ಗಢ್‍ವಾಲಿ ಭಾಷೆ

ಗಡ್ವಾಲಿ ಭಾಷೆ ಭಾರತ ದೇಶ ಅಲವರು ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ಭಾಷೆ, ಆಚರ ವಿಚಾರ, ಸಂಪ್ರದಯಗಳ ನಾಡು. ದೇಶದ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ ಗಡ್ವಲಿ ಭಾಷೆ ಒಂದು.

ಸ್ಥಳ - ಭಾರತ

ಪ್ರದೇಶ - ಗರ್ಹ್ವಾಲ್,ಉತ್ತರಾಖಂಡ್

ಜನಾಂಗೀಯತೆ - ಗರ್ವಾಲಿ ಜನರು' ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷಿಕರು - ೨.೯ ದಶಲಕ್ಷ (೨೦೦೦)

ಭಾಷಾ ಕುಟುಂಬ

1. ಇಂಡೋ-ಯುರೋಪಿಯನ್,
2. ಇಂಡೋ-ಇರಾನಿಯನ್,
3. ಇಂಡೋ-ಆರ್ಯನ್,
4. ಉತ್ತರ,
5. ಮಧ್ಯಪಹಾರಿ,
6. ಗಡ್ವಾಲಿ.

ಬರವಣಿಗೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆ- ಲಿಪೀ ದೇವನಾಗರಿ ಲಿಪಿ, ತಕ್ರಿ ವರ್ಣಮಾಲೆ ಭಾಷಾ ಸಂಕೇಗಳು-ಐಎಸ್ಒ -೩

ಮಧ್ಯಪಹರಿ ಭಾಷೆಗಳ ಗಡ್ವಾಲಿ ಮತ್ತು ಸೇರಿವೆ, ಕುಮೌನಿಯಂತೆ ಗರ್ಹ್ವಲಿಯು ಉತ್ತರಾಖಂಡದ ವಿವಿದ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಉಪಭಾಷೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಹಲವಾರು ಕಾರಣಗಳಿಂದಾಗಿ, ಗರ್ಹ್ವಾಲಿ ಬಹಳ ವೇಗವಾಗಿ ಕುಗ್ಗುತ್ತಿರುವ ಭಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಗಿದೆ. ಯುನೆಸ್ಕೋದ ಅಟ್ಲಾಸ್ ಆಫ್ ದಿ ವರ್ಲ್ಡ್ಸ್ ಲ್ಯಾಂಗ್ವೇಜಸ್ ಇನ್ ಡೇಂಜರ್ ಗರ್ವಾಲಿಯನ್ನು ಅಸುರಕ್ಷಿತ ವರ್ಗದಲ್ಲಿರುವ ಮತ್ತು ಸ್ಥಿರವಾದ ಸಂರಕ್ಷಣಾ ಪ್ರಯತ್ನಗಳ ಅಗತ್ಯವಿರುವ ಭಾಷೆಯಾಗಿ ಗೊತ್ತುಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ಗಡ್ವಾಲಿ ಮಾತನಾಡಲು ಮತ್ತು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಾಧ್ಯವಿರುವ ಎಲ್ಲ ಜನರು ಭಾರತದ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮಾತನಾಡುವ ಬಾಷೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾದ ಹಿಂದಿಯನ್ನು ಮಾತನಾಡಹುದು ಮತ್ತು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ಅಧ್ಯಯನದ ಪ್ರಕಾರ ಗಡ್ವಾಲಿ ಹಿಂದಿ ಮಾತನಾಡುವವರಿಗೆ ಕೇವಲ ೫೦% ಮಾತ್ರ ಬುದ್ಧಿವಂತವಾದಿಗಿದೆ ಮತ್ತು ಉತ್ತರಾಖಂಡದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಾಕ್ಷರತೆ ಮತ್ತು ಉತ್ತರ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹಿಂದಿಯ ಜನಪ್ರಿಯತೆಯಿಂದಾಗಿ ಗಡ್ವಾಲಿ ಮಾತನಾಡುವವರಿಗೆ ಹಿಂದಿಯ ಏಕಮುಕ ಪೂರ್ಣಬುದ್ಧಿವಂತಿಕೆ ಇದೆ.

ಗಡ್ವಾಲಿ ಉಪಭಾಷೆಗಳು

• ಶ್ರೀನಗರಿಯಾ
• ಚಾಂದಪುರಿಯಾ
• ಗಂಗಪರಿಯಾ
• ಬಧಾನಿ
• ಡೆಸ್ಸೌಲ್ಯ
• ಲೋಹಬ್ಬ್ಯಾ
• ಮಜ್-ಕುಮಯ್ಯ
• ನಾಗಪುರಿಯಾ
• ರತಿ
• ಪಾರ್ವತಿ
• ಜೌನ್ ಪುರಿ
• ಗಂಗಡಿ
• ಚೌಂಡ್ಕೋಟ್

ಗಡ್ವಾಲಿ ಭಾಷೆಯ ಅತ್ಯಂತ ಮುಂಚಿನ ಆಡಿಯೊ ರೆಕಾರರ್ಡಿಂಗ್ ಗಳನ್ನು ಭಾರತೀಯ ನಾಗರಿಕ ಸೇವೆಯ ಸದಸ್ಯ ಮತ್ತು ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಜಾರ್ಜಾ ಅಬ್ರಹಾಂ ಗ್ರಿಯೆರ್ಸನ್ ನೇತೃತ್ವದ ಸ್ಮಾರಕ ಭಾಷಾ ಸಮೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ (ಎಲ್ಎಸ್ಐ) ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಎಲ್ಎಸ್ಐ ೩೦೦ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಮಾತನಾಡುವ ಭಾರತೀಯ ಭಾಷೆಗಳನ್ನು ದಾಖಲಿಸಿದೆ ಮತ್ತು ಧ್ವನಿಗಳು ಮತ್ತು ಲಿಖಿತ ರೂಪಗಳನ್ನು ೧೮೯೪ ಮತ್ತು ೧೯೨೮ ರ ನಡುವೆ ದಾಖಲಿಸಿದೆ. ರಾಜ್ಯ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹ ದೊರೆತಿಲ್ಲ, ಆ ಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಭಾಷೆಯಾಗಿದೆ, ಶಾಲಾ ಅಥವಾ ಕಾಲೇಜು ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಕಲಿಸಲಾಗುದಿಲ್ಲ ಇದರ ಬಳಕೆ ಮನೆ ಮತ್ತು ಸ್ಥಳೀಯ ಬಳಕೆಗೆ ಸೀಮಿತವಾಗಿತ್ತು. ಗಡ್ವಾಲಿ ರಾಜ್ಯ ಭಾಷೆಯ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ರಾಜ್ಯವು ಒಪ್ಪವುದಿಲ್ಲ ಹಿಂದಿ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತವು ಉತ್ತರಾಖಂಡದ ಅಧಿಕೃತ ಭಾಷೆಗಳು ೨೦೧೪ ರವರೆಗೆ ರಾಜ್ಯ ವಿಶ್ವವಿಧ್ಯಾಲಯಗಳು ಗಡ್ವಾಲಿ ಅಕಾಡೆಮಿಯಿಂದ ಹೆಚ್ಚಿನ ಗಮನವನ್ನು ಸೆಳೆದಿಲ್ಲ, ಮತ್ತು ಭಾಷೆಯ ಕುರಿತು ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಂಶೋಧನೆಗಳನ್ನು, ಸ್ಥಳೀಯ ಭಾಷಾಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ೨೦೧೪ ರಲ್ಲಿ ಉತರಾಖಂಡದ ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರದ ಇಲಾಖೆಗಳು ಸ್ಥಾಪಿಸಲು ಆದೇಶ ಹೊರಡಿಸಿದೆ ಕುಮೌನಿ ಮತ್ತು ಗಡ್ವಾಲಿ ಭಾಷೆಗಳ ಕುಮಾನ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಮತ್ತು ಗರ್ವಾಲ್ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯ ಕ್ರಮವಾಗಿ ಮತ್ತು ಪದವಿ ಪೂರ್ವ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಕುಮಾನಿ ಮತ್ತು ಗಡ್ವಾಲಿ ಭಾಷಾ ಕೋರ್ಸ್ಗಳನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸುವುದು.

ಗಡ್ವಾಲಿ ಸಾಹಿತ್ಯ

• ಅದುನಿಕ ಗಡ್ವಾಲಿ ಕವನ, ಕಾದಂಬರಿಗಳು.
• ಸಣ್ಣ ಕಥೆಗಳು ಮತ್ತು ನಾಟಕಗಳು ಸೇರಿದಂತೆ ಎಲ್ಲಾ ಪ್ರಕಾರಗಳಲ್ಲಿ ಶ್ರೀಮಂತ ಸಾಹಿತ್ಯವಿದೆ. ಮೊದಲು ಗಡ್ವಾಲಿ ಭಾಷೆ ಜಾನಪದ ಕಥೆಗಳಾಗಿ ಮಾತ್ರ ಇತ್ತು. ಇದು ಪ್ರಾಯೋಗಿಕವಾಗಿ ಯಾವುದೇ ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿರಲಿಲ್ಲ, ಸಕ್ಲಾನಿಯ ಪ್ರಕಾರ, ಧಾರ್ಮಿಕ ವಿಷಯಗಳು, ಕಾವ್ಯಗಳು, ಖಗೋಳ ವಿಜ್ಞಾನ,ಜ್ಯೋತಿಷ್ಯ ಮತ್ತು ಆಯುರ್ವೇದ ಇತ್ಯಾದಿಗಳ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ವಿಷಯಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಇಂತಹ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಯತ್ನಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಗಡ್ವಾಲಿ ನ ಪ್ರಸಿದ್ದ ಇತಿಹಾಸದುದ್ದಕ್ಕೂ ಒಂದು ಸಾಮ್ಯಾನ್ಯ ಸಾಹಿತ್ಯಿಕ ಚಟುವಟಿಕೆ ವರದಿಯಾಗಿದೆ. "ಉತ್ತರಾಖಂಡ್ ಖಬರ್ಸರ್" ಮತ್ತು "ರಾಂತ್ ರೈಬಾರ್" ನಂತರ ಪತ್ರಿಕೆಗಳು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಗರ್ವಾಲಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟವಾಗಿದೆ. ೨೦೧೦ ರಲ್ಲಿ ಸಾಹಿತ್ಯಾ ಅಕಾಡೆಮಿ ಭಾಷಾ ಸಮ್ಮನ್ ಅವರನ್ನು ಇಬ್ಬರು ಗರ್ವಾಲಿ ಬರಹಗಾರರಿಗೆ ಪ್ರದಾನ ಮಾಡಿದರು ಸುಡಮಾ ಪ್ರಸಾದ್ 'ಪ್ರೀಮಿ' ಮತ್ತು ಪ್ರೇಮ್ಲಾಲ್ ಭಟ್.

ಬರಹಗಾರರು

• ಅಬೋದ್ ಬಂದು ಬಹುಗುಣ
• ಆತ್ಮರಾಮ್ ಗೈರೋಲಾ
• ಭಜನ್ ಸಿಂಗ್
• ಗೋವಿಂದ್ ಚಟಕ್
• ಜಯಕೃಷ್ಣ ದೌರ್ಗದತಿ
• ಲೀಲದರ್ ಜಗುಡಿ
• ನರೇಂದ್ರ ಸಿಂಗ್ ನೇಗಿ
• ಪ್ರೀತಂ ಭರತ್ವಾನ್ ಮತ್ತು ಇನ್ನೂ ಅನೇಕರು ತಮ್ಮ ಜಪ್ರಿಯ ಹಾಡುಗಳು ಮತ್ತು ವೀಡಿಯೊಗಳು ಮೂಲಕ ಗಡ್ವಾಲಿ ಭಾಷೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಜನರ ಆಸಕ್ತಿಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿದ್ದಾರೆ.

ಗಡ್ವಾಲಿ ಅವರ ಮೊಟ್ಟಮೊದಲ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ರೇಡಿಯೋ/ ಜಾನ್ಸಾರ್ ಅನ್ನು ೨೦೦೮ ರಲ್ಲಿ ನ್ಯೂಯಾರ್ಕ್ವ ನ ಅನಿವಾಸಿ ಉತ್ತರಾಖಂಡಿಯವರು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಇದಕ್ಕೆ ಬಹಳ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ಮಧುರ ಹೆಸರಿಡಲಾಗಿದೆ ಹಿಮಾಲಯದ ಬೆಟ್ಟಗಳು ಬೆಡುಪಾಕೊ ಒ ನರೈನ್ ಕಾಪಲ್, ಪಕೊ ಟೈಟಾ ಬೆಡುಪಾಕೊ ಗಡ್ವಾಲಿ ಸರಾಸರಿ ನಾಲ್ಕು ಅಥವಾ ಐದು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಚಲನಚಿತ್ರವಿದೆ ಅನುಜ್ ಜೋಶಿ ಗರ್ವಾರಲಿ ಚಲನಚಿತ್ರ ನಿರ್ದೇಶಕರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರು. ಅನೇ ಗಡ್ವಾಲಿ ಕವಿ ಸಮ್ಮೇಳನದ (ಕವನ ವಚನ ಗೋಷ್ಟಿಗಳು) ಉತ್ತರ ಖಂಡ್ ವಿವಿಧ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಘಟಿತ, ದೆಹಲಿ ಮತ್ತು ಮುಂಬೈ. ಹೆಚ್ಚಿನ ಓದಿಗಾಗಿ : * ಉಪ್ರೆತಿ,ಗಂಗಾ ದತ್ ೧೮೯೪` ಕುಮಾನ ಮತ್ತು ಗಡ್ವಾಲಿ ಅವರ ನಾಣ್ಣುನುಡಿಗಳು ಮತ್ತು ಜನಪದ ಲೋಡಿಯಾನಾ ಮೀಷನ್ ಪ್ರೆಸ್.

• ಗೋವಿಂದ್ ಚಟಕ್ - "ಗರ್ಹ್ವಾಲಿ ಭಾಷೆ", ಲೋಕ ಭಾರ್ತಿ ಪ್ರಕಾಶನ್, ಡೆಹ್ರಾಡೂನ್, ೧೯೫೯. ಅಬೋಧಬಂಧು - "ಗರ್ಹ್ವಾಲಿ ಭಾಷಾ ಕಾವಿಕಾರನ್ " ಗರ್ಹ್ವಾಲಿ ಪ್ರಕಾಶನ್, ನವದೆಹಲಿ.
• ರಜನಿ ಕುಕ್ರೆತಿ - "ಗಡ್ವಾಲಿ ಭಾಷಾ ಕಾ ವ್ಯಾಕರನ್", ವಿನ್ಸಾರ್ ಪಬ್, ಡೆಹ್ರಾಡೂನ್, ತುಮಕೂರು

ಉಲ್ಲೇಖಗಳು

1. https://www.omniglot.com