ಕೇಂದ್ರೀಯ ಪ್ರಾಯೋಜಿತ ಯೋಜನೆ

ವಿಕಿಪೀಡಿಯದಿಂದ, ಇದು ಮುಕ್ತ ಹಾಗೂ ಸ್ವತಂತ್ರ ವಿಶ್ವಕೋಶ

ಕೇಂದ್ರೀಯ ಪ್ರಾಯೋಜಿತ ಯೋಜನೆಗಳು ( ಸಿಎಸ್ಎಸ್ ) ಭಾರತದ ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರಗಳಿಂದ ಜಾರಿಗೊಳಿಸಲಾದ ಯೋಜನೆಗಳಾಗಿದ್ದು ಆದರೆ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರವು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಲಾದ ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರದ ಪಾಲನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಅಂತಹ ಯೋಜನೆಗಳ ಕೆಲವು ಉದಾಹರಣೆಗಳೆಂದರೆ ಮಹಾತ್ಮಾ ಗಾಂಧಿ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗ್ರಾಮೀಣ ಉದ್ಯೋಗ ಖಾತ್ರಿ ಕಾಯಿದೆ, ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ ಗ್ರಾಮ ಸಡಕ್ ಯೋಜನೆ ಇತ್ಯಾದಿ. [೧]

ಇತಿಹಾಸ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

ಭಾರತದ ಪಂಚವಾರ್ಷಿಕ ಯೋಜನೆಗಳ ಆಗಮನಕ್ಕೂ ಮುಂಚೆಯೇ, ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಯೋಜನೆಗಳಿಗೆ ಹಣಕಾಸು ಒದಗಿಸಲು ರಾಜ್ಯಗಳಿಗೆ ಕೇಂದ್ರದ ಸಹಾಯವನ್ನು ಒದಗಿಸುವ ಅಭ್ಯಾಸವು ರೂಢಿಯಲ್ಲಿತ್ತು. ಎರಡನೆಯ ಮಹಾಯುದ್ಧದ ನಂತರ, ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರವು ಪ್ರಾಂತೀಯ ಸರ್ಕಾರಗಳೊಂದಿಗೆ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ಹೀಗೆ ಯುದ್ಧಾನಂತರದ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಅನುದಾನ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಅನುದಾನದ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರ ಸಹಾಯವನ್ನು ಪಡೆಯಿತು. [೨]

ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಅನುದಾನಗಳನ್ನು ೧೯೫೦-೫೧ರ ವೇಳೆಗೆ ನಿಲ್ಲಿಸಲಾಯಿತು. ಆದರೆ ಗ್ರೋ ಮೋರ್ ಫುಡ್‌ನಂತಹ ಯೋಜನೆಗಳಿಗೆ ಅನುದಾನವು ಮುಂದುವರೆಯಿತು. ಮೊದಲ ಪಂಚವಾರ್ಷಿಕ ಯೋಜನೆಯ ವೇಳೆಗೆ ಹಣಕಾಸಿನ ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆಯ ನಿಖರ ಹಂಚಿಕೆಯನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸಲಾಗಿಲ್ಲವಾದ್ದರಿಂದ, ರಾಜ್ಯ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಸೂಕ್ತವಾಗಿ ಸ್ಥಾನ ಪಡೆಯಬೇಕಾದ ಅನೇಕ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಕೇಂದ್ರ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಲಾಯಿತು. [೩]

ಮೊದಲ ಯೋಜನೆಯಲ್ಲಿ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಾದ ಕೆಲವು ಯೋಜನೆಗಳು/ಯೋಜನೆಗಳ ವಿವಿಧೋದ್ದೇಶ ನದಿ ಕಣಿವೆ ಯೋಜನೆಗಳು:

  • ದಾಮೋದರ್ ಕಣಿವೆ
  • ಭಾಕ್ರಾ ನಂಗಲ್
  • ಹಿರಾಕುಡ್

ಇವುಗಳ ಜೊತೆಗೆ ಸಮುದಾಯ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಯೋಜನೆಗಳು ಮತ್ತು ವಿಶೇಷ ಸಣ್ಣ ನೀರಾವರಿ ಯೋಜನೆಗಳು, ಸ್ಥಳೀಯ ಕಾಮಗಾರಿಗಳು ಇತ್ಯಾದಿ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿತ್ತು. ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ರಾಜ್ಯಗಳಿಗೆ ಕೇಂದ್ರದ ನೆರವು ವಿತರಣೆಗೆ ಯಾವುದೇ ಸ್ಪಷ್ಟ ಮಾನದಂಡ ಇರಲಿಲ್ಲ. [೪]

ಎರಡನೇ ಪಂಚವಾರ್ಷಿಕ ಯೋಜನೆಯ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ, ಕೇಂದ್ರೀಯವಾಗಿ ಧನಸಹಾಯ ಪಡೆದ ಮತ್ತು ಯೋಜನೆಯಿಂದ ಹೊರಗಿರುವ ರಾಜ್ಯಗಳಿಂದ ಜಾರಿಗೊಳಿಸಲಾದ ಬಹುಪಾಲು ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯ ಯೋಜನೆಗಳಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಲಾಯಿತು. ಎರಡನೆಯ ಯೋಜನೆಗೆ ಕೇಂದ್ರದಿಂದ ರಾಜ್ಯಗಳಿಗೆ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳ ದೊಡ್ಡ ವರ್ಗಾವಣೆಯ ಅಗತ್ಯವಿತ್ತು. ಏಕೆಂದರೆ ಎಲ್ಲಾ ರಾಜ್ಯಗಳ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳನ್ನು ಒಟ್ಟುಗೂಡಿಸಿ ೬೦% ರಷ್ಟು ಅವಶ್ಯಕತೆಯ ಕೊರತೆಯಿದೆ ಎಂದು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿದೆ. ಮೂರನೇ ಪಂಚವಾರ್ಷಿಕ ಯೋಜನೆಯ ಸಂದರ್ಭವೂ ಇದೇ ಆಗಿತ್ತು. [೫]

ಹೀಗಾಗಿ ರಾಜ್ಯಗಳಿಗೆ ಮೊದಲ ಮೂರು ಯೋಜನೆಗಳಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರದ ನೆರವಿನ ಅಗತ್ಯತೆಗಳು, ಸಮಸ್ಯೆಗಳು, ಹಿಂದಿನ ಪ್ರಗತಿ, ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯಲ್ಲಿನ ಮಂದಗತಿ, ಪ್ರಮುಖ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗುರಿ ಸಾಧನೆಗೆ ಕೊಡುಗೆ, ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯಗಳು ತಮ್ಮ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳಿಗೆ ಜನಸಂಖ್ಯೆ, ಪ್ರದೇಶ, ಆದಾಯದ ಮಟ್ಟ ಇತ್ಯಾದಿ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳ ಕೊಡುಗೆಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ನಿರ್ಧರಿಸಲಾಯಿತು. ಪ್ರತಿಯೊಂದು ರಾಜ್ಯದ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳಲ್ಲಿನ ಅಂತರದ ಬೆಳಕಿನಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರ ಸಹಾಯದ ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸಲಾಯಿತು. [೬]

ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಸರಣ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

೧೯೬೮ ರಲ್ಲಿ, ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಮಂಡಳಿ ಸಮಿತಿಯು ಕೇಂದ್ರ ಪ್ರಾಯೋಜಿತ ಯೋಜನೆಗಳ ಮೌಲ್ಯದ ಮೇಲಿನ ಮಿತಿಯನ್ನು ರಾಜ್ಯಗಳಿಗೆ ಕೇಂದ್ರ ಯೋಜನೆ ನೆರವಿನ ೧/೬ ಭಾಗವಾಗಿ ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡಿತು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಕೇಂದ್ರ ಸಚಿವಾಲಯಗಳು ಹೊಸ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸುವುದನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿದವು ಮತ್ತುಇದು ಹಣಕಾಸಿನ ಮಿತಿಯನ್ನು ಮೀರಿಸಿದೆ. ೧೯೬೯ ರಲ್ಲಿ ಸಿಎಸ್ಎಸ್ ಸಂಖ್ಯೆಯು ೪೫ ರಿಂದ ಐದನೇ ಪಂಚವಾರ್ಷಿಕ ಯೋಜನೆಯ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ೧೯೦ಕ್ಕೆ ಏರಿತು. ಕೇಂದ್ರ ಪ್ರಾಯೋಜಿತ ಯೋಜನೆಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿನ ಪ್ರಸರಣ ಕುರಿತು ರಾಜ್ಯಗಳು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ ಟೀಕೆಗಳನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸಿ, ಆರನೇ ಪಂಚವಾರ್ಷಿಕ ಯೋಜನೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ೭೨ ಕೇಂದ್ರ ಪ್ರಾಯೋಜಿತ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ರಾಜ್ಯ ಯೋಜನೆಗಳ ಭಾಗವಾಗಿ ರಾಜ್ಯಗಳಿಗೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಲಾಯಿತು. ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ ಕೇಂದ್ರೀಯ ಉಳಿತಾಯದ ಸುಮಾರು ರೂ.೨೦೦೦ ಕೋಟಿಯನ್ನು ರಾಜ್ಯಗಳಿಗೆ ಹೆಚ್ಚುವರಿ ಬ್ಲಾಕ್ ಸಹಾಯವಾಗಿ ಆದಾಯ ಹೊಂದಾಣಿಕೆಯ ಒಟ್ಟು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಸೂತ್ರದ ಮೇಲೆ ನೀಡಲಾಗಿದೆ. [೭]

ಆ ಸಮಯದಿಂದ ಕೇಂದ್ರ ಪ್ರಾಯೋಜಿತ ಯೋಜನೆಗಳ ಪ್ರಸರಣ ಮುಂದುವರೆದಿದೆ ಮತ್ತು ಏಳನೇ ಪಂಚವಾರ್ಷಿಕ ಯೋಜನೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಈ ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರಗಳು ಮತ್ತೆ ಎತ್ತಿಹಿಡಿದವು. ಸಿಎಸ್‌ಎಸ್‌ಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ವಿವಿಧ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಪರಿಹರಿಸಲು, ಎನ್‌ಡಿಸಿ ಕೆ. ರಾಮಮೂರ್ತಿ ಅವರ ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆಯಲ್ಲಿ ತಜ್ಞರ ಗುಂಪನ್ನು ರಚಿಸಿತು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ೧೯೮೫ ರಲ್ಲಿ ಗುಂಪುಗಳ ವರದಿಯನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಿದಾಗ, ತಜ್ಞರ ಗುಂಪು ಸೂಚಿಸಿದಂತೆ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಸಿಎಸ್ಎಸ್/ಹೊಸ ಸಿಎಸ್ಎಸ್ ಅನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುವ ಮಾನದಂಡಗಳು ತುಂಬಾ ವಿಶಾಲವಾಗಿವೆ ಮತ್ತು ಮಾನದಂಡಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾದ ಪ್ರಮುಖ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ದೇಶವನ್ನು ಪೂರೈಸುವುದು ಅತ್ಯಗತ್ಯ ಎಂದು ಭಾವಿಸಲಾಗಿದೆ. . [೭]

ಅದರಂತೆ ಮಾನವ ಸಂಪನ್ಮೂಲ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಸಚಿವರಾದ ನರಸಿಂಹರಾವ್ ಅವರ ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆಯಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಸಮಿತಿಯನ್ನು ರಚಿಸಲಾಯಿತು. ಸಮಿತಿಯು ತನ್ನ ಮೊದಲ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಸಿಎಸ್ಎಸ್ ರಚನೆಗೆ ಕೆಳಗಿನ ಮಾನದಂಡಗಳನ್ನು ಅನುಮೋದಿಸಿದರು:

  • ಬಡತನ ನಿರ್ಮೂಲನೆ ಅಥವಾ ಶಿಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ ಕನಿಷ್ಠ ಮಾನದಂಡಗಳಂತಹ ಪ್ರಮುಖ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಉದ್ದೇಶದ ನೆರವೇರಿಕೆ; ಅಥವಾ
  • ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಅಥವಾ ಅಂತರ-ರಾಜ್ಯ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ; ಅಥವಾ
  • ಪ್ರೋಗ್ರಾಂ ಅಥವಾ ಸ್ಕೀಮ್ ಪೇಸ್ ಸೆಟ್ಟರ್ ಸ್ವರೂಪದಲ್ಲಿರಬೇಕು ಅಥವಾ ಪ್ರಾತ್ಯಕ್ಷಿಕೆ, ಸಮೀಕ್ಷೆ ಅಥವಾ ಸಂಶೋಧನೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿರಬೇಕು.

ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು, ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯ ಯೋಜನೆಗಳು ಅಂದರೆ ಬಡತನ ವಿರೋಧಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು, ಗ್ರಾಮೀಣ ನೀರು ಸರಬರಾಜು, ಕುಟುಂಬ ಕಲ್ಯಾಣ ಮತ್ತು ಮಾನವ ಸಂಪನ್ಮೂಲ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸಲು ಉದ್ದೇಶಿಸಿರುವ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಗಳು ಮತ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಶಿಕ್ಷಣದಂತಹ ಜೀವನದ ಗುಣಮಟ್ಟದ ಸುಧಾರಣೆಯನ್ನು ಸಿಎಸ್ಎಸ್ ಆಗಿ ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ಹೆಚ್ಚಿನ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಇತರ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ರಾಜ್ಯ ಯೋಜನೆಗಳಿಗೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಲು ಪರಿಗಣಿಸಬಹುದು. [೭]

ರಾಜ್ಯ ಯೋಜನೆಗಳ ವರ್ಗಾವಣೆ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

ನರಸಿಂಹರಾವ್ ಸಮಿತಿಯು ಸಿಎಸ್ಎಸ್ ಧಾರಣ, ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸುವ ವಿಧಾನದ ಬಗ್ಗೆ ತನ್ನ ಮೊದಲ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡಿದ ಮಾರ್ಗಸೂಚಿಗಳ ಬೆಳಕಿನಲ್ಲಿ ವಿವರಗಳನ್ನು ಕೆಲಸ ಮಾಡಲು ಯೋಜನಾ ಆಯೋಗದ ಅಂದಿನ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿ ಜೆಎಸ್ ಬೈಜಾಲ್ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ಗುಂಪನ್ನು ರಚಿಸಿತು. ವರ್ಗಾವಣೆ ಮಾಡಲು ಉದ್ದೇಶಿಸಿರುವ ಯೋಜನೆಗೆ ಯೋಜನೆಗಳು ಮತ್ತು ವೆಚ್ಚಗಳ ಹಂಚಿಕೆಯಾಗಿದೆ. [೭]

ಗುಂಪು ಈಶಾನ್ಯ ಕೌನ್ಸಿಲ್ (NEC), ಬುಡಕಟ್ಟು ಪ್ರದೇಶ ಯೋಜನೆ, ಗಡಿ ಪ್ರದೇಶ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಮತ್ತು ಹಿಲ್ ಏರಿಯಾ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ಸಿಎಸ್ಎಸ್ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯಿಂದ ಕೈಬಿಡಲು ನಿರ್ಧರಿಸಿದೆ. ವಿಲೀನ, ಕಳೆ ಕಿತ್ತಲು ಮತ್ತು ಬೀಳಿಸಿದ ನಂತರ ಒಟ್ಟು ಸಿಎಸ್ಎಸ್ ೨೩೩ಕ್ಕೆ ಬಂದಿತು [೮]

ನರಸಿಂಹರಾವ್ ಸಮಿತಿಯ ಶಿಫಾರಸುಗಳನ್ನು ೧೯೮೮ರಲ್ಲಿ ಸಲ್ಲಿಸಲಾಯಿತು ಮತ್ತು ಏಳನೇ ಪಂಚವಾರ್ಷಿಕ ಯೋಜನೆಯ ಸಂಯೋಜಿತ ರೂ.೧,೨೬೦.೭೫ ವೆಚ್ಚದೊಂದಿಗೆ ೧೧೩ ಸಿಎಸ್ಎಸ್ ಅನ್ನು ರಾಜ್ಯಗಳಿಗೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಲು ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡಿತು. [೭]

ಜನವರಿ, ೧೯೯೭ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ೪೭ನೇ ಎನ್‌ಡಿಸಿ ಸಭೆಯಲ್ಲಿ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಿಎಸ್‌ಎಸ್ ಅನ್ನು ರಾಜ್ಯಗಳಿಗೆ ವರ್ಗಾಯಿಸುವ ವಿಷಯವು ಮತ್ತೆ ಚರ್ಚೆಗೆ ಬಂದಿತು. ಒಂಬತ್ತನೇ ಪಂಚವಾರ್ಷಿಕ ಯೋಜನೆಗೆ ಕರಡು ವಿಧಾನವನ್ನು ಚರ್ಚಿಸುವಾಗ, ಹಲವಾರು ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಗಳು (ಪಂಜಾಬ್, ದೆಹಲಿ, ತ್ರಿಪುರಾ, ಯುಪಿ, ಹರಿಯಾಣ) ನಿಧಿಯ ಜೊತೆಗೆ ಸಿಎಸ್‌ಎಸ್ ಅನ್ನು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ರಾಜ್ಯಗಳ ವ್ಯಾಪ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಬರುವ ಆ ವಲಯಗಳಿಗೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಬಹುದು ಎಂದು ಬಯಸಿದ್ದರು. [೭]

ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

ಒಂಬತ್ತನೇ ಪಂಚವಾರ್ಷಿಕ ಯೋಜನೆಯ ಕೊನೆಯ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ, ಒಟ್ಟು ಯೋಜನೆಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ೩೬೦ಕ್ಕೆ ಏರಿತು. ಇದು ಕೇಂದ್ರದ ಸಹಾಯದ ಸುಮಾರು ೬೦% ರಷ್ಟಿದೆ. ಬಡ ರಾಜ್ಯಗಳಿಗೆ ಹೋಲಿಸಿದರೆ ಉತ್ತಮ ಸಂಪನ್ಮೂಲ ಹೊಂದಾಣಿಕೆ ಮತ್ತು ಅನುಷ್ಠಾನ ಸಾಮರ್ಥ್ಯಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವುದರಿಂದ ಉತ್ತಮ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿರುವ ರಾಜ್ಯಗಳು ಸಿಎಸ್ಎಸ್ ಮೂಲಕ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರಯೋಜನ ಪಡೆಯುತ್ತಿವೆ ಎಂದು ಎನ್‍ಡಿಸಿ ಗಮನಿಸಿದೆ. [೭]

ಹೀಗಾಗಿ, ಯೋಜನಾ ಆಯೋಗವು ಹತ್ತನೇ ಪಂಚವಾರ್ಷಿಕ ಯೋಜನೆಯ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಶೂನ್ಯ ಆಧಾರಿತ ಬಜೆಟ್ (ZBB) ವ್ಯಾಯಾಮವನ್ನು ಕೈಗೊಂಡಿತು ಮತ್ತು ೪೮ ಯೋಜನೆಗಳಲ್ಲಿ ಕಳೆ ತೆಗೆಯಲು, ೧೬೧ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು, ೫೩ ಯೋಜನೆಗಳಲ್ಲಿ ವಿಲೀನಗೊಳಿಸಿ ಮತ್ತು ಉಳಿದ ೧೩೫ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ೧೮೮ ಸಿಎಸ್ಎಸ್ ನಿಂದ ಹತ್ತನೇ ಯೋಜನೆಗೆ ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡಿತು. [೭]

೧೯೯೯ರಲ್ಲಿ ಎನ್‍ಡಿಸಿಯ ೪೮ನೇ ಸಭೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಸಿಎಸ್ಎಸ್ ವರ್ಗಾವಣೆಯ ವಿಷಯದ ಬಗ್ಗೆ ಇನ್ನೂ ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯವಿತ್ತು. ಈ ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯವು ರಾಜ್ಯಗಳ ನಡುವೆ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಒಂದು ಕಡೆ ರಾಜ್ಯಗಳ ನಡುವೆ ಮತ್ತು ಇನ್ನೊಂದು ಕಡೆ ಕೇಂದ್ರ ಸಚಿವಾಲಯಗಳು/ಇಲಾಖೆಗಳ ನಡುವೆಯೂ ಇತ್ತು. [೭]

ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯವು ಕೇವಲ ಯೋಜನೆಗಳ ಆಯ್ಕೆಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿಲ್ಲ ಆದರೆ ಅವುಗಳನ್ನು ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ಹೇಗೆ ಕಾರ್ಯಗತಗೊಳಿಸಬೇಕು ಎಂಬುದಕ್ಕೂ ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ. ಈ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳ ಕೆಲವು ಉದಾಹರಣೆಗಳು ಹೀಗಿವೆ:

  • ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶದ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯವರು ಸಹಕಾರಿ ಫೆಡರಲಿಸಂನ ನಿಜವಾದ ಉತ್ಸಾಹದಲ್ಲಿ ರಾಜ್ಯಗಳಿಗೆ ಹಣವನ್ನು ವರ್ಗಾಯಿಸುವುದರೊಂದಿಗೆ ಎಲ್ಲಾ ಸಿಎಸ್ಎಸ್ ಅನ್ನು ರದ್ದುಗೊಳಿಸುವಂತೆ ಸಲಹೆ ನೀಡಿದರು.
  • ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರವು ೧೦೦% ಸಿಎಸ್ಎಸ್‍ಗೆ ಹಣಕಾಸು ಒದಗಿಸಬೇಕು ಎಂದು ಅರುಣಾಚಲ ಪ್ರದೇಶದ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿದರು.
  • ಇತರ ಈಶಾನ್ಯ ರಾಜ್ಯಗಳ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಗಳು ಸಿಎಸ್ಎಸ್ ಮತ್ತು ಇತರ ಕೆಲವು ಪ್ರಮುಖ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣ ನಿಧಿಯೊಂದಿಗೆ ರಾಜ್ಯಗಳಿಗೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಲು ಸೂಚಿಸಿದರು.

ಹೀಗಾಗಿ, ೫೧ನೇ ಎನ್‌ಡಿಸಿ ಸಭೆಯ ಶಿಫಾರಸಿನ ಮೇರೆಗೆ ಯೋಜನಾ ಆಯೋಗವು ಅಕ್ಟೋಬರ್ ೨೦೦೫ ರಲ್ಲಿ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ಮಾಜಿ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿ ಅರವಿಂದ್ ವರ್ಮಾ ಅವರ ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆಯಲ್ಲಿ ಸಚಿವಾಲಯಗಳು/ ಇಲಾಖೆಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಮಾಲೋಚಿಸಿ ಸಿಎಸ್ಎಸ್ ಅನ್ನು ಪುನರ್ ರಚಿಸಲು ಕಾಂಕ್ರೀಟ್ ಪ್ರಸ್ತಾವನೆಗಳನ್ನು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಲು ತಜ್ಞರ ಗುಂಪನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವುದರ ಮೂಲಕ ಕಳವಳ ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸಿದ್ದಾರೆ. [೭]

ಸರಕುಗಳ ವಿತರಣೆ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

ಕೇಂದ್ರ ಪ್ರಾಯೋಜಿತ ಯೋಜನೆಗಳ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಭಾರತ ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರವು ಇಂದಿರಾ ಆವಾಸ್ ಯೋಜನೆ ಮುಂತಾದ ಕಲ್ಯಾಣ ರಾಜ್ಯ ಯೋಜನೆಗಳಿಗೆ ಮಾರ್ಗಸೂಚಿಗಳನ್ನು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿ ಮತ್ತು ಹಣವನ್ನು ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರವಿಲ್ಲದೆ ಬಿಪಿಎಲ್ ಭಾರತೀಯರಿಗೆ ತಲುಪಿಸುವ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳದೆಯೇ ಮಂಜೂರು ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಯಾವುದೇ ಭಾರತೀಯರು ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟ ಸಚಿವಾಲಯ ಅಥವಾ ಸರ್ಕಾರದ ಇಲಾಖೆಗೆ ದೂರು ಸಲ್ಲಿಸಿದರೆ, ಕೇಂದ್ರೀಕೃತ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಕುಂದುಕೊರತೆ ಪರಿಹಾರ ಮತ್ತು ಮಾನಿಟರಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ (CPGRAMS) ಮೂಲಕ ಭಾರತದ, ಸಂಬಂಧಿತ ಸಚಿವಾಲಯ ಅಥವಾ ಇಲಾಖೆಯು "ವಿಷಯವು ಈ ಸಚಿವಾಲಯದ ವ್ಯಾಪ್ತಿಗೆ ಬರುವುದಿಲ್ಲ" ಎಂದು ಹೇಳುವ ಮೂಲಕ, ಸಂಬಂಧಪಟ್ಟ ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ರವಾನಿಸುವ ಮೂಲಕ ಪ್ರಕರಣವನ್ನು ಮುಕ್ತಾಯಗೊಳಿಸಿತು. ನವೆಂಬರ್ ೨೬, ೨೦೧೪ರಂದು ಪ್ರೆಸ್ ಟ್ರಸ್ಟ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ ಸುದ್ದಿಯ ಪ್ರಕಾರ, ಕೇಂದ್ರೀಕೃತ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಕುಂದುಕೊರತೆ ಮತ್ತು ಮಾನಿಟರಿಂಗ್ ಸಿಸ್ಟಮ್ (CPGRAMS) ಮತ್ತು ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿಗಳ ಕಚೇರಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ತಿಂಗಳು ಸರಾಸರಿ ೪೨,೦೦೦ ಕುಂದುಕೊರತೆಗಳನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ. [೯]

ವರ್ಮಾ ಸಮಿತಿ ವರದಿ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

೫೧ ನೇ ಎನ್‌ಡಿಸಿ ಸಭೆಯ ಶಿಫಾರಸಿನ ಮೇರೆಗೆ ರಚಿಸಲಾದ ವರ್ಮಾ ಸಮಿತಿಯು ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್, ೨೦೦೬ ರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ವರದಿಯನ್ನು ಸಲ್ಲಿಸಿತು. ವರದಿಯು ಈ ಕೆಳಗಿನ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡಿದೆ:

  • ಪೂರ್ಣ ಯೋಜನಾ ಆಯೋಗದ ಅನುಮೋದನೆಯೊಂದಿಗೆ ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಮಾಲೋಚಿಸಿ ಮಾತ್ರ ಹೊಸ ಸಿಎಸ್ಎಸ್ ಅನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಬೇಕು.
  • ಯೋಜನಾ ಆಯೋಗವು ರಾಜ್ಯಗಳೊಂದಿಗೆ ಸಮಾಲೋಚಿಸಿ ಕನಿಷ್ಠ ಐದು ವರ್ಷಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ಶೂನ್ಯ ಆಧಾರಿತ ಬಜೆಟ್ ವ್ಯಾಯಾಮವನ್ನು ಕೈಗೊಳ್ಳಬೇಕು.
  • ವಾರ್ಷಿಕ ವೆಚ್ಚವು ರೂಪಾಯಿ ೩೦೦ ಕೋಟಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಿದ್ದರೆ ಮಾತ್ರ ಹೊಸ ಸಿಎಸ್ಎಸ್ ಅನ್ನು ಅನುಮೋದಿಸಬೇಕು. ರೂ.೩೦೦ಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಇರುವ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಸಿಎಸ್ಎಸ್ ಕೋಟಿ ವಾರ್ಷಿಕ ವೆಚ್ಚವನ್ನು ೩೧ ಮಾರ್ಚ್ ೨೦೦೭ರೊಳಗೆ ಕಡಿತಗೊಳಿಸಬೇಕು ಮತ್ತು ಸಾಮಾನ್ಯ ಕೇಂದ್ರ ಸಹಾಯ ಮಾರ್ಗದ ಮೂಲಕ ಮೊತ್ತವನ್ನು ರಾಜ್ಯಗಳಿಗೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಬೇಕು.
  • ಯೋಜನಾ ಆಯೋಗವು ಟರ್ಮಿನಲ್ ದಿನಾಂಕಗಳು, ಉದ್ದೇಶಿತ ಫಲಿತಾಂಶಗಳು ಮತ್ತು ಎಲ್ಲಾ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಸಿಎಸ್ಎಸ್ ಗಾಗಿ ಫಲಿತಾಂಶ ಮಾಪನ ತಂತ್ರವನ್ನು ಸೂಚಿಸಬೇಕು. ಎಲ್ಲಾ ಹೊಸ ಸಿಎಸ್ಎಸ್ ಪ್ರಾರಂಭ ಮತ್ತು ಮುಕ್ತಾಯ ದಿನಾಂಕಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರಬೇಕು ಮತ್ತು ನಿರ್ದಿಷ್ಟಪಡಿಸಿದ ಮುಚ್ಚುವಿಕೆಯ ದಿನಾಂಕದ ಅನುಪಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿ, ಆ ಯೋಜನೆ ಅವಧಿಯ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ಮುಕ್ತಾಯವಾಗುತ್ತದೆ. ಟರ್ಮಿನಲ್ ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆಗಳ ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು CSS ಮುಕ್ತಾಯದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರ ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರಗಳು ತಿಳಿಸಬೇಕು.
  • ಎಲ್ಲಾ ಸಿಎಸ್ಎಸ್ ನಿಧಿಗಳನ್ನು ರಾಜ್ಯ ಬಜೆಟ್ ಮೂಲಕ ರವಾನಿಸಬೇಕು. ಪ್ರಾಯೋಗಿಕತೆಯ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ, ಕೇಂದ್ರ ಬಿಡುಗಡೆಗಳ ನಿರೀಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ರಾಜ್ಯಗಳು ನಿಬಂಧನೆಗಳನ್ನು ಮಾಡಬೇಕು.
  • ರಾಜ್ಯ ಬಜೆಟ್ ಮೂಲಕ ವರ್ಗಾಯಿಸದ ಯಾವುದೇ ಹಣವನ್ನು ಭಾರತೀಯ ಅಡಿಟ್ ಮತ್ತು ಅಕೌಂಟ್ಸ್ ಡಿಪಾರ್ಟ್ಮೆಂಟ್ನಿಂದ ವಾರ್ಷಿಕ ಖರ್ಚು ಪ್ರಮಾಣೀಕರಣಕ್ಕೆ ಒಳಪಟ್ಟಿರಬೇಕು.ಈ ಎಲ್ಲವನ್ನು ಸಿಎಸ್ಎಸ್ ನಂತೆ ರಾಜ್ಯ ಬಜೆಟ್ ಮೂಲಕ ಹಣವನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ.

ಹನ್ನೊಂದನೇ ಪಂಚವಾರ್ಷಿಕ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸುವಾಗ ಯೋಜನಾ ಆಯೋಗವು ವರದಿಯನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸಿದೆ. [೭]

ಪ್ರಸ್ತುತ ಸನ್ನಿವೇಶ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

ಸಿಎಸ್ಎಸ್ ನ ಪ್ರಸರಣ, ಟಾಪ್ ಡೌನ್ ವಿಧಾನ, ಸ್ಥಳೀಯ ಅವಶ್ಯಕತೆಗಳಿಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ರೂಪಿಸಲು ರಾಜ್ಯಗಳಿಗೆ ನಮ್ಯತೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸುವುದು, ನಿಧಿಯ ಹರಿವು, ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆ, ಜಾರಿಗೊಳಿಸುವಿಕೆ, ಅನುಷ್ಠಾನ, PRI ಗಳ ಒಳಗೊಳ್ಳುವಿಕೆ ಇತ್ಯಾದಿಗಳು ಇಂದಿಗೂ ಪ್ರಸ್ತುತ ವಿಷಯಗಳಾಗಿವೆ ಮತ್ತು ಈ ಕೆಲವು ಕಾಳಜಿಗಳನ್ನು ಪರಿಹರಿಸಲು ಯೋಜನಾ ಆಯೋಗವು ಬಿಕೆ ಚತುರ್ವೇದಿ, ಯೋಜನಾ ಆಯೋಗದ ಅಧ್ಯಕ್ಷರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಒಂದು ಉಪ-ಸಮಿತಿಯನ್ನು ರಚಿಸಿದೆ. ಅದರ ನಮ್ಯತೆ, ಪ್ರಮಾಣ ಮತ್ತು ದಕ್ಷತೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಸಿಎಸ್ಎಸ್ ನ ಪುನರ್ರಚನೆಯನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಲು, ದಿನಾಂಕ ೫ ಏಪ್ರಿಲ್ ೨೦೧೧, ಆದೇಶ ಸಂಖ್ಯೆ: M-12043/4/2011-PC. [೭]

ಜೂನ್ ೨೦, ೨೦೧೩ ರಂದು ಯೋಜನಾ ಆಯೋಗವು ಕೇಂದ್ರ ಪ್ರಾಯೋಜಿತ ಯೋಜನೆಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ವಿಲೀನಗೊಳಿಸುವ ಮೂಲಕ ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ , ಇದರಿಂದಾಗಿ ಒಟ್ಟು ೬೬ ಕೇಂದ್ರ ಪ್ರಾಯೋಜಿತ ಯೋಜನೆಗಳು ಎಂದು ಘೋಷಿಸಿತು. [೧೦]

ಪರಿಸ್ಥಿತಿಶಿವರಾಜಸಿಂಗ್ ಚೌಹಾಣ್ ನೇತೃತ್ವದ ಸಿಎಂ ಸಮಿತಿಯ ವರದಿ ಬಳಿಕ ೬೬ ರಿಂದ ೨೮ ರವರೆಗಿನ ಕೇಂದ್ರ ಪ್ರಾಯೋಜಿತ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರ ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಿದೆ. ೧೦ ಯೋಜನೆಗಳಿಗೆ ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರದಿಂದ ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಹಣ ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ೧೭ ಕೇಂದ್ರ ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರದ ನಡುವೆ ೬೦:೪೦ ರ ಅನುಪಾತದಲ್ಲಿ ಹಣವನ್ನು ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. [೧೧] ಹದಿನಾಲ್ಕನೇ ಹಣಕಾಸು ಆಯೋಗವು ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡಿದ ಹೆಚ್ಚಿನ ನಿಧಿಯ ಹಂಚಿಕೆಯ ಕಾರಣದಿಂದಾಗಿ ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರದ ಹಣಕಾಸಿನ ಸ್ಥಳವನ್ನು ಕಡಿತಗೊಳಿಸುವುದರಿಂದ ಸ್ಕೀಮ್ಯಾಟಿಕ್ ಅನುದಾನದಲ್ಲಿನ ಕಡಿತವು ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಬಲವಾಗಿ ಪರಿಣಮಿಸಿತು. [೧೨] ಸರ್ಕಾರವು ಕೇಂದ್ರೀಯ ಬೆಂಬಲದಿಂದ ೩೯ ಕೇಂದ್ರೀಯ ಪ್ರಾಯೋಜಿತ ಯೋಜನೆಗಳನ್ನು (CSS) ಡಿಲಿಂಕ್ ಮಾಡಿದೆ ಅಥವಾ ಕೈಬಿಟ್ಟಿದೆ ಮತ್ತು ೨೪ ಸಿಎಸ್ಎಸ್ ನಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರದ ಕೊಡುಗೆ ಪಾಲನ್ನು ೯೦-೮೦ ಪ್ರತಿಶತದಿಂದ ೫೦-೬೦ ಪ್ರತಿಶತಕ್ಕೆ ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಿದೆ ಎಂದು ಶರ್ಮಾ ಮತ್ತು ಸ್ವೀಂಡನ್ ತೋರಿಸುತ್ತಾರೆ. [೧೩] ಆದಾಗ್ಯೂ, ಈ ಅನುದಾನಗಳು ರಾಜಕೀಯ ಕುಶಲತೆಗೆ ಈಡಾಗಿರುವುದರಿಂದ ಸ್ಕೀಮ್ಯಾಟಿಕ್ ಅನುದಾನಗಳ ಕಡಿತವು ಮರೆಮಾಚುವಲ್ಲಿ ಒಂದು ವರವಾಗಿದೆ. ಚಂಚಲ್ ಕುಮಾರ್ ಶರ್ಮಾ ಅವರ ಇತ್ತೀಚಿನ ಸಂಶೋಧನೆಯು ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರಗಳು (ಒಂದು ಪಕ್ಷ ಬಹುಮತ ಅಥವಾ ಬಹು-ಪಕ್ಷದ ಸಮ್ಮಿಶ್ರಗಳು) ಈ ವಿವೇಚನೆಯ ಅನುದಾನವನ್ನು ಹಂದಿಯ ಬ್ಯಾರೆಲ್ ರಾಜಕೀಯ ಅಥವಾ ವಿತರಣಾ ರಾಜಕೀಯವನ್ನು (ರಾಜಕೀಯ ಗುರಿಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸಲು ಅನುದಾನವನ್ನು ಬಳಸುವುದು) ಆಡಲು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದಾದ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಎಂದು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. [೧೪]

ಉಲ್ಲೇಖಗಳು[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

  1. ↑ "Faster, Sustainable, and More Inclusive Growth. An approach to the 12th Five Year Plan" (PDF). Planning Commission of India. Planning Commission (India), Government of India. Retrieved 15 Dec 2013.
  2. ↑ "Report of the committee on restructuring of Centrally Sponsored Schemes (CSS), Chapter A II". Planning Commission of India. Planning Commission (India), Government of India. Retrieved 15 Dec 2013.
  3. ↑ "Report of the committee on restructuring of Centrally Sponsored Schemes (CSS), Chapter A II". Planning Commission of India. Planning Commission (India), Government of India. Retrieved 15 Dec 2013."Report of the committee on restructuring of Centrally Sponsored Schemes (CSS), Chapter A II". Planning Commission of India. Planning Commission (India), Government of India. Retrieved 15 Dec 2013.
  4. ↑ "Report of the committee on restructuring of Centrally Sponsored Schemes (CSS), Chapter A II". Planning Commission of India. Planning Commission (India), Government of India. Retrieved 15 Dec 2013."Report of the committee on restructuring of Centrally Sponsored Schemes (CSS), Chapter A II". Planning Commission of India. Planning Commission (India), Government of India. Retrieved 15 Dec 2013.
  5. ↑ "Report of the committee on restructuring of Centrally Sponsored Schemes (CSS), Chapter A II". Planning Commission of India. Planning Commission (India), Government of India. Retrieved 15 Dec 2013."Report of the committee on restructuring of Centrally Sponsored Schemes (CSS), Chapter A II". Planning Commission of India. Planning Commission (India), Government of India. Retrieved 15 Dec 2013.
  6. ↑ "Report of the committee on restructuring of Centrally Sponsored Schemes (CSS), Chapter A II". Planning Commission of India. Planning Commission (India), Government of India. Retrieved 15 Dec 2013."Report of the committee on restructuring of Centrally Sponsored Schemes (CSS), Chapter A II". Planning Commission of India. Planning Commission (India), Government of India. Retrieved 15 Dec 2013.
  7. ↑ ೭.೦೦ ೭.೦೧ ೭.೦೨ ೭.೦೩ ೭.೦೪ ೭.೦೫ ೭.೦೬ ೭.೦೭ ೭.೦೮ ೭.೦೯ ೭.೧೦ ೭.೧೧ "Report of the committee on restructuring of Centrally Sponsored Schemes (CSS), Chapter A II". Planning Commission of India. Planning Commission (India), Government of India. Retrieved 15 Dec 2013."Report of the committee on restructuring of Centrally Sponsored Schemes (CSS), Chapter A II". Planning Commission of India. Planning Commission (India), Government of India. Retrieved 15 Dec 2013.
  8. ↑ "Report of the committee on restructuring of Centrally Sponsored Schemes (CSS), Chapter A II". Planning Commission of India. Planning Commission (India), Government of India. Retrieved 15 Dec 2013."Report of the committee on restructuring of Centrally Sponsored Schemes (CSS), Chapter A II". Planning Commission of India. Planning Commission (India), Government of India. Retrieved 15 Dec 2013.
  9. ↑ "About 1.92 lakh public grievances pending: Govt". November 26, 2014.
  10. ↑ "Govt Approves Merger Of Centrally Sponsored Schemes To 66". tehelka.com. Archived from the original on 15 December 2013. Retrieved 15 Dec 2013.
  11. ↑ Prasanta Sahu (November 9, 2015). "Centrally-sponsored schemes to be reduced to 27 from 72". Financial Express.
  12. ↑ Sharma, Chanchal Kumar; Swenden, Wilfred (2018). "Modi-fying Indian Federalism? Center-State Relations Under Modi's Tenure as Prime Minister". Indian Politics & Policy. 1 (1). doi:10.18278/inpp.1.1.4.
  13. ↑ Sharma, Chanchal Kumar; Swenden, Wilfred (2018). "Modi-fying Indian Federalism? Center-State Relations Under Modi's Tenure as Prime Minister". Indian Politics & Policy. 1 (1). doi:10.18278/inpp.1.1.4.
  14. ↑ Sharma, Chanchal Kumar (2017). "A situational theory of pork-barrel politics: The shifting logic of discretionary allocations in India". India Review. 16 (1): 14–41. doi:10.1080/14736489.2017.1279922. ISSN 1473-6489.
"https://kn.wikipedia.org/w/index.php?title=ಕೇಂದ್ರೀಯ_ಪ್ರಾಯೋಜಿತ_ಯೋಜನೆ&oldid=1189550" ಇಂದ ಪಡೆಯಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ