ಮಹಾಲಕ್ಷ್ಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಕೊಲ್ಲಾಪುರ

ಅಂಬಾಬಾಯಿ ದೇವಾಲಯ
ಅಂಬಾಬಾಯಿ ದೇವಾಲಯ
ಭೂಗೋಳ
ಕಕ್ಷೆಗಳು	16°42′00″N 74°14′00″E / 16.70000°N 74.23333°E
ದೇಶ	ಭಾರತ
ರಾಜ್ಯ	ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ
ಜಿಲ್ಲೆ	ಕೊಲ್ಲಾಪುರ
ಸ್ಥಳ	ಭವಾನಿ ಮಂಡಪ್, ಮಹಾದ್ವಾರ ರಸ್ತೆ, ಕೊಲ್ಲಾಪುರ
ಇತಿಹಾಸ ಮತ್ತು ಆಡಳಿತ
ಸೃಷ್ಟಿಕರ್ತ	ಕರ್ಣದೇವ, ಚಾಲುಕ್ಯ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ
ದೇವಳದ ಆಡಳಿತ ಮಂಡಳಿ	ಪಶ್ಚಿಮ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ ದೇವಸ್ಥಾನ ಸಮಿತಿ
ಅಧೀಕೃತ ಜಾಲತಾಣ	www.mahalaxmikolhapur.com

ಅಂಬಾಬಾಯಿ ದೇವಾಲಯ (ಮಹಾಲಕ್ಷ್ಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ) ಲಕ್ಷ್ಮಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿತವಾದ ಹಿಂದೂ ದೇವಾಲಯವಾಗಿದೆ. ಮಹಾವಿಷ್ಣುವಿನ ಜೊತೆಗೆ ಸರ್ವೋಚ್ಚ ಮಾತೆ ಮಹಾಲಕ್ಷ್ಮಿಯಾಗಿ ಅಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿದ್ದಾಳೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಮಹಾಲಕ್ಷ್ಮಿಯನ್ನು ಸ್ಥಳೀಯರು ಅಂಬಾಬಾಯಿ ಎಂದು ಪೂಜಿಸುತ್ತಾರೆ. ಮಹಾಲಕ್ಷ್ಮಿಯು ತ್ರಿದೇವಿಯರ ಭಾಗವಾಗಿ, ಮೂರು ಸರ್ವೋಚ್ಚ ದೇವತೆಗಳಾದ ಮಹಾಕಾಳಿ, ಮಹಾಲಕ್ಷ್ಮಿ ಮತ್ತು ಮಹಾಸರಸ್ವತಿಯರನ್ನು ಸಂಕೇತಿಸುತ್ತಿದ್ದಾಳೆ.^[೧]

ತಿರುಮಲ ವೆಂಕಟೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಕೊಲ್ಲಾಪುರ ಮಹಾಲಕ್ಷ್ಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನ, ಮತ್ತು ಪದ್ಮಾವತಿ ದೇವಸ್ಥಾನ ಸೇರಿದಂತೆ ವಿವಿಧ ದೇವಸ್ಥಾನಗಳಿಗೆ ಯಾತ್ರೆ (ತೀರ್ಥಯಾತ್ರೆ) ಕೈಗೊಳ್ಳುವುದು ಹಿಂದೂಗಳಲ್ಲಿ ವಾಡಿಕೆಯಾಗಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯಗಳಿಗೆ ತೀರ್ಥಯಾತ್ರೆ ಕೈಗೊಳ್ಳುವುದು ಮೋಕ್ಷವನ್ನು (ಮೋಕ್ಷ) ಪಡೆಯಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ.^[೨]

ವಿವರಣೆ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

ಮಹಾಲಕ್ಷ್ಮಿ ದೇವಿಯ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಕರ್ಣದೇವ ಕ್ರಿಸ್ತಶಕ ೬೩೪ ರ ಚಾಲುಕ್ಯ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಿದನು.^[೩] ಕಲ್ಲಿನ ವೇದಿಕೆಯ ಮೇಲೆ ಆರೋಹಿತವಾದ, ಕಿರೀಟಧಾರಿ ದೇವಿಯ ಮೂರ್ತಿ ರತ್ನದಿಂದ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ ಮತ್ತು ಸುಮಾರು ೪೦ ಕಿಲೋಗ್ರಾಂಗಳಷ್ಟು ತೂಗುತ್ತದೆ. ಕಪ್ಪು ಕಲ್ಲಿನಲ್ಲಿನಿಂದ ಕೆತ್ತಿದ ಮಹಾಲಕ್ಷ್ಮಿಯ ವಿಗ್ರಹವು ೩ ಅಡಿ ಎತ್ತರವಿದೆ. ದೇವಾಲಯದ ಗೋಡೆಯೊಂದರ ಮೇಲೆ ಶ್ರೀ ಯಂತ್ರವನ್ನು ಕೆತ್ತಲಾಗಿದೆ. ಕಲ್ಲಿನ ಸಿಂಹ (ದೇವತೆಯ ವಾಹನ), ಪ್ರತಿಮೆಯ ಹಿಂದೆ ನಿಂತಿದೆ. ಕಿರೀಟವು ಐದು ತಲೆಯ ಹಾವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಇದಲ್ಲದೆ, ಅವಳು ಮಾತುಲಿಂಗ ಹಣ್ಣು, ಗದೆ, ಗುರಾಣಿ ಮತ್ತು ಪಾನಪಾತ್ರವನ್ನು (ಕುಡಿಯುವ ಬಟ್ಟಲು) ಹಿಡಿದಿದ್ದಾಳೆ. ಸ್ಕಂದ ಪುರಾಣದ ಲಕ್ಷ್ಮೀ ಸಹಸ್ರನಾಮದಲ್ಲಿ, ಲಕ್ಷ್ಮಿ ದೇವಿಯನ್ನು "ಓಂ ಕರವೀರ ನಿವಾಸಿಯೇ ನಮಃ" ಎಂದರೆ "ಕರವೀರದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಸಿರುವ ದೇವಿಯ ಮಹಿಮೆ" ಮತ್ತು "ಓಂ ಶೇಷ ವಾಸುಕಿ ಸಂಸೇವ್ಯಾಯ ನಮಃ" ಎಂದರೆ "ಆದಿಶೇಷ ಮತ್ತು ವಾಸುಕಿ ಸೇವೆ ಮಾಡಿದ ದೇವಿಯ ಮಹಿಮೆ" ಎಂದು ಸ್ತುತಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅವು ಲಕ್ಷ್ಮಿ ಸಹಸ್ರನಾಮದಲ್ಲಿ ಲಕ್ಷ್ಮಿಯ ೧೧೯ ನೇ ಮತ್ತು ೬೯೮ ನೇ ಹೆಸರುಗಳಾಗಿವೆ. ಇದು ದೇವಿ ಮಾಹಾತ್ಮ್ಯದ ರಹಸ್ಯದಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾದ ವಿವರಣೆಯೂ ಆಗಿದೆ.^[೪] "ಕೊಲ್ಲಾಪುರ ನಗರವನ್ನು ಸೂಚಿಸಲು ಕರವೀರನ ಹೆಸರನ್ನು ಸ್ಥಳೀಯವಾಗಿ ಇಂದಿಗೂ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ" ಎಂದು ಪ್ರೊಫೆಸರ್ ಪ್ರಭಾಕರ ಮಾಳ್ಶೆ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.^[೫]

ಇತಿಹಾಸ[ಬದಲಾಯಿಸಿ]

ಈ ದೇವಾಲಯವು ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಪ್ರಕಾರ ಚಾಲುಕ್ಯ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಸೇರಿದೆ ಮತ್ತು ಇದನ್ನು ಮೊದಲು ೭ ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು.^[೬] ಈ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಅನೇಕ ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ. ಕೊಂಕಣ ರಾಜ ಕಾಮದೇವ್, ಚಾಲುಕ್ಯರು, ಶಿಲಾಹಾರ, ದೇವಗಿರಿ ರಾಜವಂಶದ ಯಾದವರು ಈ ನಗರಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದ್ದರು ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಪುರಾವೆಗಳಿವೆ. ಆದಿ ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರೂ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದ್ದರು. ಛತ್ರಪತಿ ಶಿವಾಜಿ ಮಹಾರಾಜ್ ಮತ್ತು ಛತ್ರಪತಿ ಸಂಭಾಜಿ ಮಹಾರಾಜರು ಈ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಆಳಿದರು ಮತ್ತು ಅವರು ನಿಯಮಿತವಾಗಿ ದೇವಾಲಯಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದರು.

ಕ್ರಿಸ್ತಶಕ ೧೦೯ ನಲ್ಲಿ, ಕಾರ್ನಾಡಿಯೋ ಕಾಡನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಿ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಬೆಳಕಿಗೆ ತಂದರು. ಇತಿಹಾಸ ಚಕ್ರವು, ಈ ದೇವಾಲಯವು ಮಹಾಜನಪದ ಕಾಲಕ್ಕಿಂತ ಹಿಂದಿನದು ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ೮ ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ, ಭೂಕಂಪದಿಂದಾಗಿ ದೇವಾಲಯವು ಮುಳುಗಿತು. ೯ ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ, ಗಂಧವಾದಿಕ್ಸ್ (ರಾಜ) ಮಹಾಕಾಳಿ ಮಂದಿರವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವ ಮೂಲಕ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಿದರು. ೧೧೭೮-೧೨೦೯ ರ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ರಾಜಾ ಜಯಸಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಸಿಂಧವನ ಆಳ್ವಿಕೆಯಲ್ಲಿ, ದಕ್ಷಿಣ ದ್ವಾರ ಮತ್ತು ಅತಿಬಲೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು. ೧೨೧೮ ರಲ್ಲಿ, ಯಾದವ ರಾಜ ಟೋಲಂ ಮಹಾದ್ವಾರವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ ದೇವಿಗೆ ಆಭರಣಗಳನ್ನು ಅರ್ಪಿಸಿದನು. ಮುಂದೆ, ಶಿಲಾಹಾರರು ಮಹಾ ಸರಸ್ವತಿ ಮಂದಿರವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದರು. ಅವರು ಜೈನರಾಗಿದ್ದರಿಂದ ೬೪ ವಿಗ್ರಹಗಳನ್ನು ಕೆತ್ತಲಾಗಿದೆ.^[೭] ಇತಿಹಾಸಕಾರ ಪಾಲ್ ಡುಂಡಾಸ್ ಅವರ ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲಿ ಜೈನರು ಕೊಲ್ಲಾಪುರದ ಮಹಾಲಕ್ಷ್ಮಿ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಜೈನ ದೇವಾಲಯವೆಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತಾರೆ.^[೮] ^[೯]^[೧೦] ಪೂರ್ವ ದ್ವಾರಕ್ಕೆ ಹತ್ತಿರವಿರುವ ಅಷ್ಟಭುಜಾಕೃತಿಯ ರಚನೆಯಾಗಿರುವ ಶೇಷಶಯೀ ವಿಷ್ಣುವು ೬೦ ಜೈನ ತೀರ್ಥಂಕರರ ಕೆತ್ತನೆಗಳ ಫಲಕವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.^[೧೧]^[೧೨] ಜೈನರು ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿನ ವಿಗ್ರಹವನ್ನು ಪದ್ಮಾಲಯ ಅಥವಾ ಪದ್ಮ ಅಥವಾ ಪದ್ಮಾವತಿಯ ವಾಸಸ್ಥಾನವೆಂದು ಪೂಜಿಸುತ್ತಾರೆ, ಇದು ಲಕ್ಷ್ಮಿ ದೇವಿಯ ವಿಶೇಷಣವಾಗಿದೆ. ಮುಂದೆ, ಚಾಲುಕ್ಯರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ, ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಮೊದಲು ಗಣಪತಿಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಲಾಯಿತು. ೧೩ ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ, ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರು ನಾಗರ್ ಖಾನಾ ಮತ್ತು ಕಛೇರಿ, ದೀಪಮಾಲಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದರು.