ಸದಸ್ಯ:Indushree11/ಆಡಳಿತಶಾಹಿ - ಮ್ಯಾಕ್ಸ್ ವೆಬರ್

ಆಡಳಿತ ಶಾಹಿಯನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದವರು

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Bureaucracy.jpg

ಆಡಳಿತ ಶಾಹಿ

ಮ್ಯಾಕ್ಸ್ ವೆಬರ್ ಎಂಬ ಪ್ರಖ್ಯಾತ ಸಮಾಜಶಾಸ್ತ್ರಗ್ನರು ಆಡಳಿತಶಾಹಿಯ ಸಂಸ್ಥೆ ಮತ್ತು ನಿರ್ವಹಣೆಯ ಸಿದ್ದಾಂತವನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದರು.

"ಆಡಳಿತಶಾಹಿ" ಎಂಬ ಪದವನ್ನು ಸರಕಾರಿ ಹಾಗು ವ್ಯಾಪಾರದ ಕ್ರೋಧ ಅರ್ಥದೊಂದಿಗೆ ಬಳಸಲಾಗಿದೆ.

ಆಡಳಿತಶಾಹಿಯು ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದ ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ಕೆಲಸಗಳನ್ನು ಅನೇಕ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಸಹಕಾರದಿಂದಾಗಿ ವ್ಯವಸ್ಥಿತವಾಗಿ ಸಾಧಿಸುವಂತೆ ವಿನ್ಯಾಸಗೊಂಡಿದೆ. ವೆಬರ್ ರವರು ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ಮೂರು ವಿಧವಾದ ಶಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಗಮನಿಸಿದ್ದಾರೆ, ಅವು: ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ, ವರ್ಚಸ್ವಿ ಮತ್ತು ತರ್ಕಬದ್ದ- ಕಾನೂನು ಅಥವಾ ಅಧಿಕಾರಶಾಹಿ. ಅವರು ಅಧಿಕಾರಶಾಹಿಯಾದ ವಿಧವನ್ನು ಶ್ರೇಷ್ಟ ಹಾಗು ಆದರ್ಶ ವಿಧವೆಂದು ಒತ್ತಾಯಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ವೆಬರ್ ರವರ ಆಡಳಿತಶಾಹಿಯ ವೈಶಿಷ್ಟಗಳು ಅಥವಾ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳು:

 ವೆಬರ್ ರವರು  ಆಡಳಿತಶಾಹಿಯ ಅನೇಕ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ನೀಡಿದ್ದಾರೆ, ಅಂತೆಯೇ ಕೆಳಗಿನ ಲಕ್ಷಣಗಳು ಅಧಿಕಾರಶಾಹಿ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ.
೧. ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ವರ್ಗ.
೨. ಶ್ರೇಣಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆ.
೩. ಕೆಲಸದ ವಿಭಾಗ.
೪. ಅಧಿಕ್ರುತ ನಿಯಮಗಳು.
೫. ನಿರಾಕಾರ ಸಂಬಂಧಗಳು.
೬. ಅಧಿಕ್ರುತ ರೆಕಾರ್ಡ್.

೧. ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ವರ್ಗ: ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಅಧಿಕಾರಶಾಹಿ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಅವರ ಸದಸ್ಯರಿಗೆ ಒಂದಾಣಿಕೆಯಾಗುವಂತ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯನ್ನು ಆಡಳಿತ ವರ್ಗಕ್ಕೆ ವಹಿಸಿರುತ್ತದೆ.ಜನರಿಗೆ ಹಣ ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅವರು ಪೂರ್ಣ ಸಮಯದ ನೌಕರರು.ಅವರಿಗೆ ಸಂಬಳ ಮತ್ತು ಇತರೆ ಮುಂಸೂಚನೆಗಳನ್ನು ಅವರ ಸ್ಥಾನಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿ ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ.ಅವರಿಗೆ ಅಧಿಕಾರಾವಧಿಯು ಸಂಸ್ಥೆಯ ನಿಯಮಗಳಂತೆ ನಿರ್ಧರಿಸಿರುತ್ತದೆ.ಅವರನ್ನು ಆಯಾ ಕೆಲಸಗಳಿಗೆ ಅವರ ಅರ್ಹತೆಯ ಮೇರೆಗೆ ಆಯ್ಕೆಮಾಡಲಾಗಿರುತ್ತದೆ.

೨. ಶ್ರೇಣಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆ: ಅಧಿಕಾರಶಾಹಿಯ ಒಂದು ಮುಖ್ಯ ಲಕ್ಷಣವೆಂದರೆ ಅದು ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾನಗಳ ಕ್ರಮಾನುಗತವನ್ನು ಅನುಸರಿಸುತ್ತದೆ. ಶ್ರೇಣಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಸಂಸ್ಥೆಯ ವಿವಿಧ ಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಅವರೋಹಣ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ಅಧಿಕಾರಶಾಹಿ ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಕಚೇರಿಗಳು ಕ್ರಮಾನುಗತ ತತ್ವವನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿ ಪ್ರತಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಕಚೇರಿ ಹಾಗು ಕಡಿಮೆ ಕಚೇರಿಯು ನಿಯಂತ್ರಣ ಮತ್ತು ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆಗೆ ಒಳಪಟ್ಟಿರುತ್ತದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಯಾವುದೇ ಕಚೇರಿಯು ಸಂಸ್ಥೆಯಿಂದ ಅನಿಯಂತ್ರಿತವಾಗಿ ಬಿಡಲಾಗಿಲ್ಲ. ಇದು ಅಧಿಕಾರಶಾಹಿ ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಮೂಲಭೂತ ಕ್ರಮಾನುಗತ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯಾಗಿದೆ. ಈ ಶ್ರೇಣಿಯು ಸಂವಹನ ಅಧಿಕಾರ ನಿಯೋಗವನ್ನು ಒಗ್ಗೂಡಿಸುವಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಹಾಗೆಯೇ ಇದು ಸಂವಹನದ ಕೆಳಗೆ ಬರುವ ಅಥವಾ ಹೋಗುವ ಪ್ರತು ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಹಾದು ಹೊಗಬೇಕು ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಹಾಗೆಯೇ ಒಂದು ಅಧೀನ ತನ್ನ ಸಮೀಪದ ಉನ್ನತಾಧಿಕಾರಿ ಅಧಿಕಾರ ಪಡೆಯುತ್ತಾನೆ. ವಿವಿಧ ಕಾರ್ಯಕಾರಿ ವಿಭಾಗಗಳು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿವೆ. ದೊಡ್ಡ ಸಂಸ್ಥೆಯೊಳಗೆ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಉಪ ಪಿರಾಮಿಡ್ ಆಗಿದೆ. ಹೀಗಾಗಿ , ಅಧಿಕಾರ ಸಾಮರ್ಥ್ಯಕ್ಕೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿದೆ.

೩. ಕೆಲಸದ ವಿಭಾಗ: ಸಂಸ್ಥೆಯು ಕೆಲಸವನ್ನು ಸಂಘಟನೆಯ ಕಾರ್ಯಗಳು ಸ್ಪೆಶಿಲೈಸೆಶನ್ ಆಧಾರಧ ಮೇಲೆ ದುಡಿಮೆಯ ಅನುಕೂಲಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಲು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅಧಿಕಾರಶಾಹಿ ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿಯ ಪ್ರತಿ ಕಚೇರಿಯು ಸಾಮರ್ಥ್ಯದ ನಿರ್ದಿಷ್ಟಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇದು ಇವುಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ :ಕಾರ್ಮಿಕ ಒಂದು ವ್ಯವಸ್ಥಿತ ವಿಭಾಗದ ಭಾಗವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಲ್ಪಡುತ್ತಾನೆ. ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು ಕಟ್ಟುಪಾಡುಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸಬೇಕು.ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಲು ಅಗತ್ಯವಾದ ಅಧಿಕಾರಸ್ಥಾನಿಕ ಕೊಡುವುದು. ಕಡ್ಡಾಯ ಮತ್ತು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಅಗತ್ಯವಾದ ಅಧಿಕಾರ ಬಳಕೆಯ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಷರತ್ತುಗಳಿಗೆ ಒಳಪಟ್ಟಂತೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಹೀಗಾಗಿ ಕಾರ್ಮಿಕರ ವಿಭಜನೆಯು ಎಚ್ಚರಿಕೆಯಿಂದ ಪ್ರತಿ ಕಚೇರಿಗೂ ಒಂದು ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾದ ಉದ್ದೇಶ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಅವರದ್ದೇ ಆದ ಅಧಿಕಾರದೊಂದಿಗೆ ಇತಿ ಮಿತಿಗಳನ್ನು ಅರಿತುಕೊಂಡು ಕೆಲಸ ನಿರ್ವಹಿಸಬೇಕು.

೪. ಅಧಿಕ್ರುತ ನಿಯಮಗಳು: ಅಧಿಕಾರಶಾಹಿ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಮೂಲಭೂತ ಹಾಗು ನಿರಂತರ ಮತ್ತು ಅಧಿಕ್ರುತ ಆಡಳಿತ ನಿಯಮಗಳು ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಒತ್ತು ನೀಡಿರುವ ವೈಶಿಷ್ಟವಿದಾಗಿದೆ. ಅಧಿಕಾರಶಾಹಿ ಸಂಸ್ಥೆಯು ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಮತ್ತು ಅಸ್ಥಿರ ಸಂಬಂಧಗಳ ವಿರೋಧಾಲಂಕಾರ. ಸಂಸ್ಥೆಗೆ ಒಂದು ವೈಚಾರಿಕ ವಿಧಾನದ ಏಕರೂಪತೆಯನ್ನು ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿಯ ಸದಸ್ಯರು ಸಮನ್ವಯದ ಅವಳಿ ಅವಶ್ಯಕತೆಯನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು, ನಿಯಮಗಳು ನಿಭಾಯಿಸುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಿದಾಗಿದೆ. ಈ ನಿಯಮಗಳು ಹೆಚ್ಚು ಕಡಿಮೆ ಸ್ಥಿರ ಮತ್ತು ಹೆಚ್ಚು ಅಥವಾ ಕಡಿಮೆ ಸಮಗ್ರವಾಗಿವೆ. ಸಾಂಸ್ಥಿಕ ಕಾರ್ಯದ ಯಾವುದೇ ವಿಷಯದ ಮೇಲೆ ಯಾವುದೇ ನಿಯಮ ಇದ್ದಾಗ, ಮ್ಯಾಟರ್ ತರುವಾಯ ಇದೇ ವಿಷಯವನ್ನು ಭವಿಷ್ಯದ ನಿರ್ಧಾರ, ಪೂರ್ವ ನಿದರ್ಶನವನ್ನು ಹೊರಹೊಮ್ಮುವ ತೀರ್ಮಾನಕ್ಕೆ ಮೇಲ್ಮುಖವಾಗಿ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ನಿಯಮಗಳ ಸ್ಥಿರತೆ, ನಿರಂತರತೆ, ಮತ್ತು ಮುನ್ನೋಟದ ಪ್ರಯೋಜನಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಪ್ರತಿ ಅಧಿಕ್ರುತ ನಿಖರವಾಗಿ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ತನ್ನ ವರ್ತನೆಯ ಫಲಿತಾಂಶ ತಿಳಿದಿದೆ.

೫. ನಿರಾಕಾರ ಸಂಬಂಧಗಳು: ಆಡಳಿತಶಾಹಿಯ ಒಂದು ಪ್ರಮುಖ ಲಕ್ಷಣವೆಂದರೆ , ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ನಡುವೆ ಸಂಬಂಧಗಳನ್ನು ಅಧಿಕ್ರುತ ಅಧಿಕಾರ ಮತ್ತು ನಿಯಮಗಳ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮೂಲಕ ಆಡಳಿತ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಅಧಿಕ್ರುತ ಸ್ಥಾನಗಳು ವೈಯುಕ್ತಿಕ ಒಳಗೊಳ್ಳುವಿಕೆ, ಭಾವನೆಗಳಿಂದ ಮುಕ್ತವಾಗಿವೆ. ಹೀಗಾಗಿ, ನಿರ್ಧಾರಗಳನ್ನು ವೈಯಕ್ತಿಕ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಳ್ಳದೆ ತರ್ಕಬದ್ಧ ಅಂಶಗಳೊಂದಿಗೆ ನಿಯಂತ್ರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಇಂಪರ್ಸನಾಲಿಟಿ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ ಸಾಂಸ್ಥಿಕ ಸಂಬಂಧ ಹಾಗೂ ಸಂಘಟನೆ ಮತ್ತು ಹೊರಗಿನವರ ಜೊತೆ ಸಂಬಂಧಗಳನ್ನು ವ್ಯವಹರಿಸುವಾಗ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

೬. ಅಧಿಕ್ರುತ ರೆಕಾರ್ಡ್: ಅಧಿಕಾರಶಾಹಿ ಸಂಸ್ಥೆಯು ಸರಿಯಾದ ಅಧಿಕ್ರುತ ದಾಖಲೆಗಳ ನಿರ್ವಹಣೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಸಂಸ್ಥೆಯ ನಿರ್ಧಾರಗಳು ಮತ್ತು ಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು ಔಪಚಾರಿಕವಾಗಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಹಾಗು ಭವಿಷ್ಯದ ಉಲ್ಲೇಖಕ್ಕಾಗಿ ಸಂರಕ್ಷಿಸಿಡಲಾಗಿದೆ. ಅಧಿಕ್ರುತ ರೆಕಾರ್ಡ್ ಗಳನ್ನು ಬಹುತೇಕ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವಕೋಶ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಅಧಿಕಾರಶಾಹಿಯ ಪ್ರಯೋಜನಗಳು ಅಥವಾ ಲಾಭಗಳು:-

ನಿಯಮಗಳು ಮತ್ತು ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿ ಕೆಲಸಕ್ಕೂ ಅನ್ವಯವಾದ್ದರಿಂದ, ನೌಕರರು ಅವುಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸಲೆಬೇಕು. ಇದರಿಂದ ಸಂಸ್ಥೆಯ ನಿರ್ವಹಣಾ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯು ಸುಲಭವಾಗಿದೆ. ಕರ್ತವ್ಯಗಳು ಹಾಗು ಪ್ರತಿ ಕೆಲಸಲದ ಜವಾಬ್ಧಾರಿಗಳನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿರುವುದರಿಂದ, ವಿರುದ್ದವಾದ ಕೆಲಸ ಅಥವಾ ಒವರ್ಲಾಪಿಂಗ್ ಸಂಭವಿಸುವ ಪ್ರಶ್ನೆಯೇ ಇಲ್ಲ. ನೌಕರರ ಆಯ್ಕೆ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ ಮತ್ತು ಪ್ರಚಾರ ವಿಧಾನಗಳು ಅರ್ಹತೆ ಮತ್ತು ಪರಿಣಿತಿಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿವೆ. ಇದರಿಂದ ಯೋಗ್ಯವಾದ ವ್ಯಕ್ತಿಗೆ ಯೋಗ್ಯ ಅವಕಾಶಗಳಿರುತ್ತವೆ. ಮಾನವ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳ [ ಗರಿಷ್ಟ ಬಳಕೆ ಇದಾಗಿದೆ. ನೌಕರರ ವಿಭಾಗದಿಂದಾಗಿ ಅವರು ತಮ್ಮ ತಮ್ಮ ಕಾರ್ಯಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ನಿಪುಣರಾಗುತ್ತಾರೆ. ಇದರಿಂದ ಯಾರಾದರು ಕೆಲಸಕ್ಕೆ ಹಾಜರಿಲ್ಲದ ವೇಳೆಗಳಲ್ಲಿ ಇತರರ ಕಾರ್ಯಕೌಶಲ್ಯ ಹಾಗು ಕೆಲಸದ ನಿಪುಣತೆಯಿಂದ ತೊಂದರೆಯಾಗುವುದಿಲ್ಲ.

ಅಧಿಕಾರಶಾಹಿಯ ಅನಾನುಕೂಲಗಳು:-

ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಅತೀ ಹೆಚ್ಚು ಕಾಗದಗಳ ಬಳಕೆ ಹಾಗು ಅತೀ ಹೆಚ್ಚು ಸಮಯವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. ನೌಕರರು ಸಂಸ್ಥೆಯೊಂದಿಗೆ ಆತ್ಮೀಯತೆಯ ಬಾಂಧವ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿರಲಾರರು. ನೌಕರರು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ನೀತಿ ನಿಯಮಗಳು ಮತ್ತು ನಿಷ್ಟೆ ನಿಬಂಧನೆಗಳಿಗೆ ಒಳಗಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಅವರು ಉನ್ನತ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಹೊಂದಲಾರರು, ಹಾಗು ತಮ್ಮ ಮೇಲಾಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚು ಅವಲಂಬಿಸುತ್ತರೆ. ಸಂಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಯಾವುದಾದರು ಬದಲಾವಣೆ ಅಥವಾ ಹೊಸ ತಂತ್ರಗ್ನಾನವನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದಾಗ ಅದಕ್ಕೆ ಹೊಂದಿಕೊಳ್ಳಲು ಅಸಮಾಧಾನ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸುವ ಸಂಭವವೇ ಬಹಳವಾಗಿರುತ್ತದೆ, ಹಾಗು ಅದಕ್ಕೆ ವಿರೋಧವನ್ನು ತೋರಬಹಿಸುವವರಾಗಿರುತ್ತಾರೆ.

1.

2.

3.