ಆಗ್ರಾ ಕೋಟೆ

ಆಗ್ರಾ ಕೋಟೆ
ಆಗ್ರಾ ಕೋಟೆ
ಸ್ಥಳ	ಆಗ್ರಾ, ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ, ಭಾರತ
ಪ್ರದೇಶ	೯೪ ಎಕರೆ
ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಶೈಲಿ	ಮೊಘಲ್

ಆಗ್ರಾ ಕೋಟೆ ಆಗ್ರಾ ನಗರದಲ್ಲಿನ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಕೋಟೆ. ಇದನ್ನು ಆಗ್ರಾದ ಕೆಂಪು ಕೋಟೆ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಮೊಘಲ್ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಹುಮಾಯೂನ್ ಈ ಕೋಟೆಯಲ್ಲಿ ಪಟ್ಟಾಭಿಷಿಕ್ತನಾದ. ನಂತರ ಇದನ್ನು ಮೊಘಲ್ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಅಕ್ಬರ್ ೧೫೬೫ ರಲ್ಲಿ ನವೀಕರಿಸಿದ. ಇಂದಿನ ರಚನೆಯು ೧೫೭೩ ರಲ್ಲಿ ಪೂರ್ಣಗೊಂಡಿತು. ಇದು ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿದ್ದಾಗ ೧೬೩೮ ರವರೆಗೆ ಮೊಘಲ್ ರಾಜವಂಶದ ಆಡಳಿತಗಾರರ ಮುಖ್ಯ ನಿವಾಸವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಿತು. ಇದನ್ನು "ಲಾಲ್-ಕಿಲಾ" ಅಥವಾ "ಕಿಲಾ-ಇ-ಅಕ್ಬರಿ" ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು.^[೧] ಬ್ರಿಟಿಷರಿಂದ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಮೊದಲು ಅದನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡ ಕೊನೆಯ ಭಾರತೀಯ ಆಡಳಿತಗಾರರು ಮರಾಠರು. ೧೯೮೩ ರಲ್ಲಿ, ಆಗ್ರಾ ಕೋಟೆಯನ್ನು ಮೊಘಲ್ ರಾಜವಂಶದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಅದರ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯಿಂದಾಗಿ ಯುನೆಸ್ಕೋ ವಿಶ್ವ ಪರಂಪರೆಯ ತಾಣ ಎಂದು ಕೆತ್ತಲಾಗಿದೆ.^[೨] ಇದು ತಾಜ್ ಮಹಲ್‌ನಿಂದ ಸುಮಾರು ೨ ಕಿ.ಮೀ ವಾಯುವ್ಯದಲ್ಲಿದೆ. ನಂತರ ಇದನ್ನು ಷಾ ಜಹಾನ್ ನವೀಕರಿಸಿದರು.

ಆಗ್ರಾದ ಉಳಿದ ಭಾಗಗಳಂತೆ ಘಜ್ನಿಯ ಮಹಮದ್ ಆಕ್ರಮಣಕ್ಕೆ ಮುಂಚಿನ ಆಗ್ರಾ ಕೋಟೆಯ ಇತಿಹಾಸವು ಅಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿದೆ. ಆದಾಗ್ಯೂ ೧೫ ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಚೌಹಾಣ್ ರಜಪೂತ್‌ರು ಇದನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡರು. ಇದಾದ ಕೆಲವೇ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಸಿಕಂದರ್ ಖಾನ್ ಲೋಡಿ (ಕ್ರಿಸ್ತಶಕ ೧೪೮೭-೧೫೧೭) ತನ್ನ ರಾಜಧಾನಿಯನ್ನು ದೆಹಲಿಯಿಂದ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಿದಾಗ ಆಗ್ರಾವು ರಾಜಧಾನಿಯ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿತು ಮತ್ತು ಆಗ್ರಾದಲ್ಲಿ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಕೋಟೆಯಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಕಟ್ಟಡಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು. ಮೊದಲ ಪಾಣಿಪತ್ ಯುದ್ಧದ ನಂತರ (ಕ್ರಿಸ್ತಶಕ ೧೫೨೬) ಮೊಘಲರು ಕೋಟೆಯನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡರು ಮತ್ತು ಅದರಿಂದ ಆಳ್ವಿಕೆ ನಡೆಸಿದರು. ಅಕ್ಬರನ (ಕ್ರಿಸ್ತಶಕ ೧೫೫೬-೧೬೦೫) ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಈ ಕೋಟೆಗೆ ಪ್ರಸ್ತುತ ನೋಟವನ್ನು ನೀಡಲಾಯಿತು. ನಂತರ, ಈ ಕೋಟೆಯು ೧೩ ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಭಾರತ್‌ಪುರ ಜಾಟ್‌ಗಳು ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿತ್ತು.

ಇತಿಹಾಸ

೧೫೨೬ ರಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಪಾಣಿಪತ್ ಕದನದ ನಂತರ, ಬಾಬರ್ ಇಬ್ರಾಹಿಂ ಲೋದಿಯ ಅರಮನೆಯ ಕೋಟೆಯಲ್ಲಿ ತಂಗಿದನು. ನಂತರ ಅವರು ಅದರಲ್ಲಿ ಬಾವೊಲಿಯನ್ನು(ಹೆಜ್ಜೆ ಬಾವಿ) ನಿರ್ಮಿಸಿದರು. ಅವನ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿ ಹುಮಾಯೂನ್ ೧೫೩೦ ರಲ್ಲಿ ಕೋಟೆಯಲ್ಲಿ ಪಟ್ಟಾಭಿಷಿಕ್ತನಾದನು. ೧೫೪೦ ರಲ್ಲಿ ಶೇರ್ ಶಾ ಸೂರಿ ಬಿಲ್ಗ್ರಾಮ್‌ನಲ್ಲಿ ಅವನನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದನು. ೧೫೫೫ ರಲ್ಲಿ ಹುಮಾಯೂನ್ ಅದನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವವರೆಗೂ ಕೋಟೆಯು ಸೂರಿಗಳ ಬಳಿ ಇತ್ತು. ಆದಿಲ್ ಶಾ ಸೂರಿಯ ಜನರಲ್ ಹೇಮು, ೧೫೫೬ ರಲ್ಲಿ ಆಗ್ರಾವನ್ನು ಪುನಃ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡರು ಮತ್ತು ದೆಹಲಿಗೆ ಪಲಾಯನ ಮಾಡುವ ಗವರ್ನರ್ ಅನ್ನು ಹಿಂಬಾಲಿಸಿ ಅಲ್ಲಿ ಅವರು ತುಘಲಕಾಬಾದ್ ಕದನದಲ್ಲಿ ಮೊಘಲರನ್ನು ಭೇಟಿಯಾದರು.^[೩]

ಅದರ ಕೇಂದ್ರ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಅರಿತುಕೊಂಡ ಅಕ್ಬರ್ ಇದನ್ನು ತನ್ನ ರಾಜಧಾನಿಯನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡನು ಮತ್ತು ೧೫೫೮ ರಲ್ಲಿ ಆಗ್ರಾಕ್ಕೆ ಬಂದನು. ಅವನ ಇತಿಹಾಸಕಾರ ಅಬುಲ್ ಫಜಲ್, ಇದು 'ಬಾದಲ್ಗಢ' ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಇಟ್ಟಿಗೆ ಕೋಟೆ ಎಂದು ದಾಖಲಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಪಾಳುಬಿದ್ದ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿದ್ದ ಇದನ್ನು ಅಕ್ಬರ್ ರಾಜಸ್ಥಾನದ ದೌಲ್ಪುರ್ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಬರೌಲಿ ಪ್ರದೇಶದಿಂದ ಕೆಂಪು ಮರಳುಗಲ್ಲಿನಿಂದ ಮರುನಿರ್ಮಿಸಿದನು.^[೪]ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಿಗಳು ಅಡಿಪಾಯವನ್ನು ಹಾಕಿ ಬಾಹ್ಯ ಮೇಲ್ಮೈಗಳಲ್ಲಿ ಮರಳುಗಲ್ಲಿನೊಂದಿಗೆ ಒಳಭಾಗದಲ್ಲಿ ಇಟ್ಟಿಗೆಗಳಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು. ಸುಮಾರು ೪೦೦೦ ಬಿಲ್ಡರ್‌ಗಳು ಎಂಟು ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಪ್ರತಿದಿನ ಅದರಲ್ಲಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿ ೧೫೭೩ ರಲ್ಲಿ ಅದನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಿದರು.^[೫]^[೬] ಅಕ್ಬರನ ಮೊಮ್ಮಗ ಷಹ ಜಹಾನ್‌ನ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ, ಕೋಟೆ ತನ್ನ ಪ್ರಸ್ತುತ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿತು. ಷಹ ಜಹಾನ್ ತನ್ನ ಪತ್ನಿ ಮುಮ್ತಾಜ್‌ಳ ನೆನಪಿಗಾಗಿ ತಾಜ್ ಮಹಲ್ ಅನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದನು. ಅವನ ಅಜ್ಜನಂತಲ್ಲದೆ, ಷಹಜಹಾನ್ ಬಿಳಿ ಅಮೃತಶಿಲೆಯಿಂದ ಮಾಡಿದ ಕಟ್ಟಡಗಳನ್ನು ಹೊಂದಲು ಒಲವು ತೋರಿದನು. ಔರಂಗಜೇಬ್ ತನ್ನ ಎಲ್ಲಾ ಸಹೋದರರಲ್ಲಿ ವಿಜಯಶಾಲಿಯಾದಾಗ, ಅವನು ೧೬೫೮ ರಲ್ಲಿ ಷಹಜಹಾನ್‌ನನ್ನು ಅದೇ ಕೋಟೆಯಲ್ಲಿ ಬಂಧಿಸಿದನು.

ಕೋಟೆಯು ೧೩ ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲಭಾರತ್‌ಪುರ ಜಾಟ್ ಆಡಳಿತಗಾರರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿತ್ತು. ಕೋಟೆಯಲ್ಲಿ ಅವರು 'ರತನ್ ಸಿಂಗ್ ಕಿ ಹವೇಲಿ'ಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದರು. ೧೮ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಮರಾಠಾ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ಕೋಟೆಯನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ಅದರ ನಂತರ ಇದು ಮರಾಠರು ಮತ್ತು ಅವರ ವೈರಿಗಳ ನಡುವೆ ಹಲವು ಬಾರಿ ಕೈ ಬದಲಾಯಿಸಿತು. ೧೭೬೧ ರಲ್ಲಿ ಅಹ್ಮದ್ ಷಾ ಅಬ್ದಾಲಿ ಮೂರನೇ ಪಾಣಿಪತ್ ಕದನದಲ್ಲಿ ಅವರ ದುರಂತ ಸೋಲಿನ ನಂತರ ಮರಾಠರು ಮುಂದಿನ ದಶಕದವರೆಗೆ ಪ್ರದೇಶದಿಂದ ಹೊರಗಿದ್ದರು. ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಮಹದ್ಜಿ ಶಿಂಧೆ ೧೭೮೫ ರಲ್ಲಿ ಕೋಟೆಯನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡರು. ಇದನ್ನು ೧೮೦೩ ರಲ್ಲಿ ಎರಡನೇ ಆಂಗ್ಲೋ-ಮರಾಠಾ ಯುದ್ಧದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಮರಾಠರು ಕಳೆದುಕೊಂಡರು. ಈ ಕೋಟೆಯು ೧೮೫೭ರ ಭಾರತೀಯ ದಂಗೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಯುದ್ಧದ ಸ್ಥಳವಾಗಿತ್ತು. ಇದು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಂಪನಿ ಆಳ್ವಿಕೆಯನ್ನು ಕೊನೆಗೊಳಿಸಿತು.^[೭]

೩೦ ನವೆಂಬರ್ ೧೮೭೧ ರಂದು, ಕೋಟೆಯ ಒಳಗಿರುವ ಕಾರ್ಟ್ರಿಡ್ಜ್ ಕಾರ್ಖಾನೆ ಸ್ಫೋಟಗೊಂಡಾಗ ಮೂವತ್ತಾರು ಜನರು ಸತ್ತರು.^[೮]

ವಿನ್ಯಾಸ ರಚನೆ

ಕೋಟೆಯು ಅರ್ಧವೃತ್ತಾಕಾರದ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಅದರ ಸ್ವರಮೇಳವು ಯಮುನಾ ನದಿಗೆ ಸಮಾನಾಂತರವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಅದರ ಗೋಡೆಗಳು ಎಪ್ಪತ್ತು ಅಡಿ ಎತ್ತರವಿದೆ. ಡಬಲ್ ರಾಂಪಾರ್ಟ್‌ಗಳು ಮಧ್ಯಂತರಗಳಲ್ಲಿ ಬೃಹತ್ ವೃತ್ತಾಕಾರದ ಬುರುಜುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ಅದರ ನಾಲ್ಕು ಬದಿಗಳಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕು ದ್ವಾರಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸಲಾಗಿದ್ದು ಒಂದು ಖಿಜ್ರಿ ಗೇಟ್ ನದಿಗೆ ತೆರೆಯುತ್ತದೆ. ಕೋಟೆಯ ಎರಡು ದ್ವಾರಗಳು ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿವೆ: "ದೆಹಲಿ ಗೇಟ್" ಮತ್ತು "ಲಾಹೋರ್ ಗೇಟ್." ಲಾಹೋರ್ ಗೇಟ್ ಅನ್ನು ಜನಪ್ರಿಯವಾಗಿ "ಅಮರ್ ಸಿಂಗ್ ಗೇಟ್" ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕೋಟೆಯ ಪಶ್ಚಿಮ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ನಗರವನ್ನು ಎದುರಿಸುತ್ತಿರುವ ಸ್ಮಾರಕ ದೆಹಲಿ ಗೇಟ್, ನಾಲ್ಕು ದ್ವಾರಗಳಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಮತ್ತು ಅಕ್ಬರ್‌ನ ಕಾಲದ ಮೇರುಕೃತಿ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದು ಭದ್ರತೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಲು ಮತ್ತು ರಾಜನ ಔಪಚಾರಿಕ ದ್ವಾರವಾಗಿ ೧೫೬೮ ರ ಸುಮಾರಿಗೆ ನಿರ್ಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು ಮತ್ತು ಎರಡಕ್ಕೂ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಇದು ಬಿಳಿ ಮಾರ್ಬಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಸಂಕೀರ್ಣವಾದ ಕೆತ್ತನೆಯ ಕೆಲಸದಿಂದ ಅಲಂಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಕಂದಕವನ್ನು ದಾಟಲು ಮತ್ತು ಮುಖ್ಯಭೂಮಿಯಿಂದ ಗೇಟ್ ಅನ್ನು ತಲುಪಲು ಮರದ ಡ್ರಾಬ್ರಿಡ್ಜ್ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಒಳಗೆ ಹಾಥಿ ಪೋಲ್ ("ಎಲಿಫೆಂಟ್ ಗೇಟ್") ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಒಳ ಗೇಟ್‌ವೇ - ಎರಡು ಗಾತ್ರದ ಕಲ್ಲಿನಿಂದ ಆನೆಗಳು ತಮ್ಮ ಸವಾರರೊಂದಿಗೆ ಕಾವಲು ಮಾಡಲಾಗಿದೆ - ಭದ್ರತೆಯ ಮತ್ತೊಂದು ಪದರವನ್ನು ಸೇರಿಸಲಾಗಿದೆ.ಡ್ರಾಬ್ರಿಡ್ಜ್ ಸ್ವಲ್ಪ ಆರೋಹಣ ಮತ್ತು ಹೊರ ಹಾಗೂ ಒಳ ಗೇಟ್‌ಗಳ ನಡುವೆ ೯೦-ಡಿಗ್ರಿ ತಿರುವು ಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಅಜೇಯವಾಗಿಸುತ್ತದೆ. ಮುತ್ತಿಗೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಆಕ್ರಮಣಕಾರರು ಕೋಟೆಯ ದ್ವಾರಗಳನ್ನು ಪುಡಿಮಾಡಲು ಆನೆಗಳನ್ನು ನೇಮಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ.^[೯]

ಕೋಟೆಯ ಉತ್ತರ ಭಾಗವು ಈಗಲೂ ಭಾರತೀಯ ಸೇನೆಯಿಂದ ಬಳಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ (ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಪ್ಯಾರಾಚೂಟ್ ಬ್ರಿಗೇಡ್), ಆದ್ದರಿಂದ ದೆಹಲಿ ಗೇಟ್ ಅನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕರು ಬಳಸಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಪ್ರವಾಸಿಗರು ಅಮರ್ ಸಿಂಗ್ ಗೇಟ್ ಮೂಲಕ ಪ್ರವೇಶಿಸುತ್ತಾರೆ.^[೧೦] ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಇತಿಹಾಸದ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಈ ಸೈಟ್ ಬಹಳ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ. ಅಬುಲ್ ಫಜಲ ಬಂಗಾಳ ಮತ್ತು ಗುಜರಾತ್ ವಿನ್ಯಾಸಗಳಲ್ಲಿ ಐದು ನೂರು ಕಟ್ಟಡಗಳನ್ನು ಕೋಟೆಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ದಾಖಲಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅವರ ಬಿಳಿ ಅಮೃತಶಿಲೆಯ ಅರಮನೆಗಳಿಗೆ ದಾರಿ ಮಾಡಿಕೊಡಲು ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವನ್ನು ಷಾ ಜಹಾನ್ ಕೆಡವಿದರು. ೧೮೦೩ ಮತ್ತು ೧೮೬೨ ರ ನಡುವೆ ಈಸ್ಟ್ ಇಂಡಿಯಾ ಕಂಪನಿಯ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಪಡೆಗಳು ಬ್ಯಾರಕ್‌ಗಳನ್ನು ಬೆಳೆಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಇದರಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನವುಗಳನ್ನು ನಾಶಪಡಿಸಿದವು. ದೆಹಲಿ ಗೇಟ್ ಮತ್ತು ಅಕ್ಬರ್ ಗೇಟ್ ಮತ್ತು ಒಂದು ಅರಮನೆ - "ಬಂಗಾಳಿ ಮಹಲ್" ನಂತಹ ನದಿಗೆ ಅಭಿಮುಖವಾಗಿ ಆಗ್ನೇಯ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಮೂವತ್ತು ಮೊಘಲ್ ಕಟ್ಟಡಗಳು ಉಳಿದುಕೊಂಡಿವೆ. ಅಕ್ಬರ್ ದರ್ವಾಝಾ (ಅಕ್ಬರ್ ಗೇಟ್) ಅನ್ನು ಷಹಜಹಾನ್ ಅಮರ್ ಸಿಂಗ್ ಗೇಟ್ ಎಂದು ಮರುನಾಮಕರಣ ಮಾಡಿದರು. ಗೇಟ್ ವಿನ್ಯಾಸದಲ್ಲಿ ದೆಹಲಿ ಗೇಟ್ ಅನ್ನು ಹೋಲುತ್ತದೆ. ಎರಡನ್ನೂ ಕೆಂಪು ಮರಳುಗಲ್ಲಿನಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ.^[೪] ಬಂಗಾಳಿ ಮಹಲ್ ಅನ್ನು ಕೆಂಪು ಮರಳುಗಲ್ಲಿನಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಈಗ ಅದನ್ನು ಅಕ್ಬರಿ ಮಹಲ್ ಮತ್ತು ಜಹಂಗಿರಿ ಮಹಲ್ ಎಂದು ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿದೆ.^[೧೧]

ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸ್ಥಳಗಳು

ಜಹಾಂಗೀರ್‌ನ ಹೌಜ್ (ಟ್ಯಾಂಕ್) (ಕ್ರಿ.ಶ ೧೬೧೦): ಈ ಏಕಶಿಲೆಯ ತೊಟ್ಟಿಯನ್ನು (ಹೌಜ್) ಸ್ನಾನಕ್ಕಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಇದು ೫ ಅಡಿ ಎತ್ತರ, ೮ ಅಡಿ ವ್ಯಾಸ ಮತ್ತು ೨೫ ಅಡಿ ಸುತ್ತಳತೆ ಹೊಂದಿದೆ. ರಿಮ್‌ನ ಹೊರ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಪರ್ಷಿಯನ್ ಶಾಸನವಿದ್ದು ಅದನ್ನು ಹೌಜ್-ಎ-ಜಹಾಂಗೀರ್ ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅಕ್ಬರನ ಅರಮನೆಯ ಅಂಗಳದ ಬಳಿ ಇದನ್ನು ಮೊದಲು ಕಂಡುಹಿಡಿಯಲಾಯಿತು. ಕ್ರಿ.ಶ ೧೮೪೩ರ ನಂತರ ಇದನ್ನು ದಿವಾನ್-ಎ-ಆಮ್ ಮುಂದೆ ಇರಿಸಲಾಯಿತು. ೧೮೬೨ ರಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಉದ್ಯಾನಕ್ಕೆ (ಕಂಪೆನಿ ಬಾಗ್) ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲಾಯಿತು. ಅಲ್ಲಿ ಅದು ಹೆಚ್ಚು ಹಾನಿಯನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿತು. ನಂತರ ಸರ್ ಜಾನ್ ಮಾರ್ಷಲ್ ಅದನ್ನು ಆಗ್ರಾ ಕೋಟೆಗೆ ಮರಳಿ ತಂದು ಇರಿಸಿದರು. ಈ ಹೌಝ್‌ನಿಂದಾಗಿ ಅರಮನೆಯು ಅಕ್ಬರ್‌ನ ಬಂಗಾಳಿ ಮಹಲ್‌ನ ಭಾಗವಾಗಿದ್ದರೂ ಜಹಂಗಿರಿ ಮಹಲ್ ಎಂದು ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಯಿತು.

ಶಹಜಹಾನಿ ಮಹಲ್ (ಕ್ರಿ.ಶ ೧೬೨೮-೩೫): ಇದು ಬಿಳಿ ಅಮೃತಶಿಲೆಯ ಖಾಸ್ ಮಹಲ್ ಮತ್ತು ಕೆಂಪು ಕಲ್ಲಿನ ಜಹಾಂಗೀರಿ ಮಹಲ್ ನಡುವೆ ನೆಲೆಗೊಂಡಿದೆ ಹಾಗೂ ಈ ಎರಡು ವಸತಿ ಸಂಕೀರ್ಣಗಳ ನಡುವೆ ಸ್ಥಿತ್ಯಂತರವಾಗಿ ಹೊಂದಿಸಲಾಗಿದೆ. ಮೊಘಲ್ ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಷಹಜಹಾನ್ ತನ್ನ ಅಭಿರುಚಿಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಕೆಂಪು ಕಲ್ಲಿನ ಕಟ್ಟಡವನ್ನು ಪರಿವರ್ತಿಸಲು ಇದು ಆರಂಭಿಕ ಪ್ರಯತ್ನವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಇದು ಆಗ್ರಾ ಕೋಟೆಯಲ್ಲಿ ಅವನ ಆರಂಭಿಕ ಅರಮನೆಯಾಗಿದೆ. ಇದು ದೊಡ್ಡ ಸಭಾಂಗಣ, ಪಕ್ಕದ ಕೋಣೆಗಳು ಮತ್ತು ನದಿಯ ದಡದಲ್ಲಿ ಅಷ್ಟಭುಜಾಕೃತಿಯ ಗೋಪುರವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇಟ್ಟಿಗೆ ಮತ್ತು ಕೆಂಪು ಕಲ್ಲಿನ ಅಸ್ಥಿಪಂಜರದ ನಿರ್ಮಾಣವನ್ನು ದಪ್ಪವಾದ ಬಿಳಿ ಗಾರೆ ಪ್ಲಾಸ್ಟರ್‌ನಿಂದ ಪುನಃ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಹೂವಿನ ವಿನ್ಯಾಸಗಳಲ್ಲಿ ವರ್ಣರಂಜಿತವಾಗಿ ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇಡೀ ಅರಮನೆಯು ಒಮ್ಮೆ ಬಿಳಿ ಅಮೃತಶಿಲೆಯಂತೆ ಬಿಳಿಯಾಗಿ ಹೊಳೆಯುತ್ತಿತ್ತು. ಖಾಸ್ ಮಹಲ್ ಕಡೆಗೆ ಮುಖದ ಮೇಲೆ ದೊಡ್ಡ ವಿಶಾಲವಾದ ಬಿಳಿ ಅಮೃತಶಿಲೆಯ ದಲನ್ ಐದು ಕಮಾನುಗಳಿಂದ ಕೂಡಿ ಎರಡು ಕಂಬಗಳ ಮೇಲೆ ಬೆಂಬಲಿತವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಛಜ್ಜಾದಿಂದ ಬಾಹ್ಯವಾಗಿ ರಕ್ಷಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅದರ ಮುಚ್ಚಿದ ಪಶ್ಚಿಮ ಕೊಲ್ಲಿ ಮನೆಗಳು, ಘಜ್ನಿನ್ ಗೇಟ್, ಬಾಬರ್ನ ಬಾವೊಲಿ ಮತ್ತು ಅದರ ಕೆಳಗೆ ಒಂದು ಬಾವಿ ಇದೆ.

ಘಜ್ನಿನ್ ಗೇಟ್ (ಕ್ರಿ.ಶ. ೧೦೩೦): ಗೇಟ್ ಮೂಲತಃ ಘಜ್ನಿಯಲ್ಲಿರುವ ಮಹ್ಮದ್ ಘಜ್ನಿ ಸಮಾಧಿಗೆ ಸೇರಿತ್ತು. ಇದನ್ನು ೧೮೪೨ ರಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷರು ಅಲ್ಲಿಂದ ತಂದರು. ಇದು ವಾಸ್ತವವಾಗಿ ಗಜ್ನಿಯ ಸ್ಥಳೀಯ ದೇವದಾರು ಮರದಿಂದ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ ಶ್ರೀಗಂಧದ ಮರದಿಂದಲ್ಲ. ಅಲಂಕಾರದ ಶೈಲಿಯು ಪ್ರಾಚೀನ ಗುಜರಾತಿ ಮರಗೆಲಸಕ್ಕೆ ಯಾವುದೇ ಹೋಲಿಕೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿಲ್ಲ. ಮೇಲಿನ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಕೆತ್ತಲಾದ ಅರೇಬಿಕ್ ಶಾಸನವೂ ಇದೆ. ಸರ್ ಜಾನ್ ಮಾರ್ಷಲ್ ಅವರು ಈ ದ್ವಾರದ ಬಗ್ಗೆ ಇಡೀ ಸಂಚಿಕೆಯನ್ನು ವಿವರಿಸುವ ಸೂಚನಾ ಫಲಕವನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಇರಿಸಿದ್ದರು. ಇದು ೧೬.೫ ಅಡಿ ಎತ್ತರ ಮತ್ತು ೧೩.೫ ಅಡಿ ಅಗಲ ಹಾಗೂ ಸುಮಾರು ಅರ್ಧ ಟನ್ ತೂಕವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇದು ಜ್ಯಾಮಿತೀಯ, ಷಡ್ಭುಜಾಕೃತಿಯ ಮತ್ತು ಅಷ್ಟಭುಜಾಕೃತಿಯ ಫಲಕಗಳಿಂದ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ.

'ಜಹಾಂಗೀರನ ನ್ಯಾಯ ಸರಪಳಿ (ಕ್ರಿ.ಶ ೧೬೦೫ ): ಇದು ಮೊಘಲ್ ರಾಜ ಜಹಾಂಗೀರ್ ತನ್ನ 'ನ್ಯಾಯದ ಸರಪಳಿ'ಯನ್ನು (ಝಂಜೀರ್-ಐ-ಅಡ್ಲ್) ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ಸ್ಥಳವಾಗಿದೆ. ಕ್ರಿ.ಶ ೧೬೦೫ ನ್ನು ಅವರು ತಮ್ಮ ಸ್ಮರಣ ಸಂಚಿಕೆಯಲ್ಲಿ ದಾಖಲಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಬಂದ ನಂತರ ಅವರು ನೀಡಿದ ಮೊದಲ ಆದೇಶ, "ನ್ಯಾಯದ ಸರಪಳಿಯನ್ನು ಬಿಗಿಗೊಳಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ. ಆದ್ದರಿಂದ ನ್ಯಾಯದ ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿರುವವರು ವಿಳಂಬ ಮಾಡಿದರೆ ಅಥವಾ ಬೂಟಾಟಿಕೆ ಮಾಡಿದರೆ ನೊಂದವರು ಈ ಸರಪಳಿಗೆ ಬರಬಹುದು ಮತ್ತು ಅದರ ಶಬ್ದವು ಜಹಾಂಗೀರ್‌ನ ಗಮನವನ್ನು ಸೆಳೆಯಲು ಸಲಪಳಿಯನ್ನು ಅಲ್ಲಾಡಿಸಿ." ಇದನ್ನು ಶುದ್ಧ ಚಿನ್ನದಿಂದ ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು. ಇದು 80' ಉದ್ದ ಮತ್ತು 60 ಗಂಟೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿತ್ತು. ಅದರ ತೂಕ 1 ಕ್ವಿಂಟಾಲ್ ಆಗಿತ್ತು. ಒಂದು ತುದಿಯನ್ನು ಶಾ-ಬುರ್ಜ್‌ನ ಕದನಗಳಿಗೆ ಮತ್ತು ಇನ್ನೊಂದು ತುದಿಯನ್ನು ನದಿಯ ದಡದಲ್ಲಿರುವ ಕಲ್ಲಿನ ಕಂಬಕ್ಕೆ ಜೋಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದು ಪುರಾಣವಲ್ಲ. ವಿಲಿಯಂ ಹಾಕಿನ್ಸ್ ಅವರಂತಹ ಸಮಕಾಲೀನ ವಿದೇಶಿ ಪ್ರಯಾಣಿಕರು ಇದನ್ನು ವೈಯಕ್ತಿಕವಾಗಿ ನೋಡಿದ್ದಾರೆ. ಕ್ರಿ.ಶ.1620ರಲ್ಲಿ ಮಾಡಲಾದ ಸಮಕಾಲೀನ ವರ್ಣಚಿತ್ರದಲ್ಲೂ ಇದನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಅತ್ಯುನ್ನತ ನ್ಯಾಯಾಂಗ ಅಧಿಕಾರಿಯಾದ ರಾಜನನ್ನು ನೇರವಾಗಿ, ಶುಲ್ಕ, ಭಯ ಅಥವಾ ಔಪಚಾರಿಕತೆಯಿಲ್ಲದೆ ತಕ್ಷಣದ ಪರಿಹಾರಕ್ಕಾಗಿ ಸಂಪರ್ಕಿಸಬಹುದಾದ ಜನರ ಕುಂದುಕೊರತೆಗಳನ್ನು ಪರಿಹರಿಸಲು ಇದು ಒಂದು ಮಾರ್ಗವಾಗಿದೆ. ಜಾತಿ, ಮತ, ಬಡವ, ಶ್ರೀಮಂತ ಎಂಬ ಭೇದವಿರಲಿಲ್ಲ. ಜಹಾಂಗೀರ್‌ನ ನ್ಯಾಯದ ಆಡಳಿತ 'ಅದ್ಲ್-ಇ-ಜಹಾಂಗೀರ್' ಭಾರತೀಯ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ದಂತಕಥೆಯಾಯಿತು.

ಜನಪ್ರಿಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ

೨೦೦೪ರಲ್ಲಿ ಆಗ್ರಾ ಕೋಟೆಯು ತನ್ನ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಕ್ಕಾಗಿ ಅಗಾ ಖಾನ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಗೆದ್ದುಕೊಂಡಿತು. ಇದರ ಸ್ಮರಣಾರ್ಥ ಭಾರತದ ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರವು ಅಂಚೆ ಚೀಟಿಯನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿತು.
ಸರ್ ಆರ್ಥರ್ ಕಾನನ್ ಡಾಯ್ಲ್ ಅವರ ಷರ್ಲಾಕ್ ಹೋಮ್ಸ್ - ಮಿಸ್ಟರಿ ದಿ ಸೈನ್ ಆಫ್ ದಿ ಫೋರ್ ನಲ್ಲಿ ಆಗ್ರಾ ಕೋಟೆಯು ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರವನ್ನು ವಹಿಸುತ್ತದೆ.
ಈಜಿಪ್ಟಿನ ಪಾಪ್ ತಾರೆ ಹಿಶಾಮ್ ಅಬ್ಬಾಸ್ ಅವರ ಹಿಟ್ ಹಾಡು ಹಬೀಬಿ ದಾಹ್‌ನ ಮ್ಯೂಸಿಕಲ್ ವೀಡಿಯೋದಲ್ಲಿ ಆಗ್ರಾ ಕೋಟೆಯನ್ನು ತೋರಿಸಲಾಗಿದೆ.
ದಿವಾನ್-ಇ-ಖಾಸ್‌ನಲ್ಲಿ ಔರಂಗಜೇಬನನ್ನು ಭೇಟಿಯಾಗಲು ಪ್ರಥಮ ಜೈ ಸಿಂಗ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಮಾಡಿಕೊಂಡ "ಪುರಂದರ ಒಪ್ಪಂದ (೧೬೬೫)" ಪ್ರಕಾರ ಶಿವಾಜಿ ೧೬೬೬ ರಲ್ಲಿ ಆಗ್ರಾಕ್ಕೆ ಬಂದಿದ್ದರು.

ಗ್ಯಾಲರಿ

Plan of Agra Fort on display at the fort, 2012
Exterior of Diwan-i-Am or Hall of Public Audience
Interior of Diwan I Am (Hall of Public Audience)
Persian Calligraphy in Agra Fort
Agra Fort Diwan I Am (Hall of Public Audience)
Amar Singh Gate, Agra
Jahangir Palace
Diwan-i-Khas
Delhi gate, by Seeta Ram, 1814–15
Agra Fort insides
Decorated column
Decorations on the ceiling
Weeks Edwin Gate of the Fortress at Agra India
Inside the Fort's extensive compound
Rampart of Agra Fort
Bathtub of Jahangir
Taj Mahal and Yamuna river
Musamman Burj inside
Anguri Bagh, the garden in the courtyard
Agra Fort: Shish Mahal
Agra Fort: Hon'ble John Russell Colvin's Tomb
Persian calligraphy in Agra Fort

ಸಹ ನೋಡಿ

ಜಾಮಾ ಮಸೀದಿ
ಫತೇಪುರ್ ಸಿಕ್ರಿ
ಲಾಹೋರ್ ಕೋಟೆ
ಕೆಂಪು ಕೋಟೆ
ತಾಜ್ಮಹಲ್
ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶದ ಕೋಟೆಗಳ ಪಟ್ಟಿ
ಬೀಬಿ ಕಾ ಮಕ್ಬರಾ
ಹುಮಾಯೂನ್ ಸಮಾಧಿ
ಬಾದಶಾಹಿ ಮಸೀದಿ

ಉಲ್ಲೇಖಗಳು

↑ "Agra Fort". www.tajmahal.gov.in. Retrieved 2022-02-23.
↑ "Agra Fort - World HeritageCentre". UNESCO.ORG. Archived from the original on 17 July 2010. Retrieved 26 December 2019.
↑ Sarkar, Jadunath (1960). Military History of India. Orient Longman. pp. 66–67. ISBN 9780861251551.
↑ ^೪.೦ ^೪.೧ Verma, Amrit (1985). Forts of India. New Delhi: The Director of Publication Division, Ministry of Information and Broadcasting, Government of India. p. 78-80. ISBN 81-230-1002-8.
↑ "The Akbarnama of Abul Fazl Vol. 2". 1907.
↑ "Agra Fort (1983), Uttar Pradesh – Archaeological Survey of India". Archived from the original on 3 ಡಿಸೆಂಬರ್ 2009. Retrieved 19 ಮೇ 2013.
↑ Sinha, Shashank Shekhar (2021). Delhi, Agra, Fatehpur Sikri: Monuments, Cities and Connected Histories. Pan Macmillan. p. 88. ISBN 9789389104097.
↑ "The Explosion at Agra". No. Volume 6. The Illustrated London News. 6 January 1872. pp. 9–10. Retrieved 28 December 2020. {{cite news}}: |issue= has extra text (help)
↑ Kaur, Gurmeet; Singh, Sakoon N.; Ahuja, Anuvinder; Singh, Noor Dasmesh (24 May 2020). Natural Stone and World Heritage: Delhi-Agra, India. CRC Press. p. 84. ISBN 9781000040692.
↑ explorer, the india. "Agra Fort: A Glimpse into Mughal Splendor". the india explorer. nishi. Retrieved 3 July 2023.
↑ "The Bengali-Mahal, adfagra.org". Archived from the original on 10 April 2020. Retrieved 11 April 2020.

[1] "Agra Fort". www.tajmahal.gov.in. Retrieved 2022-02-23.

[2] "Agra Fort - World HeritageCentre". UNESCO.ORG. Archived from the original on 17 July 2010. Retrieved 26 December 2019.

[jnsarkar-3] Sarkar, Jadunath (1960). Military History of India. Orient Longman. pp. 66–67. ISBN 9780861251551.

[fort-4] ೪.೦ ^೪.೧ Verma, Amrit (1985). Forts of India. New Delhi: The Director of Publication Division, Ministry of Information and Broadcasting, Government of India. p. 78-80. ISBN 81-230-1002-8.

[5] "The Akbarnama of Abul Fazl Vol. 2". 1907.

[6] "Agra Fort (1983), Uttar Pradesh – Archaeological Survey of India". Archived from the original on 3 ಡಿಸೆಂಬರ್ 2009. Retrieved 19 ಮೇ 2013.

[7] Sinha, Shashank Shekhar (2021). Delhi, Agra, Fatehpur Sikri: Monuments, Cities and Connected Histories. Pan Macmillan. p. 88. ISBN 9789389104097.

[ILN_1872-8] "The Explosion at Agra". No. Volume 6. The Illustrated London News. 6 January 1872. pp. 9–10. Retrieved 28 December 2020. {{cite news}}: |issue= has extra text (help)

[9] Kaur, Gurmeet; Singh, Sakoon N.; Ahuja, Anuvinder; Singh, Noor Dasmesh (24 May 2020). Natural Stone and World Heritage: Delhi-Agra, India. CRC Press. p. 84. ISBN 9781000040692.

[10] xplorer, the india. "Agra Fort: A Glimpse into Mughal Splendor". the india explorer. nishi. Retrieved 3 July 2023.

[11] "The Bengali-Mahal, adfagra.org". Archived from the original on 10 April 2020. Retrieved 11 April 2020.

[೧]

[೨]

[೩]

[೪]

[೫]

[೬]

[೭]

[೮]

[೯]

[೧೦]

[೧೧]