ಭೀಮೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನ, ನೀಲಗುಂದ

ಭೀಮೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನ
ಗ್ರಾಮ
ಭೀಮೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನ (ಕ್ರಿ.ಶ. ೧೦೭೫-೧೧೦೦) ದಾವಣಗೆರೆ ಜಿಲ್ಲೆ ನೀಲಗುಂದ
ದೇಶ	ಭಾರತ
ರಾಜ್ಯ	ಕರ್ನಾಟಕ
ಜಿಲ್ಲೆ	ಹೊಸಪೇಟೆ ಜಿಲ್ಲೆ
ತಾಲೂಕು	ಹರಪನಹಳ್ಳಿ
ಲೋಕಸಭಾ ಕ್ಷೇತ್ರ	ದಾವಣಗೆರೆ
Languages
• Official	ಕನ್ನಡ
Time zone	UTC+5:30 (IST)

ಭೀಮೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಭಾರತದ ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯದ ದಾವಣಗೆರೆ ಜಿಲ್ಲೆಯ ನೀಲಗುಂದ ಪಟ್ಟಣದಲ್ಲಿರುವ ಒಂದು ದೇವಾಲಯವಾಗಿದೆ.

ಭೀಮೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನ

ನೀಲಗುಂದದ ಭೀಮೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಮುಖಮಂಟಪದ ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರದಲ್ಲಿ ಅಲಂಕಾರಯುತ ಬಾಗಿಲು

ನೀಲಗುಂದದ ಭೀಮೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ದೇಗುಲದ ಮೇಲಿನ ಶ್ರೇಣೀಕೃತ ಮೇಲ್ವಿಚಾರದ ಮೇಲೆ ಕೀರ್ತಿಮುಖ ಉಬ್ಬು ಶಿಲ್ಪ

ಭಾರತೀಯ ಪುರಾತತ್ವ ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ೧೧ ನೇ ಶತಮಾನದ ಕೊನೆಯ ತ್ರೈಮಾಸಿಕದಲ್ಲಿ ಪಶ್ಚಿಮ ಚಾಲುಕ್ಯರ (ಕಲ್ಯಾಣಿ ಅಥವಾ ನಂತರದ ಚಾಲುಕ್ಯರು ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ) ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಈ ದೇವಾಲಯದ ನಿರ್ಮಾಣವನ್ನು ಕೈಗೊಳ್ಳಲಾಯಿತು. ಕಲಾ ಇತಿಹಾಸಕಾರ ಆಡಮ್ ಹಾರ್ಡಿ ೧೨ ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲಿಗೆ ಭೇಟಿಯನ್ನು ನೀಡಿದ್ದು, ಹೊಯ್ಸಳ ಪ್ರಭಾವಗಳೊಂದಿಗೆ ಈ ದೇವಾಲಯದ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಶೈಲಿಯನ್ನು ನಂತರ ಚಾಲುಕ್ಯ, ಮುಖ್ಯವಾಹಿನಿಯಲ್ಲದ ಸಾಲಿಗೆ ಸೇರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ದೇವಾಲಯವು ನಾಲ್ಕು ಗರ್ಭಗುಡಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ( ಚತುಸ್ಕುತ ವಿಮಾನ ) ಒಂದು ಮುಖ್ಯರಚನೆ ( ಶಿಖರ ) ಪಶ್ಚಿಮಾಭಿಮುಖವಾದ ದೇವಾಲಯದ ಮೇಲೆ ಮಾತ್ರ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿದೆ. ಕಟ್ಟಡ ಸಾಮಗ್ರಿಯು ಬಳಪದ ಕಲ್ಲಿನಿಂದ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಭಾರತೀಯ ಪುರಾತತ್ವ ಸರ್ವೇಕ್ಷಣೆಯ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯ ಸ್ಮಾರಕವಾಗಿ ರಕ್ಷಿಸಲಾಗಿದೆ.

ದೇವಾಲಯದ ಯೋಜನೆ ಮತ್ತು ಅಲಂಕಾರ

ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿರುವ ನಾಲ್ಕು ಗರ್ಭಗುಡಿಗಳಲ್ಲಿ, ಉತ್ತರ, ಪಶ್ಚಿಮ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಯೊಂದೂ ಮುಖಮಂಟಪವಿದೆ (ಅಂತರಾಳ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ) ಮತ್ತು ಸಾಮಾನ್ಯ ಸಭಾಂಗಣವವಿದೆ ( ಸಭಾಮಂಟಪ ಅಥವಾ ಮಂಟಪ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ). ಸಾಮಾನ್ಯ ಸಭಾಂಗಣವು ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಮುಖಮಂಟಪದ ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರಕ್ಕೆ ತೆರೆಯುತ್ತದೆ. ಇದು ಚಿಕ್ಕ ನಾಲ್ಕನೇ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಮುಖಮಂಟಪದ ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರವು ಪಾರ್ಶ್ವವಾಗಿದೆ. ಇತಿಹಾಸಕಾರ ಕಾಮತ್ ಅವರ ಪ್ರಕಾರ, ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ಚಾಲುಕ್ಯ ದೇವಾಲಯಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವೇಸರ ಶೈಲಿಯ ಸೂಪರ್‌ಸ್ಟ್ರಕ್ಚರ್ ಅನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುತ್ತವೆ ( ಶಿಖರ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತವೆ) ಮತ್ತು ಇದು ಭಾರತೀಯ ಪುರಾತತ್ವ ಸಮೀಕ್ಷೆಯಿಂದ ದೃಢೀಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಇದು ಒಟ್ಟಾರೆ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ವೇಸರ (ದಕ್ಷಿಣ ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ಭಾರತೀಯ ಶೈಲಿಗಳ ಸಮ್ಮಿಳನ) ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿದೆ. ೩-ಶ್ರೇಣಿಯ ಗೋಪುರದ ಮುಖ್ಯರಚನೆಯನ್ನು ತ್ರಿತಾಲಾ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.

ದೇವಾಲಯದ ಹೊರ ಗೋಡೆಯು ಗೂಡುಗಳನ್ನು ಪ್ರಕ್ಷೇಪಗಳು ಮತ್ತು ಹಿನ್ಸರಿತಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ಗೂಡುಗಳಲ್ಲಿ ಚಿಕಣಿ ಅಲಂಕಾರಿಕ ಗೋಪುರಗಳಿವೆ ( ಎಡಿಕ್ಯುಲಾ ಅಥವಾ ಗೋಪುರಗಳು ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುತ್ತವೆ). ಈ ರೀತಿಯ ಕೆತ್ತನೆಗಳು ಕಲ್ಯಾಣಿಯ ಚಾಲುಕ್ಯರ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ವಿಕಸನಗೊಂಡಿತು. ವೇಸರ ಶೈಲಿಯ ಗೋಪುರವನ್ನು ಅವಳಿ ಅರ್ಧಸ್ಥಂಭಗಳು ಬೆಂಬಲಿಸಿದರೆ ದ್ರಾವಿಡ (ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತೀಯ) ಶೈಲಿಯ ಗೋಪುರಗಳು ಒಂದು ಅರ್ಧ ಸ್ಥಂಭವನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುತ್ತವೆ. ಕಲಾ ಇತಿಹಾಸಕಾರ ಪರ್ಸಿ ಬ್ರೌನ್ ಕಲ್ಯಾಣಿಯ ಚಾಲುಕ್ಯ ಶೈಲಿಯ ಗೋಡೆಯ ಅಲಂಕಾರವನ್ನು "ಅಸಾಧಾರಣವಾಗಿ ಉತ್ತಮವಾಗಿ ನಿರೂಪಿಸಲಾಗಿದೆ" ಎಂದು ಕರೆದರು. ಕಾಮತ್ ಅವರ ಪ್ರಕಾರ, ಚಿಕಣಿ ಗೋಪುರಗಳನ್ನು "ಅತ್ಯಂತ ಕಲಾತ್ಮಕ ಪಲ್ಲವಿ" ಯಲ್ಲಿ ರಚಿಸಲಾಗಿದೆ. ಮುಖ್ಯರಚನೆಯ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಹಂತವು ಕೀರ್ತಿಮುಖವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಪ್ರತಿ ಕೀರ್ತಿಮುಖದ ಕೆಳಗೆ, ನಟರಾಜ ಅಥವಾ ಮಹೇಶ್ವರ (ಹಿಂದೂ ದೇವರು ಶಿವನ ಎರಡೂ ರೂಪಗಳು) ನಂತಹ ದೇವತೆಯ ಉಬ್ಬುಚಿತ್ರವಿದೆ. ಪ್ರತಿ ಗರ್ಭಗುಡಿಯ ( ಗರ್ಭಗೃಹ ) ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರದಲ್ಲಿ ಲಿಂಟೆಲ್ ಮತ್ತು ಬಾಗಿಲಿನ ಜಾಂಬ್‌ನಲ್ಲಿ ಅಲಂಕೃತವಾದ ಉಬ್ಬುಗಳು ಉಲ್ಲೇಖಾರ್ಹವಾಗಿದ್ದು, ಇದು ಶೈವ ದ್ವಾರಪಾಲಕರನ್ನು (ಶಿವ ದೇವರ ಗುಡಿಗೆ "ರಕ್ಷಕರು") ಸ್ತ್ರೀ ಛತ್ರಿ ( ಚೌರಿ ) ಧಾರಕರಿಂದ ಸುತ್ತುವರೆದಿದೆ. ಪಶ್ಚಿಮ ಗರ್ಭಗುಡಿಗೆ ಅಭಿಮುಖವಾಗಿ ನಂದಿಯ ಸಣ್ಣ ಶಿಲ್ಪವಿದೆ. ದೇವಾಲಯದ ಒಳಗೋಡೆಯಲ್ಲಿನ ಗೂಡುಗಳಲ್ಲಿ ಹಿಂದೂ ದೇವತಾ ಮಂದಿರದ ವಿವಿಧ ದೇವತೆಗಳ ಶಿಲ್ಪಗಳಿವೆ; ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಗಣೇಶ, ಮಹಿಷಾಸುರಮರ್ಧಿನಿ ( ದುರ್ಗೆಯ ಒಂದು ರೂಪ) ಮತ್ತು ಸಪ್ತಮಾತೃಕೆ (ಏಳು ಹಿಂದೂದೇವತೆಗಳು). ಸಾಮಾನ್ಯ ಸಭಾಂಗಣದಲ್ಲಿ ಚಾವಣಿಯು ನಾಲ್ಕು ನಯಗೊಳಿಸಿದ ಕಡತಗಳು ತಿರುಗಿದ ಕಂಬಗಳಿಂದ ಬೆಂಬಲಿತವಾಗಿದೆ. ಇದು ಕಾಮತ್ ಪ್ರಕಾರ ಕಲ್ಯಾಣಿಯ ಚಾಲುಕ್ಯ ದೇವಾಲಯಗಳ ವಿಶಿಷ್ಟ ಲಕ್ಷಣವಾಗಿದೆ.

ಗ್ಯಾಲರಿ

• 
  ನೀಲಗುಂದದ ಭೀಮೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದ ಮಂಟಪದಲ್ಲಿ ಶಿವ ಮತ್ತು ಪಾರ್ವತಿಯರ ಶಿಲ್ಪ
• 
  ನೀಲಗುಂದದ ಭೀಮೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಕೊಲ್ಲಿ ಚಾವಣಿಯನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುವ ಕಂಬಗಳನ್ನು ತಿರುಗಿಸಿದ ಮಂಟಪ
• 
  ನೀಲಗುಂದದ ಭೀಮೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ದೇಗುಲದ ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರದ ಚಿತ್ರಣ
• 
  ನೀಲಗುಂದದ ಭೀಮೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನ

ಸಹ ನೋಡಿ

• ಕಲ್ಲೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಬಗಲಿ

ಉಲ್ಲೇಖಗಳು

• "Bhimesvara Temple". Archaeological Survey of India, Bengaluru Circle. ASI Bengaluru Circle. Archived from the original on 22 ಮೇ 2015. Retrieved 19 ಮೇ 2015.
• Adam Hardy, Indian Temple Architecture: Form and Transformation : the Karṇāṭa Drāviḍa Tradition, 7th to 13th Centuries, Abhinav, 1995, New Delhi,  .
• "Alphabetical List of Monuments - Karnataka -Bangalore, Bangalore Circle, Karnataka". Archaeological Survey of India, Government of India. Indira Gandhi National Center for the Arts. Retrieved 15 ಜುಲೈ 2012.
• Kamath, Suryanath U. (2001) [1980]. A concise history of Karnataka: from pre-historic times to the present. Bangalore: Jupiter books. LCCN 80905179. OCLC 7796041.