರಕ್ಷತೆಯು ಉತ್ಪನ್ನ ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆ, ಗೌಪ್ಯತೆ ಹಕ್ಕುಗಳು, ಅನ್ಯಾಯದ ವ್ಯಾವಹಾರಿಕ ಅಭ್ಯಾಸಗಳು, ವಂಚನೆ, ತಪ್ಪಾಗಿ ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವಂತಹ ವಿಷಯಗಳ ವ್ಯಾಪಕ ಶ್ರೇಣಿಯನ್ನು ಒಳಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ.

ಉತ್ಪನ್ನ ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆ

ಉತ್ಪನ್ನದ ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆ ಕಾನೂನು ಸಿದ್ಧಾಂತದ ಮೂಲಕ ಗ್ರಾಹಕರ ರಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.ಇದು ದೋಷಯುಕ್ತ ಸರಕುಗಳ ಉತ್ಪಾದನೆ ಅಥವಾ ಮಾರಾಟದ ಮೇಲೆ ವಿಧಿಸಲಾದ ಕಾನೂನು ಜವಾಬ್ದಾರಿಯಾಗಿದೆ.ಉತ್ಪನ್ನ ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆಯ ಪ್ರಕರಣಗಳು ಫಿರ್ಯಾದಿಗಳಿಗಾಗಿ ದೊಡ್ಡ ನಾಗರಿಕ ಮೊಕದ್ದಮೆಗಳು ಮತ್ತು ಲಾಭದಾಯಕ ಹಣಕಾಸು ತೀರ್ಮಾನಗಳಿಗೆ ಕಾರಣವಾಗಬಹುದು.ಸಣ್ಣ ವ್ಯವಹಾರಗಳು ಮತ್ತು ಉತ್ಪಾದಕರಿಗೆ ಇದು ಅಪಾಯಕಾರಿಯಾಗಬಹುದು. ಮೂರು ವಿಧದ ಉತ್ಪನ್ನ ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆಗಳಿವೆ. ೧. ಡಿಸೈನ್ ನ್ಯೂನತೆಗಳು ೨. ಉತ್ಪಾದನಾ ದೋಷಗಳು ೩. ಗ್ರಾಹಕರನ್ನು ಎಚ್ಚರಿಸುವಲ್ಲಿ ವಿಫಲತೆ

ಗ್ರಾಹಕ ಕುಂದುಕೊರತೆಗಳ ಪರಿಹಾರ ಕೇಂದ್ರಗಳು

ಗ್ರಾಹಕರ ರಕ್ಷಣೆ ಕಾಯಿದೆ ೧೯೮೬, ಗ್ರಾಹಕರ ಕುಂದುಕೊರತೆಗಳ ಪರಿಹಾರ ಸಂಸ್ಥೆಗಳೆಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಮೂರು ಹಂತದ ಕ್ವಿಸಿ ನ್ಯಾಯಾಂಗ ಸಂಸ್ಥೆಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಅನುವು ಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತದೆ.ಗ್ರಾಹಕರ ದೂರುಗಳನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಲು ಜಿಲ್ಲಾ, ರಾಜ್ಯ ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಗ್ರಾಹಕರ ಕುಂದುಕೊರತೆಗಳ ಪರಿಹಾರ ಕೇಂದ್ರಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ವಿವಿಧ ಗ್ರಾಹಕ ಕುಂದುಕೊರತೆಗಳನ್ನು ನಿವಾರಿಸುವ ಏಜೆನ್ಸಿಗಳು ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳನ್ನು ಕೆಳಗೆ ನೀಡಲಾಗಿದೆ:

೧. ಜಿಲ್ಲಾ ಗ್ರಾಹಕರ ವಿವಾದಗಳ ಪರಿಹಾರ ಸಂಸ್ಥೆಯ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳು:

ಸಂಯೋಜನೆ: ಪ್ರತಿ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಫೋರಂ ಮೂರು ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಸಮಿತಿಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ- ಒಬ್ಬ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಮತ್ತು ಇಬ್ಬರು ಸದಸ್ಯರು, ಇಬ್ಬರು ಸದಸ್ಯರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರು ಮಹಿಳೆ ಯಾಗಿರಬೇಕು,ಈ ಮಹಿಳಾ ಅಧ್ಯಕ್ಷರನ್ನು ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರವು ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಸಂಯೋಜನೆಯ ಅವಧಿಯು ಐದು ವರ್ಷ.

ಅಧಿಕಾರ ವ್ಯಾಪ್ತಿ: ಜಿಲ್ಲಾ ಗ್ರಾಹಕರ ವಿವಾದಗಳ ಪರಿಹಾರ ಸಂಸ್ಥೆ ಸರಕುಗಳ ಮೌಲ್ಯವು ಲಕ್ಷಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚಿನದನ್ನು ಮೀರದಿದ್ದರೆ ದೂರುಗಳನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಲು ಅಧಿಕಾರ ಹೊಂದಿದೆ.

ಪರಿಹಾರ: ಪ್ರಯೋಗಾಲಯದಿಂದ ಬಂದ ವರದಿಯಲ್ಲಿ, ಉತ್ಪನ್ನವು ಕೆಲವು ದೋಷವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಅಥವಾ ಕೆಲವು ನ್ಯಾಯಸಮ್ಮತವಲ್ಲದ ವ್ಯಾವಹಾರಿಕ ಅಭ್ಯಾಸಗಳಿವೆ ಎಂದು ಕಂಡುಬಂದರೆ,ಉತ್ಪನ್ನದಲ್ಲಿನ ದೋಷವನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಲು ಆರೋಪಿಗೆ ಏಜೆನ್ಸಿ ನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡಬಹುದು.

೨. ರಾಜ್ಯಾ ಗ್ರಾಹಕರ ವಿವಾದಗಳ ಪರಿಹಾರ ಸಂಸ್ಥೆಯ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳು:

ಸಂಯೋಜನೆ: ಪ್ರತಿ ರಾಜ್ಯ ಫೋರಂ ಮೂರು ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಸಮಿತಿಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ- ಒಬ್ಬ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಮತ್ತು ಇಬ್ಬರು ಸದಸ್ಯರು, ಇಬ್ಬರು ಸದಸ್ಯರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರು ಮಹಿಳೆ ಯಾಗಿರಬೇಕು,ಈ ಮಹಿಳಾ ಅಧ್ಯಕ್ಷರನ್ನು ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರವು ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಸಂಯೋಜನೆಯ ಅವಧಿಯು ಐದು ವರ್ಷಗಳು.

ಅಧಿಕಾರ ವ್ಯಾಪ್ತಿ: ಜಿಲ್ಲಾ ಗ್ರಾಹಕರ ವಿವಾದಗಳ ಪರಿಹಾರ ಸಂಸ್ಥೆ ಸರಕುಗಳ ಮೌಲ್ಯವು ಲಕ್ಷಕ್ಕಿಂತಲೂ ಮೇಲು ಆದರೆ ಒಂದು ಕೊಟಿಯೊಳಗೆ ಇದ್ದರೆ ದೂರುಗಳನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಲು ಅಧಿಕಾರ ಹೊಂದಿದೆ.

ಪರಿಹಾರ: ಪ್ರಯೋಗಾಲಯದಿಂದ ಬಂದ ವರದಿಯಲ್ಲಿ, ಉತ್ಪನ್ನವು ಕೆಲವು ದೋಷವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಅಥವಾ ಕೆಲವು ನ್ಯಾಯಸಮ್ಮತವಲ್ಲದ ವ್ಯಾವಹಾರಿಕ ಅಭ್ಯಾಸಗಳಿವೆ ಎಂದು ಕಂಡುಬಂದರೆ,ಉತ್ಪನ್ನವನ್ನು ಬದಲಿಸಲು ಎಜೆನ್ಸಿ ನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡಬಹುದು.

೩. ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗ್ರಾಹಕರ ವಿವಾದಗಳ ಪರಿಹಾರ ಸಂಸ್ಥೆಯ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳು:

ಸಂಯೋಜನೆ: ಪ್ರತಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಫೋರಂ ಐದು ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಸಮಿತಿಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ- ಒಬ್ಬ ಅಧ್ಯಕ್ಷ ಮತ್ತು ನಾಲ್ಕು ಸದಸ್ಯರು, ನಾಲ್ಕು ಸದಸ್ಯರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರು ಮಹಿಳೆ ಯಾಗಿರಬೇಕು,ಈ ಮಹಿಳಾ ಅಧ್ಯಕ್ಷರನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯಸರ್ಕಾರವು ನಾಮನಿರ್ದೇಶಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಸಂಯೋಜನೆಯ ಅವಧಿ ಐದು ವರ್ಷ.

ಅಧಿಕಾರ ವ್ಯಾಪ್ತಿ: ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗ್ರಾಹಕರ ವಿವಾದಗಳ ಪರಿಹಾರ ಸಂಸ್ಥೆ ಸರಕುಗಳ ಮೌಲ್ಯವು ಒಂದು ಕೋಟಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿನದನ್ನು ಮೀರಿದರೆ ದೂರುಗಳನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಲು ಅಧಿಕಾರ ಹೊಂದಿದೆ.

ಪರಿಹಾರ: ಪ್ರಯೋಗಾಲಯದಿಂದ ಬಂದ ವರದಿಯಲ್ಲಿ, ಉತ್ಪನ್ನವು ಕೆಲವು ದೋಷವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಅಥವಾ ಕೆಲವು ನ್ಯಾಯಸಮ್ಮತವಲ್ಲದ ವ್ಯಾವಹಾರಿಕ ಅಭ್ಯಾಸಗಳಿವೆ ಎಂದು ಕಂಡುಬಂದರೆ, ಗ್ರಾಹಕರು ಅನುಭವಿಸಿದ ನಷ್ಟವನ್ನು ಸರಿದೂಗಿಸಲು ಎಜೆನ್ಸಿ ನಿರ್ದೇಶನ ಮಾಡಬಹುದು.

ಗ್ರಾಹಕ ರಕ್ಷಣೆ ಕಾಯ್ದೆಯ ಪ್ರಕಾರ ಕೆಳಗಿನ ಪರಿಹಾರಗಳನ್ನು ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ನೀಡಲಾಗಿದೆ:

೧. ಉತ್ಪನ್ನದಲ್ಲಿನ ದೋಷವನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕವ ಪರಿಹಾರ ೨. ಸರಕುಗಳನ್ನು ಬದಲಿಸುವ ಪರಿಹಾರ ೩. ಸರಕುಗಳ ಬೆಲೆಯನ್ನು ಹಿಂತಿರುಗಿಸುವ ಪರಿಹಾರ ೪. ಪರಿಹಾರ ಪಾವತಿಸುವ ಪರಿಹಾರ ೫. ಅನ್ಯಾಯದ ವ್ಯಾಪಾರದ ಅಭ್ಯಾಸವನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಲು ಸೊಚನೆ ೬. ಅಪಾಯಕಾರಿ ಸರಕುಗಳನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅಧಿಕಾರ